1. Q“~°= ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞
„á⁄IIJ_»Ñ¨ ã¨`«º<å~åÜ«∞} ã¨Oáê^Œ‰õΩ_çL`«Î~°O
=∞m¡
<åÅ∞QÆ∞ Ѩ_»QÆÅ ÃÇ·ÏO^Œ= <åQÆ~åA
"Õ~Ú Ñ¨_»QÆÅ qëêxfl z=∂‡_»∞
J„QƉõΩÅÔ~_»∞¡
^Œo`« Ñ¨Öˇ¡ÃÑ· Hõ<≥fl„~° KÕâß~°∞
. . . .
ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£‰õΩ ‰õÄ`« ÃÑ@∞ì ^Œ∂~°O
~°OQÍÔ~_ç¤ lÖÏ¡
H©ã¨~° =∞O_»ÅO
~åOѨe¡ ^•Ü«∞~° „QÍ=∞O
P`«‡Q“~°=O „ѨHõ˜Oz#O^Œ∞‰õΩ
J„QƉõΩÅO ^•_ç KÕã≤Ok
JO@~åxK«i„`«‰õΩ=∞~ÀQÍÜ«∞O
~°K«#Å∞, K«O^•Å∞, q~åàÏÅ∞ ѨOѨ=eû# z~°∞<å=∂
¿ãflǨÏÅ`« ZO.,
WO.<≥O.1–1–305, ÉÏÖÏr HÍÅh,
"≥∂ǨÏ<£#QÆ~ü, H˘`«Î¿Ñò
ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£–500 035
#_»∞ã¨∞Î#fl`≥ÅOQÍ}=∂㨠Ѩ„uHõ
#∂~°∞ ѨÓÅ∞ qHõã≤OK«h, "Õ~Ú PÖ’K«#Å∞ ã¨OѶ¨∞i¬OK«h J#fl@∞¡ „Ѩ*Ï#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# aè#fl PÖ’K«#ʼnõΩ
=∂ Ѩ„uHõÖ’ KÀ@∞O@∞Ok. Hõ#∞Hõ D Ѩ„uHõÖ’ =Ú„kOz# Jaè„áêÜ«∂Å∞ ~°K«~Ú`«Å"Õ. ã¨Oáê^ŒHõ
=~åæxH˜ UH©ÉèÏ=O LO_»#=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
1#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
W."≥∞~ÚÖò:–nadusthunnatelangana@gmail.com
"Õ∞ 2013
ã¨OѨ٘: 3
ã¨OzHõ: 5
ã¨ÅǨ =∞O_»e
P‰õΩÅ Éèí∂=∞Ü«∞º
Ãã·<£û ã¨∂Ѩ~ü"≥·[~ü(i>ˇÿ~ü¤)SCERT-AP
JÅ¡O <å~åÜ«∞}
Z_ç@~ü–#=∞¿ãÎ `≥ÅOQÍ}
z‰õΩ¯_»∞ „ѨÉèÏHõ~ü
J_»fiˆHò–<åºÜ«∞ ã¨ÅǨ ^•~°∞
ã¨Oáê^ŒHõ =~°æO
_®IIZ.ã≤Öχ<åÜ«∞H±
„HÍOu
"Õ∞<Õ[~ü
ZO. ÉÏÅ∞<åÜ«∞H±
á¶È<£ <≥O.: 8008918475, 9290745490
ã¨Oáê^Œ‰õΩ_»∞
_®IIã≤.HÍjO
Jã≤ÃãìOò „á⁄ÃѶã¨~ü
[~°fleã¨∞ì
ã¨Ç¨ Ü«∞ ã¨Oáê^Œ‰õΩ~åÅ∞
¿ãflǨÏÅ`« ZO.
#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ} JH“Oò <≥O|~ü: 62254225854
ZãπaÃÇÏKü, ~åOHÀiî„ÉÏOKü(20350), ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£
"Õ∞ 6, 2013

2. 2#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
`≥ÅOQÍ}`˘=fi
1. ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
"Õ∞_Õ – WO„^Œ"≥e¡ 3
2. ÔQãπì Z_ç’iÜ«∞Öò
L^Œº=∂Å∞–HÍi‡Hõ =~°æ ^Œ$HõÊ^äŒO – _®IIl.ÅK«ÛÜ«∞º 4–7
3. #_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO
ZxflHõÅ K«∞>Ëì `≥ÅOQÍ} Z<åflà◊√¡? – Z. #iûOǨχÔ~_ç¤ 8–11
ã¨OH∆ÀÉèíO #∞Oz ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜ Ã㷄Ѩãπ – Z. #iûOǨχÔ~_ç¤ 12–16
XHõ ^Õâ◊ áœ~°∞_çx `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩ<Õ q^è•#O W^Õ<å?! – _®II U~°∞H˘O_» #~°ã≤OǨï_»∞ 17–19
=∞#O – â◊„`«∞=Ù – =∞#O – [#*ÏfiÅ 20
J}∞ q^Œ∞º`ü ~å[H©Ü«∞O – ÉÏ|∞~å"£∞ 21
4. Ü«∂k
WO„^Œ"≥e¡ J=∞~°∞Å `åºQÍÅ#∞ ZuÎѨ_»∞^•O – a. =$HÀ^èŒ~ü 22–23
WO„^Œ"≥e¡ áÈ~å@ Ѷ¨∞@# H˘xfl *Ï˝Ñ¨HÍÅ∞ – P„`«O Éèí∞[OQÆ~å=Ù 24–29
5. =∞Ç≤ÏàÏ _çHõ¡ˆ~+¨<£
ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£ _çHõ¡ˆ~+¨<£ (=∞Ç≤Ïà◊) 30–38
6. ã≤OQƈ~}˜ ã¨OQÆ`«∞Å∞
Hõ#∞fl#∞ Ô~ѨÊHÍ>Ë¿ãÎ..? – "≥<≥flÅ 39–40
7. Hõ^äŒ#O
‰õĘ HÀã¨O 'HÀiî— |("≥)`«∞‰õΩÅ∞ – q. "≥OHõ>Ë+π 41–42
8. ™êÇ≤Ï`«ºO
=OK«##∞ Z^Œ∞iOz# ''ѨOK«=∞ ã¨fi~°O—— – ã≤^≥ÌOH˜ Ü«∂^Œyi 43–44

3. ã¨Oáê^ŒH©Ü«∞O
"Õ∞_Õ–WO„^Œ"≥e¡
D =∞^茺 „Ѩ*ÏѨO^ä• áêsìÖ’ Ѩx KÕã≤ |Ü«∞˜H˘zÛ# XHõ ã‘xÜ«∞~ü HõàÏHÍ~°∞_»∞, <Õ#∞ Hõeã≤ XHõ ã¨ÉèíÖ’ áêÖ’æ<åflO. =∂ W^ŒÌi
LѨ<庙êÅÖ’ aè<åflaè„áêÜ«∂Å∞ =ºHõÎ=∞Ü«∂º~Ú. z=iH˜ =∂Ï¡_ç# <å Jaè„áêÜ«∂ʼnõΩ „¿ÑHõ∆‰õΩÅ #∞Oz qâı+¨ ã¨ÊO^Œ# ~å=Ïxfl ri‚OK«∞HÀÖËx
PÜ«∞# Éè’[<åÅ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ K«~°Û#∞ H˘#™êyOKå_»∞. =∂@Å =∞^茺֒ ''HÍ~ü¡=∂~ü¯û =~°æ áÈ~å@O Ç≤ÏO™êÜ«Ú`«OQÍ LO@∞O^Œx, HÍi‡Hõ
xÜ«∞O`«$`«fiO LO_®Åx ZHõ¯_»~åÜ«∞ÖË^Œ∞. D ^Õâ◊ „ÉÏǨχ}∞Å∞ ^•xx =„H©HõiOKå~°x "åkOKå_»∞——. <Õ#∞ Pâ◊Û~åºxH˜ QÆ∞~°Ü«∂º#∞. K«i„`«#∞
J^茺ܫ∞#O KÕÜ«∞HõáÈ`Õ =∞#∞+¨µÅ∞ ZO`« J<åºÜ«∞OQÍ =∂Ï¡_»QÆÅ~À D =∂r qѨ¡=HÍ~°∞_»∞ XHõ ^•YÖÏ! W"åfià◊ W^˘Hõ á¶êº+¨<£QÍ
=∂iO^Œ#∞HÀO_ç!?
¿ÇÏ =∂Ô~¯òÖ’, WO„^Œ"≥e¡Ö’ áÈbã¨∞Å∞ HÍÅ∞ÊÅ∞ [~°Ñ¨ÖË^Œ∞, =∞#∞+¨µÅ∞ K«xáÈÖË^Œx "åkOKÕ „Ѩ=∂^ŒO LO_»‰õÄ_»^Œx D <åÅ∞QÆ∞
"åHͺÅ∞ ~åã¨∞Î<å<åfl#∞.
J"≥∞iHÍÖ’ ÃÑ@∞ì|_ç^•i q^è•#O Ѩ٘ì# `˘e ~ÀAÖ’¡ HÍi‡‰õΩÅ ~°HÍÎxfl, K≥=∞@#∞ _»|∞ƒQÍ =∞Å∞K«∞‰õΩ<Õ Ñ¨x Ѩ^Œú`«∞Å∞ LO_Õq.
HÍi‡‰õΩÅ∞ ˆH=ÅO `«=∞ Hõ_»∞ѨÙxOѨÙHÀ=ÏxH˜ 20 QÆOII Ѩx KÕÜ«∂eû=KÕÛk. 1806Ö’ Ѷ≤Å_≥eÊùÜ«∂Ö’ ã¨"≥∞‡ KÕã≤# K«~°‡HÍ~°∞ÅÃÑ· ÃÑ@∞ì|_ç
^•~°∞Å∞ ‰õΩ„@ ˆHã¨∞Å∞ ÃÑÏì~°∞. gi `«~°Ñ¨Ù# "åkOz# ÖÏÜ«∞~ü ¿ãHõiOz# q=~åÅÖ’ HÍi‡‰õΩÅ∞ 20QÆOII Ѩx KÕã¨∞Î#fl@∞¡ |Ü«∞@Ѩ_çOk.
1834Ö’ ÉËHõi HÍi‡‰õΩÅ ã¨"≥∞‡ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ Ãјì# ˆHã¨∞Ö’ "å^Œ#Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞ 'DlÑπì ÉÏxã¨ÅHõ#fl Ѷ¨∞’~°"≥∞ÿ# Ѩiã≤÷`«∞Å#∞ D
HÍi‡‰õΩÅ∞ J#∞Éèíqã¨∞Î<åfl~°x ÖÏÜ«∞~ü iáÈ~üì KÕâß_»∞. D <ÕѨ^䌺OÖ’ J"≥∞iHÍ JO`«Ï Ѩx QÆO@Å∞ `«yæOKåÅx 1820-40Å =∞^茺 J<ÕHõ
áÈ~åÏÅ∞ [iQÍ~Ú. Ѷ¨e`«OQÍ 10QÆOIIÅ∞ Ѩx k#OQÍ JOwHõiã¨∂Î H˘xfl ~å„ëêìÅÖ’ 1937Ö’ K«ÏìÅ∞ =KåÛ~Ú.
D „Hõ=∞OÖ’<Õ 1881Ö’ zHÍQÀÖ’ 'J"≥∞iHõ<£ ÃѶ_»ˆ~+¨<£ PѶπ ÖË|~ü— U~°Ê_ç 1884 JHÀì|~ü 7# 8QÆOII Ѩx k#O HÀã¨O f~å‡#O KÕã≤Ok.
D ǨωõΩ¯ ™ê^èŒ# HÀã¨O 1886 "Õ∞ 1# ^Õâ◊=∞O`å ã¨"≥∞‡ [~°áêÅx x~°‚~ÚOzOk. "Õ∞ 1# ^Õâ◊ "åºÑ¨ÎOQÍ ã¨"≥∞‡ [iyOk. 3 ÅHõ∆Å 50"ÕÅ
=∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ áêÖÁæ<åfl~°∞. "Õ∞ 3# ZO.ã≤. HÍi‡Hõ ǨÏÔ~fiã¨ì~ü áê¡Oò =^ŒÌ x~°ã¨# `≥Å∞Ê`«∞#fl HÍi‡‰õΩÅÃÑ· áÈbã¨∞Å∞ HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê~°∞. D
HÍÅ∞ÊÖ’¡ #Å∞QÆ∞~°∞ K«xáÈÜ«∂~°∞. J<ÕHõ =∞Ok Hõ∆`«QÍ„`«∞ÅÜ«∂º~°∞. D ã¨OѶ¨∞@##∞ x~°ã≤ã¨∂Î HÍi‡‰õΩÅ∞ '¿ÇÏ =∂Ô~¯ò— =^ŒÌ ã¨Éèí [iáê~°∞.
„ѨâßO`«OQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl ã¨ÉèíÖ’ ~å[ºO, ^ÀÑ≤_ç ^•~°∞Å∞ Hõeã≤ =ÚO^Õ "Õã¨∞‰õΩ#fl Ѩ^äŒHõO „ѨHÍ~°O ÉÏO|∞#∞ "Õâß~°∞. XHõ áÈbã¨∞ K«xáÈÜ«∂_»∞.
^•O`À áÈbã¨∞Å∞ qK«ÛÅq_çQÍ HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê~°∞. #Å∞QÆ∞~°∞ HÍi‡‰õΩÅ∞, U_»∞QÆ∞~°∞ áÈbã¨∞Å∞ K«xáÈÜ«∂~°∞. HÍx áÈbã¨∞ HÍÅ∞ÊÅ =Å# ZO`«
=∞Ok HÍi‡‰õΩÅ∞ K«xáÈÜ«∂~À ÖËHõ¯ÖË^Œ∞.
D =∞~°}HÍO_»‰õΩ ÉÏ^èŒ∞ºÖˇ·# áÈbã¨∞Å#∞ =kÖËã≤ 31 =∞Ok HÍi‡Hõ <åÜ«∞‰õΩÅÃÑ· <Õ~å~ÀѨ "≥∂áê~°∞. U_»∞QÆ∞iH˜ LitHõ∆ qkèOz, XHõiH˜
15 ã¨OIIÅ tHõ∆ qkèOKå~°∞. 1887 #=O|~ü 11# gix Lifâß~°∞.
