1. PANGANGATWIRAN
- Itoay isang pahpapahayagnanagbibigayngsapat na katibayanopatunayupangang isang panukalaay
magingkatanggap - tanggap o kapani-paniwala.Layuninnitonahikayatinangmgatagapakinigna
tanggapinang kawastuhanangkanilangpananaligopaniniwalasapamamagitanngmakatwirang
pagpapahayag.(- Badayos)
- Sa pangangatwiran,angkatotohaananaypinagtitibayopinatutunayansapamamagitanngmga
katwirano rason.
(- Arogante)
- Angpangangatwiranayisangsiningsapagkatang paggamitng wasto,angkopat magandangpananalita
ay makatutulongupangmahikayatnapankinggan,tanggapinatpaniniwalaanngnakikinigang
nangangatwiran.
- Angpangangatwiranaymaituturingdingaghamsapagkatitoay may prosesongdapatisaalang-alango
sundinupangitoay magingmahusayat matagumpay,lalonasa formal na pangangatwirangayang
debate.
- Angpangangatwiranayisa ringkasanayandahil angkahusayanay maaaringmatamo n imoman subalit
hindi saparaang madali at sa maiklingpanahonlamang.
DAHILAN NG PANGANGATWIRAN:
1. upang mabigyang- linawangisangmahalagangusapino isyu.
2. maipagtanggaol angsarili samali o masamang propagandalabansa kanya.
3 Makapagbahagi ng kanyangkaalamansa ibangtao;
4. Makapagpahayag ng kanyangsaloobin
5. Mapanatili ang magandangrelasyonsakanayngkapwa
2. KASANAYANGNALILINANGSA PANGANGATWIRAN
1. Wasto at mabilisnapag-iisip
2. Lohikongpaghahanayng kaisipan
3. Maayos at mabisangpagsasalita
4. Maingat na pagkilalaatpagsusuri ng tama at malingkatwiran
5. Pagpapahalagasa kagandahangasal gaya ng pagtitimpi o
pagpipigil ngsarili atpag-unawasamga karaniwang
inilahadngibao pagtanggapsa nararapat na kapasyalan.
URI NG PANGANGATWIRAN
1. PANGANGATWIRANGPABUOD(INDUCTIVEREASONING)
Nagsisimulasamaliitnakatotohanantungosa isangpanlahatna simulainopaglalahatang
pangangatwirangpabuod.Nahahati angpangangatwirangitasatatlongbahagi.
a. Pangangatwiranggumagamitngpagtutulad.Inilahadditoangmagkatuladnakatangian, sinusuri ang
katangian,at pinalulutangangkatotohanan.Angnabubuongpaglalahatsaganitongpangangatwiranay
msasabingpansamantalalamangatmaaaringmapasinungalingan.Maaringmagingparehoang
pinaghahambingsaisalamangkatangiansubalitmagkaibanamansaibangkatangian.
b. Pangangatwiransapamamagitanngpag-uugnayngpangyayari sa sanhi.
Nananaluntonitosapaniniwalangmaysanhi kungkayanagaganap ang isangpangyayari.
c. Pangangatwiransapamamagitanng mga katibayanatpagpapatunay.Napapaloobanitongmga
katibayanoebidensyanghigitnamagpapatunayomagpapatutuosa tinutukoynapaksao kalagayan.
HalimbawangPabuodna pangangatwiran
Pabuod(inductivereasoning) - Angpangangatwirangitoaynagsisimulasamaliitnahalimbawao
katotohananat nagtatapossa isangpanlahatna suliranin.Maytatlongparaanang ganitonguri ng
pangangatwiran:
3. AngPag-uugnayngPangyayari sa Sanhi.Bawatpangyayari ay maysanhi.Angpangangatwirannatinay
nagsisimulasamgasanhi tungosa bunga o ang patumbaliknito.Angatingkonklusyonayisangpahayag
na ang isangpangayayri'ybungang isapang pangyayari.
Halimbawa:
Angpagmamatuwidnakaya hindi nakapasasapagsusulitangmag-aaral ay sapagkathindi siyanagbalik-
aral.
