جڏهن سنڌ 1843ع ۾ انگريزن جي قبضي هيٺ آئي، تڏهن سنڌي ٻوليءَ کي سرڪاري زبان جو درجو ڏنو ويو. ان وقت جي سنڌ جي ڪمشنر سر بارٽل فريئر هڪ حڪم نامي تحت انگريز آفيسرن لاءِ سنڌي پڙهڻ لازمي قرار ڏنو، تڏهن ئي سنڌي الفابيٽ جي ضرورت پيش آئي جنهن جي پورائي لاءِ هڪ ڪميٽي سنڌ جي اسسٽنٽ ڪمشنر مسٽر ايلس جي نگرانيءَ ۾ جوڙي وئي جنهن ۾ ديوان ننديرام، ميان محمد حيدرآبادي، قاضي غلام علي، منشي اڌارام ٿانور داس، قريشي غلام حسين ٺٽوي، خان صاحب مرزا صادق علي بيگ ۽ ڪجهه پرڏيهي عالم شامل ڪيا ويا. ان ڪميٽيءَ مخدوم ابوالحسن جي سنڌيءَ کي نظر ۾ رکندي عربي، فارسي خط مان اکر کنيا. جڏهن ته انهن ۾ ڪجهه ٽٻڪن جي واڌ ويجھه ڪري نج سنڌي اکر (ٻ، ڄ، ڏ، ڳ) جوڙيا. اهڙيءَ طرح يارهن مهينن جي مسلسل جدوجهد کانپوءِ 52 اکرن تي مشتمل موجوده آئيويٽا تيار ٿي. جنهن کي سرڪاري طور سنڌي ٻوليءَ جي واحد آئيويٽا جو درجو ڏنو ويو. پر ان کانپوءِ به لفظن جو سٽاءُ نه بدلجي سگھيو، يعني ساڳيا لفظ جدا جدا طريقن سان لکيا ويندا هئا. مثالاً: چيائين = چياءِ، جيستائين = جيستاءِ، ڪيڏانهن = ڪيڏانهه، ڪيڏهه وغيره. نيٺ 1888ع ۾ سنڌ جي ايڊيوڪيشنل انسپيڪٽر مسٽر جيڪب صاحب اهڙن لفظن جون پڪيون صورتون مقرر ڪرايون، ان ڪم ۾ مرزا قليچ بيگ اهم قردار ادا ڪيو.

1. ‫ا‬‫سانجي‬‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬:‫ميمڻ‬ ‫عبدالرزاق‬ ‫تحقيق‬ ‫۽‬ ‫تحرير‬ Page 1
‫ڪري‬ ‫به‬ ‫حفاظت‬ ‫جي‬ ‫ٻولي‬ ‫ته‬ ‫سگهيئو‬ ‫ڪري‬ ‫حفاظت‬ ‫جي‬ )‫(تختي‬ ‫پٽي‬ ‫سنڌي‬ ‫اصلي‬ ‫هن‬ ‫توهان‬ ‫جي‬
‫ڪيل‬ ‫تبديل‬ ‫پنهنجي‬ ‫پهرئين‬ ‫ته‬ ‫آهيو‬ ‫بدار‬
ُ
‫ح‬ ‫جا‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫۽‬ ‫دعويدار‬ ‫جا‬ ‫سنڌيت‬ ‫واقعي‬ ‫جي‬ !‫سگهندئو‬
‫سنڌي‬ ‫ته‬ ‫ڀريو‬ ‫زور‬ ‫تي‬ ‫پبلشرن‬ ‫ڪمائو‬ ‫۽‬ ‫ماسترن‬ ‫هوسڙو‬
ُ
‫گ‬ ‫انهن‬ ‫۽‬ ‫اپنايو‬ ‫ته‬ ‫ترتيب‬ ‫جي‬ )‫(تختي‬ ‫پٽي‬ ‫سنڌي‬ ‫اصلي‬
‫پهريون‬ ‫هي‬ ‫توهان‬ ‫جي‬ .‫رٽائين‬ ‫کي‬ ‫ٻارن‬ ‫پرائمري‬ ‫۽‬ ‫لکائين‬ ،‫پڙهائين‬ ‫آهي‬ ‫اصلي‬ ‫جيڪا‬ ‫ريت‬ ‫هن‬ )‫(تختي‬ ‫پٽي‬
‫۽‬ ‫ڪلچر‬ ،‫تهذيب‬ ‫۽‬ ‫آهيو‬ ‫پاسبان‬ ‫جا‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫اصلي‬ ‫توهان‬ ‫واقعي‬ ‫ته‬ ‫سمجهبو‬ ‫ته‬ ‫ويا‬ ‫ڪرائي‬ ‫صحيح‬ ‫مرحلو‬
.‫مڱڻهار‬ ‫وارا‬ ‫ڏڻ‬
ُ
‫ڪ‬ ‫۽‬ ‫نچڻ‬ ‫ڳو‬ُ‫ر‬ ‫تي‬ ‫شرنائين‬ ‫۽‬ ‫تاشن‬ ‫هلن‬
ُ
‫د‬ ‫ڪه‬ ‫نه‬ ‫ٿا‬ ‫سگهو‬ ‫ڪري‬ ‫به‬ ‫پاسباني‬ ‫جي‬ ‫.تمدن‬
‫جي‬ ‫محفل‬ ‫هر‬ ‫ڪارن‬ ‫قلم‬ ،‫شاعرن‬ ، ‫اديبن‬ ، ‫ليکڪن‬ ‫درباري‬ ‫جي‬ ‫ڀوتارن‬ ‫جيڪي‬ )‫پٽي(تختي‬ ‫اسلي‬ ‫سنڌي‬ ‫هي‬
‫نشن‬ ‫جي‬ ‫نگ‬َ‫ڀ‬ ‫۽‬ ‫ڪن‬
ُ
‫ڍ‬ ‫جي‬ ‫رن‬
َ
‫ٺ‬ ،‫وٽن‬ُ‫س‬ ‫جي‬ ‫لفين‬ُ‫س‬ ‫ويهي‬ ‫تي‬ ‫اوتارن‬ ‫۽‬ ‫اوطاقن‬ ،‫لٽڪي‬ ‫۾‬ ‫ڇ‬ُ‫پ‬ ‫جي‬ ‫ڀوتارن‬ ‫۾‬ ‫آخر‬
‫جي‬ ‫محفل‬ ‫هر‬ ‫اوهان‬ ‫شاعر‬ ، ‫ڏاها‬ ،‫اديب‬ ، ‫ليکڪ‬ ‫اهڙا‬ ‫ته‬ ‫بڻجو‬ ‫گواه‬ .‫آهي‬ ‫ڇڏي‬ ‫بدالئي‬ ‫وڃائي‬ ‫هوش‬ ‫جهومي‬ ‫۾‬
‫۽‬ ‫هڻن‬ ‫پيا‬ ‫کاٽ‬ ‫۾‬ ‫گهر‬ ‫جيڪي‬ ‫کي‬ ‫شمنن‬
ُ
‫د‬ ‫جي‬ ‫ٻولي‬ ‫اهڙن‬ ‫ڃاڻو‬ُ‫س‬ ‫ته‬ ‫هوندا‬ ‫ڏٺا‬ ‫جهومندي‬ ‫ضرور‬ ‫تي‬ ‫اختطام‬
‫پيو‬ ‫پلجي‬ ‫ئي‬ ‫۾‬ ‫گهر‬ ‫۽‬ ‫جو‬ ‫تمدن‬ ‫۽‬ ‫تهذيب‬ ،‫ٻولي‬ ‫آهي‬ ‫شمن‬
ُ
‫د‬ ‫اصل‬ ‫جيڪو‬ ‫کان‬ ‫سماج‬ ‫ڪوڙي‬ ‫اهڙي‬ ‫ٿيو‬ ‫باغي‬
‫ويهي‬ ‫۾‬ ‫ڪڇن‬ ‫جي‬ ‫.ڀوتارن‬

2. ‫ا‬‫سانجي‬‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬:‫ميمڻ‬ ‫عبدالرزاق‬ ‫تحقيق‬ ‫۽‬ ‫تحرير‬ Page 2
‫جو‬ ‫وفا‬ ‫سان‬ ‫ٻوليَء‬ ‫دوستن‬ )‫(گهڻن‬ ‫االهين‬ ‫تي‬ ‫ڏهاڙي‬ ‫۽‬ ‫حفاطت‬ ‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫قومي‬ ، ‫تي‬ ‫ڏهاڙن‬ ‫ڪلچر‬ ‫سال‬ ‫هر‬
