2. PwC
O czym będziemy dziś mówić?
2
Otwarte Fundusze
Emerytalne
O aktywach zgromadzonych w OFE, które stanowią 8%
zasobów finansowych Polaków i już finansują rozwój
gospodarki poprzez giełdę
O potencjalnym wsparciu OFE dla realizacji ambitnych
planów rozwojowych, szczególnie w obszarach
mieszkalnictwa, rozwoju infrastruktury i wsparciu dla
innowacyjności
O tym co musi się stać, aby takie wsparcie było możliwe
O Planie na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju i konieczności mobilizacji
krajowych długookresowych oszczędności
O tym, że potencjalne inwestycje OFE to 50% rocznych nakładów na
budownictwo mieszkaniowe, 40% rocznych nakładów na
infrastrukturę i możliwość podwojenia rynku funduszy VC w Polsce
O doświadczeniach światowych, pokazujących, iż
wsparcie takie jest możliwe i korzystne dla rozwoju
gospodarek i dochodów przyszłych emerytów
3. Plan Odpowiedzialnego Rozwoju a oszczędności Polaków
Źródło: Plan na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, Ministerstwo Rozwoju
Jedną z podstaw realizacji Planu na rzecz
Odpowiedzialnego Rozwoju ma być mobilizacja krajowych
oszczędności. Tylko w ten sposób uda się osiągnąć
konieczne wskaźniki nakładów inwestycyjnych bez
konieczności nadmiernego zadłużania się za granicą.
1
Z drugiej strony, utrzymanie się obecnych trendów
demograficznych oznaczać będzie znaczący spadek
świadczeń emerytalnych w ciągu nadchodzących lat.
2
Ograniczenie tego negatywnego efektu wymaga zachęcenia
Polaków do gromadzenia długookresowych
oszczędności
3
Uczestnictwo w funduszach emerytalnych jest
najbardziej naturalną formą długookresowego
oszczędzania.
4
4. Środki zgromadzone w OFE są istotną częścią aktywów
finansowych Polaków
47%
21%
6%
8%
18%
Struktura aktywów finansowych gospodarstw
domowych w Polsce w 2015 roku.
Gotówka i depozyty Akcje i obligacje
Fundusze inwestycyjne OFE
Pozostałe
Konta w OFE posiada 16,5 miliona Polaków
gromadząc na nich ponad 140 miliardów złotych.
Środki zgromadzone przez Polaków na kontach w OFE
stanowią przeciętnie 8% ich aktywów finansowych.
Niski poziom opłat za zarządzanie aktywami przez OFE
sprawia, że są jedną z najtańszych opcji uczestniczenia
przez obywateli w rynku kapitałowym.
OFE przez swój obowiązkowy charakter powodują, że każdy
aktywny zawodowo obywatel będzie otrzymywał zależną
od zgromadzonych oszczędności część emerytury.
Środki gromadzone w ZUS, nawet tych na indywidualnych
kontach emerytalnych nie są oszczędnościami, a środki
zarządzane przez OFE są. Ponadto ze swej natury są one
najstabilniejszą i zorientowaną na najdłuższy okres częścią
tych oszczędności.
5. PwC
Rola OFE w finansowaniu gospodarki
5
• Z racji na swój powszechny, stabilny i
długookresowy charakter fundusze
zgromadzone w OFE stanowią bardzo
atrakcyjne i znaczące źródło
finansowania dla rozwoju polskiej
gospodarki, a w szczególności dla polskich
firm.
• Polacy za pośrednictwem OFE mają udział
w jednej piątej wartości polskich firm
notowanych na GPW.
Portfel akcji OFE w zależności od kraju
pochodzenia i notowania emitenta
w 2014 roku.
• W portfelu inwestycyjnym OFE największą
rolę odgrywają spółki z sektora finansowego,
szczególnie zaś banki. Z 10 spółek o największym
udziale w aktywach funduszy stanowiących
zarazem 40% ich portfela inwestycyjnego, aż 6
to instytucje finansowe stanowiące w sumie
27% portfela.
• Na koniec 2014 roku OFE były właścicielami
więcej niż połowy akcji 11 spółek. Były to
przede wszystkim firmy z sektora
przemysłowego
91%
5% 4%
Spółki krajowe
notowane na
GPW
Spółki
zagraniczne
notowane na
GPW
Spółki
zagraniczne
notowane poza
terytorium Polski
6. Potrzeba dywersyfikacji aktywów OFE
132 142 152 156
13 2
81 70
95
125
123
117
8 13
22
18
10 9
1 1
2
1
2
12
-
50
100
150
200
250
300
350
2010 2011 2012 2013 2014 2015
MldPLN
Wartość i struktura aktywów OFE
Obligacje Akcje Depozyty Inne
Źródło: Opracowanie własne PwC na podstawie danych KNF.
Inwestycje w akcje w długim okresie przynoszą największe
zyski, ale jednocześnie są najbardziej ryzykowne i
związane z cyklami gospodarczymi.
Minimalny próg udziału akcji w portfelu inwestycyjnym
zmniejsza się, ale przez brak alternatyw akcje stanowią
nadal ponad 80% aktywów OFE.