Gumagamitng Pagtutulad.Inilalahadangmagkatuladnakatangian,sinusuri angmgaitoat dito
humahangong konklusyon.Angkonklusyonsaganitongpangangatwiranaymasasabingpansamantala
lamang.
Halimbawa:
Magtayo tayo ng kooperatibasaatingkolehiyosapagkatangkolehiyosaKabanatuan,silaaymay
kooperatibaatmalaki angnapapakinabang.
Angpagmamatuwidnasi si Miss delaCruzay mabutinggurosapagkat ang ama't inaniyaay mahusay
ringmga guro.
Gumagamitng Katibayanat Pagpapatibay.Angpagmamatuwidaynanghahawakansamgaebidensya,
katibayanat patunay.
Halimbawa:
Angpagmamatuwidni Lucioang salarinsapagkatsa kanyaang nakuhangsapaang tsinelassatabi ng
bangkay.KayLucio rinang buckle ng sinturongsiyangipinamalosanamataynanatagpuansa di-
kalayuansa lugarng krimen.Si Lucioay nakagalitngnapatay.
2. PANGANGATWIRANGPASAKLAW(DEDUCTIVEREASONING)
Humahangong isangpangyayari sa pamamagitanngpagkakapitngisangsimulangpanlahatang
pangangatwirangpasaklaw.Angsilohismonasiyangtawagsa ganitongpangangatwiranaybumubuong
isangpangungunangbatayan,isangpangalawangbatayanatisangkonklusyon.Isangpayaknabalangkas
ng pangangatwiranangsilohismo.
Mga halimbawangpangangatwirangpasaklaw
4. pangangatwirangpasaklaw -nagsisimulasamalaki patungosamaliitna kaisipanokatotohanan!!!!!!!!
halimbawa:anglahatnghayopay nilikhangdiyos.Angmanokayisanguri ng hayopkunggayonang
manokay nilkhangdiyos!!!!!!!!!!!
MGA ELEMENTO NG PANGANGATWIRAN
1. Proposisyon- panukala(Maaaringsang-ayonodi sang-ayon
2. Paksa
Halimbawangnangangatwiran
IsangPaksa:
* Dumadami naang populasyonsaPilipinaskailanganngmagtatagng Batas na Kailangansaisang
Pamilyakailangang2anak lang.
3 URI NG PROPOSISYON
Pangyayari = Ito ay pagpapatunayopagsasalawang-katotohananngisang
bagay.
Kahalagahan= Ito ay pagtatanggol sakahalagahanng isangbagay o kaisipan.
Patakaran= Ito ay paghaharapng isangpagkilossaisangsuliranin.
PAGTATALO
Naglalayongnamakapanghikayatngibanapaniwalaanangsinasabi sapamamagitanng
pangangatuwiran.Maaari itongnakasulatobinibigkas.
Angkahalagahanng debate
-Para mapag-usapanopagtaluhanangisangsitwasyon.
5. ANOANG MGA URI NG PAGTATALO
O DEBATE
DEBATENG OXFORD( RufinoAlejandro)
Unang TagapagsalitaSang-ayon- maiklingpanimulaPaglalahad,patotoosaunangisyuPagtatapos - lagom
ng kanyangnapatunayanBabanggitinanggagawinngsusunodnakasama
Unang Salungat- maiklingpanimulaPatotoosaunangisyuLalaguminangmgamatwidngpanig
ngSalungat
PangalawangSang-ayon- maglalahadngpatotooNilalagomangpangunahingmatwidngpanigngsang-
ayon
PangalawangSalungat- maghaharapng isangtuligsasabalak ngpanigng sang-ayono naghaharapng
pamalitngpangunahingmatwidngpanigngsalungat
PangatlongSalungat- talumpati nggantingmatwid-sinusuri niyaangmgahindi pinagkakaisahanngpanig
ng sang-ayonat panigngsalungatat pinabubulaananangpangunahingmatwidngsang-ayon-sa
pagwawakas,maaaring gumawasiyang isangnakahihikayatnapanawagan
PangatlongSang-ayon- pagsusuri ngmga pangunahingpuntosngipinagkakaibangkurongdalawang
panig-maghaharapngisangpagpapabulaan-magwawakassaisangmapanghikayatnapanawagan
DEBATENG OREGON
Unang Tagapagsalitang dalawangpanig - maghaharapng pagmamatwidngkani-kanilangpanig
PangalawangTagapagsalita- magtatanongupangmaipakilalaangkarupukanngmgmatwidna panigng
katalo
PangatlongTagapagsalita- maghaharapng pagpapabulaanbagolalaguminangmgamatwidngkani-
kanilangpanig
Mga Paalala:
1.Ang ibibigaynatanongaymasasagot sa ilangpananalitalamang.
