presentatie Korstmossen als indicator voor stikstof en klimaat - Laurens Sparrius & Henk-Jan van der Kolk - Friese Vrijwilligersdag Natuur 7 september 2019 Earnewald

1. Korstmossen als indicator
voor stikstof en klimaat
Laurens Sparrius & Henk-Jan van der Kolk
Bryologische en Lichenologische Werkgroep
Friese Natuurdag, Earnewâld, 6-9-2019

3. The Lichen Symbiosis
Schors
Algen
Schors
Merg
Korstmos op doorsnede

6. Hotspots voor korstmossen in Friesland
Oude bomenlanen
• Beetsterzwaag (top-50)
• Bakkeveen
• Noordwolde
• Dorpsbomen eilanden
Zeedijken
• Terschelling (top-50)
• Harlingen
• Stavoren-Hindeloopen
Zandverstuivingen
• Aekingerzand
Oude bomen
• Oranjewoud
• Gaasterland
• Veenwouden
Kerken en begraafplaatsen
• Wijckel (top-50)
• Diverse oude terpkerken
Duinen
• o.a. West-Terschelling
(top-50)

15. Bio-indicator
• Luchtvervuiling (zure regen
en stikstof)
• Klimaatverandering
In Friesland monitoring
sinds 1991.

16. ammoniak
opgelostammonium
stijging van de pH
van 3 naar 6
verzuring in bodem door
nitraatvorming
Effect van ammoniak
op de zuurgraad van
boomschors
verandering
korstmosflora

18. Wat is er veranderd?

19. Wat is er veranderd?

20. Wat is er veranderd?
ammoniak mijdend
ammoniak minnend

23. Dank voor jullie aandacht!
activiteiten, soortinformatie en determineren:
blwg.nl
verspreidingsatlas.nl
Foto’s van Arjan de Groot, Kok van Herk, Hans Toetenel, Klaas van der Veen
en Christophe Brochard
Monitoring korstmossen en ammoniak: Henk-Jan van der Kolk,
Laurens Sparrius, André Aptroot en Kok van Herk.