2. Κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο
o Την πραγματοποίηση της
βιομηχανικής επανάστασης
και την επικράτηση της
κεφαλαιοκρατίας.
o Η παραγωγή δημιουργεί τα
υλικά μέσα της έρευνας, της
παρατήρησης και του
πειραματισμού για τις
φυσικές επιστήμες. Οι
άνθρωποι της επιστήμης
ανταγωνίζονται μεταξύ τους
αναζητώντας πρακτικές
εφαρμογές της επιστήμης
τους. Έτσι, σε πρώτο πλάνο
τέθηκαν και αναπτύχθηκαν
με γρήγορους ρυθμούς οι
εφαρμοσμένες και
πειραματικές επιστήμες.
3. Κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο
o Εξατομίκευση της κοινωνίας
και αποδόμηση των
παραδοσιακών κοινοτήτων.
Η ιδεολογία του
φιλελευθερισμού προσδίδει
ιδιαίτερη έμφαση στην
εξασφάλιση της ατομικής
επιτυχίας στο πλαίσιο του
ελεύθερου ανταγωνισμού.
o Η δημόσια σφαίρα
λειτούργησε ως σφαίρα
αναστολής και απόκρυψης
των συναισθημάτων, των
βιωμάτων των ατόμων, που
“ιδιωτικοποιήθηκαν”,
μεταφέρθηκαν στο
“εσωτερικό” του ατόμου
(Elias)
4. Αλλαγές στη διάρθρωση της
οικογένειας
o Μετάβαση από την εκτεταμένη στην πυρηνική
οικογένεια
(βλ. Engels «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής
ιδιοκτησίας και του κράτους»)
o Μετάβαση στην αστικού τύπου πυρηνική οικογένεια,
έμφαση στην ανάπτυξη της ατομικότητας και της
αυτονομίας, αλλαγή στο χαρακτήρα κοινωνικοποίησης
της προσωπικότητας, περιορισμός του ρόλου της
κοινότητας
o Ο ρόλος του συναισθήματος στο γάμο άλλαξε, φροντίδα
για τα παιδιά
5. Ο ρόλος του προτεσταντισμού στη
διαμόρφωση της Ψυχολογίας
o “H προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού”
(Weber)
o Luther, Ulrich Zwingli, John Calvin: η σωτηρία μέσω της
πίστης μόνο, έμφαση στην προσωπική, ατομική σχέση
προς του θεό, άρνηση του διαμεσολαβητικού ρόλου της
εκκλησίας
o Έμφαση στην ατομική ζωή, στην υποκειμενικότητα,
έμφαση στον αυτοέλεγχο των σκέψεων, των ορμών
o Ο ρόλος του βιβλίου ως τεχνολογία αυτοελέγχου,
αυτοδημιουργίας (ημερολόγιο)
o Γρήγορη ανάπτυξη των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων σε
προτεσταντικές χώρες (Αγγλία, Ολλανδία, Ελβετία,
Σκανδιναβικές χώρες)
o Εκκοσμίκευση, εξατομίκευση
o Αυτορρύθμιση της συμπεριφοράς των ατόμων,
μεγιστοποίηση του ωφέλιμου αποτελέσματος
6. Κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο
o Eξατομίκευση της κοινωνίας και αποδόμηση των
παραδοσιακών κοινοτήτων. Η ιδεολογία του
φιλελευθερισμού προσδίδει ιδιαίτερη έμφαση στην
εξασφάλιση της ατομικής επιτυχίας στο πλαίσιο του
ελεύθερου ανταγωνισμού. Διάδοση διαφόρων μορφών
χαρτογράφησης των ατομικών διαφορών
(φυσιογνωμική, φρενολογία, ανθρωπολογία του
Lombroso, τεχνολογίες μέτρησης των ατομικών
διαφορών του Galton, κ.α.).
o τάση οργάνωσης της διοίκησης των πιο διαφορετικών
σφαιρών της κοινωνικής ζωής (παραγωγική διαδικασία,
πολιτική οργάνωση, εκπαίδευση, υγεία, κλπ.) και
ελέγχου της συμπεριφοράς των επιμέρους ατόμων και
κοινωνικών ομάδων (Jansz & van Drumen, 2004).
7. Αλλαγές της επιστήμης
κατά το 19ου αιώνα
o -Αρχή της διατήρησης της μάζας Lomonosov (1711 –
1765)- Lavoisier (1743-1794): σε ένα κλειστό σύστημα η
συνολική ποσότητα μάζας παραμένει η ίδια, ανεξάρτητα
από τις φυσικές ή χημικές μεταβολές, που
πραγματοποιούνται. Νόμος διατήρησης της ενέργειας.
Helmholtz (1821–1894): η συνολική ενέργεια στο Σύμπαν
παραμένει σταθερή, δηλαδή ούτε δημιουργείται ενέργεια
από το μηδέν.
o -περιοδικός πίνακας των στοιχείων του Mendeleev
(1834-1907). Τα στοιχεία είχαν καταταχθεί κατά αύξουσα
τάξη ατομικού βάρους. Η ιεραρχική συνάφεια των
χημικών στοιχείων φανερώνει την σημασία της δομικής
αρχής στην ανάλυση.
8. Αλλαγές της επιστήμης
κατά το 19ου αιώνα
o -Ο Lyell (1797-1875) θεωρούσε ότι τα
γεωλογικά χαρακτηριστικά είναι το αποτέλεσμα
σταδιακών διαδικασιών σε μεγάλες χρονικές
διάρκειες.
o -Ο Lamarck(1744-1829) διαπίστωσε την τάση
των οργανισμών να γίνονται όλο πιο σύνθετα
και να μετακινούνται προς τα επάνω στην
μεγάλη αλυσίδα των έμβιων όντων. Η εξέλιξη
παρουσιάστηκε ως ένας διαβαθμισμένος
μετασχηματισμός των έμβιων οργανισμών από
τις απλούστερες προς τις πιο περίπλοκες
μορφές.
9. Αλλαγές της επιστήμης
κατά το 19ου αιώνα
o Quételet (1796 – 1874) επιχείρησε να δημιουργήσει μια
ιδιότυπη «Κοινωνική Φυσική» εφαρμόζοντας στατιστικές
μεθόδους για την μελέτη κοινωνικών φαινομένων. Η στατιστική
κατανομή ανθρώπινων χαρακτηριστικών υπακούει σε
μαθηματικούς νόμους.
o Θετικισμός: Auguste Comte (1798 - 1857). Θεωρία των τριών
σταδίων ανάπτυξης της σκέψης (θεολογικό – μεταφυσικό –
θετική επιστήμη).
Ernst Mach (1838 - 1916) και Richard Avenarius (1843 -
1896). Οι θεωρητικές έννοιες ως νοητικά σύμβολα για την
παρουσίαση ενός πλέγματος αισθήσεων χωρίς να διερευνάται η
πηγή, που τις δημιουργεί.
Η επιστημονική γνώση ταυτίζεται με την περιγραφή των
λειτουργικών σχέσεων μεταξύ των εμπειρικών δεδομένων
μέσω μαθηματικών τύπων Νομιμοποίηση ενός τεχνολογικού
ιδεώδους της επιστήμη. Η τεχνοποίηση και
αποκοινωνικοποίηση της ψυχολογικής έρευνας.
10. Βασικά χαρακτηριστικά της επιστήμης του
19ου αιώνα.