‫۾‬ ‫اندازن‬ ‫خوبصورت‬ ‫به‬ ‫وغيره‬ ‫فيڪس‬ ‫پينا‬ ،‫بينر‬ ‫جا‬ ‫ٻوليَء‬ ‫قومي‬ ‫سلسل‬ُ‫م‬ ‫واقعي‬ ‫هو‬ ‫۽‬ ‫هوندو‬ ‫کنيو‬ ‫قسم‬
‫گهڻا‬ ‫به‬ ‫ٻيا‬ ‫۾‬ ‫ٻوليَء‬ ‫جو‬ ‫آهي‬ ‫ويو‬ ‫پئجي‬ ‫به‬ ‫ڪري‬ ‫ان‬ ‫انتشار‬ ‫۾‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ .‫آهن‬ ‫غلط‬ ‫پر‬ .‫آهن‬ ‫رهيا‬ ‫پکيڙي‬
‫جيڪو‬ ‫اسڪرپٽ‬ ‫سنڌي‬ ‫اوريجنل‬ ‫سنڌي‬ ‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫هن‬ ‫ته‬ ‫جڏنهن‬ ‫وڃن‬ ‫پيا‬ ‫آندا‬ ‫۾‬ ‫جود‬ُ‫و‬ ‫اسڪرپٽ‬ ‫ڌاريان‬
‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫بهتر‬ ‫کان‬ ‫جنهن‬ ‫هو‬ ‫ويو‬ ‫ڪيو‬ ‫ڊزائين‬ ‫سان‬ ‫طريقي‬ ‫سائنسي‬ ‫انتهائي‬ ‫کي‬ ‫آهي‬ ‫ويو‬ ‫ڏيکاريو‬ ‫هتي‬
‫سگهي‬ ‫ٿي‬ ‫نٿي‬ ‫ترتيب‬ ‫بهترين‬ ‫به‬ ‫ڪا‬ ‫ٻي‬ ‫جي‬ ‫ڪرڻ‬ ‫پيش‬ ‫کي‬ ‫اکرن‬ ‫.انگن‬
‫ٻيا‬ ‫جا‬ ‫ن‬ُ‫ه‬ ‫وجهي‬ ‫لفظ‬ ‫ڌاريان‬ ‫۾‬ ‫ٻوليَء‬ ‫پنهنجي‬ ‫ڀلي‬ ‫ته‬ ‫عرض‬ ‫کي‬ ‫ڪندڙن‬ ‫حبت‬ُ‫م‬ ‫حقيقي‬ ‫سان‬ ‫ٻوليَء‬
‫تختي‬ ‫هن‬ ‫پر‬ ‫ٺاهيو‬ ‫ڀلي‬ ‫اسڪرپٽ‬ ‫توهان‬ ‫جي‬ .‫بدليو‬ ‫نه‬ ‫۽‬ ‫ڪيو‬ ‫نه‬ ‫انداز‬ ‫نظر‬ ‫هرگز‬ ‫ترتيب‬ ‫اصلي‬ ‫پنهنجي‬ ‫جي‬
‫ڌياني‬ ‫بي‬ ‫به‬ ‫نظر‬ ‫کي‬ ‫ترتيب‬ ‫معمولي‬ ‫هن‬ ‫ڪري‬ ‫خاڪ‬ ‫حفاظت‬ ‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫هلي‬ ‫اڳتي‬ ‫ته‬ ‫ويندا‬ ‫ڪندا‬ ‫انداز‬ ‫۾‬
‫ن‬
ُ
‫ا‬ ‫ئي‬ُ‫ه‬ ‫لکي‬ ‫بيٽ‬ ‫الفا‬ ‫سنڌي‬ ‫۾‬ ‫الخط‬ ‫رسم‬ ‫عربي‬ ‫هن‬ ‫صاحب‬ ‫انگريز‬ ‫حترم‬ُ‫م‬ ‫جنهن‬ ‫ته‬ ‫ڏسون‬ ‫ته‬ ‫اچو‬ .‫سگهندئو‬
‫جي‬ ‫نهن‬
ُ
‫ا‬ ‫ڪيا‬ ‫استعمال‬ ‫ن‬ُ‫ه‬ ‫ذ‬ُ‫ج‬ ‫جيڪي‬ .‫يون‬ُ‫ه‬ ‫ڪيو‬ ‫استعمال‬ ‫رمضون‬ ‫جو‬ ‫جاميٽريِء‬ ‫ڪهڙيون‬ ‫ن‬ُ‫ه‬ ‫۾‬
‫آهي‬ ‫واضح‬ ‫مان‬ ‫شڪل‬ .‫ڏني‬ ‫ترتيب‬ ‫سان‬ ‫الئينن‬ ‫سڌي‬ ،‫ترکي‬ ،‫ڀي‬
ُ
‫ا‬ ‫ڪنڊن‬ ،‫ٿالهين‬ ،‫ٽٻڪن‬ ‫.ترتيب‬
‫بي‬ )‫(ب‬ ‫جهڙوڪ‬ ‫ترتيب‬ ‫جي‬ ‫ٽٻڪن‬ ‫هيٺان‬ ‫جي‬ ‫ان‬ ‫وڇائي‬ ‫ٿالهي‬ ‫هڪ‬ ‫پوِء‬ ،‫الئين‬ ‫عمودي‬ ‫پهرئين‬ )‫انب‬ ‫(الف‬ ‫ا‬
‫وڇائي‬ ‫کي‬ ‫ٿالهيَء‬ ‫ساڳيَء‬ . ‫ٽٻڪا‬ ‫چار‬ ‫ڀولڙو‬ ‫ڀي‬ )‫(ڀ‬ ‫۽‬ ‫ٻڪا‬
ُ
‫ٽ‬ ‫ٽي‬ ، ‫پلو‬ ‫پي‬ )‫(پ‬ ،‫ٽٻڪا‬ ‫ٻه‬ ‫ٻڪري‬ ‫ٻي‬ )‫(ٻ‬ ، ‫بالن‬
‫پينافڪس‬ ‫۽‬ ‫بينرن‬ ‫پنهنجي‬ ‫ڪري‬ ‫مهرباني‬ .)‫ٿ‬ ،‫ث‬ ،‫ٽ‬ ، ‫ٺ‬ ،‫(ت‬ ‫وئي‬ ‫ڏني‬ ‫ترتيب‬ ‫جي‬ ‫ٽٻڪن‬ ‫مٿان‬ ‫وري‬ ‫پوِء‬
‫ڪريو‬ ‫حفاظت‬ ‫جوي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫۽‬ ‫لکو‬ ‫ڪري‬ ‫صحيح‬ ‫ائي‬ ‫به‬ ‫ترتيب‬ ‫جي‬ ‫پٽيَء‬ ‫.۾‬
‫ڪئي‬ ‫پيش‬ ‫ڪري‬ ‫تبديل‬ ‫ترتيب‬ ‫جي‬ ‫بيٽ‬ ‫الفا‬ ‫سنڌي‬ ‫۾‬ ‫نادانيَء‬ ‫دوستن‬ ، ‫استادن‬ ‫وارن‬ ‫کاتي‬ ‫تعليمي‬ ‫به‬ ‫جن‬
‫سنڌي‬ ‫لکي‬ ‫سان‬ ‫بيٽس‬ ‫الفا‬ ‫غلط‬ ‫ڪتاب‬ ‫سنڌي‬ ‫به‬ ‫جن‬ ‫يا‬ ‫پيا‬ ‫پڙهائين‬ ‫۾‬ ‫اسڪولن‬ ‫پنهنجن‬ ‫پنهنجن‬ ‫يا‬ ‫آهي‬
‫اصلي‬ ‫ته‬ ‫آهن‬ ‫عاشق‬ ‫جا‬ ‫ٻوليَء‬ ‫۽‬ ‫پرست‬ ‫قوم‬ ‫سچا‬ ‫جي‬ ‫هي‬
ُ
‫ا‬ ‫آهي‬ ‫ڪرايو‬ ‫تبديل‬ ‫کي‬ ‫ذهنن‬ ‫جي‬ ‫شاگردن‬ ‫پرائمري‬
‫ياد‬ .‫ڪن‬ ‫پيش‬ ‫ئي‬ ‫جهارتون‬
ُ
‫ڳ‬ ‫۽‬ ‫حاورا‬ُ‫م‬ ‫خالص‬ ‫سنڌي‬ ‫۽‬ ‫لکن‬ ‫ادب‬ ‫يا‬ ‫شاعري‬ ‫سنڌي‬ ‫اصلي‬ ،‫بيٽس‬ ‫الفا‬ ‫سنڌي‬
‫وجهي‬ ‫کي‬ ‫زبانن‬ ‫گهڻن‬ ‫۾‬ ‫جنهن‬ ‫ناهي‬ ‫ٻولي‬ ‫جي‬ ‫لشڪرن‬ ‫يا‬ ‫خيمن‬ ‫وانگر‬ ‫ٻوليَء‬ ‫اڙدو‬ ،‫سنڌي‬ ‫ٻولي‬ ‫اسانجي‬ ‫ته‬ ‫رهي‬
‫موجود‬ ‫مالڪ‬ ‫جا‬ ‫جنهن‬ ‫آهي‬ ‫ٻولي‬ ‫جي‬ ‫رکندڙن‬ ‫تهذيب‬ ‫جي‬ ‫سالن‬ 0555 ‫هڪ‬ ‫هي‬ ‫پر‬ ‫وڃي‬ ‫پيو‬ ‫چڙهايو‬ ‫پروان‬
‫يا‬ ‫خيمن‬ ‫جيان‬ ‫ڙدوَء‬
ُ
‫ا‬ ‫گهر‬ ‫بي‬ ‫مالڪ‬ ‫بي‬ ‫ڪي‬ ‫نه‬ ‫آهي‬ ‫ٿي‬ ‫جوان‬ ‫وڌي‬ ‫۾‬ ‫ادارن‬ ‫جي‬ ‫علم‬ ‫جيڪا‬ ‫۽‬ ‫آهن‬