WO`«˜ Kåi„`«Hõ <ÕѨ^䌺O Hõey# "Õ∞ 1x HÍi‡Hõk#OQÍ [~°áêÅx Ô~O_À WO@ˆ~fl+¨#Öò 1889Ö’ f~å‡xOzOk. 1890 "Õ∞ 1# Jxfl
Ü«¸~°Ñπ ^ÕâßÅ∞ "Õ∞_Õ#∞ HÍi‡Hõ k#OQÍ [~°áêÅx x~°‚~ÚOKå~Ú. JѨʘ #∞Oz "Õ∞ 1 '"Õ∞_Õ—QÍ K«i„`« ÔHH˜¯Ok. D k#O HÍi‡Hõ g~°∞Å
<≥`«∞Θ ã¨O`«HõO.
WHõ WO„^Œ"≥e¡k =∞~À qëê^èŒQÍ^äŒ. '¿ÇÏ =∂Ô~¯ò— Ѷ¨∞@#‰õΩ, WO„^Œ"≥e¡H˜ KåÖÏ áÈeHõÅ∞ L<åfl~Ú. PkÖÏÉÏ^£ lÖÏ¡Ö’x WO„^Œ"≥e¡ J@q
„áêO`«OÖ’ QÀO_»∞, H˘ÖÏO, H˘~Ú`«∂~ü "≥Ú^ŒÖˇ·# Pk"åã≤ `≥QÆÅ∞ rqã¨∞Î<åfl~Ú. gà◊√¡ J_»qx #=Ú‡H˘x rqã¨∞Î<åfl~°∞. |OHõ, WѨÊѨÙ=Ùfi
ÖÏO˜ qq^èŒ ~°HÍÅ J@q ã¨OѨ^Œ#∞ ¿ãHõiã¨∂Î, áÈ_»∞ =º=™êÜ«∞O KÕã¨∞H˘x rqã¨∞Î<åfl~°∞. giÃÑ· J@q JkèHÍ~°∞Å∞, áÈbã¨∞Å ÃÑ`«Î#O,
^Ò~°˚#ºO ™êQÆ∞`«∞O_Õk. ã¨O`«Ö’ ëê=ÙHÍ~°∞Å ^ÀÑ≤_ç LO_Õk. JÏ¡O˜ pHõ˜ |`«∞‰õΩÖ’¡H˜ 'á⁄~°HõÅ ™ê~°∞¡— (#HõûÖˇ·@∞¡) „Ѩ"ÕtOKå~°∞. `«∞xH͉õΩ
‰õÄbˆ~@¡ ÃÑOѨ٠HÀã¨O áÈ~åÏxfl „áê~°OaèOz J@q, áÈbã¨∞ JkèHÍ~°∞Å ^Ò~°˚<åºÅ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ L^Œº=∂xfl #_çáê~°∞. áÈ_»∞ Éèí∂=ÚʼnõΩ
ѨÏìÅ HÀã¨O 'yi[# Ô~·`«∞ ‰õÄb ã¨OѶ¨∞O— yi[#∞Å K≥·`«#ºO KÕã≤Ok.
D <ÕѨ^䌺OÖ’ 'yi[# Ô~·`«∞ ‰õÄb ã¨OѶ¨∞O— `«# „Ѩ^äŒ=∞ =∞Ǩ ã¨ÉèíÅ#∞ [~°áêÅx x~°‚~ÚOzOk. WO„^Œ"≥e¡ "ÕkHõQÍ 1981 U„Ñ≤Öò 20#
ã¨Éèí [~°áêÅx J#∞‰õΩ<åfl~°∞. "≥Ú^Œ@ D ã¨Éèí‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO J#∞=∞u WzÛOk. „Ѩ[Å K≥·`«<åºxfl F~°fiÖËx áêʼnõΩÅ∞ ã¨Éèí J#∞=∞ux ~°^Œ∞Ì
KÕâß~°∞. D q+¨Ü«∂xfl <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ K≥ѨÊÖË^Œ∞. J^Õ ~ÀA WO„^Œ"≥e¡ ã¨O`« LO_»@O =Å# yi[#∞Å∞ "ÕÖÏkQÍ ã¨Éèí‰õΩ `«~°e =KåÛ~°∞.
JѨʘˆH Ѩ^äŒHõ ~°K«# KÕã¨∞‰õΩ#fl áÈbã¨∞Å∞ K≥@¡ÃÑ· PÜ«Ú^è•Å∞ Z‰õΩ¯ ÃÑ@∞ìH˘x ^•‰õΩ¯<åfl~°∞. =∞iH˘O^Œ~°∞ „Ѩ[ÅÖ’ =∞Ѷ≤ìÖ’ L<åfl~°∞. D
„Hõ=∞OÖ’ XHõ áÈbã¨∞ JkèHÍi yi[# =∞Ç≤Ïà◊Ѩ@¡ Jã¨ÉèíºOQÍ „Ѩ=iοãÎ P"≥∞ `«# KÕuÖ’ L<åfl H˘_»=e`À JkèHÍiÃÑ· P`«‡~°Hõ∆} HÀã¨O ^•_ç
KÕã≤Ok. nxx ™ê‰õΩQÍ fã¨∞‰õΩ#fl áÈbã¨∞Å∞ „Ѩ[ÅÃÑ· HÍÅ∞ÊÅ∞ [iáê~°∞. 423 ~“O_»∞¡ HÍÖÏÛ~°∞. D HÍÅ∞ÊÖ’¡ 13 =∞Ok yi[#∞Å∞
K«xáÈÜ«∂~°∞ („ѨÉèí∞`«fi ÖˇHõ¯). 63 =∞Ok K«xáÈÜ«∂~°x áœ~° ǨωõΩ¯Å ã¨OѶ¨∂Å∞ K≥áêÊ~Ú. WOHÍ ÖˇHõ¯‰õΩ q∞OKÕ =∞~°}˜OKå~°x qѨ¡"À^Œº=∞O
K≥Ñ≤ÊOk. ~å[ºO KÕã≤# D ǨÏ`«º [iy 32 Uà◊√¡ QÆ_çzOk. J~Ú<å Pk"åã¨∞Å∞ ^ŒO_»HÍ~°}º"≥∞ÿ qã¨ÎiOKå~°∞.
'¿ÇÏ =∂Ô~¯ò—Ö’ HÍi‡‰õΩÅ#∞ ~å[ºO K«O¿Ñã≤Ok. WO„^Œ"≥e¡Ö’ yi[#∞Å#∞ ~å[º"Õ∞ K«OÑ≤Ok. "Õ∞_Õ ã¨∂ÊùiÎ`À HÍi‡‰õΩÅ∞ J<ÕHõ áÈ~åÏÅ∞
KÕã≤ `«=∞ ǨωõΩ¯Å#∞ ™êkèOK«∞H˘x HÍi‡‰õ ~å*ϺÅ#∞ K«q K«∂âß~°∞. WO„^Œ"≥e¡ áÈ~å@ ã¨∂ÊùiÎ`À yi[#∞Å∞ 1/70, S˜_çZ ÖÏO˜ ǨωõΩ¯Å#∞
™êkèOKå~°∞. 'áÈ~å_ç`Õ áÈÜÕ∞^Õq∞ ÖË^Œ∞ ÉÏx㨠ã¨OÔHà◊√¡ `«Ñ¨Ê— J<Õk Jxfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ ~°∞A==Ù`ÀOk.
''ÃÑ@∞ì|_ç^•i =~°æO |Å „ѨÜ≥∂QÆO ^•fi~å ‰õÄeÛ "ÕÜ«∞|_ç ^•x ™ê÷<Õ „âßq∞Hõ =~°æO JkèHÍ~°OÖ’H˜ ~å=_®xH˜ ѨÙ<å^Œ∞Å∞ xi‡OK«|_»∞`å~Ú——
- =∂~ü¯û, ZOÔQÖòû, T
"Õ∞, 20133

4. '|∂~°∞˚"å ã¨=∂[OÖ’ QÆ`«O =~°Î=∂<åxfl âßã≤ã¨∞ÎOk...—
J<Õ "åHõºO Hõ=¸ºxã¨∞ì =∂xÃѶ™ÈìÖ’x 'HÍi‡‰õΩÅ∞-
Hõ=¸ºxã¨∞ìÅ∞— J<Õ J^蕺ܫ∞O Ö’xk. D "åHͺxfl q_»=∞iÛ
„Ѩã¨∞Î`« ™ê=∂lHõ Ѩiã≤÷`«∞ʼnõΩ J#fi~Ú¿ãÎ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞
É’^èŒÑ¨_»∞`å~Ú. Jxfl ^ÕâßÖ’¡, Jxfl =~åæÅ#∞ x#fl˜ PÖ’K«<å
q^è•#"Õ∞ <Õ˜ ã¨=∂*Ïxfl xÜ«∞O„uã¨∞Î#fl@∞¡ `≥eã≤O^Õ.
q[˝#Ѩ~°OQÍ Zxfl Pq+¨¯~°}Å∞ [iy<å, =∂#= ã¨=∂[O
Z^Œ∞~˘¯O@∞#fl J<ÕHõ ã¨=∞㨺ʼnõΩ Ѩiëê¯~åxfl Hõ#∞Q˘<åfl,
KåO^èŒã¨"å^Œ"Õ∞ JxflOÏ PkèѨ`åºxfl K«ÖÏ~Úã¨∞Î#flk.
^•^•Ñ¨Ù â◊`å|ú#fl~° „H˜`«O <å˜ ~å[H©Ü«∞, ™ê=∂lHõ
WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë ÉÏx㨠ã¨=∂*ÏÅ ã≤÷uQÆ`«∞Å QÆ∂iÛ, aè#fl
^Œ$HõÊ^ä•Å =∞^茺 QÆÅ "≥·~°∞^蕺ŠQÆ∂iÛ, D "≥·~°∞^蕺ŠѶ¨e`«OQÍ
U~°Ê_Õ Ñ¶¨∞~°¬}Å QÆ∂iÛ, JOu=∞ q[Ü«∂Å QÆ∂iÛ,
g@xflO˜Ö’ L`«ÊuÎ â◊‰õΩÎÖˇ·# ѨÙ~ÀQÍq∞ HÍi‡‰õΩÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ
áê„`« QÆ∂iÛ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì „Ñ¨}ÏoHõÖ’ ã¨Ê+¨ìOQÍ
L^•Ç¨Ï~°}Å`À ã¨Ç¨ =∂~ü¯û, ZOÔQÖòû K«∂Ѩ_»O [iyOk.
D „Ѩ}ÏoHõ‰õΩ HÍÖÏ#∞QÆ∞} q+¨Ü«∂Å#∞ Öˇx<£, =∂"ÀÅ∞
KÕ~°∞ÊÅ∞ =∂~°∞ÊÅ∞ KÕã≤, PK«iOz =∞iO`« ã¨∞ã¨OѨ#flO
KÕ™ê~°∞. D PÖ’K«<å Ѷ¨e`åxfl áêºsãπ Hõ=¸º<£ (1871
=∂iÛ 18-"Õ∞ 28 =~°‰õΩ =∂„`«"Õ∞!) "≥Ú^Œ˜ Ô~O_»= „ѨѨOK«
Ü«Ú^•úÅ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ HÍi‡Hõ=~°æ xÜ«∞O`«$`«fi <åÜ«∞Hõ`«fiO
H˜O^Œ q=ÚH˜Î á⁄Ok# ~°ëêº, K≥·<åÅ J#∞Éèí"åÅ ^•fi~å
K«∂_»_»O [iyOk. ÉÏx㨠ã¨=∂[OÖ’x Ѷ¨Óº_»Öò =~°æO,
ÃÑ@∞ì|_ç ã¨=∂[OÖ’x |∂~°∞˚"å =~°æO D PÖ’K«<å
q^è•<åxH˜ =ºuˆ~Hõ K«~°ºefl KÕѨ˜ì, ™ê„=∂[º"å^Œ =Úã¨∞QÆ∞Ö’
^ÕâßÅ ZÅ¡efl Hõ|eOz "Õ™ê~Ú. WѨʘH© W^Õ [~°∞QÆ∞`«∞#flk.
J~Ú`Õ HÍÖÏ#∞QÆ∞}OQÍ ™ê„=∂[º"å^Œ PÖ’K«#Ö’,
PK«~°}Ö’ J<ÕHõ =∂~°∞ÊÅ∞ ã¨OÉèíqOKå~Ú. „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ ^Õâßefl
P„Hõq∞OK«∞H˘x ѨiáêeOK«_»O Hõ<åfl, PÜ«∂ ^ÕâßÖ’¡x
Jaè=$kÌ x~À^èŒHõ |∂~°∞˚"å áêʼnõΩefl H©Å∞ÉÁ=∞‡Å∞QÍ
=∂~°∞ÛH˘x Ü«∂=`ü „ѨѨOKåxfl âßã≤OKåÅx K«∂ã¨∞Î<åfl~Ú.
