Presentación elaborada no Plan Proxecta Donas de seu do IES Monte das Moas

1. SOFÍA
CASANOVA
NATALIA PORRAS GUTIÉRREZ E ÁNGELA DEL AMO SÁNCHEZ

2. Sofía Guadalupe Pérez Casanova, naceu en Almeiras ( A Coruña )
o 30 de setembro de 1861.
Foi unha xornalista, poetisa e novelista e a primeira española que
se converteu en corresponsal permanente nun país estranxeiro e
corresponsal de guerra.
Foi unha muller culta, moi coñecida nos ambientes literarios da
época.

3. Sofía, filla de Rosa Casanova Estomper e de Vicente Pérez Eguía,
foi abandonada polo seu pai cando era moi pequena. Sobreviviron
coa axuda dos seus avós maternos.
Pasa a súa infancia no Pazo del Hombre en San Xulián de
Almeiras (A Coruña) e comeza os seus estudos na escola de Dona
Concha, que máis tarde completará no Conservatorio de Madrid,
cidade onde fixa a súa residencia aos doce anos.
Na capital de España comeza a estudar poesía e declamación. Alí
comezou a facer amigos dentro do mundo literario como Blanca
De Los Ríos e Emilia Pardo Bazán.

4. Os seus primeiros poemas publícanse cando ela tiña quince anos
no xornal o Faro de Vigo. Non é ela, senón a súa nai quen os
remite ao periódico ao atopalos gardados na súa habitación. O
talento pola poesía de Sofía recoñécese nos círculos literarios máis
selectos. A principios do 1880, xa gañara nome de «poetisa de
corazón». Nesa época comezou tamén a súa carreira como actriz.
Entre 1878 e 1882 actuou no Teatro Español.

5. Foi protexida polo poeta Ramón de Campoamor, quen a
presentou nos encontros literarios do conde de Andino, titor do rei
Alfonso XII.
A través do marqués é presentada na corte de Alfonso XII, que
organizaba veladas poéticas.
Aos vinte anos é xa unha poetisa consagrada. En 1885 o propio
monarca costea a edición do seu libro "Poesías". Segundo os
biógrafos de Alfonso XII a debilidade que sente por Sofía débese,
en parte, ao gran parecido físico que esta tiña coa infanta Eulalia
de Borbón.

6. Campoamor preséntalle ao excéntrico profesor, filósofo e
diplomático polaco Wincenty Lutosławski, que chega a Madrid
procedente de Francia e que está estudando o pesimismo na
literatura española, sobre o que despois publicará un libro. Casan
na igrexa de San Marcos, o 19 de marzo de 1887, e teñen catro
fillas: María, Izabela, Yadwiga e Halina.
Tras a voda instaláronse en Drozdowo, unha vila no norte de
Polonia, da que era orixinaria a familia de Wincenty Lutosławski.
A familia viaxaba cada ano a Galicia. Os seus desprazamentos
continuos permitíronlle dominar seis idiomas: francés, inglés,
italiano, polaco, portugués e ruso; coñecementos clave para as
traducións que realizará nun futuro, ademais de coñecer a
personalidades como Tolstoi, Marie Curie e Morel Fatio, cuxas
opinións sobre o castelán recolleu en libros e conferencias.
O matrimonio distanciouse polo feito de non ter fillos varóns.
Wincenty comezou a ter relacións con outras mulleres en busca do
herdeiro do seu apelido.

7. En 1905 decidiu instalarse definitivamente en España, cando ten
corenta e tres anos de idade e empeza a ter problemas de visión.
Realiza colaboracións literarias con ABC, El Debate, Blanco y
Negro, El Mundo y Galicia, e o seu fogar madrileño convértese
nun espazo de encontro polo que pasan Basilio Álvarez, Alfredo
Vicenti, Ramón y Cajal, Alberto Insúa, Victoriano García Martí e
Castelao, que ilustrará o seu libro “Princesa del amor hermoso”
(1909). Mantén unha intensa actividade social, pronunciando
conferencias e participando nas chamadas "obras sociais".