Eπίδραση στην Ψυχολογία
o α)ο αναγωγισμός, η προσέγγιση των επιμέρους στοιχείων
(ατομική θεωρία στην Χημεία). Οι πρώτοι ψυχολόγοι
στράφηκαν στην μελέτη των επιμέρους αισθήσεων και
των αντανακλαστικών
o Β)Ποσοτικοποίηση. Επιφυλακτικότητα σχετικά με τον
εφαρμογή ποσοτικών μεθόδων στη σφαίρα της
Ψυχολογία (βλ.Kant). Νόμος των Weber-Fechner και
πραγματοποίηση ποσοτικών ερευνών στην Ψυχολογία.
Στο πλαίσιο της θετικιστικά προσανατολισμένης
Ψυχολογίας η εφαρμογή ποσοτικών μεθόδων έρευνας
αναδείχθηκε σε βασικό κριτήριο επιστημονικότητας.
o Γ)Θεωρίες πεδίου. Διαφάνηκαν οι ανεπάρκειες της
μονοδιάστατης αναλυτικής προσέγγισης και της
προσέγγισης των επιμέρους στοιχείων (κυματική θεωρία
του φωτός, η θεωρία του πεδίου στον μαγνητισμό).
Μορφολογική Ψυχολογία. Θεωρία του πεδίου του Levin.
11. Κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο
o Στο πλαίσιο των
επιμέρους εθνικών
κρατών διαμορφώθηκαν
ιδιότυπα εθνοπολιτισμικά
γνωσιακά συγκείμενα για
την ανάπτυξη της
Φιλοσοφίας και των
επιμέρους επιστημών.
Έτσι, κατά τη διάρκεια
του 19ου αιώνα στο πεδίο
των επιστημών και της
Φιλοσοφίας
διαμορφώθηκαν
διαφορετικές εθνο-
πολιτισμικές παραδόσεις
και σχολές (Lang, 1987).
o Στα μέσα του 19ου αιώνα
διαφάνηκαν πέντε
διαφορετικές
κατευθύνσεις
διαμόρφωσης της
Ψυχολογίας σε
διαφορετικές χώρες:
o α) Γερμανία,
o β) Βρετανία,
o γ) Γαλλία.
o δ) ΗΠΑ,
o ε) Ρωσία.
12. Κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο διαμόρφωσης
της Ψυχολογίας στην Μεγάλη Βρετανία
o η Μεγάλη Βρετανία μετατράπηκε από αγροτική χώρα
στην πρώτη βιομηχανική χώρα ως αποτέλεσμα της
βιομηχανικής επανάστασης.
o Αποστολή των Πανεπιστημίων ήταν η προετοιμασία των
μελλοντικών υπαλλήλων, που θα στελέχωναν τον
κρατικό μηχανισμό της βρετανικής αυτοκρατορίας.
o η επιστημονική έρευνα και οι σημαντικότερες
επιστημονικές ανακαλύψεις στη Μεγάλη Βρετανία
πραγματοποιήθηκαν εκτός των Πανεπιστημίων (πχ. η
δαρβινική θεωρία της εξέλιξης των ειδών).
o H εξατομίκευση του κοινωνικού ιστού, ο κοινωνικός
ανταγωγισμός, η ωφελιμιστική στάση ζωής, η έμφαση στη
μετρησιμότητα των πάντων.
13. Κοινωνικο-ιστορικό πλαίσιο διαμόρφωσης
της Ψυχολογίας στην Μεγάλη Βρετανία
o «Ο Θωμάς Γκραντγκραϊντ...Ο πραγματιστής. Ο
άνθρωπος των έργων και των υπολογισμών. Ο
άνθρωπος που στηρίζεται στην αρχή ότι δυο
και δυο κάνουν τέσσερα και τίποτα
περισσότερο, και που κανείς ποτέ δε θα
μπορέσει να τον πείσει να δεχθεί κάτι
παραπάνω...Με μια μεζούρα και μια ζυγαριά και
την προπαίδεια πάντα στην τσέπη, κύριε,
έτοιμος να ζυγιάσει και να μετρήσει κάθε
ανθρώπινο φορτίο και να σου πει ακριβώς την
αξία του. Δεν είναι παρά ζήτημα αριθμών, ένα
απλό μαθηματικό πρόβλημα» (Ντίκενς,
Δύσκολα Χρόνια)
14. Η εισαγωγή της εξελικτικής θεωρίας
στην Ψυχολογία πριν το Δαρβίνο
o Το 1855 δημοσιεύτηκε το
βιβλίο του Spencer Αρχές
της Ψυχολογίας
o Εφαρμογή της εξελικτικής
θεωρίας του Lamarck στο
πεδίο της Ψυχολογίας.
o Ψυχολογία ως επιστήμη
για την προσαρμογή των
οργανισμών στο
περιβάλλον
15. Συμβολή του Δαρβίνου στην
ανάπτυξη της Ψυχολογίας
o Επιδράσεις: Lyell (1797-1875) Αρχές της Γεωλογίας.
Malthus (1766-1834) Δοκίμιο για τον πληθυσμό.
o - Η καταγωγή των ειδών με τη διαδικασία της φυσικής
επιλογής(1859). Όλα τα είδη προήλθαν μέσω
τροποποιήσεων από κοινά, προγονικά είδη. Οι
τροποποιήσεις αυτές οφείλονται στην φυσική επιλογή,
που δρα πάνω στις διαφορές που παρουσιάζονται στα
άτομα του ίδιου είδους. Η φυσική επιλογή στη βάση του
αγώνα των ζώντων όντων για την επιβίωση αποτελεί το
μηχανισμό που εξασφαλίζει την εξέλιξη.
o Η φυσική επιλογή στη βάση του αγώνα των ζώντων
όντων για την επιβίωση αποτελεί το μηχανισμό που
εξασφαλίζει την ανάπτυξη.
16. o Τα είδη παράγουν πολύ περισσότερους απογόνους από
αυτούς που μπορούν να επιβιώσουν σε ενήλικη
κατάσταση μέσω της διαθέσιμης τροφής (αρχή
βασισμένη στον Malthus).
o Τα είδη παρουσιάζουν εσωτερική ποικιλία· Τα άτομα
που επιβιώνουν τείνουν να είναι καλύτερα
προσαρμοσμένα στο περιβάλλον τους.
o Κάτω από την επίδραση της φυσικής επιλογής, της
επιβίωσης δηλαδή του καλύτερα προσαρμοσμένου, και
ενώ η μία γενιά διαδέχεται την άλλη στον χρόνο, οι
«επιτυχείς» χαρακτήρες τείνουν να συσσωρευτούν στους
πληθυσμούς, δημιουργώντας ποικιλίες που καταλήγουν
σε νέα είδη.
17.
18.
19. Darwin (1859) Η καταγωγή των ειδών
o «Στο απώτερο μέλλον
βλέπω ανοικτά πεδία για
πολύ πιο σημαντικές
έρευνες. Η Ψυχολογία θα
βασίζεται σε νέα θεμέλια,
εκείνα της αναγκαίας
απόκτησης από τον
καθένα ψυχικής δύναμης
και ικανότητας μέσω της
διαβάθμισης. Φως θα
ριχθεί στην προέλευση
του ανθρώπου και στην
ιστορία του»
20. oΔιεύρυνση της μεθοδολογίας της
έρευνας πέραν της ψυχοφυσικής
και της ενδοσκόπησης. Μελέτη της
σχέσης του οργανισμού με το
εξωτερικό περιβάλλον. Η
Εξελικτική Βιολογία μετατρέπεται
σε οδηγήτρια επιστήμη σε νέους
τομείς της επιστημονικής γνώσης.