Zmiany indeksu WIG może przełożyć się w istotny sposób
zarówno na wzrost, jak i spadek wartości oszczędności
emerytalnych zgromadzonych w OFE.
Odpowiedzią na ryzyko zmienności miał być suwak, ale
przeniesienie środków do ZUS gdzie będą jedynie
waloryzowane likwiduje całkowicie korzyści procenta
składanego.
Pogodzenie dwóch celów – ograniczenie ryzyka i ciągłe
zwiększanie wartości kapitału emerytów - można osiągnąć
przez stworzenie portfeli dla osób zbliżających się do wieku
emerytalnego z przewagą bezpieczniejszych instrumentów
finansowych.
Dzięki inwestowaniu w różnorodne podmioty oraz znajomości mechanizmów rynkowych można skutecznie pomnażać wartość
aktywów emerytów
7. Struktura aktywów funduszy emerytalnych na świecie
• Wśród alternatywnych aktywów dla funduszy emerytalnych możemy
znaleźć nieruchomości, pożyczki, fundusze Venture Capital, detaliczne
i prywatne fundusze inwestycyjne i tym podobne.
• W Polsce te obszary nie są jeszcze bardzo rozwinięte a OFE nie mogły
się w ich rozwój włączyć z uwagi na prawne ograniczenia.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Polska
Australia
USA
Belgia
Chile
Finlandia
Holandia
Norwegia
Estonia
Austria
Islandia
Kanada
szwajcaria
Meksyk
Luksemburg
WielkaBrytania
Włochy
Portugalia
Szwecja
Dania
Turcja
Hiszpania
Japonia
Węgry
Izrael
Grecja
Niemcy
Słowacja
Słowenia
Czechy
Korea
Alokacja aktywów funduszy emerytalnych w wybranych
kategoriach inwestycyjnych w państwach OECD
(procent całkowitych inwestycji), 2014
Akcje Obligacje Gotówka i depozyty Inne aktywa
• W większości krajów OECD polityki inwestycyjne nakierowane są na
dywersyfikację struktury aktywów.
• Polska, Czechy i Węgry należą pod tym względem do wyjątków
i są trzema krajami o największym udziale pojedynczego rodzaju
aktywów w portfelach funduszy emerytalnych.
• Czechy i Węgry stawiają na papiery wartościowe o niskim ryzyku,
czyli obligacje podczas gdy Polska z uwagi na nowe regulacje
funkcjonowania OFE jest rekordzistą alokowania kapitału w akcjach.
• Fundusze emerytalne w krajach o liberalnym podejściu do polityki
inwestycyjnej funduszy emerytalnych osiągają wyższe stopy zwrotu.
Restrykcyjne
+6,1
Liberalne
+8,4
8. Na świecie nieruchomości stanowią istotny cel inwestycji funduszy
emerytalnych
Kraj Ziemia i budynki Fundusze
inwestujące w
nieruchomości
Razem
Szwajcaria 8,9% 8,1% 16,9%
Portugalia 8,5% 5,5% 14,1%
Kanada 5,9% 2,4% 8,3%
Niemcy 2,6% 2,4% 5,0%
Włochy 2,1% 1,1% 3,2%
Holandia 0,7% 1,6% 2,3%
Belgia 0,6% 0,5% 1,1%
• W państwach, gdzie bezpośrednie inwestycje w nieruchomości są
dozwolone, zgodnie z danymi OECD, obserwuje się w ostatnich
latach stopniowy wzrost bezpośredniego zaangażowania
funduszy emerytalnych na tym rynku. Szacuje się, że
instytucjonalne fundusze emerytalne w Stanach Zjednoczonych
przeznaczają zwykle od około 5% do 10% swoich
aktywów na inwestycje w nieruchomości, głównie
komercyjne.
• Popularność bezpośredniego inwestowania w nieruchomości
przez fundusze emerytalne w niektórych państwach OECD jest w
oczywisty sposób związana z dywersyfikacją wspieranych
projektów. Pozwolić sobie na to mogą też raczej większe fundusze
emerytalne
• Mniejsze (choć nie tylko) fundusze mogą korzystać z pośrednictwa
wyspecjalizowanych wehikułów inwestycyjnych.
Nieruchomości w portfelach funduszy emerytalnych wybranych
krajów OECD w 2014 roku.
9. Zaangażowanie OFE mogłoby wspomóc rynek mieszkaniowy
Powstanie polskich odpowiedników REIT-ów
mogłoby zachęcić OFE do inwestowania w
nieruchomości.
Podobnie jak ma to miejsce na świecie OFE,
także inwestując poprzez polskie REIT-y,
wspierałyby tak potrzebny rozwój
budownictwa mieszkaniowego na wynajem.
Możliwe zaangażowanie OFE w rynek
nieruchomości w Polsce mógłby wynieść
do 10% ich aktywów. Wygenerowałoby
to kwotę odpowiadającą połowie rocznych
nakładów na budynki w Polsce.