2. Isipinnaagad ang maaaring isagotsa mga itatanongupangmapaghandaan
3.Sa pagtatanong, sikapingmaipakilalaangkawalanngawtoridadatangkarupukanngmatwido ang
pagkakasalungatanngmgamatwidng kalaban
7. Sa oras ng paghatol , ang panigng sang-ayonangsiyangmaybigatngpagpapatibayat angpanig ng
salungatang siyangmaybigatng pagtuligsa.
Balagtasan:“Dapat ba o Hindi Dapat Ipatupadang K+12?”
by PanggaGen
newspaper-pencils
Balagtasan:Dapat Ba O Hindi Dapat Ipatupadang K+12 PolicysaPilipinas?
ninaVanessaLee at Marl YjuvToquero
Lakandiwa:
Magandang umaga mga BinibiniatGinoo,
Akopo’ynagaagalakmakaharap kayo.
Isangmakabuluhangpagtataloatingmatutunghayan.,
Pagtatalongpwedengmagbigayliwanagsaatingbayan.
Noongumupobilangbagongpinuno,
bilangisangpangulo.
Angnapasikatat napakadilawnaNoynoyAquino.
Sari-saringbatikosbinatosakanya,
Batikosna sadyangminulatangatingisipat mga mata.
AngK+12 Policyatingpaksa,
Paksangukol sa edukasyonngatingbansa.
Anghighschool raw ay dagdagan ngdalawangtaon,
AngK naman ay para sa kinderinstitutionalization.
Ngayonatingdingginang babaengmalakasang dating,
8. AngbabaenggalingKoreana kinasal saisangPilipino,
Angbabaengnangangalanay Nesa,
Na tutupadsa repormangedukasyon.
Palakpakannatinsiya,
Pakingganatintindihinsi BinibingVanesa.
Vanesa:
Ako’ykinikilalabilang bossngDepEd,
Pilipinongbuongbuosadugo,puso’tisipan.
Angpangalanko ay VanesaLee Roque,
Naritoako para bigyangtamangpag-unawaang proyektonggobyerno.
Isa munangpaglilinaw bagopomagkaguloanglahat,
Sana’ymakinigkayo.
AngK+12 projectay platapormangtungosa pagbabago,
Pagbabagopara sa atingbansang nangangailangan.
Upang ang edukasyonngPilipinasaymalinang.
The fruitof thischange will benefitthe nextgeneration,
On behalf of the government,Ispeaktoerase the misconceptions.
Yjuv:
Salamatsa unang pananalita,BinibiningRoque.
Ngunitsayo’ymaykokontra,
9. Anglalakingto,
Aysi YjuvToquero.
Ginoonggalingprobinsya,ginoongakibista.
Akopo si Yjuv Toquero,
Sa usapinng K+12, tutol ako.
Sapagkatang programang sadyangay hindi
“Ang tangingsolusyont’winasaedukasyon”
Problemangatingbansa.
Vanesa:
Angedukasyonaypara sa lahat,
Ito’yamingtutuparinna tapat
Bibigyanpangarapang bawatPilipinongbata,
Para sa kinabukasangwalangproblema
Tuladng Europe,East Asia,Amerikaatibapa,
Angtotal numberof yearsng primaryeducationaydapat labindalawa
Oras na ng pagbabago,
Pilipinasnalanganginaantayngmundo
Yjuv:
Akopo’ylumaki sa probinsya,
Probinsyangdukha.
10. Nanayko, tatayko, magsasaka.
Sapat na kitanila,
Upang kami’ymakatuka.