21. o Προώθηση και εφαρμογή της ιδέας της ανάπτυξης. Η
προδαρβινική Βιολογία θεωρούσε ότι τα είδη είναι
αμετάβλητα και εξέταζε ως καθοριστική δύναμη
διαμόρφωσής τους τον προκαθορισμένο μηχανισμό του
ίδιου του οργανισμού. Σύμφωνα με την νέα αντίληψη το
περιβάλλον μπορεί να προκαλεί ριζικούς
μετασχηματισμούς στις ζωτικές δραστηριότητες του
οργανισμού.
o -Καταγωγή του ανθρώπου (1871). Διαπίστωνε τις
ομοιότητες στη σωματική διάπλαση του ανθρώπου και
των ανώτερων θηλαστικών. Ο άνθρωπος αποτελεί
μέρος της φύσης και υποτάσσεται στους νόμους της. Η
θεωρία για την προέλευση του ανθρώπου από τον
πίθηκο οδήγησε στην ανατροπή της θεολογικής
ερμηνείας για την ανθρώπινη ψυχή.
22. o - Η έκφραση των συναισθημάτων στον άνθρωπο και στα
ζώα (1872). Μελέτη της οντογένεσης του οργανισμού.
Μεγάλες ομοιότητες στις σωματικές εκφράσεις ψυχικών
καταστάσεων όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτου φυλής.
Ύπαρξη μεγάλων ομοιοτήτων στην έκφραση των
συναισθημάτων μεταξύ του ανθρώπου και των ζώων.
o Οι εκφραστικές κινήσεις του ανθρώπου είχαν πρακτικό
νόημα αποτελούν μέρος των αμυντικών και επιθετικών
αντιδράσεων του οργανισμού, οι συναισθηματικές
καταστάσεις ως κίνητρα για δράση, οι ενστικτώδεις
πράξεις πραγματοποιούνται ασυνείδητα.
23. o 1)Η αρχή των χρήσιμων συνειρμικών έξεων. Οι σύνθετες
κινήσεις είναι χρήσιμες αντιδράσεις σε συγκεκριμένες
ψυχικές καταστάσεις. Ο άνθρωπος όταν βρίσκεται σε
κατάσταση σύγχυσης ή αμηχανίας ξεροβήχει σαν να
αισθανόταν μια δυσάρεστη αίσθηση στο λαιμό.
o 2)Η αρχή της αντίθεσης. Συγκεκριμένες ψυχικές
καταστάσεις ωθούν σε συγκεκριμένες κινήσεις, οι οποίες
αποδεικνύονται χρήσιμες. Όταν εμφανίζεται ακριβώς
αντίθετη ψυχική κατάσταση εμφανίζεται η τάση
πραγματοποίησης κινήσεων αντίθετου
προσανατολισμού, ακόμα και στην περίπτωση, που
αυτές οι κινήσεις είναι άχρηστες. Τις κινήσεις των χεριών
που φανερώνουν σε απώθηση κάποιου, που μας έχει
προσβάλει και αντίστοιχα στις κινήσεις και τα νεύματα, τα
οποία εκφράζουν την προσέλκυση κάποιου επιθυμητού
προσώπου.
24.
25. o 3)Η αρχή της άμεσης δράσης του νευρικού
συστήματος. Το ξαφνικό σταμάτημα από φόβο,
εφίδρωση, λιποθυμία ως αποτέλεσμα ισχυρής
ψυχικής ταραχής. Το ρίγος κατά μήκος της
σπονδυλικής στήλης από το άκουσμα
υπέροχης μουσικής.
o - Το βιογραφικό σκαρίφημα ενός νηπίου (1877).
Βιογραφικό ημερολόγιο για την καταγραφή της
πορείας ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού ως
μέθοδος έρευνας (ο Δαρβίνος κρατούσε
ημερολόγιο για το γιο του μέχρι την ηλικία των 3
ετών).
26. Ιστορική εξέλιξη του εγκεφάλου και
θεωρία της εξέλιξης
o εγκεφαλικό στέλεχος
o συγκινησιακά κέντρα
(συγκινησιακός
εγκέφαλος)
o ο σκεπτόμενος
εγκέφαλος, ή
«νεοφλοιός»
μεταιχμιακό ή λιμβικό
σύστημα
27.
28. o Το εγκεφαλικό στέλεχος, το οποίο ρυθμίζει τις βασικές ζωτικές λειτουργίες,
όπως την αναπνοή και το μεταβολισμό των υπολοίπων οργάνων του σώματος,
και ελέγχει στερεότυπες αντιδράσεις και κινήσεις, συμπεριλαμβανομένων και
των αντανακλαστικών στερεότυπων κινήσεων που αφορούν στις αντιδράσεις
μάχης ή φυγής. «Ερπετοειδής» εγκέφαλος (reptile brain) .
o Τα συγκινησιακά κέντρα, το μεταιχμιακό σύστημα. Η αρχαιότερη ρίζα της
συγκινησιακής ζωής είναι η αίσθηση της όσφρησης (οσφρητικός εγκέφαλος),
ενώ με την εμφάνιση των πρώτων θηλαστικών εμφανίστηκε και το μεταιχμιακό
σύστημα, (MacLean) «παλαιο-θηλαστικό» εγκέφαλο, κατέστησε τα ζώα «ικανά»
να βιώνουν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Το φλοιό της έλικας του
προσαγωγίου, τους πρόσθιους πυρήνες του θαλάμου, τον υποθάλαμο και τον
ιππόκαμπο, Το μεταιχμιακό σύστημα (limbic system) οφείλει το όνομά του στη
λατινική λέξη limbus (όριο), το όριο μεταξύ παλαιού και νέου εγκεφάλου. Το
1878, Paul Broca είχε παρατηρήσει το σημαντικό ρόλο του «μεταιχμιακού
λοβού» (limbic lobe) στη δημιουργία του συναισθήματος. (κατώτερα
θηλαστικά)
o Ο σκεπτόμενος εγκέφαλος ή «νεοφλοιός», δηλαδή τα δύο ημισφαίρια του
εγκεφάλου. «νέο-θηλαστικός» εγκέφαλος. (MacLean) (ανώτερα θηλαστικά)
29.
30. Ανεπάρκειες της θεωρίας του Δαρβίνου
o 1. Ανθρωπομορφική πρόσληψη των ζώων και
υποτίμηση των ουσιωδών διαφορών της
διάνοιας ανθρώπων και ζώων. Ασυνέπεια στην
εφαρμογή της ιδέας της ανάπτυξης.
o 2. Δυνατότητα αντιφατικών ερμηνειών του
νόμου της φυσικής επιλογής. Μια από αυτές
είναι η υπερτίμηση της σημασίας των ατομικών
διαφορών στα πλαίσια του είδους και η
προεκβολή του νόμου της φυσικής επιλογής
στη σφαίρα της κοινωνικής ζωής (κοινωνικός
δαρβινισμός- βιολογικοποίηση των κοινωνικών
φαινομένων).