15
5
7
15
0
5
10
15
20
25
30
Produkcja budowlano-montażowa -
budynki
Środki OFE
Pozostałe budynki Budynki wielorodzinne Biura i budynki handlowo usługowe
Produkcja budowlano-montażowa związana z
wznoszeniem budynków w Polsce w 2014 roku oraz
potencjalne środki, jakie OFE mógłby by zainwestować
w instrumenty dłużne związane z tym rynkiem (miliardy
złotych).
10. Fundusze Emerytalne na świecie wspomagają rozwój
infrastruktury
Aktywa infrastrukturalne generują
przewidywalne i stabilne przepływy
pieniężne w długim okresie.
Długoterminowy horyzont inwestycyjny
funduszy emerytalnych, a także innych
inwestorów instytucjonalnych sprawia, że są
to najbardziej naturalni inwestorzy.
Najbardziej aktywne na rynku inwestycji
infrastrukturalnych są fundusze emerytalne
z Kanady i Australii. W Europie fundusze
emerytalne z Wielkiej Brytanii.
Kanadyjskie i
Australijskie fundusze
emerytalne – 5%
w infrastrukturze
The London Pension
Fund Authority – 5%
Universities
Superannuation Scheme
– 3%
Pension Infrastructure
Platform - £2 bln
11. PwC
W Polsce też jest to możliwe…
11
• W Polsce poważnym inwestorem
infrastrukturalnym jest Państwo.
Zmiany systemu OFE uniemożliwiają
OFE wspieraniu go w rozwoju przez
zakup tzw. obligacji autostradowych.
• Poluzowanie regulacji struktury
portfela inwestycyjnego byłyby
ważnym krokiem na drodze do wsparcia
rozwoju infrastruktury przez OFE.
• Niezależnie od rozwiązań
dotyczących OFE bezpośrednio,
zarządzający nimi chętnie skorzystaliby
z rozwoju rynku obligacji
przychodowych, emitowanych przez
spółki celowe mające na celu
przeprowadzenie projektów
infrastrukturalnych.
• W przypadku zaistnienia rozwiniętego
rynku obligacji przychodowych OFE
mogłyby zainwestować w te instrumenty
do 5% swoich aktywów czyli kolejne 7,5
miliarda złotych.
• Odpowiadałoby to prawie 40%
rocznych wydatków na obiekty
infrastrukturalne w Polsce.
12. PwC
Fundusze Emerytalne są też zaangażowane
w finansowanie innowacji…
12
• Największy udział PE w tym VC w aktywach
funduszy emerytalnych jest obecny
w Islandii.
• Rekordzistą wśród Amerykańskich funduszy
był California Public Employees’ Retirement
System (CalPERS) który zainwestował
w fundusze Venture Capital 0,5% swojego
portfela inwestycyjnego, czyli 1,8 miliarda
dolarów.
Udział funduszy emerytalnych w finansowaniu
inwestycji Venture Capital w krajach CEE
• Zaangażowanie funduszy emerytalnych
w krajach Europy Środkowej i Wschodniej (poza
Polską) w ostatnich latach znacznie wzrosło.
Jeszcze na koniec ubiegłej dekady fundusze
emerytalne dostarczały mniej niż 1% kapitału
inwestowanego przez fundusze VC podczas gdy
w latach 2011-2014 udział ten wahał się już od
6% do prawie 13%.
• Szacuje się, że w 2014 roku fundusze
emerytalne w USA dostarczyły ponad jedną
trzecią kapitału na inwestycje Venture Capital.
0%
5%
10%
15%
2009 2010 2011 2012 2013 2014
Kraj Udział PE w portfelu
Islandia 6,3%
Brazylia 4,0%
Izrael 2,0%
Szwajcaria 1,4%
Holandia 1,1%
Hiszpania 0,6%
Niemcy 0,4%
13. Co może sprawić, że OFE wesprą Venture Capital?
• OFE mogłyby zainwestować do 1% zarządzanych przez
siebie aktywów w rynek VC, co odpowiadałoby podwojeniu
wartości obecnych inwestycji.
• Byłby to silny impuls dla rynku i gospodarki z uwagi na
zwykle wysoka innowacyjność projektów inwestycyjnych.
Wymagałoby to, oprócz zmian prawnych dotyczących
bezpośrednio OFE także silnego i płynnego rynku
kapitałowego umożliwiającego funduszom VC zrealizowanie
zysków z inwestycji.
• Aby OFE mogły bezpiecznie inwestować w projekty
innowacyjne potrzebne jest między innymi stworzenie
mechanizmu pośredniczącego. OFE inwestowałyby w papiery
wartościowe emitowane na potrzeby inwestycji
rozproszonych w dużo większym portfelu projektów.
• Stworzenie takiej (lub takich) instytucji obok wsparcia dla
finansowania polskich start-upów mogłoby stanowić
doskonałe uzupełnienie obecnych planów finansowania
dużych przedsięwzięć innowacyjnych opisanych w Planie
Odpowiedzialnego Rozwoju, na przykład takich jak:
”Luxtorpeda”.
• Warunkiem niezbędnym powodzenia tego typu projektu
jest pozostawienie zarządzającym OFE oraz stworzonym
wehikułem inwestycyjnym swobody w rynkowym doborze
finansowanych projektów.