Pagdadagdaganpa ng dalawangtaon,
Naku!Tuitionfee ko!
Paghihirapnilamadagdaganpa.
Isipinmo,angdalawangtaon na iyon,
Pwede nangdalawangtaosa kolehiyongayon.
AngK+12 ay magastossa parte ng gobyerno,
At lalongmasmagastossa parte ng pamilyako.
Vanesa:
Angedukasyonayisanginvestment.
Investmentsamgaanak natingmagigingdoctor,abogado,teacher,nars,pati seargent,
Kungikawnasasayanganpara sa magigingproduktonaang mga magulangdinang makikinabangan,
H’wag ka nalangmag-aral!
Angproyektongto’ypara sa kabubuti ngbansa.
Batay sa pag-aaral,lagpakang Pinassa Math at Science
Dahil kulangsa pagsasanayat aplikasyonmgaguro
Kailangani-angatangPilipinas!Oo,i-angatnatinto!
Yjuv:
Mga kaibigan,h’wagkayongmagpabulagsakaibigankongduwag!
11. Ako’ypaniwalaan,naK+12 ay hindi lamangangsolusyonsaedukasyonngatingbayan.
Gobyerno’ysana’ymaspaigtingin,
Angproblemasa kaledadngmga guronatin.
Isipinmoto Madame Koreana,
Sige mag-aral ka nga mahabangpanahon.
Ngunitguromo ay hindi trainedatincompetitive,
Haha…ang K+12 ay di napapanahon!
Vanesa:
Anoba silbi nghighschool diploma?
Bumabataang ating workforce,nakakahiyanaman.
Angbansa ay nangangailanganngskilledworkers!Hindi mgabatangnagtratrabaho.
Theybelongtothe classroomsstudyingandexploringthe world,
At hindi sinasayangangtalino.
Maawa naman po tayosakanila.
Ganap na propesyonal,sila’yhindipa.
Yjuv:
Papabulaananko‘yangmga binaggitmo.
Ako’ybabaliksakonseptong“kalidad”ngedukasyonrito.
Di moba alamna tataas ang drop outrates kapagtinupadang K+12?
Tignanmo, gumawapa ng mas malakingproblemaangpolicy!
Isa pa,alam mo bangkulangang mga silid,upuan,ateskwelahan?
12. AngK+12 morin ba ay kayangresolbahinangproblemasakakulangannglibro
O K+12 langba ang talagaay kabaliwannggobyerno?
At alammo binibini,h’wagmonaipagpilitan,
K+12, walangsilbi yan.
Isipinmo,anonga ba ang problema,
Kungbakitsistemangedukasyonnatin sabogsabogna,
Korupsyonangdahilan,walangiba!
Korupsyondahil sakasakiman,
At katakawansa kapangyarihan!
Vanesa:
Bakitkaya’ylumalayoangakingkausapsa pinag-uusapan?
Edukasyonangpinag-uusapannatindito
Hindi ang korupsyonnapinagsasabi mo
Angdami mongalam
Maghugas ka na langng pinggan!
Hetona lang,ipapakitakosa’yokung bakitnatinkailanganitupadangK+12.
Di na tumatanggapng mga PilipinoangEuropeannation,
Dahil sa kababahanng sistemangatingedukasyon.
Nahihirapanangmga nanayat tatay kumayodsa ibangbansa.
Angmga Pinoyna matatalino,
Nagpapakababa’tminsaybinobobo.
Angmga doktor ditoay nagigingnarslamang,
Maging midwife kulangnalang
13. Angmga guro ay nawawalanngdignidad
At buhaynila’ymaypait,
Sapagkatsilaynagpupunaslamangngmga p’wetngmga batang singkit!
Angmundoay nagbabagona,
Globalisasyonnasaharapna nglahat,
Makibagay,makiuso,sumunodiyonangdapat
Mahirap ang daan tungosa pagbabago
Ngunitmagigingmagandadinangbunga nito.
H’wag natingisaraang atingkaisipanat tayo’ymagpakatino,
Gumawa tayong paraan upangmakingdinsa sinasabi nggobyerno.