.‫ٿو‬ ‫سگهي‬ ‫ٿي‬ ‫هرڪو‬ ‫مالڪ‬ ‫جو‬ ‫جنهن‬ .‫ٻولي‬ ‫نڌڻڪي‬ ‫ٿيندڙ‬ ‫پروان‬ ‫۾‬ ‫لشڪرن‬
‫صرف‬ ‫کي‬ ‫تاريخ‬ ‫هتي‬ .‫آهي‬ ‫ويو‬ ‫ڪيو‬ ‫نه‬ ‫ئي‬ ‫ويچار‬ ‫سان‬ ‫سنجيدگي‬ ‫ڏانهن‬ ‫تاريخ‬ ‫سوڌو‬ ‫اڃان‬ ‫۾‬ ‫ملڪ‬ ‫جي‬ ‫اسان‬
‫سندن‬ ،‫ڪارنامن‬ ‫جي‬ ‫رهنمائن‬ ‫مذهبي‬ ‫۽‬ ‫اميرن‬ ،‫بادشاهن‬ ‫صرف‬ ‫کي‬ ‫تاريخ‬ .‫آهي‬ ‫ويو‬ ‫ڏنو‬ ‫نالو‬ ‫جو‬ ‫تبديلين‬ ‫سياسي‬

3. ‫ا‬‫سانجي‬‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬:‫ميمڻ‬ ‫عبدالرزاق‬ ‫تحقيق‬ ‫۽‬ ‫تحرير‬ Page 3
‫هڪ‬ ‫تاريخ‬ .‫آهي‬ ‫نه‬ ‫صحيح‬ ‫تصور‬ ‫اهو‬ ‫جو‬ ‫تاريخ‬ ‫ته‬ ‫جڏهن‬ .‫آهي‬ ‫ويو‬ ‫رکيو‬ ‫محدود‬ ‫تائين‬ ‫ڪهاڻين‬ ‫۽‬ ‫قصن‬ ،‫جنگين‬
‫جا‬ ‫تاريخ‬ ‫۾‬ ‫دنيا‬ .‫آهي‬ ‫نالو‬ ‫جو‬ ‫اڀياس‬ ‫ثقافتي‬ ‫۽‬ ‫اقتصادي‬ ،‫سماجي‬ ،‫سياسي‬ ‫جي‬ ‫قوم‬ ‫ڪنهن‬ ‫تاريخ‬ ،‫آهي‬ ‫سائنس‬
‫جي‬ ‫ويڙهه‬ ‫طبقاتي‬ ‫تاريخ‬ ‫سموري‬ ‫جي‬ ‫انسانذات‬ ،‫موجب‬ ‫نظر‬ ‫نقطي‬ ‫مادي‬ ‫جي‬ ‫تاريخ‬ ‫پر‬ .‫آهن‬ ‫رهيا‬ ‫تصور‬ ‫ڪيترائي‬
‫جديد‬ ‫جي‬ ‫تاريخ‬ .‫آهي‬ ‫رهي‬ ‫هلندي‬ ‫۾‬ ‫وچ‬ ‫جي‬ ‫محڪوم‬ ‫۽‬ ‫حاڪم‬ ،‫ڦريندڙ‬ ‫۽‬ ‫ڦريل‬ ‫ويڙهه‬ ‫اها‬ .‫آهي‬ ‫رهي‬ ‫تاريخ‬
‫مادي‬ .‫آهي‬ ‫تابع‬ ‫جي‬ ‫پيداوار‬ ‫مادي‬ ‫سڄي‬ ‫پٿل‬ ‫اٿل‬ ‫۾‬ ‫خيالن‬ ‫۽‬ ‫نظرين‬ ‫يا‬ ‫پٿل‬ ‫اٿل‬ ‫۾‬ ‫سماجن‬ ‫موجب‬ ‫قانون‬ ‫مادي‬
‫۾‬ ‫اصل‬ ‫تاريخ‬ ‫ڪري‬ ‫ان‬ ،‫آهن‬ ‫رهندا‬ ‫بدلبا‬ ‫قانون‬ ‫۽‬ ‫طريقا‬ ‫طور‬ ‫جا‬ ‫انهن‬ ‫۽‬ ‫سماج‬ ،‫نظريا‬ ‫ئي‬ ‫سان‬ ‫ترقي‬ ‫جي‬ ‫پيداوار‬
،‫ٿو‬ ‫سگهجي‬ ‫سمجهي‬ ‫نموني‬ ‫صحيح‬ ‫صرف‬ ‫نه‬ ‫کي‬ ‫تاريخ‬ ‫سان‬ ‫طريقي‬ ‫ان‬ .‫آهي‬ ‫عمل‬ ‫الڳيتو‬ ‫جو‬ ‫ٽڪرائن‬ ‫سماجي‬
‫جنهن‬ .‫آهي‬ ‫نظريو‬ ‫جديد‬ ‫جو‬ ‫تايخ‬ ‫ئي‬ ‫اهو‬ .‫ٿي‬ ‫سگهجي‬ ‫ڪري‬ ‫جدوجهد‬ ‫الِء‬ ‫حقن‬ ‫عوامي‬ ‫۾‬ ‫روشني‬ ‫جي‬ ‫ان‬ ‫پر‬
‫گهرجي‬ ‫سمجهڻ‬ ‫۽‬ ‫پڙهڻ‬ ،‫لکڻ‬ ‫تاريخ‬ ‫جي‬ ‫دنيا‬ ‫سميت‬ ‫سنڌ‬ ‫کي‬ ‫اسان‬ ‫.تحت‬
.‫آهي‬ ‫نڪتي‬ ‫ڦٽي‬ ‫مان‬ ‫اپڀرنش‬ ‫وراچد‬ ‫لهجي‬ ‫هڪ‬ ‫جي‬ )‫(ٻوليَء‬ ‫پراڪرت‬ ‫جيڪا‬ ‫آهي‬ ‫ٻولي‬ ‫قديم‬ ‫تمام‬ ‫سنڌي‬
‫انگريزن‬ ،‫مغلن‬ ،‫ترخانن‬ ،‫ارغونن‬ ،‫(عربن‬ ‫قومن‬ ‫سنڌي‬ ‫غير‬ ‫ئي‬ ‫ڪيترين‬ ‫تي‬ ‫سنڌ‬ ‫کانسواِء‬ ‫سنڌين‬ ‫ته‬ ‫ڇاڪاڻ‬
‫پيو‬ ‫اثر‬ ‫گھڻو‬ ‫تي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫جو‬ ‫وغيره‬ ‫انگريزيَء‬ ،‫فارسي‬ ،‫عربي‬ ‫تنهنڪري‬ .‫آهن‬ ‫ڪيون‬ ‫حڪومتون‬ )‫وغيره‬
‫ويا‬ ‫ٿي‬ ‫زم‬ ‫۾‬ ‫ٻوليَء‬ )‫(سنڌي‬ ‫هن‬ ‫تيئن‬ ‫جو‬ ‫جيئن‬ ‫وري‬ ‫يا‬ ‫سان‬ ‫تبديليَء‬ ‫ٿوري‬ ‫لفظ‬ ‫ڪيترائي‬ ‫جا‬ ‫ٻولين‬ ‫انهن‬ ‫.۽‬
‫ڪندي‬ ‫محسوس‬ ‫کي‬ ‫ضرورت‬ ‫ان‬ ،‫هئي‬ ‫ڪانه‬ )‫(الفابيٽ‬ “‫”آئيويٽا‬ ‫مخصوص‬ ‫ڪا‬ ‫کي‬ ‫سنڌيَء‬ ‫۾‬ ‫دور‬ ‫اوائلي‬
‫لکيو‬ ‫ڪتاب‬ ‫نالي‬ “‫الصلوات‬ ‫”مقدمه‬ ‫ٺٽوي‬ ‫ابوالحسن‬ ‫مخدوم‬ ‫۾‬ )‫1782ع‬ ‫کان‬ ‫(1282ع‬ ‫دؤر‬ ‫جي‬ ‫ڪلهوڙن‬
‫سنڌي‬ ‫تڏهن‬ ،‫آئي‬ ‫هيٺ‬ ‫قبضي‬ ‫جي‬ ‫انگريزن‬ ‫۾‬ ‫1872ع‬ ‫سنڌ‬ ‫جڏهن‬ .‫ويو‬ ‫سڏيو‬ ‫سنڌي‬ ‫جي‬ ‫ابوالحسن‬ ‫کي‬ ‫جنهن‬
‫حڪم‬ ‫هڪ‬ ‫فيئر‬ ‫بارٽل‬ ‫سر‬ ‫ڪمشنر‬ ‫جي‬ ‫سنڌ‬ ‫جي‬ ‫وقت‬ ‫ان‬ .‫ويو‬ ‫ڏنو‬ ‫درجو‬ ‫جو‬ ‫زبان‬ ‫سرڪاري‬ ‫کي‬ ‫ٻوليَء‬
‫آئي‬ ‫پيش‬ ‫ضرورت‬ ‫جي‬ ‫الفابيٽ‬ ‫سنڌي‬ ‫ئي‬ ‫تڏهن‬ ،‫ڏنو‬ ‫قرار‬ ‫الزمي‬ ‫پڙهڻ‬ ‫سنڌي‬ ‫الِء‬ ‫آفيسرن‬ ‫انگريز‬ ‫تحت‬ ‫نامي‬
‫وئي‬ ‫جوڙي‬ ‫۾‬ ‫نگرانيَء‬ ‫جي‬ ‫ايلس‬ ‫مسٽر‬ ‫ڪمشنر‬ ‫اسسٽنٽ‬ ‫جي‬ ‫سنڌ‬ ‫ڪميٽي‬ ‫هڪ‬ ‫الِء‬ ‫پورائي‬ ‫جي‬ ‫جنهن‬
‫غالم‬ ‫قريشي‬ ،‫داس‬ ‫ٿانور‬ ‫اڌارام‬ ‫منشي‬ ،‫علي‬ ‫غالم‬ ‫قاضي‬ ،‫حيدرآبادي‬ ‫محمد‬ ‫ميان‬ ،‫ننديرام‬ ‫ديوان‬ ‫۾‬ ‫جنهن‬