31. Darwin (1859) Η καταγωγή των ειδών
o «Στο απώτερο μέλλον
βλέπω ανοικτά πεδία για
πολύ πιο σημαντικές
έρευνες. Η Ψυχολογία θα
βασίζεται σε νέα θεμέλια,
εκείνα της αναγκαίας
απόκτησης από τον
καθένα ψυχικής δύναμης
και ικανότητας μέσω της
διαβάθμισης. Φως θα
ριχθεί στην προέλευση
του ανθρώπου και στην
ιστορία του»
32. Francis Galton (1822 – 1911)
o Καταγωγή από εύπορη
οικογένεια
o Εξάδελφος του Δαρβίνου είχαν
κοινό παππού τον Erasmus
Darwin (1731-1802)
o Υψηλές πνευματικές επιδόσεις
από μικρή ηλικία
o Απέκτησε καλή εκπαίδευση
(King's College, London Medical
School, Trinity College,
University of Cambridge).
o Ασχολίες: εξερευνήσεις,
Γεωγραφία, Μετεωρολογία,
Στατιστική, Ψυχομετρία.
o Ερασιτέχνης ατομικός
ερευνητής της Βικτωριανής
Αγγλίας.
o Πάνω από 300 δημοσιεύσεις (εκ
των οποίων 17 βιβλία)
33. Μετρησιμότητα ως βασικό χαρακτηριστικό
της επιστημονικής έρευνας
o “Όποτε μπορείς, μέτρα”.
o Επιρροές από τον Βέλγο μαθηματικό Adolph Quetelet (1796 -
1874) που εφάρμοσε το νόμο της κανονικής κατανομής των
Pierre-Simon Laplace (1749 - 1827) και Johann Carl Friedrich
Gauss (1777 - 1855) για τη μελέτη της κατανομής των φυσικών
χαρακτηριστικών των ανθρώπων (πχ. του βάρους)
o Galton χρησιμοποίησε την κωδωνοειδή καμπύλη του Gauss
για την αναπαράσταση της κατανομής των ψυχικών
χαρακτηριστικών των ανθρώπων.
o Εισήγαγε την στατιστική συσχέτιση και την ανάλυση
παλινδρόμησης.
o Διαφορά Galton από Δαρβίνο που δεν έδειχνε ιδιαίτερο
ενδιαφέρον στα Μαθηματικά.
34. Εθνοτικά στερεότυπα
o «Ένας ερυθρόδερμος έχει μεγάλη υπομονή,
μεγάλη συστολή, μεγάλη αξιοπρέπεια και
καθόλου πάθη. Ο Νέγρος διαθέτει ισχυρά
παρωθητικά πάθη και καθόλου υπομονή,
συστολή, ούτε αξιοπρέπεια» (Galton, 1865).
o φυσιοποίηση των ψυχολογικών
χαρακτηριστικών διαφορετικών φυλών.
35. Galton (1883) Έρευνες για την ανθρώπινη ικανότητα
και την ανάπτυξή της
o Χρησιμοποίησης ποικίλων
δοκιμασιών (τεστ) ως πειραματικών
μεθόδων μέτρησης των
ψυχολογικών χαρακτηριστικών των
ανθρώπων.
o Έμφαση στην ποικιλία, στις
ατομικές διαφορές εντός του
ανθρώπινου είδους
o Οι ατομικές διαφορές είναι
κληρονομικές και έμφυτες.
o οι ατομικές διαφορές είναι
μετρήσιμες και μπορούν να
διερευνηθούν οι μαθηματικές
σχέσεις που τις ρυθμίζουν.
o Ιδιότυπη φυσιοποίηση και
υποστασιοποίηση των ατομικών
διαφορών (συμπαγή, σταθερά,
εξολοκλήρου ατομικά γνωρίσματα)
36. Ανθρωπομετρικό εργαστήριο
o Το 1884 στο πλαίσιο διεθνούς
έκθεσης για την υγεία
o Μέτρηση των ικανοτήτων
τους. Μετρούσαν το μέγεθος
του κεφαλιού, την οπτική
οξύτητα, την ακουστική
οξύτητα, το χρόνο αντίδρασης
στα οπτικά και ακουστικά
ερεθίσματα.
o Συμπληρώθηκαν 9.337
κάρτες με ατομικά
αποτελέσματα σε διάφορες
δοκιμασίες. Η πρώτη μαζική
χρησιμοποίηση ψυχομετρικών
τεστ.
o Ποικιλία ερευνητικών
μεθόδων (ερωτηματολόγια,
μέθοδος των λεκτικών
συνειρμών, μελέτες διδύμων,
χρήση της “σφυρίχτρας του
Galton”, κλπ.)
37. Το δίπολο Φύση-Ανατροφή
(nature versus nurture)
o Galton (1874). English men of science: their nature
and nurture.
o «Η φύση είναι όλα αυτά τα οποία φέρνει ο άνθρωπος όταν
έρχεται στο κόσμο. Ανατροφή είναι κάθε επιρροή που αυτός
δέχεται μετά τη γέννησή του. Η διάκριση είναι σαφής: η μια
δημιουργεί το μωρό όπως αυτό είναι πραγματικά,
συμπεριλαμβανομένων των λανθανουσών ικανοτήτων
ανάπτυξης και νόησης. Την άλλη προσφέρει το περιβάλλον
εντός του οποίου η ανάπτυξη λαμβάνει χώρα… » (Galton,
1874).
o «Η κληρονομικότητα των ψυχικών και ηθικών χαρακτήρων
αποτελούσε τη θεμελιώδη έννοια της ζωής και του έργου του
Galton” (Pearson, 1924).
o Κρίση του Galton: σε αντιδιαστολή με τον Darwin, που έκανε 10
παιδιά ο Galton παρέμενε άτεκνος (Fancher, 2009).
38. Ευγονική
o αναφέρεται «στις συνθήκες υπό τις οποίες μπορούν να
παραχθούν άνθρωποι ανώτερου τύπου…» (Galton, 1883)
o Aύξηση της γονιμότητας των “ικανών” και μείωση της
γονιμότητας των “ανίκανων” (θετική και αρνητική ευγονική).
Απόπειρα ελέγχου των ψυχικών χαρακτηριστικών του
ανθρώπου μέσω της κληρονομικότητας.
o “Kantsaywhere”. Ο αριθμός των παιδιών μιας οικογένειας σε
συνάρτηση με την ευγονική επίδοσή της (Pearson, 1930).
o Η Ευγονική στον Galton παρουσιάζεται ως επιστήμη, θρησκεία,
πλατφόρμα κοινωνικής πολιτικής (Blacker, 1952).
39. Κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο
διαμόρφωσης της Ψυχολογίας στη
Γερμανία
o Η Γερμανία μέχρι το 1871 αποτελούσε χαλαρή μορφή
συνομοσπονδίας πολλών μικρών ανεξάρτητων κρατών. Το 19ο
αιώνα η βιομηχανική επανάσταση πραγματοποιήθηκε στη
Γερμανία με ιστορική καθυστέρηση.
o Το 1810 με πρωτοβουλία του Humboldt δημιουργήθηκε το
Πανεπιστήμιο του Βερολίνου (πρότυπο του “νέου
Πανεπιστημίου”). Σε αντιδιαστολή με την ιδεολογία της
“χρησιμότητας” το “νέο Πανεπιστήμιο” ήταν προσανατολισμένο
στην “καθαρή επιστήμη”. “Παιδεία μέσω επιστήμης”
(Bildung durch Wissenschaft).
o Hermann von Helmholtz (1821 - 1894), πρόεδρος του
Πανεπιστημίου του Heidelberg: 1) Κάθε καθηγητής συμμετέχει
ενεργά στην έρευνα και οι φοιτητές μαθαίνουν να εργάζονται
ανεξάρτητα στο πεδίο της επιστήμης τους. 2) Κάθε καθηγητής
έχει το δικαίωμα να επιλέξει ελεύθερα το αντικείμενο και το
περιεχόμενo των παραδόσεών του.
o ευνοϊκές συνθήκες για τη συστηματική ενασχόληση με τη
θεμελιώδη, βασική έρευνα. Γερμανική κλασσική Φιλοσοφία
40. Η δημιουργία των
φυσικοεπιστημονικών προϋποθέσεων
της Ψυχολογίας
o Χρήση αντικειμενικών, φυσικο-επιστημονικών
μεθόδων μελέτης των ψυχικών φαινομένων
o Αφορμή: 1795 Ένας αστρονόμος, ο Ν.