„ѨѨOK« Ü«Ú^•úÅ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ ÉÏQÍ #+¨ìáÈ~Ú# J"≥∞iHÍ,
Ü«¸~°Ñπ ^ÕâßÅ∞ JO`«~°æ`«OQÍ Ñ¨~°ã¨Ê~° "≥·~°∞^蕺xfl Hõeæ L#fl
|_»∞QÆ∞ ^Õâßefl ^ÀK«∞HÀ=_®xH˜ xÜ«∞O„uOK«_®xH˜ SHõºOQÍ
^•_»∞efl KÕã¨∞Î<åfl~Ú. L=∞‡_ç ¿ã#Å ¿Ñ~°∞# ™ê„=∂[º"å^•xfl,
=ÚYºOQÍ J"≥∞iHÍ ™ê„=∂[º"å^•xfl =ºuˆ~H˜ã¨∞Î#fl ^Õâßefl
`«=∞ QÆ∞Ñ≤Ê’¡ ÃÑ@∞ìHÀ"åÅx K«∂ã¨∞Î<åfl~Ú. D ^Õâ◊ áêʼnõΩʼnõΩ
=ºuˆ~HõOQÍ u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕã¨∞Î<åfl~°x x~åúH˜∆}ºOQÍ
LifÜ«∞_»O(ã¨^•ÌO), K«OÑ≤"ÕÜ«∞_»O(QÆ_®Ñ¶‘) KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
™ê„=∂[º"å^Œ J#∞‰õÄÅ H©Å∞ÉÁ=∞‡ „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ
„Ѩ[Å∞ PÜ«∂ ^ÕâßÖ’¡ áÈ~åÏÅ∞ KÕ¿ãÎ, =ÚO^Œ∞QÍ P
H©Å∞ÉÁ=∞‡ „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ =`åÎã¨∞ѨeH˜ ã¨O|Okè`« „Ѩ*Ï
áÈ~åÏefl J}˜z"ÕÜ«∞_»O, ‰õΩ^Œ~°HõáÈ`Õ P áÈ~åÏʼnõΩ
#~°‡QÆiƒù`«OQÍ =∞^ŒÌ`«∞ `≥Å∞ѨÙ`«∂, uiy `«=∞ K≥ѨC KÕ`«∞Ö’¡
LO_Õ „ѨÉèí∞`åfiÅ ™ê÷Ѩ#‰õΩ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ KÕã¨∞Î<åfl~Ú.
WÖÏ QÆÖòÊù ^ÕâßÖ’¡, ѨtÛ=∂ã≤Ü«∂ ^ÕâßÖ’¡, „Ѩã¨∞Î`«O L`«Î~°
H˘iÜ«∂Ö’ JO`«~°∞º^•úefl ÖË=nÜ«∞_»O, J##∞‰õÄÅ
„ѨÉèí∞`åfiefl Ѩ_»Q˘@ì_»O, ÖÁOQÆnã¨∞HÀ=_»O KÕã¨∂Î, "≥Ú`«ÎOQÍ
JHõ¯_ç =#~°∞efl, ã¨OѨ^Œefl `«=∞ `«=∞ QÆ∞`åÎkèѨ`«ºO H˜O^Œ‰õΩ
`≥K«∞Û‰õΩO@∞<åfl~Ú. D HÀ=Ö’<Õ @∞h+≤Ü«∂, DlѨÙì, eaÜ«∂,
W~å<£, ã≤iÜ«∂, W~åH± `«k`«~° ^Õâßefl L^ŒÇ¨ÏiOK«=K«∞Û!
‰õΩ^Œ~°x PѶ¨…x™êÎ<£ ÖÏO˜ ^Õâßefl L„QÆ"å^Œ ^ÕâßÅ∞QÍ
=Ú„^Œ"Õã¨∂Î, Ãã·xHõ ta~åefl U~åÊ@∞ KÕã¨∂Î Ü«Ú^Àú<å‡^•xfl
Hõeæã¨∞Î<åfl~Ú. áêH˜™êÎ<£ ÖÏO˜ ^Õâßefl JO`«~°æ`« ~å[H©Ü«∞
ã¨OH∆ÀÉèÏxfl Hõeæã¨∂Î, ÉèÏ~°`ü k+≤ìÉÁ=∞‡ÖÏ xÅɡ_»∞`«∞<åfl~Ú.
K≥·<å`À Ѩ~°ã¨Ê~° JOwHÍ~°Ü≥∂Qƺ XѨÊO^•efl KÕã¨∞‰õΩO@∂
=∂Ô~¯òÃÑ· Ѩ@∞ì ™êkèã¨∞Î<åfl~Ú. J~Ú<å K≥·<å ÖÁOQÆ^Œx `≥eã≤,
P^Õâ◊O K≥Ñ≤Ê#@∞¡QÍ ÃÑ@∞ì|_çÃÑ_»∞`«∂ JO`«~å˚fÜ«∞ =∂Ô~¯òÖ’
Éèí∞*Ïefl ~åã¨∞‰õΩO@∂ J"≥∞iHÍ `«k`«~° ^ÕâßÅ∞ "åºáê~åefl
KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~Ú. ™ê„=∂[º"å^ŒO "åºáêsHõ~°}QÍ =∂i
áÈ~ÚOk. WHõ JxflO˜H© K≥_ç# ^Õâ◊O ÉèÏ~°`ü. ™êfi`«O„`«ºO
=Úã¨∞QÆ∞Ö’ "≥Ú^Œ˜ `«~°O(<≥„Ǩ˙) WOQÍ¡O_»∞ J#∞‰õÄÅ
q^è•<åÅ`À, P `«~åfi`« "≥Ú`«ÎOQÍ J"≥∞iHÍ J#∞‰õÄÅ
q^è•<åÅ`À áêÅ#KÕã¨∂Î F „ѨÜ≥∂QÆâßÅQÍ Ñ¨xKÕã¨∞Î#flk.
WO^Œ∞Ö’x ÉèÏQÆ"Õ∞ ZѶπ_çSÅ XѨÊO^ŒO. #∂ºH˜¡Ü«∞~ü XѨÊO^ŒO.
H˜∆Ѩ}∞Å `«Ü«∂s, „ѨÜ≥∂QÆO. n~°…HÍeHõ YxHõ ã¨OѨ^Œ ^ÀÑ≤_ô
XѨÊO^ŒO "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q.
JO^Œ∞ˆH D ^ÀÑ≤_ç q^è•<åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ ÉèÏ~°`«^Õâ◊
„Ѩ[Å∞ áÈ~å_»∞`«∂<Õ L<åfl~°∞. HÍj‡~°∞ HÍ=K«∞Û, Dâß#º
~å„ëêìÅ∞ HÍ=K«∞Û, =∞^茺ÉèÏ~°`üÖ’ ^ŒO_»HÍ~°}ºOÖ’x
yi[#∞Å∞ HÍ=K«∞Û, JO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’ Ô~·`«∞Å∞, Ô~·`«∞ ‰õÄbÅ∞
HÍ=K«∞Û! WÖÏ „Ѩ*ÏáÈ~åÏÅ∞ ÖËx „áêO`åÅ∞, ~å„ëêìÅ∞ ÖË=Ù.
ã¨fiÜ«∞O áêe`« ǨωõΩ¯Å HÀã¨O, ™êQÆ∞Éèí∂q∞ HÀã¨O, ǨωõΩ¯Å
HÀã¨O, P`«‡~°Hõ∆} HÀã¨O, =∂#„áê}ÏÅ ~°Hõ∆} HÀã¨O
áÈ~åÏÅ∞ D ~ÀA Jhfl „áêO`åÖ’¡ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. L#fl
Éèí∂q∞ KÕ*Ï~°_»"Õ∞ H͉õΩO_®, Yx[=#~°∞Å∞, J@q ã¨OѨ^Œ
L^Œº=∂Å∞-HÍi‡Hõ=~°æ^Œ$HõÊ^äŒO
-_®IIl.ÅK«ÛÜ«∞º
ÔQãπì Z_ç’iÜ«∞Öò
4#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}

5. |Ǩïà◊*Ïu ã¨Oã¨÷ʼnõΩ ^•~å^Œ`«ÎO KÕ¿ã XѨÊO^•ÅˆH áê~°¡
"≥∞OòÅ∞ Ѩiq∞`«"≥∞ÿáÈÜ«∂~Ú. „Ѩ*Ï ã¨=¸Ç¨ efl Ѩ˜ìOK«∞HÀHõ
‰õΩOÉèíHÀ}ÏňH ÃÑ^ŒÌ Ñ‘~î°"Õã¨∞Î<åfl~Ú. g˜x xÅnã≤ „Ѩ[Å
ѨHõ∆O =Ç≤ÏOKåeû# „ѨuѨH∆ÍÅ∞ áêsìÅ Hõf`«OQÍ áêÅHõ
ѨH∆ÍxˆH =`åÎã¨∞ ѨeˆH Ѩiã≤÷u ^•Ñ¨ÙiOzOk. áê~°¡"≥∞O@∞Ö’
ZѶπ_çS XѨÊO^•xH˜ =ºuˆ~HõOQÍ `«$}=¸Öò áêsì „Ñ¨"Õâ◊
Ãјì# Jqâßfi㨠f~å‡<åxH˜ =ºuˆ~HõOQÍ (D áêsì ‰õΩO_Õ
=ºH˜ÎQÆ`« ~å[H©Ü«∂Å`À<Õ P Jqâßfiã¨O ÃÑ@ì_»O) aZãπÑ≤,
ZãπÑ≤ áêsìÅ∞ áê~°¡"≥∞O@∞#∞ |Ç≤Ï+¨¯iOz „Ѩ`«ºHõ∆OQÍ Ü«ÚÑ≤Z-
2 „ѨÉèí∞`åfixH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_ç<å~Ú. ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞, "å^Œ∞Å∞
|Ç≤Ï~°OQÆOQÍ qÉèËkOK«∞‰õΩO@∂, JO`«~°æ`«OQÍ Hõeã≤
=ÙOÏ~°<Õ <å#∞_çx ÉèÏ~°`ü áê~°¡"≥∞O@s ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
PK«iOz =∞s K«∂áê~°∞. JÖψQ 2011 _çÃãO|~üÖ’
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì „Ñ¨"Õâ◊Ãјì# Jqâßfi㨠f~å‡<åxH˜
`≥ÅOQÍ}"å^Œ =Úã¨∞QÆ∞Ö’x HÍOw Z"≥∞‡Ö˺Å∞, =∞O„`«∞Å∞
qxÜ≥∂yOK«∞HÀÖËHõáÈQÍ, "≥Ú#fl Ѷ≤„|=iÖ’ `≥~åã¨
„Ѩ"Õâ◊Ãјì# Jqâßfi㨠f~å‡<åxH˜ HÍOw|^ŒÌ =ºuˆ~Hõ"≥∞ÿ#
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O QÆO_ôH˘@ì_»O `≥eã≤O^Õ! áê~°¡"≥∞O@s =º=ã¨÷Ö’
áêʼnõΩÅ |Å=∞O`å „Ñ¨uѨH∆ÍÅ |ÅÇ‘Ï#`«Ö’ LOÏÜ«∞x
`ÕeáÈ~ÚOk.
WHõ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞ HÍÅO <å˜ Ñ¨iã≤÷`«∞efl K«∂ã≤#>ˇÂ¡`Õ
=Åã¨"å^Œ „a©+¨µ"åiH˜ =ºuˆ~HõOQÍ ZHõ¯_çHõHõ¯_» „Ѩ[Å∞
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞ KÕÜ«∞_»O, z#fl z#fl ~å*Ϻkè<Õ`«Å∞ Ü«Ú^ŒúÉèËi
"≥∂yOK«QÍ x*ÏO ÖÏO˜ ~åA ~årѨ_ç áêeOK«_»O [iyOk.
D aè#fl`«fiѨ٠"≥·~°∞^蕺efl HÍO„ÔQãπ ™⁄=Ú‡ KÕã¨∞HÀ=_»O, nxfl
„a©+¨µ áêʼnõΩÅ∞ J#∞‰õÄÅOQÍ =∂~°∞ÛH˘x QÍOnè ÖÏO˜
<åÜ«∞‰õΩxfl `«Ü«∂~°∞KÕÜ«∞_»O, HÍO„ÔQãπÖ’<Õ Ju"å^Œ∞Öˇ·#
ÖÏÖò, áêÖò, ÉÏÖò ÖÏO˜ "åix `≥~°=∞~°∞QÆ∞ KÕÜ«∞_»O „Ѩ}ÏoHÍ
|^ŒúOQÍ [iyáÈÜ«∂~Ú. ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~åÏxfl #=Ú‡‰õΩ#fl
ã¨∞ÉèÏ+π ‰õΩ„@ÅÖ’ Hõ#∞=∞~°∞ÔQ·áÈÜ«∂_»∞. g~°áêO_»º<£ ÖÏO˜
"å~°∞ LiHõO|"≥∞Hõ¯QÍ, ˜Ñ¨Cã¨∞ÖÏÎ<£ ÖÏO˜ "åà◊√¡ J^èŒ~°‡
Ü«Ú^ŒúOÖ’ K«OѨ|_®¤~°∞. yi[#∞ʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz#
JÅ∂¡i, H˘=Ú~°OcèO ÖÏO˜"åix =∞OQÆÖòáêO_≥`À "≥Ú^ŒÖˇ·#
u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞, =∞#ºO u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞QÍ, KÒ~°KÒi u~°∞QÆ∞
ÉÏ@∞QÍ, a~åû=ÚO_® u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞QÍ, QÀO_»∞Å u~°∞QÆ∞
ÉÏ@∞QÍ, Éèí∂OHÍÖò u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞QÍ L#fl`«^Œâ◊ u~°∞QÆ∞ÉÏ>ˇÿ#
`≥ÅOQÍ} ™êÜ«Ú^èŒ áÈ~å@OQÍ „Ѩã≤kúÔHHͯ~Ú.