‫ڪميٽيَء‬ ‫ان‬ .‫ويا‬ ‫ڪيا‬ ‫شامل‬ ‫عالم‬ ‫پرڏيهي‬ ‫ڪجهه‬ ‫۽‬ ‫بيگ‬ ‫علي‬ ‫صادق‬ ‫مرزا‬ ‫صاحب‬ ‫خان‬ ،‫ٺٽوي‬ ‫حسين‬
‫۾‬ ‫انهن‬ ‫ته‬ ‫جڏهن‬ .‫کنيا‬ ‫اکر‬ ‫مان‬ ‫سنسڪرت‬ ‫۽‬ ‫فارسي‬ ،‫عربي‬ ‫رکندي‬ ‫۾‬ ‫نظر‬ ‫کي‬ ‫سنڌيَء‬ ‫جي‬ ‫ابوالحسن‬ ‫مخدوم‬
‫جي‬ ‫مهينن‬ ‫يارهن‬ ‫طرح‬ ‫اهڙيَء‬ .‫جوڙيا‬ )‫ڳ‬ ،‫ڏ‬ ،‫ڄ‬ ،‫(ٻ‬ ‫اکر‬ ‫سنڌي‬ ‫نج‬ ‫ڪري‬ ‫ويجھه‬ ‫واڌ‬ ‫جي‬ ‫ٽٻڪن‬ ‫ڪجهه‬
‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫طور‬ ‫سرڪاري‬ ‫کي‬ ‫جنهن‬ .‫ٿي‬ ‫تيار‬ ‫آئيويٽا‬ ‫موجوده‬ ‫مشتمل‬ ‫تي‬ ‫اکرن‬ 01 ‫کانپوِء‬ ‫جدوجهد‬ ‫مسلسل‬
‫ويو‬ ‫ڏنو‬ ‫درجو‬ ‫جو‬ ‫آئيويٽا‬ ‫واحد‬ ‫.جي‬
:ً‫مثاال‬ .‫هئا‬ ‫ويندا‬ ‫لکيا‬ ‫سان‬ ‫طريقن‬ ‫جدا‬ ‫جدا‬ ‫لفظ‬ ‫ساڳيا‬ ‫يعني‬ ،‫سگھيو‬ ‫بدلجي‬ ‫نه‬ ‫سٽاُء‬ ‫جو‬ ‫لفظن‬ ‫به‬ ‫انکانپوِء‬

4. ‫ا‬‫سانجي‬‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬:‫ميمڻ‬ ‫عبدالرزاق‬ ‫تحقيق‬ ‫۽‬ ‫تحرير‬ Page 4
‫جي‬ ‫سنڌ‬ ‫۾‬ ‫ع‬ 2777 ‫نيٺ‬ .‫وغيره‬ ‫ڪيڏهه‬ ،‫ڪيڏانهه‬ = ‫ڪيڏانهن‬ ، ‫جيستاِء‬ = ‫جيستائين‬ ، ‫چياِء‬ = ‫چيائين‬
‫ان‬ ،‫ڪرايون‬ ‫مقرر‬ ‫صورتون‬ ‫پڪيون‬ ‫جو‬ ‫لفظن‬ ‫اهڙن‬ ‫صاحب‬ ‫جيڪب‬ ‫مسٽر‬ ‫انسپيڪٽر‬ ‫ايڊيوڪيشنل‬
.‫ڪيو‬ ‫ادا‬ ‫قردار‬ ‫اهم‬ ‫بيگ‬ ‫قليچ‬ ‫مرزا‬ ‫۾‬ ‫ڪم‬
‫۽‬ ‫ڳالهائي‬ ‫ماڻهو‬ ‫مٿي‬ ‫کان‬ ‫ڪروڙ‬ ‫پنج‬ ‫جيڪا‬ ،‫ٿو‬ ‫ثئي‬ ‫۾‬ ‫ٻولين‬ ‫وڏين‬ ‫جي‬ ‫پاڪستان‬ ‫شمار‬ ‫جو‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬
‫ثقافت‬ ‫شاھوڪار‬ ‫پنھنجي‬ ‫کي‬ ‫جنھن‬ ،‫آھي‬ ‫ٻولي‬ ‫قديم‬ ‫جي‬ ‫وڃي‬ ‫تعداد‬ ‫جي‬ ‫وارن‬ ‫لکڻ‬ ‫۾‬ ‫ان‬ ،‫ٿا‬ ‫سگھن‬ ‫سمجھي‬
‫جي‬ ‫آثارن‬ ‫قديم‬ ‫جي‬ ‫اڳ‬ ‫کان‬ ‫سالن‬ 0555‫آثار‬ ‫جا‬ ‫لکت‬ ‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫آھي‬ ‫ادب‬ ‫لوڪ‬ ‫منظر۽‬ ‫پس‬ ‫وسيع‬ ‫جو‬
‫آھن‬ ‫مليا‬ ‫مان‬ ‫.کوٽائي‬
،‫جي‬ ‫بلوچستان‬ ‫۾‬ ‫اولھ‬ ‫اتر‬ ،‫ملتان‬ ،‫بھاولپور‬ ‫رياست‬ ‫اڳوڻي‬ ‫۾‬ ‫اتر‬ ‫ٻاھر‬ ‫کان‬ ‫صوبي‬ ،‫حدون‬ ‫جون‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬
‫ڪوھستاني‬ ‫ڪندڙ‬ ‫جدا‬ ‫کان‬ ‫بلوچستان‬ ‫کي‬ ‫سنڌ‬ .‫ٿيون‬ ‫پھچن‬ ‫تائين‬ ‫عالئقن‬ ‫ناڙي‬ ،‫ڪڇي‬ ،‫ٻيلي‬ ‫لس‬ ،‫مڪران‬
‫۾‬ ‫عالئقن‬ ‫ئي‬ ‫ڪيترن‬ ‫جي‬ ‫بلوچستان‬ ‫عالوه‬ ‫کان‬ ‫ان‬ .‫آھي‬ ‫جو‬ ‫ڳالھائيندڙن‬ ‫سنڌي‬ ،‫تعداد‬ ‫وڏو‬ ‫پڻ‬ ‫۾‬ ‫عالئقي‬
‫گڏ‬ ‫سان‬ ‫بلوچي‬ ‫کي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫۾‬ ‫بلوچستان‬ .‫آھي‬ ‫حاصل‬ ‫پڻ‬ ‫حيثيت‬ ‫جي‬ ‫زبان‬ ‫مادري‬ ‫کي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬
‫سان‬ ‫ان‬ ‫۽‬ ‫ابوظھبي‬ ،‫مسقط‬ ،‫خليج‬ ‫اڳتي‬ ‫۽‬ ‫پسني‬ ، ‫اورماڙا‬ ،‫گوادر‬ ،‫جدگال‬ ‫آھي‬ ‫ويندو‬ ‫ڳالھايو‬ ‫پڻ‬ ‫طور‬ ‫زبان‬ ‫بنيادي‬
‫جي‬ ‫ھندستان‬ ‫۽‬ ‫گجرات‬ ،‫ڪڇ‬ .‫آھي‬ ‫موجود‬ ‫تعداد‬ ‫وڏو‬ ‫جو‬ ‫ڳالھائيندڙن‬ ‫سنڌي‬ ‫۾‬ ‫عالئقن‬ ‫ساحلي‬ ‫الڳو‬
‫جون‬ ‫ٻوليَء‬ ‫ھن‬ ‫۾‬ ‫اوڀر‬ .‫آھي‬ ‫حاصل‬ ‫حيثيت‬ ‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫واري‬ ‫رابطي‬ ‫کي‬ ‫سنڌيَء‬ ‫پڻ‬ ‫۾‬ ‫عالئقن‬ ‫ٻين‬ ‫ڪاٺياواڙ۽‬
‫انگريزن‬ ‫آھن‬ ‫پھتل‬ ‫تائين‬ ‫عالئقن‬ ‫پاڙيسري‬ ‫ٻين‬ ‫۽‬ ‫جيسلمير‬ ،‫مارواڙ‬ ‫رياستن‬ ‫اڳوڻين‬ ‫عالوھ‬ ‫کان‬ ‫راجپوتانا‬ ‫حدون‬
‫جيڪي‬ ،‫ويو‬ ‫لڏي‬ ‫ڀارت‬ ‫تعداد‬ ‫وڏو‬ ‫ھڪ‬ ‫جو‬ ‫ھندن‬ ‫ڳالھائيندڙ‬ ‫سنڌي‬ ‫کانپوِء‬ ‫ٺھڻ‬ ‫جي‬ ‫پاڪستان‬ ‫۽‬ ‫َء‬ ِ‫آزادي‬ ‫کان‬
‫ھند‬ ‫و‬ ‫پاڪ‬ ‫ٿا‬ ‫ڪن‬ ‫استعمال‬ ‫سنڌي‬ ‫۾‬ ‫ڪاروبار‬ ‫۽‬ ‫گھر‬ ‫۽‬ ‫آھن‬ ‫آباد‬ ‫۾‬ ‫ڪڙڇ‬ ‫ڪنڊ‬ ‫جي‬ ‫ھندستان‬ ‫ھاڻي‬