Μasklein απολύει τον βοηθό του, επειδή
μέτρησε λανθασμένα την τροχιά ενός άστρου
από ένα σημείο σε ένα άλλο.
o 1813: ο Bessel υπέθεσε ότι ο χρόνος
αντίδρασης σε οπτικά ερεθίσματα μπορεί να
διαφέρει. Οι διαφορές μεταξύ δυο ατόμων
εκφράζουν την «προσωπική σταθερά».
o Ερώτημα: τα προσωπικά χαρακτηριστικά του
παρατηρητή επιδρούν στην αντίληψη και στην
παρατήρηση φυσικών φαινομένων;
41. Johannes Peter Muller (1801
– 1858)
o Εφαρμογή πειραματικών μεθόδων στην
Φυσιολογία
o αρχή της «ειδικής ενέργειας των
αισθητηριακών οργάνων»: ο ερεθισμός ενός
συγκεκριμένου νεύρου προκαλεί συγκεκριμένες
αισθήσεις στον εγκέφαλο. Το είδος της
αίσθησης είναι μια ιδιότητα της αισθητικής
νευρικής ίνας, η οποία δραστηριοποιείται από
ένα συγκεκριμένο τύπο ερεθίσματος. Τα νεύρα
δεν μεταδίδουν τις αντικειμενικές ιδιότητες των
αντικειμένων, αλλά τις δικές τους λειτουργίες και
ιδιότητες.
42. Δημιουργία της «Φρενολογίας» - Gall
(1757-1828)
o -διαφορετικές περιοχές του εγκεφαλικού φλοιού ελέγχουν
συγκεκριμένες λειτουργίες. Συμμετρία των εγκεφαλικών
ημισφαιρίων.
o -Χαρτογράφηση του εγκεφάλου, εντοπισμός 27
ανεξάρτητων κέντρων, που ρυθμίζουν κάποια ψυχική
λειτουργία.
o -το κέντρο της κάθε ψυχικής λειτουργίας μεγαλώνει σε
μέγεθος με τη χρήση, πιέζοντας το υπερκείμενο κρανιακό
οστό με αποτέλεσμα την εμφάνιση σ’ αυτό προεξοχών ή
εξογκωμάτων.
o -η κρανιοσκοπία παρείχε τη δυνατότητα διαπίστωσης
κλίσεων που είχε το άτομο και αποτελούσε ένα μέσο
αποκάλυψης της ψυχοσύνθεσής του.
43.
44. Μελέτη του
εγκεφάλου
o «Ασθενής Ταν» μπορούσε να καταλάβει
την ομιλία των άλλων, αλλά δεν
μπορούσε να αρθρώσει ο ίδιος λόγος.
o Ζώνη Broca:Το κέντρο του λόγου
εντοπίζεται στη βάση του μετωπιαίου
λοβού του αριστερού ημισφαιρίου. η
βλάβη σ’ αυτή τη ζώνη προκαλεί
κινητική αφασία, απώλεια της
ικανότητας ομιλίας, ενώ διατηρείται η
ικανότητα κατανόησης της ομιλίας.
o Wernicke: μελέτη της διαταραχής της
γλωσσικής κατανόησης
o Ζώνη Wernicke: η βλάβη σ’ αυτή τη
ζώνη προκαλεί αισθητηριακή αφασία,
τα άτομα χάνουν την ικανότητα
κατανόησης της ομιλίας, που
απευθύνεται σ’ αυτούς, ενώ διατηρούν
την ικανότητα ομιλίας.
45. Δημιουργία της «Φρενολογίας» - Gall
(1757-1828)
o Flourens (1794-1867)
o -κριτική της φρενολογίας («εξογκωματολογία»).
o -οι ψυχικές διεργασίες δεν επιτελούνται σε διαφορετικές
περιοχές του εγκεφάλου, αλλά είναι αποτελέσματα της
συνολικής λειτουργίας του εγκεφάλου ως ενός ενιαίου
συστήματος-πεδίου.
o Μελέτη των λειτουργιών του εγκεφάλου
o P.Frourence (1794 – 1867)
o -μέθοδος της αφαίρεσης ή καταστροφής τμημάτων του
εγκεφάλου των ζώων για την παρατήρηση των συνεπειών στη
συμπεριφορά τους (πχ. η αφαίρεση των εγκεφαλικών λοβών
επιφέρει ολική απώλεια βούλησης).
o Pauel Broca
o -κλινική μέθοδος μετά θάνατο μελέτη των αλλοιωμένων
περιοχών του εγκεφάλου.
46. H.Helmholtz (1821 – 1894)
o Διατύπωση του νόμου διατήρησης της ενέργειας:
α)οδήγησε στην επιστημονική ανατροπή του βιταλισμού
β)ενιαίες αιτιακές διαδικασίες σε έμβια και ανόργανη
φύση, γ)ο οργανισμός είναι μια ενεργειακή μηχανή.
o -άρνηση των καντιανών apriori μορφών και του
νατιβισμού (εμφυτισμού), έμφαση στον καθοριστικό ρόλο
της αισθητηριακής γνώσης και τονισμός της εξάρτησή της
από την υλική πηγή που την προκαλεί.
o Θεωρία των συμβόλων, σημείων: οι αισθήσεις
υποδεικνύουν τα αντικείμενα όπως τα ονόματα των
ανθρώπων τους ίδιους τους ανθρώπους: αφενός μεν, τα
αντικείμενα ασκούν επίδραση στα όργανα των
αισθήσεων, αφετέρου δε, τα δεδομένα των αισθήσεων
δεν έχουν τίποτα κοινό με τα αντικείμενα που είναι πηγή
τους.
47. H.Helmholtz (1821 – 1894)
o -Επινόηση του οφθαλμοσκοπίου, του μυογράφου
o - μέτρηση του χρόνου διάδοσης μιας νευρικής
διαδικασίας (120 μ/sec),
o από την μέτρηση της ταχύτητας μετακίνησης ενός
νευρικού ερεθίσματος στα ποντίκια στον άνθρωπο
(μέτρηση του χρόνου αντίδρασης του ανθρώπου σε
εξωτερικό ερέθισμα).
o Οι εγκεφαλικές και μυϊκές διαδικασίες δεν
πραγματοποιούνται ταυτόχρονα, αλλά σε συγκεκριμένο
χρόνο και χώρο (άρα δεν υπάρχει ασώματη ψυχή), η
αντιληπτική επεξεργασία γίνεται στα εγκεφαλικά κύτταρα
και όχι στα νεύρα που μοιάζουν στα τηλεφωνικά
σύρματα.
48. H.Helmholtz (1821 – 1894)
o -«Ασύνειδα συμπεράσματα»
o η εξαγωγή συμπερασμάτων δεν είναι μια καθαρά
νοητική διαδικασία, αλλά είναι προϊόν σύνδεσης των
αισθητηριακών δεδομένων με την προηγούμενη εμπειρία
του ατόμου.
o Μεγάλη προκείμενη: Το μέγεθος της εικόνας ενός
αντικειμένου μεταβάλλεται αντιστρόφως ανάλογα από την
απόσταση του από το μάτι.
o Μικρή προκείμενη: Το μέγεθος της εικόνας μιας μπάλας
την παρούσα περίοδο στο οπτικό μου πεδίο γίνεται
μικρότερη.
o Συμπέρασμα: Η μπάλα απομακρύνεται από μένα.
o -Υπάρχουν ψυχικά φαινόμενα, που δεν αποκαλύπτονται
μέσω της ενδοσκόπησης και μπορούν να αποκαλυφθούν
μέσω αντικειμενικής ανάλυσης
49. Weber (1795 – 1878)
o -Τα ψυχικά φαινόμενα δεν είναι απλώς και μόνο
επιφαινόμενα, υπολειμματικά κατάλοιπα της
λειτουργίας του εγκεφάλου, αλλά πραγματικά
φαινόμενα που μπορούν να μετρηθούν
ποσοτικά όπως τα φυσικά φαινόμενα.
o -Μελέτησε την ικανότητα διάκρισης των
ερεθισμάτων (ο ίδιος θεωρούσε ότι διέκρινε
ανεξάρτητες μονάδες της συνείδησης). Από
αυτή την ικανότητα εξαρτάται η ικανότητα του
ανθρώπου να προσαρμόσει την συμπεριφορά
του στον εξωτερικό κόσμο.