Angedukasyonaydapat para sa lahat.
Baguhinang sistema,maginginternationallycompetitive,
Ito ang dapat.
Yjuv:
Mga kaibigan koinyongnatunghayan,
Angdebate naminni binibiningKoreana.
Angsa’kinlangpo,
Huwag magpapabulagsamga programang‘di naman totoongkailangan.
K+12 andamingloopholes,andamingproblema.
Sa K+12 uunladba talagaedukasyonsaatingbansa?
Pag-isipannatinngmabuti,kabayan.
14. Lakandiwa:
Mga kaibigan,K+12 nga ba ay solusyon
Sa problemangedukasyon?
Mga kaibigan,atingisasaraangbalagtasanna makabuluhan,
Angbalagtasangkailangan.
_______________
Para sa Klase sa ELECLIT (Literature Elective) ni Dr.Genevieve Asenjo.De LaSalle University-Manila.
February10, 2011. May pahintulotngmgaestudyante.
FeaturedImage:“Pencilsmade fromrecyclednewspaper”ni GerryMak
(http://www.lostateminor.com/2010/08/23/pencils-made-from-recycled-newspaper/)
Debate o Pagtatalo
· Angtagisanng dalawanggrupoukol sa kanilangpananaw oopinionsaisangpaksa.Masasabi din
natinna itoay isanguri ng pahigitansabawat kampo.Karamihansamgadebate aynagaganap sa pagitan
ng mga pulitikodahil hindi silanagkakasundo-sundosaisangbagay.
· Naglalayongnamakapanghikayatngibanapaniwalaanangsinasabi sapamamagitanng
pangangatuwiran.Maaari itongnakasulatobinibigkas.
· AyonkayArrogante ang pagtataloay isangsininggantihanngkatwiranomakatuwidngdalawao
higitpangmagkasalungatnapanigtungkol sa isangkontrobersyal napaksa
· Angpagtataloay binubuongpagbibigaymatuwidngdalawangmagkasalungatnapanigtungkol sa
isangpinagtatalunangpaksa.
Mga KatangianngMahusay na Proposisyon
1.Maydulotna kapakipakinabangatnapapanahonangpaksa
2.Kawili-wili sa mganakikinig
3.Pantayat walangkinikilingan
4.Malinawat tiyakang mga salitangnapagkaloobsa
15. proposisyon
5.Hindi pa itonagpapasyahan
6.May makakalapnadatos tungkol sapaksa
7.Maaring patunayanng ebidensya
8.Nagtataglayng isangideyasaisangargumento
Sa pagpapahayagng proposisyon,isaalang-alangangmgasumusunod:
1.Ibigayang suliraninsaanyongkapasiyahan.
2.Ibigayitosa payak at paturol na pangungusap
na may isa lamangsuliraningpatutunayan.
3.Ipahayagito sa isangparaang walangsalitang
pag-aalinlangananangkahulugan.
4.Ipahayagito sa paraang pasang-ayon
KahalagahanngPagtatalo
1.Malinangang kasanayansa wastoat mabilisnapag-
iisip
2.Malinangang kasanayansa wastoat mabilisna
pagsasalita
3.Malinangang kasanayansa lohikal napangangatwiran
4.Malinangang kasanayansa pag-uuri ngtama at
malingpagmamatuwid
5.Nagbibigyangkahalagahanangmagandangasal tulad
ng paggalang,pagtitimpi,opagpipigil ngsarili
6.Magkakaroonng pag-uunawasamga katwiranginilahad
16. ng iba at pagtanggapna nararapat nakapasyahan.
Paghahandasa Pagtatalo
1.Pangangalapngmga datos
· Paghanapng impormasyon atkatibayan
2.Paggawang balangkas
· Panimula
· Katawan
· Wakas
3.Pagpapatunayngmga katuwiran
· Pagpapahayagngmaayos,mabisaat maingat
Dapat tandaansa pagtatalo
· Kailanganmagkaroon ngisangkapasyahanooposisyonnanakasaadsa isangpositibongpahayag
· Isalang-alangangantasng pang-uunawangmganakikinig
· Kailanganmaykatumbasnakatibayanang lahatng katwiranat itoay nakahaladsa isangmaayos
na pagpapahayag.