‫اوڀر‬ ،‫مداگاسڪر‬ ،‫آفريڪا‬ ‫ڏکڻ‬ ،‫ڪانگو‬ ،‫يوگنڊا‬ ،‫ڪينيا‬ ،‫تنزانيا‬ :‫جھڙوڪ‬ ‫ملڪن‬ ‫ڪيترن‬ ‫ٻين‬ ‫عالوه‬ ‫کان‬
‫کانسواِء‬ ‫ان‬ .‫ٿا‬ ‫ڳالھائين‬ ‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬ ‫ماڻھو‬ 555،55،8 ً‫اندازا‬ ‫پڻ‬ ‫۾‬ ‫ڪئناڊا‬ ‫۽‬ ‫آمريڪا‬ ،‫انگلنڊ‬ ،‫آفريڪا‬
‫جي‬ ‫صديَء‬ 15 ‫جيڪي‬ ،‫واپاري‬ ‫اھي‬ ‫جا‬ ‫عالئقن‬ ‫ڏورانھن‬ ‫ڪيترن‬ ‫ٻين‬ ‫۽‬ ‫ٿائيلينڊ‬ ،‫سنگاپور‬ ،‫ڪانگ‬ ‫ھانگ‬
.‫ٿا‬ ‫ڳالھائين‬ ‫سنڌي‬ ‫پڻ‬ ،‫ٿيا‬ ‫آباد‬ ‫۾‬ ‫عالئقن‬ ‫انھن‬ ‫۾‬ ‫شروع‬
‫موجود‬ ‫پڻ‬ ‫اھڃاڻ‬ ‫دراوڙي‬ ‫ڪجھه‬ ‫تي‬ ‫جنھن‬ ،‫آھي‬ ‫ٻولي‬ ‫آريائي‬ ‫رکندڙ‬ ‫تعلق‬ ‫سان‬ ‫خاندان‬ ‫يورپي‬ ‫انڊو‬ ‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬
‫ڳالھائيندڙ‬ ‫سنڌي‬ ‫ئي‬ ‫ڪيترا‬ ‫سواِء‬ ‫کان‬ ‫ان‬ . ‫زبان‬ ‫دفتري‬ ‫۽‬ ‫ٻولي‬ ‫مک‬ ‫جي‬ ‫سنڌ‬ ‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬ ‫وقت‬ ‫هن‬ .‫آهن‬
‫ئي‬ ‫ڪيترا‬ ‫به‬ ‫ٻيا‬ ‫۽‬ ،‫رياستون‬ ‫گڏيل‬ ‫جون‬ ‫آمريڪا‬ ،‫برطانيه‬ ،‫سريلنڪا‬ ،‫هندستان‬ ،‫صوبا‬ ‫ٻيا‬ ‫جا‬ ‫پاڪستان‬
‫سنڌي‬ ‫۾‬ ‫دنيا‬ ‫سموري‬ ‫۽‬ ‫ڪروڙ‬ 1 ‫ساڍا‬ ‫تعداد‬ ‫جو‬ ‫ڳالھائيندڙن‬ ‫سنڌي‬ ‫۾‬ ‫سنڌ‬ .‫آهن‬ ‫ويٺا‬ ‫وسائي‬ ‫ملڪ‬
.‫آھي‬ ‫مٿي‬ ‫کان‬ ‫ڪروڙ‬ 8 ‫تعداد‬ ‫جو‬ ‫ڳالهائيندڙن‬

5. ‫ا‬‫سانجي‬‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬:‫ميمڻ‬ ‫عبدالرزاق‬ ‫تحقيق‬ ‫۽‬ ‫تحرير‬ Page 5
‫سنڌي‬ ‫ته‬ ‫آهي‬ ‫اهو‬ ‫خيال‬ ‫هڪ‬ .‫آهن‬ ‫رايا‬ ‫مختلف‬ ‫جا‬ ‫عالمن‬ ‫جي‬ ‫لسانيات‬ ‫۾‬ ‫باري‬ ‫جي‬ ‫بنياد‬ ‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬
‫جيڪا‬ ‫آهي‬ ‫ٻولي‬ ‫قديم‬ ‫تمام‬ ‫سنڌي‬ ‫ته‬ ‫آهي‬ ‫اهو‬ ‫خيال‬ ‫ٻيو‬ ‫ته‬ ‫جڏهن‬ .‫آهي‬ ‫نڪتي‬ ‫ڦٽي‬ ‫مان‬ ‫سنسڪرت‬ ‫ٻولي‬
‫ڪيترين‬ ‫تي‬ ‫سنڌ‬ ‫سواِء‬ ‫کان‬ ‫سنڌين‬ .‫آهي‬ ‫نڪتي‬ ‫ڦٽي‬ ‫مان‬ ‫اپڀرنش‬ ‫وراچد‬ ‫لهجي‬ ‫هڪ‬ ‫جي‬ )‫(ٻوليَء‬ ‫پراڪرت‬
‫تنهنڪري‬ .‫آهن‬ ‫ڪيون‬ ‫حڪومتون‬ )‫وغيره‬ ‫انگريزن‬ ،‫مغلن‬ ،‫ترخانن‬ ،‫ارغونن‬ ،‫(عربن‬ ‫قومن‬ ‫سنڌي‬ ‫غير‬ ‫ئي‬
‫تبديليَء‬ ‫ٿوري‬ ‫لفظ‬ ‫ڪيترائي‬ ‫جا‬ ‫ٻولين‬ ‫انهن‬ ‫۽‬ ‫پيو‬ ‫اثر‬ ‫گھڻو‬ ‫تي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫جو‬ ‫وغيره‬ ‫انگريزيَء‬ ،‫فارسي‬ ،‫عربي‬
‫پهراڻ‬ ،)‫(ظعيفه‬ ‫زائفان‬ ،)‫(بطخ‬ ‫بدڪ‬ ،)‫(بصل‬ ‫بصر‬ ‫جيئن‬ .‫ويا‬ ‫ٿي‬ ‫زم‬ ‫۾‬ ‫سنڌيَء‬ ‫تيئن‬ ‫جو‬ ‫جيئن‬ ‫وري‬ ‫يا‬ ‫سان‬
‫ڪا‬ ‫کي‬ ‫سنڌيَء‬ ‫پوِء‬ ‫کان‬ ‫دور‬ ‫جي‬ ‫عربن‬ .‫وغيره‬ )‫(مئچس‬ ‫ماچيس‬ ،)‫(اسٽيشن‬ ‫ٽيشڻ‬ )‫(مطرقه‬ ‫مترڪو‬ ،)‫(پيراهن‬
‫ور‬
َ
‫د‬ ‫جي‬ ‫ڪلهوڙن‬ ‫ڪندي‬ ‫محسوس‬ ‫کي‬ ‫ضرورت‬ ‫ان‬ ،‫هئي‬ ‫ڪانه‬ ‫الخط‬ ‫رسم‬ ‫يعني‬ “‫”آئيويٽا‬ ‫مخصوص‬
‫ابوالحسن‬ ‫کي‬ ‫جنهن‬ ‫لکيو‬ ‫ڪتاب‬ ‫نالي‬ “‫الصلوات‬ ‫”مقدمه‬ ‫ٺٽوي‬ ‫ابوالحسن‬ ‫مخدوم‬ ‫۾‬ )‫1782ع‬ ‫کان‬ ‫(1282ع‬
.‫ويو‬ ‫سڏيو‬ ‫سنڌي‬ ‫جي‬
‫ڏنو‬ ‫درجو‬ ‫جو‬ ‫زبان‬ ‫سرڪاري‬ ‫کي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫تڏهن‬ ،‫آئي‬ ‫هيٺ‬ ‫قبضي‬ ‫جي‬ ‫انگريزن‬ ‫۾‬ ‫1872ع‬ ‫سنڌ‬ ‫جڏهن‬
‫پڙهڻ‬ ‫سنڌي‬ ‫الِء‬ ‫آفيسرن‬ ‫انگريز‬ ‫تحت‬ ‫نامي‬ ‫حڪم‬ ‫هڪ‬ ‫فريئر‬ ‫بارٽل‬ ‫سر‬ ‫ڪمشنر‬ ‫جي‬ ‫سنڌ‬ ‫جي‬ ‫وقت‬ ‫ان‬ .‫ويو‬
‫جي‬ ‫سنڌ‬ ‫ڪميٽي‬ ‫هڪ‬ ‫الِء‬ ‫پورائي‬ ‫جي‬ ‫جنهن‬ ‫آئي‬ ‫پيش‬ ‫ضرورت‬ ‫جي‬ ‫الفابيٽ‬ ‫سنڌي‬ ‫ئي‬ ‫تڏهن‬ ،‫ڏنو‬ ‫قرار‬ ‫الزمي‬
،‫حيدرآبادي‬ ‫محمد‬ ‫ميان‬ ،‫ننديرام‬ ‫ديوان‬ ‫۾‬ ‫جنهن‬ ‫وئي‬ ‫جوڙي‬ ‫۾‬ ‫نگرانيَء‬ ‫جي‬ ‫ايلس‬ ‫مسٽر‬ ‫ڪمشنر‬ ‫اسسٽنٽ‬