50. Fechner (1801 – 1887)
o -Μέθοδος των ορίων ή μέθοδος των ελάχιστων
αντιληπτών διαφορών (η μικρότερη διαφορά μεταξύ δυο
ερεθισμάτων, την οποία μπορεί να προσδιορίσει ένας
άνθρωπος).
o Η ελάχιστα παρατηρήσιμη διαφορά είναι το 1/40 του βάρους
πρωταρχικού βάρους. Με άλλα λόγια, τα υποκείμενα διέκριναν
το βάρος 41 γραμμαρίων από το βάρος 40 γραμμαρίων.
o -Ανατροπή της αντίληψης ότι η Ψυχολογία δεν διαθέτει άλλα
μέσα έρευνας εκτός από την ενδοσκόπηση.
o G.Fechner (1801 – 1887)
o Στοιχεία Ψυχοφυσικής (1860)
o Ψυχοφυσική: Η επιστημονική μελέτη της αμοιβαίας συνάφειας
των ψυχικών και των φυσικών διαδικασιών. Α) εξωτερική
ψυχοφυσική, η μελέτη των λειτουργικών σχέσεων μεταξύ της
αύξησης του μεγέθους των φυσικών ερεθισμάτων και την
ένταση στις αισθήσεις. Β)εσωτερική ψυχοφυσική, η οποία
μελετά τις λειτουργικές σχέσεις μεταξύ της έντασης των
αισθήσεων και του μεγέθους της νευρικής δραστηριότητας στον
εγκέφαλο.
51. Fechner (1801 – 1887)
o Συγκριτική ανατομία των αγγέλων (1825) μεταξύ σοβαρού και
αστείου o Fechner διατύπωσε την άποψη ότι οι άγγελοι δεν
έχουν πόδια, αλλά είναι σφαιρικοί και ταυτίζονται με τους
πλανήτες.
o τα θεμέλια της Πειραματικής Ψυχολογίας τέθηκαν από έναν
επιστήμονα, που υιοθετούσε μυστικιστικές αντιλήψεις,
ασχολήθηκε με τον πνευματισμό και την παραψυχολογία
επιχειρώντας με τις έρευνές του να ανατρέψει την υλιστική
Φιλοσοφία.
o Απόλυτο κατώφλι (απόλυτος ουδός) είναι το επίπεδο
έντασης του ερεθισμού, όταν για πρώτη φορά το υποκείμενο
τον αισθάνεται. Όταν ο ερεθισμός μειωθεί σε επίπεδο κάτω από
το απόλυτο κατώφλι ο ερεθισμός δεν είναι αισθητός από το
υποκείμενο.
o Διαφορικό κατώφλι (διαφορικός ουδός) είναι η μικρότερη
διαφορά μεταξύ δύο ερεθισμάτων, που προκαλούν αλλαγή στις
αισθήσεις.
52. Ψυχοφυσικές μέθοδοι
έρευνας
o 1. Μέθοδος των ελάχιστων αισθητών διαφορών.
Μεταβάλλεται το ερέθισμα σε συγκεκριμένες μετρήσιμες
βαθμίδες και καταγράφονται οι διαφορές στην ένταση των
αισθημάτων, που παρατηρούνται στα υποκείμενα. Για
παράδειγμα δίνονται στα υποκείμενα δυο φορτία, που
αρχικά έχουν το ίδιο βάρος. Στη συνέχεια, αλλάζει
(αυξάνει ή μειώνεται) το βάρος του ενός από δυο
ερεθίσματα μέχρι τη στιγμή, που τα υποκείμενα να
αισθανθούν την μεταξύ τους διαφορά.
o 2. Μέθοδος των σταθερών ερεθισμάτων δίνεται στο
υποκείμενο η δυνατότητα σύγκρισης ενός συνόλου
σταθερών ερεθισμάτων μέσω πολλαπλών δοκιμασιών.
Το υποκείμενο καλείται να συγκρίνει τα ερεθίσματα και
να αποφανθεί ποιο είναι μεγαλύτερο ή μικρότερο ή αν
είναι ίσα. Η σειρά παρουσίασης των ερεθισμάτων στο
υποκείμενο είναι τυχαία και όχι ανιούσα ή κατιούσα.
53. Ψυχοφυσικές μέθοδοι
έρευνας
o 3. Μέθοδος του μέσου σφάλματος. Δίνεται
στο υποκείμενο η δυνατότητα να συγκρίνει ένα
σταθερό ερέθισμα και ένα παρεμφερές
ερέθισμα, που μπορεί να μεταβάλλεται από το
υποκείμενο μέχρι τη στιγμή, όταν το υποκείμενο
δεν μπορεί πλέον να αντιληφθεί την μεταξύ
τους διαφορά. Το υποκείμενο προσαρμόζει την
ένταση του ερεθίσματος με τέτοιο τρόπο, ώστε
να είναι μόλις αισθητή ή να έχει την ένταση του
σταθερού ερεθίσματος.
54. Νόμος των Weber - Fechner:
o Η μαθηματική σχέση μεταξύ των φυσικών
ερεθισμάτων και των υποκειμενικών αισθήσεων
είναι γνωστή ως νόμος του Fechner.
o S= k log I
o S = Tο μέγεθος της υποκειμενικής αίσθησης,
την οποία δημιουργεί κάποιο ερέθισμα,
o Ι= Τα φυσικό μέγεθος του ερεθίσματος
o K=Η σταθερά του Weber
o Το φυσικό ερέθισμα μεταβάλλεται κατά
γεωμετρική πρόοδο, ενώ η υποκειμενική
αίσθηση κατά αριθμητική πρόοδο.
55. Fechner
πειραματική αισθητική
o μέθοδος της επιλογής. Ο
πειραματιστής ζητούσε από τα
υποκείμενα να διαλέξουν το
αντικείμενο πού τους άρεσε
περισσότερο, μεταξύ διαφόρων
άλλων αντικείμενων πού τους
παρουσιάζονταν.
o Το τετράγωνο με τις
περισσότερες ευνοϊκές και τις
λιγότερες μη ευνοϊκές ψήφους
ήταν το περίφημο τετράγωνο
τής “χρυσής τομής”. Μελέτησε
20.000 πίνακες από 22 μουσεία
τέχνης.
o Η χρυσή τομή είναι η αρμονική
διαίρεση ενός ευθύγραμμου
τμήματος σε δύο άνισα μέρη,
κατά τρόπο ώστε ο λόγος του
συνολικού του μήκους προς
το μήκος του μεγαλύτερου
μέρους να ισούται με το λόγο
του μήκους του μεγαλύτερου
μέρους προς το μήκος του
μικρότερου
56.
57.
58.
