Door: Michiel Wallis de Vries Lezing O+BN op de Landelijke Dag 2013

1. Kansen voor de Insectenfauna
van Limburgse Hellingbossen
Michiel Wallis de Vries
i.s.m. Marcel Prick & Theodoor Heijerman

2. Fauna: een heel palet…
•
•
•
•
•
Zoogdieren: vleermuizen, Hazelmuis, Eikelmuis
Vogels: Bosuil, Middelste bonte specht, Grauwe vliegenvanger
Amfibieën: Alpenwatersalamander, Vroedmeesterpad
Insecten: Vliegend hert, Keizersmantel, Spaanse vlag
Overige ongewervelden…

3. Knelpunten op een rij voor dagvlinders
• Geringe oppervlakte: ruimtebeslag en kwaliteit
Grote ijsvogelvlinder, Keizersmantel, Grote weerschijnvlinder

4. Knelpunten op een rij voor dagvlinders
• Isolatie: uitwisseling en herkolonisatie
Zilvervlek, Bosparelmoervlinder, Zilverstreephooibeestje
† 1930
† 1975
† 1950
Aanwezig: Schinveld

5. Knelpunten op een rij voor dagvlinders
• ‘Harde’ bosranden

6. Knelpunten op een rij voor dagvlinders
• Wegvallen hakhoutbeheer: schaduwwerking op
microklimaat en vegetatie
Viooltjes: zilvervlek en keizersmantel

8. Profiel Keizersmantel
•
•
•
•
Echte bossoort
Rupsen op viooltjes
Groot areaal
Sinds 1980 geen vaste populatie
meer in NL
• Wel verspreide waarnemingen
• Waarom blijft vestiging uit?
• Alleen anecdotische kennis
(Wallis de Vries et al., 2013; OBN 174-HE)

9. Veldwerk Utfttal bij Nettersheim
• Augustus 2012

13. Licht en Viooltjes
• Drempelwaarde voor zowel licht als viooltjes
300
Aantal viooltjes
250
Eifel-eiafzet
200
Eifel-controle
150
100
50
0
0
10
20
30
40
% Licht
50
60
70

14. Veldwerk Limburg
• Recente waarnemingslocaties
Keizersmantel
• 4 Hellingbossen
7 locaties
• Bomen met geribbelde schors
en omtrek >40 cm
• Viooltjes in de buurt
• 3 plekken: bosrand, 15 en 30m
in bos

15. Licht en Viooltjes
• Drempelwaarde voor zowel licht als viooltjes

16. Effecten op Nachtvlinders?
• Evaluatie Hakhoutbeheer met
Overstaanders
• Oombos en Schaelsbergerbos
Jonge kapvlakte (1,5 jaar)
Oude kapvlakte (2,5-4,5 jaar)
Jong bos (12,5-13.5 jaar)
Oud bos (60 jaar)
• Lichtvangsten (7 rondes)
(NHM; Wallis de Vries & Prick, 2012)

17. Conclusies

18. Effecten op Nachtvlinders?
• Soorten van open plekken met Bosrank:
Bosrankdwergspanner, Bruine bosrankspanner,
Egale bosrankspanner, Witvlekbosrankspanner
• Weinig soorten van oude bossen:
Wit spannertje

19. Effecten op Nachtvlinders?
• Geschatte soortenrijkdom (waargenomen 15-40 spp.)
• Soorten verspreid over hele successiereeks
• Piek soortenrijkdom in Jong Bos
Geschatte soortenrijkdom
per proefvlak volgens
Chao2-methode

20. Contrast met dagvlinders
• Piek op Jonge Kapvlakte
Maar: weinig soorten (10) en dit waren vooral algemene
pop-vlinder overwinteraars (8 soorten)

21. Van Hakhout naar Onregelmatig Hooghout
• Proef met Middenbosbeheer: Eys & Wijlre
• Negatieve effecten op Nachtvlinders / Kevers van
oude bossen en dood hout?

22. Effecten op Specialisten van Oude Bossen?
• Nulmeting 2011 – uitvoering 2012 / 2013
• Effectmeting: 2013-2014
© Theodoor Heijerman

23. Valserie Eys B5: Mei 2011
April 2012
© Theodoor Heijerman
Juni 2013
Augustus 2013
© Theodoor Heijerman

25. Eerste Effectmeting Nachtvlinders
• Sterke terugval aantal soorten na kap (totaal 158 spp.)
80
a) Nachtvlinders - Aantal soorten totaal
70
60
50
40
2011
30
2013
20
10
14
0
100
50
30
100
50
30
Eys
Eys
Eys
Wijlre
Wijlre
Wijlre
b) Nachtvlinders - Aantal soorten Rode Lijst
12
10
8
2011
6
2013
4
2
0
100
50
30
100
50
30
Eys
Eys
Eys
Wijlre
Wijlre
Wijlre

26. Eerste Effectmeting Nachtvlinders
• Ook sterke terugval aantal vlinders na kap
300
a) Nachtvlinders - Aantal vlinders totaal
250
200
150
2011
2013
100
50
40
0
100
50
30
100
50
30
Eys
Eys
Eys
Wijlre
Wijlre
Wijlre
b) Nachtvlinders - Aantal vlinders Rode Lijst
35
30
25
20
2011
15
2013
10
5
0
100
50
30
100
50
30
Eys
Eys
Eys
Wijlre
Wijlre
Wijlre

27. Eerste Effectmeting Nachtvlinders
• Afname sterker bij:
- bos(rand)soorten
- soorten van houtigen
50
45
Bosranden
35
Bossen
30
Open landschap
25
20
15
10
40
5
35
0
Afname
Stabiel
Toename
Onduidelijk
Aantal soorten
Aantal soorten
40
Bosrank
30
Houtigen
Kruiden en Grassen
25
Overig
20
15
10
5
0
Afname
Stabiel
Toename
Onduidelijk

28. Conclusies
 Meer licht in het bos is belangrijk voor diersoorten van
open plekken, zoals Keizersmantel en bosrankvlinders
 Voor nachtvlinders en kevers zijn ook oudere stadia
van belang
 Middenbosbeheer biedt perspectieven, maar…
na 1e jaar zijn effecten op bossoorten (nog) negatief
 Houden de soorten van oude bossen stand?...
Steun De Vlinderstichting en Stem vóór 1 dec op:
http://www.anbomaxgoededoelenprijs.nl