D u~°∞QÆ∞ÉÏ@∞efl ™ê÷xHõ ~åAÅ∞, gi `åÉË^•~°∞Öˇ·#
[g∞O^•~°∞¡, ^˘~°Å∞, ^Õâò=ÚMòÅ∞ „a©+¨µ Ãã·x‰õΩÅ`À Hõeã≤
‰õΩ„@Å∞ KÕã≤ ~°HõÎáê`åxfl áêiOz J}z"Õ™ê~°∞. ~°*ÏHÍ~°¡
¿Ñ~°∞# HÍjO~°rfi „Ѩ[ÅÃÑ· =∂~°}HÍO_» ™êy¿ãÎ, <≥„Ǩ˙,
Ѩ>ËÖò <åÜ«∞Hõ`åfi# Ü«¸xÜ«∞<£ Ãã·#ºO `≥ÅOQÍ} q"≥∂K«#
¿Ñ~°∞# `≥ÅOQÍ} „Ѩ[efl giH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz#
Hõ=¸ºxã¨∞ìefl TK«HÀ`« HÀ™ê~°∞. WÖÏ =~°æáÈ~åÏÅ∞
~å[H©Ü«∞ ™êfi`«O„`«º áÈ~åÏÅ∞QÍ Ü«∂=`ü ÉèÏ~°`üÖ’ Hõ#Ѩ_»∞
`å~Ú. HÍx g˜x ™êO„nHõiOz, ^ÀÑ≤_ç áêÅHõ=~åæʼnõΩ,
JOu=∞OQÍ ™ê„=∂[º"å^Œ â◊‰õΩÎʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ áÈ~å_ÕÖÏ
ÉèÏ~°`« „Ѩ[efl, =ÚYºOQÍ HÍi‡‰õΩefl ã¨#fl^ŒúO KÕÜ«∞_»OÖ’
<å˜ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì Ѷ¨∞’~°OQÍ qѶ¨ÅO K≥OkOk. W`«~°
|∂~°∞˚"å ~å[H©Ü«∞ áêsìÖÏ¡QÍ<Õ g~°∞ ‰õÄ_® ^ÀÑ≤_ç
ÉèÏ=*ÏÖÏxfl HÍ=eû#O`«QÍ ÃÑOá⁄OkOK«∞‰õΩ<åfl~°∞. „Ѩ*Ï
áÈ~åÏÅ∞ q[Ü«∞=O`«"≥∞ÿ`Õ, `å"Õ∞ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKå=∞x,
ÖË^ŒO>Ë `«=∞‰õΩ ã¨O|O^èŒO ÖË^Œx `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=_»O Ѩiáê
>ˇÿOk. WÖÏ „a©+¨µ"åiH˜ `˘`«∞ÎÅ∞QÍ =º=ǨÏiOz# H˘O`«
=∞Ok ~åAÅ∞, [g∞O^•~°∞¡, ã¨O™ê÷<ånèâ◊√Å∞ uiy <Õ_»∞
áê~°¡"≥∞O>ËiÜ«∞#∞¡QÍ, ^Õâ◊Éèí‰õΩÎÅ∞QÍ, „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å∞QÍ
K«ÖÏ=∞}˜ J=Ù`«∞<åfl~°∞. á⁄ÅO ^Œ∞H˜¯ `≥eÜ«∞x"å_»∞ Ô~·`«∞
ÉÏO^èŒ=Ù_çQÍ J=`å~°O ZuÎ<å_»∞.
WÖÏ JѨC_»∞, WѨC_»∞ ã¨q∞^èŒÖˇ·`«∞#flk „â◊=∞r=ÙÅ∞,
„Ѩ[ÖË! gix K≥·`«#º Ѩ~åÛeû# HÍi‡Hõ=~°æO D ^Õâ◊OÖ’
ZѨC_»∞ x~°‚Ü«∂`«‡Hõ, „H˜Ü«∂jÅ áê„`«#∞ áÈ+≤OK«ÖËHõ
áÈ~ÚOk. 1947 `«~åfi`« Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì _®OˆQ
<åÜ«∞Hõ`«fiOÖ’ <≥„Ǩ˙, WOk~° áêÅ#‰õΩ J#∞‰õÄÅOQÍ
LO@∂, HÍO„ÔQã¨∞‰õΩ `ÀHõ áêsìQÍ =∂iOk. `«~åfi`« ã≤Ñ≤ZO
‰õÄ_® WÖÏO˜ áê„`«<Õ áÈ+≤ã¨∞Î#flk ‰õÄ_®! <≥„Ǩ˙ q^è•<åÅ∞
~°ë꺉õΩ J#∞‰õÄÅ=∞x ÉèÏqOz, Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìH˜ =ºH˜Î`«fiO
ÖˉõΩO_® KÕ™ê_»∞ _®OˆQ! ã≤Ñ≤ZO ‰õÄ_® |∂~°∞˚"å ~å[H©Ü«∞
ÉÏ@<≥OK«∞H˘x, ZxflHõÅ ~˘OÑ≤`À ѨtÛ=∞ɡOQÍÖòÖ’, ˆH~°à◊Ö’
JkèHÍ~åxfl KÕlH˜¯OK«∞‰õΩOk. J=ã¨~°"≥∞ÿ#ѨC_»ÖÏ¡ HÍOw`À
á⁄`«∞Î ÃÑ@∞ìHÀ=_»O Ѩiáê>ˇÿOk. 34 ã¨O=`«û~åÅ
áê@∞(1977-2011) Ue<å ѨtÛ=∞ ɡOQÍÖò =ÚYz„`åxfl
=∂~°ÛÖËHõáÈ~ÚOk. ÃÑ·QÍ HÍO„ÔQãπ áêsì q^è•<åÖËfl
J=ÅOaèã¨∂Î „Ѩ*Ï =ºuˆ~Hõ K«~°ºefl KÕѨ˜ìOk. ã≤Ñ≤ZO #∞Oz
|Ü«∞@Ѩ_ç ZOZÖò áêsìÅ∞QÍ U~°Ê_»¤(ёѨÙÖòû"å~ü, ZOã≤Ñ≤
`«Ñ¨Ê) =∞iH˘xfl Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ∞ áê~°¡"≥∞O@∞<Õ
#=Ú‡HÀ=_»O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑÏì~Ú. ~å[H©Ü«∞ ÉèÏ= ^•i„^ŒºO`À
„Ѩ[efl Hõ™ê~Ú áêsìʼnõΩ JѨÊ*ˇÑ≤Ê, ã¨fiÜ«∞OQÍ P áê„`«#∞
áÈ+≤OKå~Ú.
D ã¨∞n~°… HÍÅOÖ’ g~Àz`«OQÍ [~°∞QÆ∞`«∞#fl „Ѩ*Ï
áÈ~åÏÖ’¡ HÍi‡Hõ=~°æO áêÖÁæ#fl Ѷ¨∞ÏìÅ∞ ZHõ¯_® Hõ#Ѩ_»=Ù.
giH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKåeû# Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ∞ „>Ë_£
Ü«¸xÜ«∞<£ ZxflHõňH Ѩiq∞`«O HÍ=_»O, "Õ`«# ã¨=~°}ÔH·
"Õ*òÉ’~°∞¤Å‰õΩ U~åÊ@∞ KÕ~ÚOK«_»O, Hõ~°∞=Ù Éèí`åºxfl
WÑ≤ÊOK«_»O `«Ñ¨Ê „ÃÑ·"Õ©Hõ~°}‰õΩ, Ü«∂O„fHõ~°}‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
"Õ∞, 20135

6. D „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ KÕã≤O^Õq∞ ÖË^Œ∞. ÃÑ·QÍ
|∂~°∞˚"å ~å[H©Ü«∞ áêsìÖˇ·# HÍO„ÔQãπ, a*ˇÑ≤, ã≤Ñ≤S, ã≤Ñ≤ZO
áÈ~å@ áêsìʼnõΩ J#∞|O^èŒOQÍ =∞i x„^•=ã¨ÎÖ’H˜ "≥o¡
áÈÜ«∂~Ú. *ÏfÜ«∞ áÈ~å@ HÍÅOÖ’ XHõ¯ ÉÁOÉÏ~Ú F_»ˆ~=Ù
HÍi‡‰õΩÅ L^Œº=∞O `«Ñ¨Ê `«~åfi`« K≥ѨCHÀ`«QÆæ L^Œº=∂xfl D
„>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£ áêsìÅ∞ KÕѨ@ìÖËHõáÈÜ«∂~Ú. ã≤HÍ㨠ÖÏO˜
áêsìÅ∞ ÉÁQÆ∞æQÆx HÍi‡‰õΩŠѨH∆Í# áÈ~å@O KÕ¿ãÎ, D
áÈ~åÏxfl J}˜z"ÕÜ«∞_®xÔH· áêÅHõ ѨH∆ÍÅ`À ã≤Ñ≤S, ã≤Ñ≤ZO,
a*ˇÑ≤ J#∞|O^èŒ HÍi‡Hõ ã¨OѶ¨∂Å∞ q∞ÖÏY`ü HÍ=_»O [iyOk.
ã¨O=`«û~åxH˘Hõ™êi PÖò WO_çÜ«∂ ã¨"≥∞‡ ¿Ñ~°∞# |O^£
x~°fiÇ≤ÏOK«_»O F P#"å~ÚfQÍ =∂iOk. ^Õâ◊ Ѩiã≤÷`«∞Å∞
kQÆ*ÏiáÈ=_»O, Ô~·ÖËfi`À ã¨Ç¨ ~°"å}Ï ~°OQÆO ¢ÃÑ·"Õ©HõiO
K«|_»∞`«∞O>Ë, x~°=kèHõ ã¨"≥∞‡‰õΩ Ñ≤Å∞ѨÙxKÕÛ Ñ¨iã≤÷uÖ’ ÉèÏ~°`«
„>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞#∞¡ ÖËHõáÈ=_»O QÆ=∞<å~°›O. *ÏfÜ«∞O
KÕÜ«∞|_ç# ÉϺOH˜OQ∑, W#∂ûÔ~<£û ~°OQÍÅ∞ uiy ¢ÃÑ·"Õò
HÀ~°Ö’¡ z‰õΩ¯‰õΩO@∞O>Ë, HÍO„ωõΩì HÍi‡‰õΩÅKÕ, J=Ùò
™ÈiûOQ∑ q^è•#O`À, k#ã¨i "Õ`«<åÅ`À HÍi‡‰õΩÅ∞
ѨxKÕã¨∞ÎO>Ë, gix ã¨OѶ¨∞˜`«Ñ¨iÛ L^Œº=∂Å∞ #_»Ñ¨ÖËx ã≤÷u
D ^Õâ◊ „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞#¡k. áêÅHõ=~åæxH˜ J#∞‰õÄÅOQÍ
ѨxKÕÜ«∞_»O Ѩiáê@∞QÍ =∂iOk. áÈh, áê~°¡"≥∞O@∞Hõ<åfl
„>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞xã¨∞ìÅ∞ áÈ`«∞<åfl~å JO>Ë Jn ÖË^Œ∞. (WÖÏ
áÈ"åÅx ~°K«~Ú`« L^ÕÌâ◊ºO HÍ^Œ∞. *Ïi˚ ÃѶ~åflO_≥*ò ÖÏO˜"åˆ~
=∞`«"å^Œ áêsì`À U~°Ê_ç# Z<£_çZ „ѨÉèí∞`«fiOÖ’ HÍiæÖò
â◊=¿Ñ˜HõÅ ‰õΩOÉèíHÀ}OÖ’ W~°∞‰õΩ¯áÈÜ«∂_»∞.)
WÖÏ ÉÁQÆ∞æQÆx HÍi‡‰õΩÅ rq`åÅ∞ k#k#O #Å∞ÃщõΩ¯`«∂
LO>Ë, ÉϺOH˜OQ∑, W#∂ûÔ~<£û, >ˇeHÍO, áÈã¨ìÖò, Ô~·ÖËfi, ~°"å}Ï
~°OQÍÖ’¡x „>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞<£ ™ê÷#OÖ’ '„>Ë_£— =∂„`«O q∞ye,
`≥Å¡'HÍÅ~ü— L^ÀºQÆ∞Å∞QÍ Uã≤ ~°∂=ÚʼnõΩ Ѩiq∞`«"≥∞ÿ
áÈ`«∞<åfl~Ú. WÖÏ HÍi‡Hõ=~°æO `«# =~°æ ã¨fiÉèÏ"åxfl HÀÖ’Ê=_»O
ÉèÏ~°`« „Ѩ[ʼnõΩ âßѨOQÍ =∂iOk.
HÍx HÍi‡Hõ=~°æ =∞#ã¨÷`«fiO QÆ∂iÛ Hõ=¸ºxã¨∞ì "≥∞xÃѶ™ÈìÖ’
=∂~ü¯û, ZOÔQÖò „Ѩ™êÎqã¨∂Î, Ѩi„â◊=∞Å∞ Jaè=$kú JÜÕ∞º H˘kÌ
HÍi‡‰õΩÅ ã¨OYº ÃÑ~°QÆ_»"Õ∞ QÍHõ, H˘xfl ã¨÷ÖÏÅÖ’ "å~°∞
qâı+¨OQÍ ™êO„nHõ$`«=∞ø`å~°∞. "åà◊¡ |ÅO ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. P
|ÅO "åà◊¡‰õΩ =∞iO`«QÍ J#∞Éèí∂`«=∞=Ù`«∞Ok. Ü«∞O„`åÅ∞
=zÛ HÍi‡‰õΩŠѨxÖ’x qÅHõ∆}ÏÅxfl˜h ~°∂ѨÙ=∂¿Ñ H˘nÌ,
^•^•Ñ¨Ù „ѨuKÀÏ HÍi‡‰õΩÅ#∞ XˆH Ç‘Ï#™ê÷~ÚH˜ kQÆÖψQH˘nÌ,
HÍi‡‰õΩÅÖ’x aè#fl „ѨÜ≥∂[<åÅ∞, aè#fl r=# Ѩiã≤÷`«∞Å∂
JO`«HõO`«‰õÄ ã¨=∂#=∞=Ù`å~Ú. |∂~°∞˚"åÅÖ’ áÈ©Å∞
ÃÑ~°QÆ_»O =ÖÏ¡, `«`«Êùe`«OQÍ U~°Ê_Õ "å}˜[º ã¨OH∆ÀÉèÏÅ =ÖÏ¡
HÍi‡‰õΩÅ "Õ`«<åÅ∞ =∞iO`« ZQÆ∞_»∞ kQÆ∞_»∞ʼnõΩ QÆ∞~°=Ù`å~Ú...
q_ç q_ç HÍi‡‰õΩʼnõÄ, q_ç q_ç |∂~°∞˚"åʼnõÄ =∞^茺 [iˆQ
Ѷ¨∞~°¬}Å∞ ~å#∞ ~å#∞ Ô~O_»∞ =~åæÅ =∞^茺 [iˆQ áÈ~åÏÅ∞QÍ
Ѩi}q∞™êÎ~Ú. JѨC_»∞ |∂~°∞˚"åʼnõΩ =ºuˆ~HõOQÍ HÍi‡‰õΩÅ∞
„>Ë_£ Ü«¸xÜ«∞#¡ ã¨"Õ∞‡à◊<åÅ∞ U~°Ê~°∞ÛHÀ=_»O „áê~°Oaè™êÎ~°∞.