59. Wundt (1832 – 1920)
o «πατέρας της Πειραματικής Ψυχολογίας». Από το 1953
έως το 1920 συνέγραψε συνολικά πάνω από 54.000
σελίδες (2,2 σελίδες την ημέρα), στα πιο διαφορετικά
θέματα ενός ευρύτατου φάσματος επιστημών
(Φυσιολογία, Ψυχολογία, Γλωσσολογία, Λογική,
θρησκεία, Ηθική, συστήματα Φιλοσοφίας, κ.α.).
o 1875. Καθηγητής της Φιλοσοφίας στο Leipzig.
o Αρχές της Φυσιολογικής Ψυχολογίας
o 1879.Θεμελίωση του πρώτου εργαστηρίου πειραματικής
ψυχολογίας στο Leipzig
o 1881. Θεμελίωσε το πρώτο επιστημονικό περιοδικό
Ψυχολογίας Φιλοσοφικές μελέτες (στη συνέχεια
Ψυχολογικές μελέτες).
60.
61. Wundt
o Γνωστικό αντικείμενο της Ψυχολογίας ως επιστήμης,
σύμφωνα με τον Wundt (1897), είναι η μελέτη της άμεσης
εμπειρίας της συνείδησης. -Φυσιολογική Ψυχολογία
είναι η άμεση μελέτης της συνείδησης με τη βοήθεια
πειραματικών μεθόδων των φυσικών επιστημών. Η
συνείδηση είναι η άμεση, εσωτερική εμπειρία του
ατομικού υποκειμένου. Πειραματική μέθοδος έρευνας
των φαινομένων της ατομικής συνείδησης. (μέτρηση των
χρόνων αντίδρασης των υποκειμένων σε κάποια
ερεθίσματα (οπτικά, ακουστικά, κλπ.)
o έρευνα των αισθήσεων και της αντίληψης (χρόνος
αντίδρασης των υποκειμένων σε κάποια ερεθίσματα,
οπτική αντίληψη και οπτικές πλάνες, ρυθμικότητα στην
πρόσληψη των ήχων, κ.α.)
62. Wundt
o ψυχοφυσιολογικός παραλληλισμός: η
ψυχολογική και φυσιολογική προσέγγιση δεν
διερευνούν δύο διαφορετικές διαδικασίες, αλλά
τις ίδιες διαδικασίες υπό δύο διαφορετικές
οπτικές γωνίες. Με τον ίδιο τρόπο η Φυσική και
η Χημεία διερευνούν το ίδιο αντικείμενο (για
παράδειγμα, τον κρύσταλλο) υπό δύο
διαφορετικές οπτικές γωνίες.
o -Συνειρμική Ψυχολογία –πρωταρχικός ρόλος
των απλούστερων στοιχείων (αισθήσεις) στη
διαμόρφωση των σύνθετων μορφών
συνείδησης (θέληση, νόηση).
63. Wundt
o Völkerpsychologie (Ψυχολογία των λαών), η οποία
διερευνά τα πολιτισμικά τεχνήματα και την πνευματική
ζωή των λαών στην ολότητά της. Σε αντιδιαστολή με τη
Φυσιολογική Ψυχολογία, που εστιάζεται στη μελέτη των
κατώτερων ψυχικών λειτουργιών ο Wundt πρότεινε την
Völkerpsychologie, η οποία ασχολείται με τις ανώτερες
ψυχικές διαδικασίες (μάθηση, γλώσσα, νόηση, κλπ.).
o Ανεπάρκειες
o 1. ψυχοφυσιολογικός παραλληλισμός.
o 2. ρήξη ανώτερων - κατώτερων ψυχικών λειτουργιών
o 3.ρήξη ατομικής – κοινωνικής συνείδησης
o Ο εξωτερικός κόσμος ως ένα σύνθετο άθροισμα
στοιχείων, αισθήσεων (μεθοδ.ατομισμός)
64. Πραξιακή Ψυχολογία του Brentano
(1838 – 1917)
o Ψυχολογία από εμπειρική σκοπιά (1874)
o Αντικείμενο της Ψυχολογίας, σύμφωνα με τον Brentano, είναι η
μελέτη των συνειδησιακών ενεργημάτων (θέαση, ακρόαση,
κρίση) και όχι η ανάλυση των επιμέρους συστατικών στοιχείων
της. Η πραξιακή Ψυχολογία (act psychology) του Brentano
εστιάζεται στη μελέτη των ψυχολογικών πράξεων (ή
λειτουργιών) της συνείδησης και όχι στο περιεχόμενο (στα
συστατικά στοιχεία) της συνείδησης. Τα συνειδησιακά
φαινόμενα δεν αποτελούν ένα απλό άθροισμα επιμέρους
στοιχείων, αλλά εμφανίζονται ως ενότητα.
o . Βασικά γνωρίσματα της συνείδησης είναι η ενεργητικότητά της,
η κατεύθυνσή της προς ένα αντικείμενο και η ενότητά της.
Προθετικότητα είναι η κατεύθυνση της συνείδηση προς ένα
αντικείμενο (από το λατινικό “intendere”, που σημαίνει
προτίθεμαι) Φαινομενολογική προσέγγιση της συνείδησης.
Γνωρίσματα της συνείδησης:Α) ενεργητικότητα,
Β)αναφορικότητα (intentionalitat)στο αντικείμενο προς το οποίο
στρέφεται, Γ)ενότητα. Η Ψυχολογία είναι επιστήμη
περιγραφική και όχι πειραματική, απόρριψη των αιτιωδών
σχέσεων.
65. Wilhelm Dilthey
(1833 – 1911)
o Εξηγητική και
περιγραφική
Ψυχολογία
o (εξήγηση
o /κατανόηση)
o Φυσικές
o /ανθρωπιστικές
επιστήμες)
69. Κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο
o Η γαλλική επανάσταση γκρέμισε το φεουδαρχικό -
απολυταρχικό οικοδόμημα και άνοιξε το δρόμο για την έλευση
των αστικών σχέσεων στη Γαλλία και σε ολόκληρη την
Ευρώπη.
o Η γαλλική επανάσταση κατήργησε τα Πανεπιστήμια, που ήταν
συντεχνιακά, ελιτίστικα και θρησκευτικά (Renaut, 2002). Η
ανασυγκρότηση της Ανώτατης εκπαίδευσης που επιχειρήθηκε
στα χρόνια του Ναπολέοντα με τη δημιουργία του
αυτοκρατορικού Πανεπιστημίου ώθησε στην παροχή
εξειδικευμένης γνώσης και στην υλοποίηση πρακτικών και
κοινωνικά χρήσιμων σκοπών
o Σε αντιδιαστολή με τη Γερμανία, όπου η ψυχολογική έρευνα
εστιάστηκε στη μελέτη της συνείδησης του “φυσιολογικού”,
“κανονικού” ανθρώπου, στη Γαλλία το ενδιαφέρον των
ψυχολόγων στράφηκε στη μελέτη και τη θεραπεία των
παθολογικών καταστάσεων του ψυχισμού.
70. Philippe Pinel
(1745 - 1826)
o Το 1793 ο Pinel διορίστηκε διευθυντής του ασύλου της Bicêtre,
όπου εφάρμοσε το μέτρο της απελευθέρωσης των ασθενών
από τις αλυσίδες και αντιτάχθηκε στην εφαρμογή σωματικών
βασανιστηρίων.
o Το 1795 ο Pinel διορίστηκε διευθυντής της κλινικής του
Salpêtrière, του μεγαλύτερου ασύλου στην Ευρώπη, όπου
περιθάλπτονταν περίπου 8.000 ψυχικά ασθενείς (γυναίκες). Ο
Pinel απελευθέρωσε τις γυναίκες του ασύλου του Salpêtrière
από τις αλυσίδες, όπως είχε κάνει με τους άντρες του ασύλου
του Bicêtre.
o “ηθική θεραπεία”:
o τα άτομα, που πάσχουν από ψυχικές νόσους δεν πρέπει να
αντιμετωπίζονται ως εγκληματίες ή δαιμονισμένοι, αλλά ως
ασθενείς. Η τρέλα είναι νόσος και ο ασθενής παραμένει
ανθρώπινο ον ακόμα και μετά την απώλεια της λογικής.