‫۽‬ ‫بيگ‬ ‫علي‬ ‫صادق‬ ‫مرزا‬ ‫صاحب‬ ‫خان‬ ،‫ٺٽوي‬ ‫حسين‬ ‫غالم‬ ‫قريشي‬ ،‫داس‬ ‫ٿانور‬ ‫اڌارام‬ ‫منشي‬ ،‫علي‬ ‫غالم‬ ‫قاضي‬
،‫عربي‬ ‫رکندي‬ ‫۾‬ ‫نظر‬ ‫کي‬ ‫سنڌيَء‬ ‫جي‬ ‫ابوالحسن‬ ‫مخدوم‬ ‫ڪميٽيَء‬ ‫ان‬ .‫ويا‬ ‫ڪيا‬ ‫شامل‬ ‫عالم‬ ‫پرڏيهي‬ ‫ڪجهه‬
،‫ڏ‬ ،‫ڄ‬ ،‫(ٻ‬ ‫اکر‬ ‫سنڌي‬ ‫نج‬ ‫ڪري‬ ‫ويجھه‬ ‫واڌ‬ ‫جي‬ ‫ٽٻڪن‬ ‫ڪجهه‬ ‫۾‬ ‫انهن‬ ‫ته‬ ‫جڏهن‬ .‫کنيا‬ ‫اکر‬ ‫مان‬ ‫خط‬ ‫فارسي‬
‫تيار‬ ‫آئيويٽا‬ ‫موجوده‬ ‫مشتمل‬ ‫تي‬ ‫اکرن‬ 01 ‫کانپوِء‬ ‫جدوجهد‬ ‫مسلسل‬ ‫جي‬ ‫مهينن‬ ‫يارهن‬ ‫طرح‬ ‫اهڙيَء‬ .‫جوڙيا‬ )‫ڳ‬
.‫ويو‬ ‫ڏنو‬ ‫درجو‬ ‫جو‬ ‫آئيويٽا‬ ‫واحد‬ ‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫طور‬ ‫سرڪاري‬ ‫کي‬ ‫جنهن‬ .‫ٿي‬
:ً‫مثاال‬ .‫هئا‬ ‫ويندا‬ ‫لکيا‬ ‫سان‬ ‫طريقن‬ ‫جدا‬ ‫جدا‬ ‫لفظ‬ ‫ساڳيا‬ ‫يعني‬ ،‫سگھيو‬ ‫بدلجي‬ ‫نه‬ ‫سٽاُء‬ ‫جو‬ ‫لفظن‬ ‫به‬ ‫کانپوِء‬ ‫ان‬ ‫پر‬
‫جي‬ ‫سنڌ‬ ‫۾‬ ‫7772ع‬ ‫نيٺ‬ .‫وغيره‬ ‫ڪيڏهه‬ ،‫ڪيڏانهه‬ = ‫ڪيڏانهن‬ ،‫جيستاِء‬ = ‫جيستائين‬ ،‫چياِء‬ = ‫چيائين‬
‫ان‬ ،‫ڪرايون‬ ‫مقرر‬ ‫صورتون‬ ‫پڪيون‬ ‫جون‬ ‫لفظن‬ ‫اهڙن‬ ‫صاحب‬ ‫جيڪب‬ ‫مسٽر‬ ‫انسپيڪٽر‬ ‫ايڊيوڪيشنل‬
.‫ڪيو‬ ‫ادا‬ ‫قردار‬ ‫اهم‬ ‫بيگ‬ ‫قليچ‬ ‫مرزا‬ ‫۾‬ ‫ڪم‬
‫ورتيون‬ ‫صالحون‬ ‫کان‬ ‫ڏاهن‬ ‫پنهنجن‬ ‫الِء‬ ‫ٻوڙڻ‬ ‫ٻيڙيَء‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫هنن‬ ‫ته‬ ‫هئا‬ ‫حڪمران‬ ‫جا‬ ‫اسان‬ ‫انگريز‬ ‫جڏهن‬.
‫ته‬ ‫ملي‬ ‫صالح‬ ‫کين‬:”‫ته‬ ‫ٿا‬ ‫گهرو‬ ‫ڪرڻ‬ ‫تباهه‬ ‫کي‬ ‫قوم‬ ‫ڪنهن‬ ‫جيڪڏهن‬‫کي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫۽‬ ‫ثقافت‬ ،‫تاريخ‬ ‫جي‬ ‫ان‬
‫ڪيو‬ ‫تباهه‬.“‫تباهي‬ ‫پنهنجي‬ ‫جهڙوڪ‬ ‫کي‬ ‫اسان‬ ‫پر‬ ،‫ويا‬ ‫هليا‬ ‫ڪري‬ ‫ڪم‬ ‫اڌوگابرو‬ ‫تي‬ ‫ڳالهه‬ ‫انهيَء‬ ‫انگريز‬
‫ويا‬ ‫ڏئي‬ ُ‫ڏس‬ ‫جو‬ ‫ڪرڻ‬.‫آهيون‬ ‫پيا‬ ‫اچي‬ ‫پٺيان‬ ‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫۽‬ ‫ثقافت‬ ،‫تاريخ‬ ‫پنهنجي‬ ‫پاڻ‬ ‫اسان‬ ‫هاڻي‬.‫اڌ‬ ‫سلسلو‬ ‫اهو‬
‫آهي‬ ‫جاري‬ ‫کان‬ ‫.صديَء‬

6. ‫ا‬‫سانجي‬‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬:‫ميمڻ‬ ‫عبدالرزاق‬ ‫تحقيق‬ ‫۽‬ ‫تحرير‬ Page 6
‫ثقافت‬ ،‫تاريخ‬‫ستي‬ ‫کي‬ ‫اسان‬ ‫دشمنن‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫جهڙوڪ‬ ‫لڳندو‬ ‫ايئن‬ ‫ته‬ ‫ڏسبو‬ ‫کي‬ ‫روين‬ ‫پنهنجن‬ ‫بابت‬ ‫ٻوليَء‬ ‫۽‬
‫آهي‬ ‫ڇڏي‬ ‫پياري‬.‫اهو‬ ‫پر‬ ،‫آهيون‬ ‫لڳا‬ ‫سمجهڻ‬ ‫سازش‬ ‫خالف‬ ‫پاڻ‬ ‫کي‬ ‫ڪلچر‬ ‫ڪالشنڪوف‬ ‫۽‬ ‫هيروئن‬ ‫اسان‬
‫نه‬ ‫ڪيتري‬ ‫سان‬ ‫تاريخ‬ ‫۽‬ ‫ثقافت‬ ،‫ٻولي‬ ‫پنهنجي‬ ‫سان‬ ‫سوچن‬ ‫۽‬ ‫روين‬ ‫منفي‬ ‫پنهنجي‬ ‫اسان‬ ‫ته‬ ‫ڪيون‬ ‫ٿا‬ ‫نه‬ ‫محسوس‬
‫آهيون‬ ‫رهيا‬ ‫ڪري‬ ‫دشمني‬.‫تي‬ ‫ماضيَء‬ ‫ته‬ ‫آهن‬ ‫چوندا‬ ‫بلڪ‬ ‫سمجهندا‬ ‫اهو‬ ‫ماڻهو‬ ‫ڳڙهيل‬ ‫پڙهيل‬ ‫جا‬ ‫اسان‬
‫آهي‬ ‫ڪم‬ ‫اڪارتو‬ ‫جهڙو‬ ‫کوٽڻ‬ ‫قبرن‬ ‫رکڻ‬ ‫دلچسپي‬ ‫۾‬ ‫تاريخ‬ ‫يعني‬ ،‫ڪرڻ‬ ‫ڪم‬.‫ڌڪ‬ ‫ڪاپاري‬ ‫کي‬ ‫ٻولي‬
‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫پراون‬ ‫توڙي‬ ‫پنهنجن‬ ‫سان‬ ‫نموني‬ ‫منظم‬ ‫پوِء‬ ‫۽‬ ‫ٿيو‬ ‫شروع‬ ‫لڳڻ‬ ‫کان‬ ‫شاهيَء‬ ‫ايوب‬‫جهولي‬
‫ڪئي‬ ‫شروع‬ ‫ڪرڻ‬ ‫خالي‬.‫آهي‬ ‫ڇڏيو‬ ‫ڪري‬ ‫محدود‬ ‫تائين‬ ‫ٽپڻ‬ ‫نچڻ‬ ‫دوستن‬ ‫ڪن‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫کي‬ ‫ثقافت‬.‫حالتن‬
‫۽‬ ‫سڃاڻپ‬ ‫پنهنجي‬ ‫ثقافت‬ ‫۽‬ ‫ٻولي‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫۾‬ ‫شهرن‬ ‫وڏن‬ ‫جو‬ ‫آهي‬ ‫ڇڏيو‬ ‫ڪري‬ ‫سوڙهو‬ ‫ته‬ ‫اهڙو‬ ‫کي‬ ‫اسان‬ ‫وري‬
‫آهي‬ ‫ويٺي‬ ‫وڃائي‬ ‫حق‬ ‫وارو‬ ‫ڪارج‬ ‫سماجي‬.