8. En 1906 é elixida membro da Real Academia Galega. Tras a
publicación da súa novela “La mujer española en el extranjero en
1910”, O seu nome comezou a figurar nas seccións literarias dos
xornais españois e era consideraba unha «muller ilustre» no
mundo literario. Aproveitando esta fama, tentou ampliar os seus
obxectivos máis alá do mundo das letras e dedicou parte do seu
tempo á caridade e á educación, presidindo así o Comité Feminino
de Hixiene Popular en Madrid. En 1911 entra a formar parte da
Academia da Poesía Española.

9. Sofía Casanova é unha das poucas mulleres ás que Benito Pérez
Galdos eloxiou. Despois de Gertrudis Gómez de Avellaneda, só
Rosario de Acuña conseguira representar os seus dramas no
Teatro Español antes que Sofía Casanova.
Pérez Galdos estreou así a primeira peza dramática de Sofía, La
madeja, o 12 de marzo de 1913. Na decisión pesou a influínte
opinión da primeira actriz, Matilde Moreno. O argumento da obra
respondía á idea de que as estranxeiras, co seu desexo de
emancipación, desexaban a destrución da familia. Unha reacción,
de numerosos escritos de finais do XIX e primeiros do XX contra
as correntes feministas que chegaban de Estados Unidos.
Aínda que a crítica eloxiou o contido da obra, a mala
interpretación da noite do estreno impediu que a comedia se
representase en días sucesivos.

10. Viaxaba frecuentemente a Polonia, onde vivían as súas fillas.
Nunha desas viaxes, en xullo de 1914, estala a I Guerra Mundial.
Despois dun mes na resistencia viaxa a Varsovia e exerce como
enfermeira dos feridos en guerra.
Isto é narrado pola propia periodista nunha carta ao xornal ABC
ao que lle contestan propoñéndolle que sexa a corresponsal do
ABC na Europa oriental. Ela acepta.

11. En 1915 evacúan Varsovia e segue traballando no hospital ata que
os alemáns entran na cidade de Vístula e ten que fuxir coas súas
fillas a Minsk, Moscú, e, finalmente, a San Petesburgo.
Ela segue informando a España do que acontece, ata que os rusos
a censuran e cortouse a comunicación con España polo que a
deron por morta.

12. Durante unha insurrección, o 3 de xullo, Sofía recibe un golpe
accidental nos ollos de parte dun dos que fuxían do tiroteo rueiro.
As consecuencias deste accidente foron nefastas para a escritora,
xa que a pesar dos coidados aos que tivo que someterse non
logrou volver a ver ben nunca máis. A pesar de todo, non deixa de
escribir.

13. É testemuña da Revolución Rusa de 1917, que comparte de novo
nos seus escritos.
En 1918 Polonia logra a independencia e, un ano máis tarde,
regresa a España. Aquí é recibida como unha heroína con
multitude de homenaxes.
Entre 1920 e 1930 regresa seis veces a España. Escribe máis de
catrocentos artigos e catro libros.
En 1925 o seu nome barállase entre os candidatos españois ao
Premio Nobel de Literatura. Ese mesmo ano recibe a Gran Cruz
da Orde Civil de Beneficencia de Alfonso XIII pola súa
colaboración coa Cruz Vermella durante a 1ª Guerra Mundial.

14. Regresou a Polonia para pasar o Nadal coa súa familia e atopouse
coa II Guerra Mundial, en 1939.
Cando se produciu a ocupación nazi do territorio polaco, despois
da firma entre Hitler e Stalin do pacto de non agresión
xermano-soviético e cuxa consecuencia foi a terminación da
independencia de Polonia, viuse obrigada a fuxir a
unha aldea cunha das súas fillas e cos seus netos.
Sofía facendo o saúdo fascista
cos seus netos na porta da
casa.

15. Morreu o 16 de xaneiro de 1958. Aínda que estaba case cega,
seguía escribindo axudada polos seus netos, aos que ditaba as
súas últimas vivencias. Non cumpriu o seu desexo de morrer en
España.
O 25 de xaneiro, o diario ABC escribiu un breve artigo titulado:
“Ha muerto Sofía Casanova”.