71. Σχολή της Nancy
o . Ο Ambroise-Auguste Liébeault (1823 -1904)
χρησιμοποίησε την ύπνωση στη θεραπευτική πρακτική
του με θεαματικά αποτελέσματα. Ο Hippolyte Bernheim
(1840 - 1919)
o Βασικός παράγοντας που οδηγεί στην ύπνωση,
σύμφωνα με τον Liébeault, δεν είναι η φυσική επίδραση,
όπως θεωρούσαν οι υποστηρικτές του μεσμερισμού,
αλλά η ψυχολογική επιρροή, που ασκείται, πρώτα απ’
όλα, μέσω της λεκτικής υποβολής
o Η ύπνωση θεωρήθηκε από τους εκπροσώπους της
σχολής της Nancy ως εντατικοποίηση ορισμένων
τάσεων, που παρατηρούνται στο συνηθισμένο ύπνο ή
στον ψυχισμό σε κατάσταση εγρήγορσης.
72. κλινική Salpêtrière του Παρισιού
o Δημιουργήθηκε
ευρωπαϊκό κέντρο
μελέτης της υστερίας.
Διευθυντής αυτού του
κέντρου ήταν ο ιατρός
Jean-Martin Charcot
(1825 - 1893).
o η επιδεκτικότητα στην
ύπνωση αποτελεί δείκτη
του υποστρώματος
υστερικών τάσεων, που
είναι αποτέλεσμα
δυσλειτουργιών του
νευρικού συστήματος.
73.
74. Théodule-Armand Ribot
(1839 - 1916)
o “φυσικό πείραμα”, δηλαδή το
πείραμα που το διαμορφώνει η
ίδια η φύση, δημιουργώντας
ανθρώπους με διαφορετικό
επίπεδο ψυχικής ανάπτυξης και
διαφορετικό επίπεδο ψυχικής
υγείας. Η μελέτη των ψυχικών
αποκλίσεων μπορεί να
συμβάλλει στην κατανόηση των
φυσιολογικών ψυχικών
διαδικασιών. Η Ψυχολογία δεν
μπορεί να παραμείνει επιστήμη
για τον ενήλικο, λευκό και
μορφωμένο άνθρωπο, αλλά θα
πρέπει να στραφεί στη μελέτη
των ψυχικά ασθενών, των
πρωτόγονων ανθρώπων και
των παιδιών
75. Alfred Binet (1857 - 1911)
o Μελέτη της ψυχικής
ανάπτυξης του παιδιού.
o Η κλίμακα Binet-Simon
χρησιμοποιήθηκε για τη
διάγνωση των νοητικών
ικανοτήτων των παιδιών.
Δημιουργήθηκε μετά από
πρόσκληση της Γαλλικής
κυβέρνησης για τη
δημιουργία ενός μέσου, που
επιτρέπει τον προσδιορισμό
των παιδιών με νοητική
καθυστέρηση και μπορούν
να ωφεληθούν από την
ειδική εκπαίδευση.
76. Βασικά μοντέλα ψυχολογικής
πειραματικής έρευνας
(τέλη του 19ου αιώνα)
o 1)Εργαστήριο του Wundt
στην Γερμανία. Οι ρόλοι του
πειραματιστή και του
υποκειμένου της έρευνας
εναλλάσσονταν. Τα
υποκείμενα και οι
πειραματιστές είναι
συνάδελφοι και έχουν κοινά
ενδιαφέροντα.
o Θεσμοποιημένη,
εργαστηριακή έρευνα στο
πλαίσιο του Πανεπιστημίου.
Έμφαση στη θεμελιώδη,
βασική ψυχολογική έρευνα
και όχι σε πρακτικές
εφαρμογές.
77. 2)Κλινικό πείραμα στην Γαλλία
(Charcot 1825-1893. Janet 1859-1947).
o Η χρησιμοποίηση της
ύπνωσης για την θεραπεία
της υστερίας. Σαφής
διαχωρισμός
o πειραματιστή-υποκειμένου.
78. 3)ψυχομετρικές έρευνες του Galton στην
Μεγάλη Βρετανία.
o Χρησιμοποίηση της
στατιστικής για την
μέτρηση των
ατομικών διαφορών
(Danzinger, 1990).
Τα υποκείμενα είναι
άγνωστοι άνθρωποι,
που απευθύνονται
για να μετρήσουν τις
επιδόσεις τους.
79. Τάσεις ανάπτυξης της
Ψυχολογίας το 19ο αιώνα
o Τη θέση της υπερβατικής Φιλοσοφίας κατέλαβε ο
αγνωστικισμός και της παραδοσιακής μεταφυσικής ο
θετικισμός
o Η χειραφέτηση της Ψυχολογίας από την παραδοσιακή
Φυσική Φιλοσοφία είχε αντιφατικό χαρακτήρα.
o . Η έννοια “ψυχή” θεωρήθηκε μεταφυσική κατηγορία και
σταδιακά εγκαταλείφθηκε. Στον Wundt η Ψυχολογία
παρουσιάζεται ως επιστήμη για τη διερεύνηση της
άμεσης εμπειρίας της συνείδησης. Η η έννοια “ψυχή”
σταδιακά αντικαταστάθηκε από την έννοια “νους” (mind)
o Διαμορφώθηκαν κομβικές κατηγορίες της σύγχρονης
Ψυχολογίας, όπως για παράδειγμα, η έννοια
“συναίσθημα” (emotion), που αντικατέστησε σταδιακά την
αρνητικά ηθικά φορτισμένη έννοια “πάθος”
80. Πολλαπλές εθνοπολιτισμικές παραδόσεις
στο πεδίο της ψυχολογικής έρευνας
o Στη Γερμανία κυριαρχούσε το ακαδημαϊκό
ενδιαφέρον μελέτης της συνείδησης στη βάση
πειραματικών μεθόδων έρευνας (κυρίως
ψυχοφυσικών μεθόδων έρευνας).
o Στη Γαλλία απέκτησε ευρύτατη διάδοση η
χρησιμοποίηση της κλινικής μεθόδου έρευνας
κυρίως για τη μελέτη ατομικών παθολογικών
περιπτώσεων.
o Στη Μεγάλη Βρετανία παρουσιάστηκε
αυξημένο ενδιαφέρον για τη μελέτη των
ατομικών διαφορών στη βάση στατιστικών
μεθόδων έρευνας.
81. Πολλαπλές εθνοπολιτισμικές
παραδόσεις στο πεδίο της ψυχολογικής
έρευνας
o Στη Ρωσία σε πρώτο πλάνο τέθηκε η
σύγκρουση μεταξύ των ιδεαλιστικών
ψυχολογικών αντιλήψεων και των υλιστικών
προσεγγίσεων, οι οποίες στηρίχθηκαν στην
έρευνα των ανακλαστικών και του κεντρικού
νευρικού συστήματος.
o Στις ΗΠΑ επικράτησε το πραγματιστικό
ενδιαφέρον για τους εφαρμοσμένους κλάδους
της Ψυχολογίας και κυρίως για τη μελέτη της
μάθησης και της προσαρμογής.