`«=∞ "Õ`«<åÅ ™ê÷~Úx xÅɡ@∞ìHÀ=_®xH˜ JO^Œ~°∂ UHõ
=∞ø`å~°∞. JѨC_»Ñ¨C_»∞ [iˆQ D u~°∞QÆ∞ÉÏ@¡‰õΩ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
ã¨Oã≤^ŒúOQÍ =ÙO_»_®xH˜ âßâ◊fi`« ã¨OѶ¨∂Å∞ U~°Ê~°∞Û‰õΩOÏ~°∞.
D áÈ~åÏÅ∞ JHõ¯_»Hõ¯_» H˘Ï¡@Å∞QÍ Ñ¨i}q∞™êÎ~Ú.
JѨC_»Ñ¨C_»∞ HÍi‡‰õΩʼnõΩ q[Ü«∞O Åaèã¨∞ÎOk. HÍh Jq
`å`å¯eHõ"Õ∞. P Ü«Ú^•úÅ =Å¡ "åà◊¡‰õΩ HõeˆQ x["≥∞ÿ# ÖÏÉèíO
`«Hõ∆} Ѷ¨e`åÅÖ’ ÖË^Œ∞. x`«ºO qã¨ÎiOKÕ HÍi‡Hõ=~°æ SHõº`Õ
x["≥∞ÿ# ÖÏÉèíO.
W^ŒO`«QÍ ã¨∞ÅÉèí"≥∞ÿ# ѨxHÍ^Œx, HÍi‡Hõ=~°æO x~°O`«~°
K≥·`«#ºO`À, `åºQÆO`À ™êkè¿ãÎ `«Ñ¨Ê ™êHÍ~°O HÍ^Œx „ѨѨOK«
K«i„`« K≥ѨCK«∞#flk. ZO^Œ∞HõO>Ë, HÍi‡‰õΩ_çQÍ =∂~°_»O ZO`«
ã¨∞ÅÉèí"≥∂, HÍi‡Hõ=~°æ K≥·`«<åºxfl á⁄O^Œ_»O, PK«iOK«_»O
Hõ+¨ì™ê^茺"≥∞ÿOk HÍ|˜ì! 19= â◊`åaú „Ѩ^äŒ=∂~°÷OÖ’ rq`åxfl
~°ëêº qѨ¡"åxH˜ JOH˜`«O KÕã≤# (Öˇx<£‰õΩ =ÚO^Œ∞) =∞Ǩ
~°+¨º<£ „Ѩ*Ï`«O„`«"åk K≥ifl¿+<£ã‘¯(1828-1889) ~°+¨º<£
*ÏuQÆ∂iÛ, '^Ò~åƒùQƺѨ٠*Ïu, ÉÏxã¨Å *Ïu, ÃÑ·#∞O_ç
H˜Ok^•HÍ JO^Œ~°∞ ÉÏxã¨ÖË...— Jx J#fl =∂@Å∞ <Õ˜
Ѩiã≤÷`«∞Ö’¡ ‰õÄ_® "åã¨Î==∞x `À™êÎ~Ú. D =∂@ÅÃÑ· Öˇx<£
q=~°}xã¨∂Î, 'D =∂@ÅÖ’ x["≥∞ÿ# ^Õâ◊ÉèíH˜Î LOk. =∞Ǩ
~°+¨º<£ „Ѩ*Ï ã¨=¸Ç¨ ÅÖ’ qѨ¡=`«`«fiO ÖË^Œ<Õ qKå~°}`À
‰õÄ_ç# ^Õâ◊ÉèíH˜Î! qѨ¡=`«`«fiO P<å_»∞ ÖË^Œ∞, HÍx D<å_»∞ U
H˘OK«"≥∂ =ÙOk. HÍx LOk... ZO^Œ∞HõO>Ë =∞Ǩ ~°+¨º<£ *Ïu
‰õÄ_® XHõ qѨ¡= =~åæxfl ã¨$+≤ìOzOk. Q˘Ñ¨Ê ǨÏ`åºHÍO_»Å∂,
Jã¨OMϺHõ"≥∞ÿ# LiH˘Ü«∞ºÅ∂, pHõ˜ |OnèMÏ<åÅ∞, ÃÑ^ŒÌ
Hõ~°∞=ÙÅ∞ =∂„`«"Õ∞ HÍHõ, =∞`« QÆ∞~°∞=ÙʼnõÄ, ѨÓ*Ï~°∞ʼnõÄ,
Éèí∂™êfi=ÚʼnõÄ, ÃÑ@∞ì|_ç^•~°¡‰õÄ KÕ¿ã hK«^•ã¨ºO =∂„`«"Õ∞
HÍHõ, ¿ãfiK«Ûù H˘~°‰õΩ, ™È+¨e[O H˘~°‰õÄ [iˆQ áÈ~åÏÅ
=∞Ǩϟ^•~°}Å∞ =∞Ǩ ~°+¨º<£ *Ïu ‰õÄ_® =∂#= *ÏuH˜
W=fiQÆÅ=∞x x~°∂Ñ≤OzOk.
D ÉÏxã¨`«fiѨ٠=∞#ã¨÷`åfixfl QÆ∂iÛ Öˇx<£ q=iã¨∂Î, 'XHõ
=∞x+≤ ÉÏxã¨QÍ Ñ¨Ù˜ì#O^Œ∞‰õΩ xO^•~°∞›_»∞ HÍ^Œ∞. HÍx XHõ
ÉÏx㨠¿ãfiKåÛù „Ѩܫ∞`«flO #∞O_ç `«Ñ¨CHÀ=_»"Õ∞ QÍHõ, `«#
ÉÏxã¨`åfixfl ã¨=∞i÷OK«∞‰õΩO@∂, ^•xH˜ "≥∞~°∞QÆ∞Å∞ ÃÑ_»∞`«∂
LO>Ë, JÖÏO˜ ÉÏx㨠hK«∞_»∞, ‰õ∆Ω„^Œ∞_»∞, =∞# P„QÆǨ xH©,
Jã¨Ç¨ º xH©, UǨϺÉèÏ"åxH© <åºÜ«∞OQÍ J~°∞›_»∞...— JO@∂,
D ÉÏx㨠ÉèÏ=*ÏÖÏxfl „Ѩ[Å #∞Oz ^Œ∂~°O KÕã≤, qѨ¡"À#∞‡
Y∞efl KÕã≤, ~°ëêº q"≥∂K«<åxH˜ Öˇx<£ HÍ~°‰õΩ_»Ü«∂º_»∞.
(q.S.Öˇx<£ ™êÇ≤Ï`«º "庙êÅ∞)
„ѨѨOK«=∞O`å WÖÏO˜ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞ Hõ#Ѩ_»∞`å~Ú.
6#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}

7. J~Ú<å D ÉÏxã¨ÖË K≥·`«#ºO á⁄Ok „ѨѨOK«=∞O`å qѨ¡=
â◊OMÏefl T^ŒQÆeQÍ~°∞. „Ѩ[Å q=ÚH˜ÎH˜ =∂~°æ xˆ~úâ◊O
KÕã≤<å~°∞. WO^Œ∞Ö’ #∞Oz Ѩ٘ì# HÍi‡Hõ=~°æO |Å"≥∞ÿ#
Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsì ã¨Ç¨ÏHÍ~°O`À ^ÕâßʼnõΩ ™êfi`«O„`åºxfl,
*Ï`«∞ʼnõΩ q=ÚH˜Îx HõeyOKå~Ú. HÍx WÖÏO˜ U
QÆ∞}áê~îåxfl ÉèÏ~°`«^Õâ◊ Hõ=¸ºxã¨∞ì áêsìÅ∞ „QÆÇ≤ÏOK«ÖËHõ
áÈÜ«∂~Ú. HÍi‡‰õΩefl, W`«~° =~åæefl K≥·`«#ºO KÕÜ«∞‰õΩO_®
|∂~°∞˚"å ~å[H©Ü«∞ ÉèÏ=*ÏÅO`À =∞~À |∂~°∞˚"å áêsìÅ∞QÍ
J=`å~°"≥∞uÎ, "å˜H˜ `ÀHõáêsìÅ∞QÍ =∂~å~Ú. g˜
^Œ∞+¨Êùe`åefl ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „Ѩ[Å∞ QÆ`« Ô~O_»∞ â◊`åÉÏúÅ∞QÍ
J#∞Éèíqã¨∂Î<Õ L<åfl~°∞. WÖÏO˜ „Ѩ[ʼnõΩ x["≥∞ÿ# HÍi‡Hõ=~°æ
ÉèÏ=*ÏÅO QÆÅ F |Å"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞ áêsì WѨC_»∞ J=ã¨~°O!
D <ÕѨ^䌺OÖ’ ÉèÏ~°`«^Õâ◊ „Ѩ*Ï L^Œº=∂efl K«∂ã≤#ѨC_»∞
QÍx ÖË^• #_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xfl J#fi~ÚOK«∞
‰õΩ#flѨC_»∞ QÍx, J<ÕHõ x~åâ◊[#Hõ Ѩiã≤÷`«∞Å∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
1969 <å˜ L^Œº=∞O Hõ<åfl =∞e`«~° `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÖ’
HÍi‡Hõ=~åæÅ áê„`« J#∂ǨϺOQÍ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. 2011 Ѷ≤„|=i
<å˜ ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~°} L^Œº=∞O #∞Oz ÃãÃÑìO|~ü,
JHÀì|~üÖÖ’ 42 ~ÀAÅ áê@∞ ™êy# ã¨HõÅ [#∞Å ã¨"≥∞‡
^•HÍ ~å¢+¨ìOÖ’x, =ÚYºOQÍ `≥ÅOQÍ}Ö’x Jxfl =~åæÅ
HÍi‡‰õΩÅ∞ L^Œº=∞OÖ’ áêÖÁæ<åfl~°∞. P~ü˜ã≤Ö’x J`«ºkèHõ
âß`«O HÍi‡‰õΩÅ∞(67 "ÕÅ =∞Ok) 28 ~ÀAÅ áê@∞, x~°=kèHõ
ã¨"≥∞‡#∞ KÕÜ«∞QÍ, "≥Ú`«ÎOQÍ ã≤OQƈ~}˜ HÍi‡‰õΩÅ∞(69 "ÕÅ
=∞Ok) 30 ~ÀAÅ áê@∞ ÉÁQÆ∞æ L`«ÊuÎx xeÑ≤"Õã≤ Ü«∂=`ü
^Õâßxfl pHõ’¡H˜ <≥˜ì"Õ™ê~°∞. gi`À áê@∞ Jhfl =Úxûáêe
©ÅÖ’ áêiâ◊√^Œúº HÍi‡‰õΩÅ∞, "å@~ü =~ü¯û ã≤|ƒOk _ç™ê¯O
ã≤|ƒOk, ã≤qÖò ã¨ÃÑ¡ ã≤|ƒOk, q^Œ∞º`ü HÍi‡‰õΩÅ∞ ã¨"≥∞‡Ö’
áêÖÁæ#_»O „ѨÉèí∞`«fi ~°OQÆ ã¨Oã¨÷Å, ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fi ã≤|ƒOk`À
áê@∞QÍ Ô~·ÖËfi ã≤|ƒOk XHõ©, Ô~O_»∞ ~ÀAÅ∞ ã¨"≥∞‡‰õΩ ã¨OѶ‘∞
ÉèÏ=OQÍ x~°ã¨# HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕѨÏì~°∞. (K«∂_»∞-#_»∞ã¨∞Î#fl
`≥ÅOQÍ} ã¨HõÅ[#∞Å ã¨"≥∞‡#∞ K«ÖÏ¡iÛO^≥=~°∞...? Ѷ≤„|=i
2012-PQÆãπì2012) WO`« ™êǨϙȿÑ`«OQÍ *ÏfÜ≥∂^Œº=∞
HÍÅOÖ’ ‰õÄ_® áêÖÁæ#x HÍi‡‰õΩÅ∞ Éè∫uHõ `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞
HÀã¨O áÈ~åÏÖ’¡ ky`Õ, giH˜ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOz =∞iO`«
Ѩ@∞ì^ŒÅ`À L^Œº=∂xfl H˘#™êyOKÕÖÏ K«∂_®eû# Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsìÅ∞ L^•~°"å^ŒO`À =º=ǨÏiOz, L^ÀºQÆ *ˇZã≤H˜,
~å[H©Ü«∞ *ˇZã≤H˜ J#∞ã¨O^è•#"≥∞ÿ |∂~°∞˚"å L^Œº=∞ ~å[H©Ü«∞
áêsìH˜ ã¨Ô~O_»Ô~· áÈÜ«∂~Ú. nO`À HÍi‡‰õΩÅ∞ =∞m¡ ã¨"≥∞‡
=∂@ Z`«Îx ã≤÷uH˜ <≥˜ì"ÕÜ«∞|_®¤~°∞. `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xˆH
HÍ^Œ∞, "≥Ú`«ÎOQÍ HÍi‡Hõ=~°æ L^Œº=∂ʼnõΩ W^À f~°x
Pâßáê`«O!
áêÅHõ, „ѨuѨH∆ÍÅ∞ q∞ÖÏY`ü J~Ú „Ѩ*Ï =ºuˆ~Hõ K«~°ºefl
KÕѨ_»∞`«∞#fl <Õ˜ Ѩiã≤÷uÖ’ HÍ"åeûOk Jaè=$kú HÍ=ÚHõ"≥∞ÿ#
F ~å[H©Ü«∞ áêsì! D ÉèÏ=*ÏÅO`À LO_Õ x["≥∞ÿ# Hõ=¸ºxã¨∞ì
áêsì! Wk qq^èŒ HÍi‡Hõ=~åæÅ <åÜ«∞Hõ`«fiO ^•fi~å<Õ ~°∂ѨÙk^Œ∞Ì
HÀQÆÅ^Œ∞. WÖÏ ~°∂ѨÙk^Œ∞̉õΩ#fl áêsìH˜ „áêOfÜ«∞ ZÅ¡Å∞O_»=Ù.