،‫آهن‬ ‫ويا‬ ‫جوڙيا‬ ‫ادارا‬ ‫جيڪي‬ ‫الِء‬ ‫تحفظ‬ ‫توڙي‬ ‫ترقيَء‬ ‫جي‬ ‫ثقافت‬ ‫۽‬ ‫تاريخ‬ ،‫ٻولي‬ ‫ته‬ ‫آهي‬ ‫خوشفهمي‬ ‫اها‬ ‫کي‬ ‫ماڻهن‬
‫رکڻ‬ ‫آس‬ ‫اهڙي‬ ‫پر‬ .‫ڪونهي‬ ‫ڪرڻو‬ ‫به‬ ‫ٻيڻو‬ ‫ڀڃي‬ ‫ڪک‬ ‫کي‬ ‫ماڻهن‬ ‫۾‬ ‫موجودگي‬ ‫جي‬ ‫انهن‬ ‫۽‬ ‫ٻاريندا‬ ‫ٻوٽو‬ ‫ئي‬ ‫اهي‬
‫بڻائي‬ ‫فعال‬ ‫غير‬ ‫کي‬ ‫ادارن‬ ‫انهن‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫جن‬ ،‫آهن‬ ‫سبب‬ ‫ڪيترائي‬ ‫ته‬ ‫ڇو‬ .‫آهي‬ ‫برابر‬ ‫جي‬ ‫گهرڻ‬ ‫ٻير‬ ‫کان‬ ‫ٻٻرن‬
‫۾‬ ‫ادارن‬ ‫انهن‬ .‫آهن‬ ‫قابض‬ ‫تي‬ ‫ادارن‬ ‫انهن‬ ‫البيون‬ ‫مخصوص‬ ‫ڪي‬ ‫ته‬ ‫آهي‬ ‫هي‬ ‫سبب‬ ‫پهريون‬ ‫مان‬ ‫انهن‬ .‫آهي‬ ‫ڇڏيو‬
‫پوِء‬ ،‫ويندو‬ ‫ٿاڦيو‬ ‫ماڻهو‬ ‫پنهنجو‬ ‫ڪو‬ ‫ڪونه‬ ‫ڪيوويندوآهي.پر‬ ‫نه‬ ‫مقرر‬ ‫پٽاندڙ‬ ‫اهليت‬ ‫کي‬ ‫ماڻهوَء‬ ‫به‬ ‫ڪنهن‬
‫ڪهڙو‬ ‫مثال‬ ‫ٻيو‬ ‫جو‬ ‫ڪرڻ‬ ‫تباهه‬ ‫کي‬ ‫ادران‬ .‫اچي‬ ‫کڻائي‬ ‫پاڻ‬ ‫روزانو‬ ‫جو‬ ‫هجي‬ ‫پوڙهو‬ ‫جهور‬ ‫ايڏو‬ ‫۽‬ ‫اهڙو‬ ‫نه‬ ‫ڇو‬ ‫اهو‬
. ‫ٿو‬ ‫وڃي‬ ‫رکيو‬ ‫۾‬ ‫ادارن‬ ‫اهڙن‬ ‫کي‬ ‫ماڻهن‬ ‫ڪن‬ ‫به‬ ‫کانپوِء‬ ‫وڃڻ‬ ‫ٿي‬ ‫ختم‬ ‫عمر‬ ‫۽‬ ‫مالزمت‬ ‫سرڪاري‬ ‫جو‬ ‫ملندو‬
‫ڪم‬ ‫۾‬ ‫ادارن‬ ‫سرڪاري‬ ‫سان‬ ‫حوالي‬ ‫جي‬ ‫سگهه‬ ‫۽‬ ‫عمر‬ ‫جيڪي‬ ‫ماڻهو‬ ‫اهي‬ ‫ته‬ ‫چئجي‬ ‫هينئن‬ ‫۾‬ ‫لفظن‬ ‫سولن‬
‫ته‬ ‫اهڙا‬ ‫الِء‬ ‫ماڻهن‬ ‫ڪن‬ ‫ادارا‬ ‫آهي.ڪي‬ ‫ويندو‬ ‫ڪيو‬ ‫نازل‬ ‫مٿان‬ ‫ادارن‬ ‫قومي‬ ‫کي‬ ‫انهن‬ ،‫آهن‬ ‫رهندا‬ ‫نه‬ ‫جهڙا‬ ‫ڪرڻ‬
‫ٿو‬ ‫وڃي‬ ‫رکيو‬ ‫۾‬ ‫ادارن‬ ‫انهن‬ ‫ڏئي‬ ‫ور‬ ‫ور‬ ‫کي‬ ‫ماڻهن‬ ‫انهن‬ ‫جو‬ ،‫ٿا‬ ‫وڃن‬ ‫ٿي‬ ‫.مخصوص‬
.‫ٿا‬ ‫ڪن‬ ‫نوڪري‬ ‫فقط‬ ‫۾‬ ‫ادارن‬ ‫مالزم‬ ‫جا‬ ‫ادارن‬ ‫اهڙن‬ ‫ته‬ ‫آهي‬ ‫به‬ ‫هي‬ ‫ڪارڻ‬ ‫مکيه‬ ‫جو‬ ‫فعاليَء‬ ‫غير‬ ‫جي‬ ‫ادارن‬
‫ادارن‬ ‫انهن‬ ‫هو‬ .‫ڪانهي‬ ‫گهٽ‬ ‫کان‬ ‫اعزاز‬ ‫وڏي‬ ‫ڪنهن‬ ‫مقرري‬ ‫سندن‬ ‫۾‬ ‫ادارن‬ ‫انهن‬ ‫ته‬ ‫ڪن‬ ‫محسوس‬ ‫ٿا‬ ‫نه‬ ‫اهو‬
‫وڏو‬ ‫کي‬ ‫ادارن‬ ‫رويي‬ ‫انهيَء‬ ‫جي‬ ‫ڪارڪن‬ ‫عام‬ .‫ٿا‬ ‫ڪن‬ ‫عبادت‬ ‫جهڙي‬ ‫خدمت‬ ‫جي‬ ‫قوم‬ ‫بلڪ‬ ‫نه‬ ‫مالزمت‬ ‫۾‬
‫جي‬ ‫ادارن‬ ‫اهڙن‬ ‫پر‬ ‫کڻي‬ ‫نه‬ ‫حلف‬ ‫جو‬ ‫عهدي‬ ‫پنهنجي‬ ‫اعظم‬ ‫وزير‬ ‫يا‬ ‫صدر‬ ‫۾‬ ‫خيال‬ ‫منهنجي‬ .‫آهي‬ ‫رسايو‬ ‫ڇهيو‬
،‫تاريخ‬ ‫شاندار‬ ‫سنڌجي‬ ‫نڌڻڪي‬ ‫کي‬ ‫هن‬ ‫ته‬ ‫گهرجي‬ ‫ڪرڻ‬ ‫وچن‬ ‫سان‬ ‫پاڻ‬ ‫کي‬ ‫ڪارڪن‬ ‫معمولي‬ ‫کان‬ ‫معمولي‬
.‫آهي‬ ‫ڪرڻي‬ ‫خدمت‬ ‫جي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫۽‬ ‫ثقافت‬
‫۽‬ ‫ثقافت‬ ،‫تاريخ‬ ‫جي‬ ‫سنڌ‬ ، ‫سرڪار‬ ‫ڪنهن‬ ‫جو‬ ‫آهن‬ ‫آندا‬ ‫ڪم‬ ‫ڪري‬ ‫انهيَء‬ ‫لفظ‬ ‫جا‬ “‫سنڌ‬ ‫”نڌڻڪي‬ ‫مون‬
‫بدبودار‬ ‫جي‬ ‫ال‬ ‫مارشل‬ ‫نسل‬ ‫هڪ‬ ‫ساري‬ ‫سڄي‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫سان‬ ‫بدقسمتيَء‬ .‫آهي‬ ‫ڏنو‬ ‫ڪونه‬ ‫ڌيان‬ ‫جوڳو‬ ‫تي‬ ‫ٻوليَء‬
‫ثقافت‬ ،‫تاريخ‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫وائسي‬ ‫ڏسي‬ ‫۾‬ ‫دور‬ ‫اهڙي‬ ‫جهڙي‬ ‫رات‬ ‫اونداهي‬ .‫آهي‬ ‫ٿيو‬ ‫جوان‬ ‫پلجي‬ ‫۽‬ ‫ورتو‬ ‫جنم‬ ‫۾‬ ‫ڇانو‬

7. ‫ا‬‫سانجي‬‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬:‫ميمڻ‬ ‫عبدالرزاق‬ ‫تحقيق‬ ‫۽‬ ‫تحرير‬ Page 7
‫منظم‬ ‫واٽ‬ ‫اڳ‬ ‫ته‬ ،‫ٿي‬ ‫اچي‬ ‫۾‬ ‫اقتدار‬ ‫حڪومت‬ ‫جمهوري‬ ‫ڪا‬ ‫جيڪڏهن‬ ‫پر‬ .‫ويو‬ ‫ڪيو‬ ‫انداز‬ ‫نظر‬ ‫کي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫۽‬
‫۾‬ ‫ڏيڻ‬ ‫منهن‬ ‫کي‬ ‫دشمنيَء‬ ‫جي‬ ‫حريفن‬ ‫۽‬ ‫ڪميَء‬ ‫جي‬ ‫ماڻهن‬ ‫ڄاڻو‬ ‫۽‬ ‫تجربيڪار‬ ‫ڪري‬ ‫هئڻ‬ ‫نه‬ ‫بندي‬ ‫منصوبه‬