16. OBRAS LITERARIAS

17. • En la corte de los zares (del principio y del fin del imperio). Madrid, Biblioteca Rubén Darío, 1929
(Obras completas, 1)
• Episodio de guerra. Madrid, Prensa Popular, 1921 (La novela corta, Año 6, nº 299)
• Lo eterno. Madrid, Prensa Popular, 1920 (La novela corta, Año 5, nº 218)
• Exóticas. Madrid, Suc. de Hernando, 1913
• Galicia la inefable. Edición de Mª Rosario Martínez Martínez. Santiago de Compostela, Xunta de
Galicia, 1996
• Idilio epistolar. Madrid, Aguilar, 1931
• Kola el bandido. Madrid, Publicaciones Prensa Gráfica, 1923 (La novela semanal, Año 3, nº 101)
• La madeja. Madrid, Imp. de “Alrededor del mundo”, 1913 (Los contemporáneos y los maestros, 241)
[Teatro]
• El martirio de Polonia. 2.ª ed. Madrid, Atlas, 1945 (con Miguel Branicki)

18. • Poesías. Madrid, A. J. Alaria, 1885
• Fugaces. La Coruña, 1898 (col. Biblioteca Gallega, vol. 47)
• Más que amor. Cartas. Madrid, R. Velasco, 1908
• El cancionero de la dicha. Madrid, R. Velasco, 1911
• Impresiones de una mujer en el frente oriental de la guerra europea. Conferencia. Madrid, Gráfica
Excelsior, 1919
• De Rusia. Amores y confidencias. Madrid, 1926.
• Amores y confidencias: de Rusia. Madrid, Libr. y Edit. Madrid, 1927 (Obras completas, 4)
• Las catacumbas de Rusia roja. Madrid, Espasa Calpe, 1933

19. • Como en la vida. Madrid, 1947 (Novelas y cuentos, Año 19, nº 951)
• El crimen de Beira-Mar. Madrid, Talleres de Ediciones Españolas, 1914 (El Libro Popular, Año 3, nº 8)
• De la guerra: crónicas de Polonia y Rusia. Primera serie. Madrid, Renacimiento, 1916
• De la Revolución rusa en 1917. Madrid, Renacimiento, 1917
• El doctor Wolski: páginas de Polonia y Rusia. Madrid, Imp. del Suc. de J. Cruzado a cargo de Felipe
Marqués, 1894
• El doctor Wolski. Madrid, Prensa Popular, 1920 (La novela corta, Año 5, nº 255)
• El dolor de reinar. Madrid, Publicaciones Prensa Gráfica, 1925 (La novela semanal, Año 5, nº 213)
• En la corte de los zares. Madrid, Libr. y Edit. Madrid, 1924 (Obras completas, 1)

20. • La mujer española en el extranjero: conferencia... 1910. Madrid, 1910
• El pecado. Madrid, Imp. de Alrededor del Mundo / Libr. de los Suc. de Hernando, 1911 (Biblioteca de
escritores gallegos, 10)
• Princesa del amor hermoso. Madrid, Impr. Artística Española, 1909 (El cuento semanal, Año 3, nº 156)
• Princesa del amor hermoso. En: Novelas breves de escritoras españolas, 1900-1936. Edición de Ángeles
Ena Bordonada. Madrid, Castalia / Instituto de la Mujer, 1990 (Biblioteca de escritoras, 10)
• Princesa rusa. Madrid, Publicaciones Prensa Gráfica, 1922 (La novela semanal, Año 2, nº 55)
• La revolución bolchevista: (diario de un testigo). Madrid, Biblioteca Nueva, 1920

21. • La revolución bolchevista: (diario de un testigo). Edición de M. Victoria López Cordón. Madrid,
Castalia / Instituto de la Mujer, 1990 (Biblioteca de escritoras, 11)
• Sobre el Volga helado. Madrid, Prensa Popular, 1919 (La novela corta, Año 4, nº 196)
• Triunfo de amor. Madrid, Prensa Popular, 1919 (La novela corta, Año 4, nº 186)
• Valor y miedo. Madrid, Prensa Popular, 1922 (La novela corta, Año 7, nº 348)
• Viajes y aventuras de una muñeca española en Rusia. Burgos, Hijos de Santiago Rodríguez, 1920

22. Actualmente conta cun instituto ao seu nome o IES Sofía Casnova
( Ferrol)

23. FIN