HÍx Jxfl „áêO`åÅ „Ѩ*Ï áÈ~åÏefl ã¨=∞‡ uã¨∂Î, q∞QÆ`å
„áêO`åÅ „Ѩ[ʼnõΩ ã¨∂ÊùiÎx Hõeæ™êÎ~Ú. WOHÍ K≥áêÊÅO>Ë
Jxfl „áêO`åÅ HÍi‡‰õΩefl HõkeOz, PÜ«∂ „áêO `åÖ’¡ [iˆQ
áÈ~åÏʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO =Ç≤ÏOKÕÖÏ KÕã¨∞ÎOk. `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∂xfl D ^Œ$HõÊ^äŒO`À K«∂ã≤#ѨC_»∞, Jxfl „áêO`åÅ
HÍi‡Hõ=~åæefl K≥·`«#ºÑ¨iz `≥ÅOQÍ} L^Œº=∂xH˜ "≥#∞fl^Œ#∞flQÍ
xÅɡìQÆÅQÍe. F „áêOfÜ«∞ <åºÜ«∞O [~°∞QÆ∞ `«∞O^ŒO>Ë,
W^Õ <åºÜ«∞O =∞~À „áêO`åxH˜ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ #=∞‡HÍxfl
„Ѩ[Ö’¡ HõeyOK«QÆÅQÍe. WÖÏ Jxfl „áêO`åÅ HÍi‡‰õΩÅ∞
ã¨OѶ¨∞˜`«"≥∞ÿ`Õ, Jxfl „áêO`åÅ ‰õΩ˜Å ~å[H©Ü«∂ʼnõΩ
`≥~°Ñ¨_»∞`«∞Ok. ^ÀÑ≤_ç ~å[H©Ü«∞"å^Œ∞Å∞ „áêO`åÅHõf`«OQÍ
ѨÖÏÜ«∞#O z`«Îy™êÎ~°∞. Wk [~°QÆHõáÈQÍ HÍi‡‰õΩÅ∞ „áêO`åÅ
"åsQÍ q_çáÈ~Ú XHõiH˘Hõ~°∞ â◊`«$=ÙÅ∞QÍ =∂iáÈÜ«∂~°∞.
„Ѩ[ŠѨiã≤÷u JÖψQ LOk. nxfl =∂~åÛeû# ÉÏ^Œº`«
HÍi‡Hõ=~åæÅ^Õ!
''„Ѩu Ü«ÚQÆOÖ’#∂ „Ѩ[Å#∞ âßã≤OKÕ ÉèÏ"åÅ∞ P<å˜
áêÅHõ =~°æѨ٠ÉèÏ"åÖË...— J<Õ Hõ=¸ºxã¨∞ì =∂xÃѶ™Èì
ã¨∂„fHõ~°}#∞ u~°QÆ~åã≤ „Ѩ[Å ÉèÏ"åÖË ~å[H©Ü«∂efl âßã≤OKÕ
q^èŒOQÍ =∂~°∞Ê KÕÜ«∞QÆÅQÍe.
WÖÏO˜ ÉèÏ=*ÏÅO`À ѨxKÕã≤#ѨC_Õ HÍi‡Hõ=~åæÅ LxH˜
Hõ#Ѩ_»∞`«∞Ok. „Ѩ*Ï ã¨=∞㨺Å∞ Ѩiëê¯~åxH˜ <ÀK«∞‰õΩOÏ~Ú.
`≥ÅOQÍ} ã¨=∞㨺`À áê@∞QÍ, PO„^èŒ, ã‘=∞ „áêO`åÅ „Ѩ[ʼnõΩ
<åºÜ«∞O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. `≥ÅOQÍ} „áêO`« „Ѩ[ÖÏ¡QÍ<Õ W~°∞
„áêO`åÅ „Ѩ[Å∞ Hõëêìefl Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~°∞. x~°∞^ÀºQÆ
ã¨=∞㨺efl Z^Œ∞~˘¯O@∞<åfl~°∞. h˜ ã¨=∞㨺#∞ Z^Œ∞~˘¯O@∞
<åfl~°∞. P „áêO`åÖ’¡ q^•~°∞÷ʼnõΩ ã¨=∞㨺Å∞<åfl~Ú. yi[#,
=∞Ç≤Ïà◊Å ã¨=∞㨺Å∞<åfl~Ú. JxflO˜Hõ<åfl ^Œo`«∞Å ã¨=∞㨺Å∞,
"åi =∞^茺# "≥·~°∞^茺 ã¨=∞㨺Å∞<åfl~Ú. D ã¨=∞㨺efl `≥ÅOQÍ}
„áêO`«, ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ™⁄=Ú‡ KÕã¨∞‰õΩ#fl>Ë¡ q∞QÆ`å
„áêO`åÅ ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ ™⁄=Ú‡ KÕã¨∞‰õΩ@∞O<åfl~°∞.
WO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ<Õ P „áêO`åÅ q^•º~°∞÷efl, |ÅÇ‘Ï#
L^ÀºQÆ∞efl `≥ÅOQÍ}‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ Lã≤Q˘Å∞Ê`«∞<åfl~°∞. D
~å[H©Ü«∞ K«^Œ~°OQÆOÖ’ =¸_»∞ „áêO`åÅ „Ѩ[Å∞, W`«~°
=~åæÅ∞ ã¨q∞^èŒÅ=Ù`«∞<åfl~°∞. nxfl x"åiOz, Jxfl „áêO`åÅ
"åiH˜ <åºÜ«∞O [iˆQ áÈ~åÏÅ∞ ~°∂ѨÙk^Œ∞ÌHÀ"åe. WÖÏ
áÈ~å@O KÕ¿ã áêsìÅ#∞ x¿+kèOK«_»O, "ÕÏ_»_»O D áêÅHõ
ѨH∆ÍÅ∞ ZѨC_»∞ KÕã¨∂Î<Õ LOÏ~Ú.
JOu=∞ q[Ü«∞O „Ѩ[Å^Õ HÍ|˜ì, „Ѩ[ʼnõΩ <åÜ«∞Hõ`«fiO
=Ç≤ÏOK«_»O `«Ñ¨Ê HÍi‡Hõ=~åæʼnõΩ =∞~À =∂~°æO LO_»‰õÄ_»^Œ∞!
T
"Õ∞, 20137

8. 8#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
`≥ÅOQÍ} „áêO`åxH˜ J<åºÜ«∞O [iyO^Œx, [~°∞QÆ∞
`«∞O^ŒO@∂ 'Hõhfl~°∞— HÍ~°Ûx áêsìÜÕ∞ ÖË^Œ∞. „Ѩu ZxflHõ‰õΩ
=ÚO^Œ∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ìO _ç=∂O_£ <åºÜ«∞"≥∞ÿ#^Œx,
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ"≥∞ÿ#^Œx ÉÏHÍÅ∂^Œx "åˆ~ ÖË~°∞. S#ѨʘH˜ QÆ`«
^Œâß|úOQÍ `≥ÅOQÍ} ã¨=∞㨺 ZHõ¯_»"Õã≤# Q˘OQÆ_ç JHõ¯_Õ
J#fl>Ë¡ `«Ñ¨Ê WO^Œ∞Ö’ U =∂~°∞Ê ÖË^Œ∞. HÍ~°}O áêʼnõΩÅ
F@∞ ÉϺO‰õΩ P@Ö’ `≥ÅOQÍ}"å^ŒO ˆH=ÅO XHõ |OuQÍ
ѨiQÆ}˜OK«_»O, F@¡ Ѩ|ƒO QÆ_»=QÍ<Õ 'X_»∞¤ KÕˆ~^•Hõ F_»
=∞Å¡#fl, X_»∞¤ KÕi# `«~åfi`« `≥_»∞¤ =∞Å¡#fl— J#fl K«O^ŒOQÍ
=º=ǨÏiOK«∞@Ö’ áêʼnõΩÅ∞ ~å@∞^ÕÖÏ~°∞. =∞# áêsìÅ
ѨQƘ"ÕëêÅ∞, Ô~O_»∞ <åÅ∞HõÅ ^À~°}˜ ˆH=ÅO F@∞¡, JkèHÍ~°O,
Pi÷Hõ ã¨fi„ѨÜ≥∂[#O HÀã¨"Õ∞ `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ˜ HÍ^Œx gi
"≥·Y~°∞Å∞ – PK«~°} ã¨Ê+¨ìO KÕã¨∞Î#flq.
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºOÖ’ „Ѩ[Å^Õ x~°¡Ü«∂kèHÍ~°O, JÖÏ
[~°∞QÆHõáÈ`Õ Jk „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO HÍ<Õ HÍ^Œ∞. `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å∞
„Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ìO HÍ"åÅx HÀ~°∞`«∞<åfl~°∞. `«=∞ PHÍOHõ∆#∞ J<ÕHõ
ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’, J<ÕHõ ~°∂áêÅÖ’ „ѨÉèí∞`åfiÅ =ÚO^Œ∞
"≥Å¡_çOKå~°∞. 1969Ö’ 369 =∞Okx „ѨÉèí∞`«fiO áêâ◊qHõOQÍ
HÍeÛK«OÑ≤Ok. `≥ÅOQÍ} „Ѩ*Ïã¨q∞uH˜ F@∞¡ "Õã≤ ÔQeÃÑ¿ãÎ
K≥<åflÔ~_ç¤ HÍO„ÔQãπÖ’ qb#O KÕã≤ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å#∞ ^ŒQÍ
KÕâß~°∞. WOk~°=∞‡ `≥zÛ# P~°∞ ã¨∂„`åŠѨ^äŒHõO H˘#
<åÅ∞Hõ‰õΩ =∞O^Œ∞"Õ¿ãÎ L#fl <åÅ∞Hõ áÈ~Ú# K«O^ŒOQÍ =Úb¯
~°∂Öòû áÈÜ«∂~Ú. „áêOfÜ«∞ Hõq∞© ~°^Œ∞Ì J~ÚOk. P `«~åfi`«
hà◊√§, x^èŒ∞Å∞, =#~°∞Å∞, H˘Å∞=ÙÅ∞ HÀ™êÎO„^èŒ ÃÑ`«ÎO^•~°∞Å∞
H˘Å¡Q˘@∞ìHõáÈÜ«∂~°∞. 1996 #∞Oz „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# =∞e^Œâ◊
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞OÃÑ· K«O„^ŒÉÏ|∞ L‰õΩ¯áê^ŒO "≥∂Ñ≤
HõàÏHÍ~°∞Å#∞, L^Œº=∞ HÍ~°∞Å#∞ ǨÏ`«º KÕ~ÚOKå_»∞. nO`À
K«O„^ŒÉÏ|∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å áêe@ H˜~å`«‰õΩ_»∞ Jx
`ÕeáÈ~ÚOk. U =∂„`«O WOy`« *Ï˝#O ÖËx `≥ÅOQÍ}
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsì <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ U=∞<åÖ’ „Ѩ[ÖË
x~°‚~ÚOK«∞HÀ"åe. `≥ÅOQÍ} H˘~°‰õΩ, ™ê=∂lHõ <åºÜ«∞O
H˘~°‰õΩ áêsì Ãјì# ^Õ"ÕO^Œ~üQ“_£ uiy `≥Å∞QÆ∞ ^Õâ◊O
QÆ∂˜Ö’H˜ KÕ~°_»OÖ’ QÆÅ *∫z`«º"Õ∞q∞’ J~°÷OHÍ^Œ∞.
K«O„^ŒÉÏ|∞‰õΩ ÉèÏ+¨~å^•? `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å PHÍOHõ∆#∞
QÆ∞iÎã¨∞Î<åfl, JO^Œ∞‰õΩ =∂ HÍ~åºK«~°} Wk Jx „ѨHõ˜OK«x
"å_»∞ `≥ÅOQÍ} J#∞‰õÄÅO ZÏ¡ J=Ù`å_À `≥ÅOQÍ}
`≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O <åÜ«∞‰õΩÅ∞ K≥áêÊe. ~å[H©Ü«∞, Pi÷Hõ
„ѨÜ≥∂[<åÅ∞ `«Ñ¨Ê `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å PHÍOHõ∆Å∞ Ѩ@ì=x
K«O„^ŒÉÏ|∞ PK«~°} ~°∞A=ÙKÕã≤Ok.
WHõ `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìã¨q∞u, Jkè<Õ`« K«O„^ŒâıY~°~å=Ù `«=∞
áêsì U*ˇO_® `≥ÅOQÍ} XHõ¯>Ë #x ѨÅ∞ =∂~°∞¡ ¿Ñ~˘¯<åfl_»∞.
P áêsì 13 Uà◊¡ PK«~°} `≥ÅOQÍ} ™ê^èŒ#HõO>Ë ~å[H©Ü«∞
„ѨÜ≥∂[<åxˆH „áê^è•#º`« WzÛO^Œ#∞@Ö’ U =∂„`«O
ã¨Oâ◊Ü«∞OÖË^Œ∞. PÜ«∞# =∂@ʼnõΩ KÕ`«Å‰õΩ á⁄O`«# LO_»^Œ∞.
PÜ«∞#‰õΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞, q∞„`«∞Å∞ LO_»~°∞, JO^Œix
LѨÜ≥∂yOK«∞H˘x JO^ŒÅ"≥∞Hõ¯_»"Õ∞ PÜ«∞# <ÕiÛ# q^Œº,
XHõ¯™êi QÆ`« ¿ÑѨ~°∞¡ =∞ˆ~¡¿ãÎ, Zxfl ™ê~°∞¡ `≥ÅOQÍ} =zÛO^À
`≥Å∞ã¨∞ÎOk. „Ѩ[efl Pâ◊ÅѨšH˜Ö’ LOK«∞`«∞<åfl~°∞.