. ‫سگهي‬ ‫ٿي‬ ‫نه‬ ‫ڏئي‬ ‫ڌيان‬ ‫ايترو‬ ‫تي‬ ‫تاريخ‬ ‫۽‬ ‫ثقافت‬ ،‫ٻوليَء‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫تي‬ ‫طور‬ ‫خاص‬ ‫جو‬ ‫ٿي‬ ‫وڃي‬ ‫ٿي‬ ‫مصروف‬ ‫ته‬ ‫ايترو‬
‫وقت‬ ‫الِء‬ ‫ڏيڻ‬ ‫ترتيب‬ ‫انتظامي‬ ‫سر‬ ‫نئين‬ ‫جي‬ ‫انهن‬ ‫يا‬ ‫بنائڻ‬ ‫فعال‬ ‫کي‬ ‫ادارن‬ ‫ڪيل‬ ‫قائم‬ ‫اڳ‬ ‫حڪومت‬ ‫اهڙي‬
‫پوِء‬ ‫ته‬ ‫ڪيو‬ ‫قائم‬ ‫ادارو‬ ‫هڪ‬ ‫حڪوممت‬ ‫ڪنهن‬ ‫جيڪڏهن‬ ‫۾‬ ‫حال‬ ‫صورت‬ ‫اهڙي‬ .‫سگهي‬ ‫ٿي‬ ‫نه‬ ‫ڪڍي‬
‫سگهجن‬ ‫ڪري‬ ‫حاصل‬ ‫مقصد‬ ‫سان‬ ‫بنائڻ‬ ‫فعال‬ ‫کي‬ ‫ادارن‬ ‫پر‬ ‫نه‬ ‫سان‬ ‫ٺاهڻ‬ ‫ادارن‬ ‫ته‬ ‫ڇو‬ ‫جو؟‬ ‫ڪم‬ ‫ڪهڙي‬ ‫اهو‬
‫.ٿا‬
‫ئي‬ ‫ٿيو‬ ‫ڪم‬ ‫۾‬ ‫اڳ‬ ‫جو‬ ‫آهي‬ ‫گنجائش‬ ‫جي‬ ‫ڪرڻ‬ ‫ڪم‬ ‫ڪري‬ ‫انهيَء‬ ‫تي‬ ‫ٻوليَء‬ ‫۽‬ ‫ثقافت‬ ،‫تاريخ‬ ‫جي‬ ‫سنڌ‬
‫وئي‬ ‫ڪئي‬ ‫ڪوشش‬ ‫جي‬ ‫مٽائڻ‬ ‫سڃاڻپ‬ ‫جي‬ ‫تاريخ‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫جو‬ ‫آهي‬ ‫ٿيو‬ ‫ايئن‬ ‫ڪم‬ ‫وٽ‬ ‫اسان‬ .‫ڪونهي‬
“ ‫دڙو‬ ‫جو‬ ‫”موهن‬ ‫کي‬ ‫انهن‬ ‫جو‬ ‫ڪونهي‬ ‫جو‬ ‫هندن‬ ‫دڙو‬ ‫اهو‬ .‫وٺو‬ ‫کي‬ ‫نالي‬ ‫جي‬ “‫دڙو‬ ‫جو‬ ‫طور”مهين‬ ‫مثال‬ .‫آهي‬
‫ويلن‬ ‫مري‬ ‫اهو‬ ‫سگهجي.جيڪڏهن‬ ‫ٿو‬ ‫نه‬ ‫ڏئي‬ ‫به‬ “‫دڙو‬ ‫جو‬ ‫”موئن‬ ‫نالو‬ ‫ڪو‬ ‫مسلمان‬ ‫کي‬ ‫ان‬ ‫ريت‬ ‫اهڙيَء‬ .‫چئجي‬
‫ريت‬ ‫اهڙيَء‬ ‫چئجي؟‬ ‫نه‬ ‫ڇو‬ ‫دڙو‬ ‫جو‬ ‫موئن‬ ‫کي‬ ‫دڙن‬ ‫ٻين‬ ‫۽‬ ‫دڙي‬ ‫جي‬ ‫ڪاهوَء‬ ،‫دڙي‬ ‫جي‬ ‫جهڪر‬ ‫پوِء‬ ‫ته‬ ‫آهي‬ ‫دڙو‬ ‫جو‬
‫ان‬ ‫پوِء‬ ‫ته‬ ‫ٿئي‬ ‫نه‬ ‫احتجاج‬ ‫طرفان‬ ‫نمائندي‬ ‫عوامي‬ ‫يا‬ ‫ڌڻي‬ ‫اقتدار‬ ‫به‬ ‫ڪنهن‬ ‫۽‬ .‫وڃي‬ ‫پيو‬ ‫بگاڙيو‬ ‫کي‬ ‫تاريخ‬ ‫جي‬ ‫اسان‬
‫دوران‬ ‫عرصي‬ ‫انهيَء‬ .‫آهي‬ ‫ويو‬ ‫گذري‬ ‫عرصو‬ ‫جو‬ ‫صديَء‬ ‫چئجي؟اڌ‬ ‫ڇا‬ ‫ٻيو‬ ‫ته‬ ‫چئجي‬ ‫نه‬ ‫بيحسي‬ ‫۽‬ ‫مهري‬ ‫سرد‬ ‫کي‬
‫ته‬ ‫ڇو‬ .‫ڪونهي‬ ‫ويو‬ ‫وقت‬ ‫اڃا‬ ‫پر‬ .‫هو‬ ‫گهربو‬ ‫ٿيڻ‬ ‫قائم‬ ‫ادارو‬ ‫جو‬ “‫تحفظ‬ ‫۽‬ ‫ترتيب‬ ‫جي‬ ‫تاريخ‬ ” ‫۾‬ ‫سنڌ‬ ‫ته‬ ‫نه‬ ‫ٻيو‬
‫ازالو‬ ‫جو‬ ‫ان‬ ‫سان‬ ‫کڻڻ‬ ‫قدم‬ ‫مثبت‬ ‫اهي‬ ‫تڏهن‬ ،‫آهي‬ ‫ٿيندو‬ ‫پيدا‬ ‫احساس‬ ‫جو‬ ‫زيان‬ ‫جي‬ ‫وقت‬ ‫جڏهن‬ ‫۾‬ ‫قومن‬
‫سنڌ‬ ‫۽‬ ‫ٿا‬ ‫سگهن‬ ‫ڪري‬ ‫پاس‬ ‫بل‬ ‫جو‬ ‫ٻوليَء‬ ‫سنڌي‬ ‫وارا‬ ‫حڪومت‬ ‫جيڪڏهن‬ .‫آهن‬ ‫سگهنديون‬ ‫ڪري‬
‫جي‬ ‫تاريخ‬ ‫جي‬ ‫سنڌ‬ ” ‫ته‬ ‫ٿا‬ ‫سگهن‬ ‫چٽي‬ ‫خاڪو‬ ‫جو‬ ‫اٿارٽيَء‬ ‫لئنگويج‬ ‫سنڌي‬ ‫۽‬ ‫ٿا‬ ‫سگهن‬ ‫ڪري‬ ‫قائم‬ ‫آرڪائيوز‬
‫بنائڻ‬ ‫فعال‬ ‫پڻ‬ ‫کي‬ ‫ادارن‬ ‫ڪيل‬ ‫قائم‬ ‫۾‬ ‫اڳ‬ ‫ريت‬ ‫اهڙيَء‬ . ‫ٿو‬ ‫سگهجي‬ ‫ڪري‬ ‫قائم‬ ‫به‬ “‫ادارو‬ ‫جو‬ ‫تحفظ‬ ‫۽‬ ‫ترتيب‬
.‫ٿا‬ ‫سگهجن‬ ‫وٺي‬ ‫اپاَء‬ ‫الِء‬
‫۽‬ ‫علمي‬ ‫جيستائين‬ ،‫سگهي‬ ‫نٿو‬ ‫ٿي‬ ‫ڪم‬ ‫بهتر‬ ‫تائين‬ ‫وقت‬ ‫ان‬ ‫تي‬ ‫ثقافت‬ ‫۽‬ ‫ٻولي‬ ،‫تاريخ‬ ‫شاندار‬ ‫جي‬ ‫سنڌ‬ ‫نڌڻڪي‬
‫ته‬ ‫ڇو‬ .‫ڪري‬ ‫ٿي‬ ‫نه‬ ‫محسوس‬ ‫کي‬ ‫ذميوارين‬ ‫پنهنجي‬ ‫۾‬ ‫ڏس‬ ‫ان‬ ‫قوت‬ ‫افرادي‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫الڳاپيل‬ ‫سان‬ ‫دنيا‬ ‫قلمي‬
‫سگهي‬ ‫ٿي‬ ‫تڏهن‬ ‫بدالئين.اهو‬ ‫کي‬ ‫روين‬ ‫پنهنجي‬ ‫ڌڻي‬ ‫علم‬ ‫ته‬ ‫آهي‬ ‫ضروري‬ ‫اهو‬ ‫اڳ‬ ‫کان‬ ‫بدالئڻ‬ ‫روين‬ ‫جي‬ ‫عوام‬
.‫وڃي‬ ‫ڄاتو‬ ‫پورهيو‬ ‫قلمي‬ ‫مقصد‬ ‫با‬ ‫۽‬ ‫معتبر‬ ‫۾‬ ‫ماحول‬ ‫قلمي‬ ‫۽‬ ‫علمي‬ ‫جي‬ ‫اسان‬ ‫به‬ ‫کي‬ ‫تحقيق‬ ‫۽‬ ‫تاريخ‬ ‫جڏهن‬ ‫ٿو‬

8. ‫ا‬‫سانجي‬‫ٻولي‬ ‫سنڌي‬:‫ميمڻ‬ ‫عبدالرزاق‬ ‫تحقيق‬ ‫۽‬ ‫تحرير‬ Page 8
‫عب‬ ‫انجنيئر‬‫ميمڻ‬ ‫دالرزاق‬(‫ايم‬.‫سي‬.‫ايس‬)‫بي‬.‫ي‬ِ‫ا‬(‫اليڪٽرانڪس‬)‫بي‬.‫ي‬
َ
‫ا‬(‫هيومينٽيرين‬)