· Ilahadnangmaayosat mahinahonangmga mali sakatwiranat kalaban
· Ipaliwanagangmgakahinaanng mga ebidensyaopatunayna inilahadngkalaban
Dapat tandaansa pagtatanong
· Huwaghayaan magamitng iyongkalabanangoras ng iyongpagtatanung
· Angtanongay dapat nasasagotlamangsa OO o HINDI.
· Ibigaylamangangsagot sa hinihingi ngtanong
· Ipaalamsa tagapamahalangpagtatalokung lumabagsaitinakdangpamantayanngpagtatanong
ang isasa kanila
· Angmga tanungay nauukol lamangsa paksangpinagkasunduan
Dapat tandaansa talumpatingpagtuligsa(Rebuttal)
· Mahinahonat maliwanagnailahadangmgakamaliansakatuwiranngkalaban
17. · Ipaalamangkakulangansa mga katibayanngkalaban.
· Ipaliwanagangkahinaanatkamalianngmga argumentng kalaban
· Ipaalamsa kalabannawalangkaugnayangmga binanggitnakatwiransa paksangpinagtatalunan.
· Ipaalamsa kalabanat mga tagapamahalakung maypaglabagsa mga alituntuninsapagtuligsa
· Tapusinangtalumpati sapamamagitanng paglalagomsamga inilahadnakatuwiranatkatibayan
Mga TagapagsalitaoSpeaker
· Beneficiallity –ang ibinibigayngtalumpati ngtagapagsalitaaykunganongmga benipisyong
makukuhasa proposisyongpinagtatalunan
· Practicability –ibinibigayngtalumpatingtagapagsalitakungbakitpossible baopraktikal na
maisakatuparananghinihingi.
· Necessity –angibinibigayngtalumpatingtagapagsalitaayhinihingi ngsitwasyonbilangkailanagn
at tunay na solusyon
Uri ng mga Pagtatalo
· DebatengOregon-Oxford
-madalasgamitingparaanngpagtatalo
-binubuongdalawangkoponannamay2-3 kasapi
-maymga huradongsusuri sa mga argumentna maysapat
Na kaalamansa paksa
· DebatengOxford( RufinoAlejandro)
A.Pagpapakilalangbawatkoponan( Pagtukoysa
mgatuntunin)
B.Paglalahadngproposisyon
C.Pagbibigayngkatuturan
26. Angpangangatwiranngdalawangkoponanmulasa magkasalungatngpanigtungkol sapaksang
napagkaisahangpagtalunan(proposisyon)satiyakna oras at lugarna pangyayarihan.
pagbibigaynggantihangpangangatwiranngdalawaohigitpangpanighinggil saisangmakabuluhang
paksao isyu.Ito ay maaaringpormal o di pormal na pagtatalo. Angpagtataloay hindi isanguri ng pag-
aaway sapagkatito’ypagpapaliwanaglamangngmgakatwiranngbawat panigna maaaringgawaing
pasulato pasalita
- nayan
-
ang magandangasal tuladngpaggalang,pagtitimpi,opagpipigi -uunawa
sa mga katwiranginilahadngibaat pagtanggapna nararapat nakapasyahan.
tungkol sapatakaran, kahalagahan,atpangyayari.
27. -
Ito ay pagtatanggol sakahalagahanng isangbagayo k
pagkilossaisangsuliranin.
-aaral atpagsusuri sa
paksangpagtatalunan.Magpangkatat magpalitangkuroukol sa paraang gagawinsapaglalakbaysa
-
maayoso organisadongpaglalahadngkatuwiran.
rapng ganting
maluwagang anumangkapasyahanngmga hurado.
–Angtagapanguloaymagpapahayagng paksangpagtatalunan,pagkataposna
ipahayagang pagtatalo.Angganitonguri ng debate aymay maayosna pagpapalitang-
2. DebatengFormal – Ang paksasa uringito ay masiningnapinag-uusapanatmasusingpinagtatalunan.
Ito ay maytakdang panaho,araw at oras kungkaliangaganapin.