`≥ÅOQÍ}‰õΩ Pk #∞Oz WѨʘH˜ „^ÀǨÏO KÕã≤Ok, KÕã¨∞ÎOk
HÍO„ÔQã¨∞ áêsì. „^ÀÇ≤Ï J~Ú# HÍO„ÔQã¨∞`À ˜P~üZãπ á⁄`«∞Î
ZÏ¡ ã¨=∞O[ã¨O. 2004Ö’ HÍO„ÔQãπ`À á⁄`«∞Î ~å[H©Ü«∞
J=HÍâ◊ "å^ŒO HÍ^•? H˘O`« HÍÅO ˆHO„^ŒOÖ’, ~å„+¨ìOÖ’
=∞O„u Ѩ^Œ=ÙÅ∞ `«Ñ¨Ê ˜P~üZãπ ™êkèOzO^Õq∞˜? J^Õ
HÍÅOÖ’ B@~ü iOQ∑ ~À_£, áÈÅ=~°O, ѨÙezO`«Å,
áÈuÔ~_ç¤áê_»∞, FÃÑ<£HÍã¨∞ì ÖÏO˜ `≥ÅOQÍ} =ºuˆ~Hõ
HÍ~åºHõÖÏáêÅ∞ "≥·Ü«∞™êû~ü KÕѨ_»∞`«∞O>Ë ˜P~üÜ«∞ãπ =∞ø#O
=Ç≤ÏOzOk x[OHÍ^•? 2009Ö’ ^Œ∞~å‡~°æ"≥∞ÿ# K«O„^ŒÉÏ|∞
(˜_çÑ≤)`À á⁄`«∞Î J<≥·uHõO HÍ^•? `≥ÅOQÍ} „^ÀÇ≤Ï`À ^Àã‘Î
J=HÍâ◊"å^ŒO HÍ^•? WѨÊ_ç^•Hõ `≥ÅOQÍ} =ºuˆ~Hõ áêsìÅ`À
á⁄`«∞Î ÃÑ@∞ìH˘#fl ˜P~üZãπ WѨC_»∞ UHõOQÍ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ[ʼnõΩ „^ÀǨÏO KÕã¨∂Î HÀ™êÎO„^èŒ áêsìÅ ¿ã=Ö’ `«iOz
áÈ~Ú# J=HÍâ◊"å^Œ <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ ˜P~üÜ«∞ãπÖ’H˜
PǨ fixOK«_»OÖ’x <≥·uHõ`« Uq∞˜? XHõ "Õà◊ "åà◊√§ ÔQez<å,
DÜ«∞# áêsìÖ’ Qͺ~°O©QÍ LOÏ~°#fl #=∞‡HõO Uq∞˜?
QÆ`« H˘O`« HÍÅOQÍ ZxflHõÅ =ÚO^Œ∞ XHõ áêsìÖ’H˜, ZxflHõÅ
`«~åfi`« =∞~À áêsìÖ’H˜ Ñ≤~å~ÚOz# K«i„`«‰õΩ ˜P~üZãπ
Jf`«O Uq∞HÍ^Œ∞. QÆ`« J#∞Éèí"åÅ∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞
ã¨r=OQÍ L<åfl~Ú.
ZxflHõÅK«∞>Ëì`≥ÅOQÍ}Z<åflà◊√¡?
- Z. #iûOǨχÔ~_ç¤
#_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO

9. 9 "Õ∞, 2013
WHõ ÉèÏ~°fÜ«∞ [#`å áêsì KåŠѨq„`«"≥∞ÿ#@∞¡, `å#∞
JkèHÍ~°OÖ’H˜ =¿ãÎ <≥Å~ÀAÖ’¡ `≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞ KÕ™êÎ=∞x
#Ü«∞=OK«# KÕã¨∞ÎOk. QÆ`«OÖ’ KÕã≤# HÍH˜<å_» f~å‡#O
U"≥∞ÿOk? `å=Ú JkèHÍ~°OÖ’ L#flѨC_»∞ K«fÎãπQÆ_£,
L`«Î~åOK«Öò, *Ï~°öO_£ ~å„ëêìÅ∞ U~åÊ@∞ KÕã≤#ѨÙ_»∞ `≥ÅOQÍ}
ZO^Œ∞‰õΩ U~åÊ@∞ KÕÜ«∞ÖË^À ã¨Ô~·# ã¨=∂^è•#O K≥ѨÊ^Œ∞.
~å„+¨ìOÖ’ XHõ¯ ã≤Ñ≤ZO áêsì `«Ñ¨Ê `≥ÅOQÍ} =ºuˆ~HõOQÍ U
áêsì =∂Ï¡_»^Œ∞. J~Ú`Õ L^Œº=∞OÖ’ =∂„`«O JO^Œ~°∞
Hõeã≤ Ѩx KÕÜ«∞~°∞. "åºáê~åÅ∞, HÍO„ωõΩìÅ∞ =∂„`«O Hõe¿ã
KÕã¨∞Î<åfl~°∞. ^ÀK«∞‰õΩ<Õ HÍ_® HÀ™êÎO„^èŒ `≥ÅOQÍ} `Õ_®
Uq∞ÖË^Œ∞. |_® HÍO„ωõΩìÅ∞ HÀ™êÎO„^èŒ∞Åq, ã¨Éò HÍO„ωõΩìÅ∞
=∂„`«O `≥ÅOQÍ} "å^Œ∞Å"Õ. D áêsìÅ <åÜ«∞‰õΩÅ =º=Ǩ ~°
â‹·e K«∂ã¨∞ÎO>Ë `≥ÅOQÍ} `≥™êÎ~å? `≥¿ãÎ UÖÏO˜ áêÅ#
JOk™êÎ~°∞? HÀ™êÎO„^èŒ∞Å ~å[H©Ü«∞ ã¨O㨯 $uH˜ `≥ÅOQÍ}
"å^Œ∞Å ~å[H©Ü«∞ ã¨O㨯 $u U=∂„`«O aè#flOQÍ ÖË^Œ∞.
~å[H©Ü«∞ ã¨O㨯 $u aè#flOQÍ ÖË#ѨC_»∞ áêÅ# ‰õÄ_®
aè#flOQÍ LO_»^Œ∞.
hu su ÖËx HÍO„ÔQãπ áêsì Jkè<åÜ«∞‰õΩÅ∞ <≥„Ǩï,
WOk~°, ™⁄xÜ«∂ =~°‰õΩ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å#∞ ^ŒQÍ KÕâß~°#flk
Kåi„`«Hõ ã¨`«ºO, D P~°∞ ^ŒâßÉÏÌÅ∞QÍ ^ŒQÍHÀ~°∞ HÍO„ÔÔQ‰õΩ
`≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÅO`å Z^À XHõ<å_»∞ ã¨Ç¨ÏHõiOz# "åˆ~,
ÖË^• `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O áêsìÖ’ LO_ç `≥ÅOQÍ}‰õΩ „^ÀǨÏO
KÕã≤#"åˆ~. D „^ÀǨÏOÖ’ ÉèÏQÆ™êfiq∞ HÍx <åÜ«∞‰õΩÅ∞ KåÖÏ
J~°∞^Œ∞. Z<Àfl J|^•ÌÅ∞, Z<Àfl ^ŒÉÏ~ÚOѨÙÅ∞, Z<Àfl
J==∂<åÅ∞, Z<Àfl "Õ@HÍ~åÅ∞, Z<Àfl Hõq∞©Å∞, Z<Àfl
"åQÍÌ<åÅ∞ `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å =∞<À Ѷ¨ÅHõOÃÑ· z„uOK«|_ç
L<åfl~Ú. z=iH˜ ã¨fiÜ«∞OQÍ ˆHO„^Œ ǨϟO =∞O„u z^ŒO|~°O
áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ KÕã≤# „ѨHõ@#ˆH qÅ∞= ÖË^ŒO>Ë, gà◊√§ x[OQÍ
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ =º=ã¨÷ „Ѩux^èŒ∞ÖË<å? ÖËHõ ^ŒàÏs <åÜ«∞‰õΩÖÏ?
JO>Ë JHõ∆~åÅ gà◊√§ ^ŒàÏ~°∞ÖË#x ã¨=∂^è•#O =ã¨∞ÎOk.
`≥ÅOQÍ} HÀ~°∞‰õΩ<Õ `≥ÅOQÍ} "å^Œ∞Å∞ D „|+¨µì Ѩ˜ì#
~å[H©Ü«∂Å#∞, "å˜x "≥∂ã¨∞Î#fl <åÜ«∞‰õΩÅ#∞ "≥Ú^Œ@
F_çOKåeû LOk. „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ ~å[H©Ü«∂Å#∞, áêsìÅ#∞
x~å‡}O KÕã¨∞HÀ‰õΩO_® `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ʼnõΩ <åºÜ«∞O [~°∞QÆ^Œ∞.
F@∞¡ "Õ¿ã ã≤÷u #∞O_ç ~å[H©Ü«∂Å#∞ âßã≤OKÕ ã≤÷uH˜
„Ѩ*ÏL^Œº=∞O Z^ŒQÍe. `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å „âıÜ«∞ã¨∞û Ѩ@¡ U
=∂„`«O z`«Îâ◊√kú L<åfl „Ѩ`åº=∂flÜ«∞ „Ѩ*ÏL^Œº=∞ x~å‡}ÏxH˜
`≥ÅOQÍ} "å^Œ∞Å∞ Hõ$+≤ KÕÜ«∂e. ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ `ÀHõѨ@∞ì
g_®e.
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[ʼnõΩ áÈ~å@ "å~°ã¨`«fiO LOk,
`«~°`«~åÅ∞QÍ Z<Àfl L^Œº=∂Å∞ KÕâß~°∞. `åºQÍÅ∞ KÕâß~°∞.
Z<Àfl ~°HÍÅ J}z"Õ`«Å#∞ ÉèíiOKå~°∞. Éèíiã¨∞Î<åfl~°∞. ^˘~°Å∞,
Éèí∂™êfi=ÚÅ∞, ÃÑ`«ÎO^•~°∞Å áêâ◊qHõ ѨiáêÅ#Å#∞
ZkiOKå~°∞, kHõ¯iOKå~°∞. Z^Œ∞~°∞ HÍÅ∞ÊÅ∞, q∞ã≤ûOQ∑Å∞,
Z<£H“O@~üÅ∞ JxflO˜Ö’ ~å@∞^Õe L<åfl~°∞. D =∞e^Œâ◊
`≥ÅOQÍ} L^Œº=∞O XHõ˜#fl~° ^Œâß|ÌOQÍ KåÖÏ
„Ѩ*Ï™êfiq∞HõOQÍ, âßOu Ü«Ú`«OQÍ, x~°ã¨#Å`À =∂„`«"Õ∞
™êQÆ∞`ÀOk. áêʼnõΩÅ J„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ "≥·YiH˜ x~°ã¨#QÍ
Ü«Ú=‰õΩÅ∞ P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞ KÕã¨∞‰õΩO@∞<åfl~°∞. J~Ú<å ˆHO„^Œ,
~å„+¨ì „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ p=∞‰õΩ˜ì#>ˇÿ¡<å ÖË^Œ∞. `≥ÅOQÍ}Ö’
2009Ö’ ÔQez# âßã¨# ã¨Éèí∞ºÅO`å `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO
™êkè™êÎ=∞x „Ѩ[ʼnõΩ Ǩ q∞WKåÛ~°∞. F@∞¡ á⁄O^•~°∞, ÔQeKå~°∞.
HÍx ÔQez# `«~åfi`« D áêsì P áêsì Jx `Õ_® ÖˉõΩO_®
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å PHÍOHõ∆Å`À, „áê}ÏÅ`À K≥ÅQÍ@
=∂_»∞`«∞#fl ˆHO„^Œ, ~å„+¨ì „ѨÉèí∞`åfiÅ#∞ HÍáê_»∞`«∂ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ[Å#∞ ^ŒQÍ KÕâß~°∞. `≥ÅOQÍ}Ö’ XHõ =∂@, _èçb¡Ö’
=∞~À=∂@. „Ѩ[Å =ÚO^Œ∞ XHõ =∂@, Jkè<åÜ«∞‰õΩÅ =ÚO^Œ∞
=∞~À =∂@. JÃãOc¡ áê~°¡"≥∞Oò Ã++¨<£ûÖ’ ÖË#ѨÙÊ_»∞ XHõ
=∂@, Ã++¨<£ûÖ’ LO>Ë =∞~À =∂@ =∂Ï¡_»∞`«∂ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ[Å#∞ =OzOK«∞_Õ HÍ^Œ∞ `«=∞#∞ `å=Ú =OzOK«∞‰õΩ#fl
^Œ∞~å‡~°æ"≥∞ÿ#, hK« ã¨O㨯 $u =∞# <åÜ«∞‰õΩÅk. 2009
_çÃãO|~ü 9 „ѨHõ@# `«~åfi`« ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ Hõhã¨OQÍ
L#fl *Ï_» ‰õÄ_® ZHõ¯_® ÖË^Œ∞. `≥ÅOQÍ}Ö’ áêsìÅ <Õ`«Å∞
xâ◊≈|ÌOQÍ =ÚYO Kå>Ëã¨∞‰õΩx u~°∞QÆ∞`«∞<åfl~°∞. JÃãOc¡
ã¨=∂"ÕâßÅ∞, ã‘ÊHõ~ü áÈ_çÜ«∞OÅ ^ŒQÆæ~° J~°∞ѨÙÅ∞, "åH“òÅ∞,
ã¨ÃãÊ#¬#∞¡, JÃãOc¡ „áêOQÆ}OÖ’<Õ "å^•Å∞, g∞_çÜ«∂`À
K«~°ÛÅ∞ `«Ñ¨Ê `≥ÅOQÍ} Tà◊§Ö’¡ gà◊¡ Tã¨∞ Hõhã¨OQÍ
HõxÑ≤OK«@O ÖË^Œ∞. U^≥·<å JkèHÍiHõ Ѩ~°º@# KÕÜ«∂eû =¿ãÎ
=ÚO^Œã¨∞Î JÔ~ã¨∞ìÅ∞, "ÕÖÏk =∞Ok áÈbã¨∞ ^ŒO_»∞`À Ü«Ú^•úxH˜
|Ü«∞Å∞ ^Õi#@∞¡ LO@∞Ok.
2009 #=O|~ü 29 ÔHã≤P~ü J=∞~°} x~°Ç¨ ~° nHõ∆‰õΩ
‰õÄ~°∞Û#flk ÅQÍÜ«∞`ü W"åfibì =~°‰õΩ „Ѩ[Å∞ x~°O`«~°OQÍ
L^Œº=∞OÖ’ „H©Ü«∞jÅOQÍ, ã¨$[<å`«‡HõOQÍ áêÖÁæO@∞<åfl~°∞.
„Ѩ*Ï™êfiq∞Hõ Ѩ^ŒÌ`«∞Ö’¡, âßOuÜ«Ú`« =∂~åæÅÖ’ „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì

10. 10#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
PHÍOHõ∆#∞ =ºHõÎO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. `≥ÅOQÍ}#∞ J_»∞¤HÀ=_®xH˜
„Ѩܫ∞uflOz# ã‘=∂O„^èŒ áêÅHõ=~åæÅ∞ `≥ÅOQÍ} L^Œº=∞
â◊‰õΩÎÅ =ÚO^Œ∞ xÅ=ÖËHõáÈÜ«∂~Ú. J~Ú`Õ `≥ÅOQÍ}
~å[H©Ü«∞ â◊‰õΩÎÅ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞, J<≥·Hõº`«ÖË W"åà◊ `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞OÖ’ „Ѩ^è•# ֒ѨOQÍ HõxÑ≤ã¨∞Î#flk. ã¨Ç¨ Ü«∞ x~åHõ~°}
ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ `≥ÅOQÍ} ~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞‰õΩÅ∞, =∞O„`«∞Å∞,
Z"≥∞‡Ö˺Å∞ D „ѨÉèí∞`åfiʼnõΩ ã¨Ç¨ÏHõiOK«Hõ áÈ~Ú LO>Ë
Ѩiã≤÷`«∞Å∞ "Õ~°∞QÍ LO_Õq. ã¨HõÅ [#∞Å ã¨"≥∞‡ ã¨O^Œ~°ƒùOQÍ
„Ѩ[Å`Àáê@∞ `≥ÅOQÍ} „áêO`« „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å∞, áêsìÅ∞,
<åÜ«∞‰õΩÅ∞ áÈ~å@OÖ’ Hõeã≤=zÛ LO>Ë ˆHO„^Œ „ѨÉèí∞`«fiO
g∞^Œ =∞iO`« XuÎ_çx ÃÑOz LO_Õ"åà◊¡O. `≥ÅOQÍ} „áêO`«
~å[H©Ü«∞ <åÜ«∞Hõ`åfiʼnõΩ ~å[H©Ü«∞ „ѨÜ≥∂[<åÅ∞ `«Ñ¨Ê „Ѩ[Å
PHÍOHõ∆Åg∞^Œ Ѩ˜ìOѨ٠ÖˉõΩO_® áÈ~ÚOk. `å=Ú Z#∞fl‰õΩ#fl
áêsìÅ∞, P áêsìʼnõΩ „áêux^茺O =Ç≤Ïã¨∞Î#fl „Ѩ*τѨux^èŒ∞Å∞
„Ѩ[Å PHÍOHõ∆ʼnõΩ J}∞QÆ∞}OQÍ #_»∞K«∞HÀÖË^Œ∞. `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∂xH˜ `≥ÅOQÍ} <åÜ«∞‰õΩÖË J_»¤OH˜QÍ =∂~°_»O
qѨs`«"≥∞ÿ# Ѩi}Ï=∞O. WÖÏO˜ ã≤÷u „ѨѨOK« L^Œº=∞
K«i„`«Ö’ =∞Ô~Hõ¯_» HõxÊOK«^Œ∞. `≥ÅOQÍ}Ö’ =∂„`«O ~å[H©Ü«∞
áêsìÅ∞ ^Œ∞~å‡~°æ"≥∞ÿ# ^ŒQÆ∞Öσr áê„`«#∞ áÈ+≤OK«_»O
â’K«hÜ«∞O. „Ѩ[Å PHÍOHõ∆Å#∞ Q“~°qOz ã¨=∞㨺Å∞
Ѩi+¨¯iOK«=eû# ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ `≥ÅOQÍ}Ö’ qO`«QÍ
„Ѩ=iÎã¨∞Î<åfl~Ú. „Ѩ[ŠǨωõΩ¯Å#∞ Q“~°qOz, J=ã¨~åÅ#∞
f~°ÛQÆeˆQ˜q =∂„`«"Õ∞ ~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞. „Ѩ[Å HÀ~°‰õΩ
U~°Ê_Õq „Ѩ[Å ã¨=∞㨺Å∞ Ѩi+¨¯iOKÕq =∂„`«"Õ∞ „Ѩ[Å
~å[H©Ü«∞ áêsìÅ∞ J=Ù`å~Ú.
W©=Å<Õ ÔHã≤P~ü `«# Jã¨Å∞ PHÍOHõ∆ |Ü«∞@ ÃÑÏì_»∞.
=KÕÛ ZxflHõÖ’¡ 100 âßã¨# ã¨Éèí, 15 Ö’H±ã¨Éèí ™ê÷<åÅ∞ ÔQe¿ãÎ
_èçb¡ ÃÇ·Ï„^•ÉÏ^£‰õΩ =ã¨Îk. `≥ÅOQÍ} Wã¨Îk Jx ÅHõ∆ ºOQÍ
„ѨHõ˜OKå_»∞. PÜ«∞# J#∞‰õΩ#fl@∞¡ ã‘@∞¡ =zÛ<å `≥ÅOQÍ}
~å^Œx PÜ«∞# JO`«~å`«‡‰õΩ `≥eÜ«∞^Œ#∞H˘#∞. PÜ«∞# D
HÍÅѨ٠„Ѩ=ÚY ~å[huA˝_»∞. JO^Œ∞Ö’ ã¨O^ÕǨÏO Uq∞ÖË^Œ∞.
2014Ö’ ˆHO„^ŒOÖ’ HÍO„ÔQã¨∞ QÍh a*ËÑ‘ QÍh XO@iQÍ
JkèHÍ~°OÖ’H˜ ~å^Œx PÜ«∞#H˜ `≥eÜ«∞^•? D Ô~O_çO˜Ö’
U XHõ¯ áêsì W`«~° áêsìÅ`À Hõeã≤ ‰õÄ@q∞QÍ U~°Ê_ç „Ñ¨Éèí∞`«fiO
U~åÊ@∞ KÕã≤<å, ‰õÄ@q∞Ö’x ÉèÏQÆ™êfi=∞ºáêsìÅ∞ Jhfl
`≥ÅOQÍ} U~åÊ@∞‰õΩ JOwHõi™êÎÜ«∞#fl |~À™ê U"≥∞ÿ<å
LO^•? WHõ ~å„+¨ìOÖ’ ˜P~üZãπ áêsì =∂„`«"Õ∞ `≥ÅOQÍ}
L^Œº=∞ ÃÑ>ˇOò fã¨∞‰õΩ#fl^•? J"≥∞iHÍ „ѨѨOKånèѨ`«ºO
KÕã¨∞Î#fl@∞¡ ÔHã≤P~ü `≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å#∞ âßtã¨∞Î#fl@∞¡QÍ ÖË^•?
ã≤.Ñ≤.S, „Ѩ*ÏѨO^ä•, <åQÆO [<å~°÷<£ Ô~_ç¤Å‰õΩ `≥ÅOQÍ} X@∞¡
J_çˆQ J~°›`« ÖË^•? ÔHã≤P~ü áêsìÖ’ KÕi ˜ÔHò J_»∞H˘¯x,
HÍ^Œ∞(H˘#∞H˘¯x) Z"≥∞‡Ö˺QÍ xÅ|_®ÖÏ? XHõ =∂@Ö’
K≥áêÊÅO>Ë ˜P~üZãπ áêsì f~°÷O ѨÙK«∞Û‰õΩO>Ë<Õ
`≥ÅOQÍ}"å^•? ÖˉõΩO>Ë `≥ÅOQÍ} „^ÀǨ ? |∞kú r=ÙÅ∞
PÖ’zOKåe. ˜P~üZãπÖ’ KÕ~°Hõ =ÚO^Œ∞ JÉèíºi÷ K«i„`«
Uq∞’ ѨijeOK«‰õΩO_® áêsìÖ’ KÕi`Õ JO`« =∂Ѷ‘ HÍ=_»O
k"åàÏ HÀ~°∞`«#O HÍ^•? D ã≤÷u n~°… HÍÅOÖ’ ˜P~üZãπ‰õΩ,
ÔHã≤P~ü‰õΩ J„Ѩu+¨ì `«Ñ¨ÊHõ `≥ã¨∞ÎOk. HÍO„ÔQãπ, `≥Å∞QÆ∞^Õâ◊O
áêsì âßã¨# ã¨Éèí∞ºÅ#∞, áê~°¡"≥∞Oò ã¨Éèí∞ºÅ#∞ ˜P~üZãπÖ’
KÕ~°∞ÛH˘x ˜ÔH@∞¡ W=fi_»O JO>Ë ˜P~üZãπ „^ÀǨïÅ áêsìQÍ
=∂~°∞`ÀO^• J#fl ã¨O^ÕǨÏO „Ѩ[Ö’¡ HõÅ∞æ`«∞Ok. WHõ áêsìÖ’
KÕ~°∞ÛH˘O@∞#fl "å~°∞ i>ˇÿ~ü¤ SÑ≤Zãπ, SZZãπ, WO[h~°∞¡,
_®Hõì~°∞¡, ÖÏÜ«∞~°∞¡, HÍO„ÏHõì~°∞¡, W`«~° áêsìÅ Z"≥∞‡Ö˺Å∞,
ZOÑ‘Å∞ HÍ=_»O`À ˜P~üZãπ ‰õΩ_® ^èŒ#=O`«∞Å áêsìQÍ,
ÔQÅ∞"åÅO>Ë _»|∞ƒ "≥^Œ[ÖË¡ áêsìQÍ =∂~°∞`«∞Ok. "≥Ú`«ÎOQÍ
K«∂¿ãÎ ÔHã≤P~üˆH `≥ÅOQÍ} „Ѩ[ŠѨ@¡, L^Œº=∞O Ѩ@¡ #=∞‡HõO
ÖË^ŒxÑ≤ã¨∞ÎOk. x[OQÍ PÜ«∞#‰õΩ L^Œº=∞O Ѩ@¡ #=∞‡HõO
LO>Ë PÜ«∞# áêsìÖ’ QÆ`« Ѩk ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ Ñ¨x KÕã≤#
L^Œº=∞ HÍ~°ºHõ~°ÎʼnõΩ ˜ÔH@∞¡ WKÕÛ"å~°∞.
=KÕÛ ZxflHõÖ’¡ 100 âßã¨# ã¨Éèí ™ê÷<åÅ∞, 15 Ö’H±ã¨Éèí
™ê÷<åÅ∞ ÔQÅ=@"Õ∞ ÅHõ∆ ºOQÍ ˜P~üZãπ XO@i áÈ~°∞‰õΩ ã≤^ŒúO
HÍ=@O „Ѩ`ÕºHõ `≥ÅOQÍ}#∞ HÍOH˜∆OKÕ "å~°O^Œih
PO^Àà◊#‰õΩ QÆ∞iKÕã¨∞ÎOk. D Z`«∞ÎQÆ_» |Å"≥∞ÿ# ~å[H©Ü«∞
â◊H˜ÎQÍ ˜P~üZãπ Z^ŒQÆ_®xHõ<åfl „Ѩ[Å „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì PHÍOHõ∆‰õΩ
Ǩ xHõeyOK«ÏxˆH ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»∞`«∞Ok. ˜P~üZãπ ˜ÔH@∞ìÃÑ·
ÔQez# "å~°O`å áêsìH˜ U"Õ∞~°‰õΩ Hõ@∞ì|_ç =ÙOÏ~°#flk
"≥Ú^Œ˜ „Ѩâ◊‡. ˜P~üZãπ =∞^ŒÌ`«∞`À ˆHO„^ŒOÖ’ „ѨÉèí∞`«fiO
U~°Ê_ç`Õ Ñ¨^Œg "åº"≥∂ǨÏO`À =∞~À™êi Ѩ_çáÈ~°#fl Qͺ~°O©
Uq∞˜? QÆ`«O #∞O_ç J#∞Éèí"åÅ∞ ã‘fiHõi¿ãÎ 2004 ™ê^è•~°}
ZxflHõÅ∞, 2008 LѨ ZxflHõÅ∞, 2008 Ѷ¨e`åÅ∞, P `«~åfi`«
=zÛ# LѨ ZxflHõÅ∞ `å*Ï #Å¡Q˘O_» – Y=∞‡O– =~°OQÆÖò
Láê^蕺ܫ∞ xÜ≥∂[Hõ=~°æ ZxflHõ Ѷ¨e`«O UO <ÕiÊOk. 2009
`«~åfi`« QÆ`« =¸_Õà◊§ Ѩi}Ï=∂Å∞, PO^Àà◊#Å∞, `≥ÅOQÍ}
„Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì L^Œº=∞ L^èŒ$uH˜ ˜P~üZãπ áêsì XHõ¯>Ë
HÍ~°}=∂? ˆHO„^ŒOÖ’ XO@iQÍ U XHõ¯ áêsì`À#∂ „ѨÉèí∞`«fiO

11. 11 "Õ∞, 2013
U~°Ê_»ÖË^Œ#flk "åã¨Î=O. |Ǩïà◊ áêsìÅ`À ‰õÄ_ç# „ѨÉèí∞`«fi
U~åÊ@∞Ö’ ˜P~üZãπ ã¨OMϺ|ÅO J=ã¨~°O ÖËHõáÈ`Õ ~ÚHõ
`≥ÅOQÍ} „Ѩ[Å „Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì PHÍOH∆Í J^èÀQÆ`Õ<å? JO^Œ∞ˆH
PO^Àà◊#Å∞ – L^Œº=∂Å∞ J=ã¨~°O ÖË^Œx ˜P~üZãπ Jkè<Õ`«
=∞#ã¨∞Ö’x =∂@#∞ ~ÚѨʘ #∞OKÕ "≥Å¡_çã¨∞Î<åfl~å? J<Õ
ã¨O^ÕǨÏO HõÅ∞QÆHõ =∂#^Œ∞.
ÉèÏ~°fÜ«∞ [<å`åáêsì ~å#∞#fl ZxflHõÖ’¡ ˜P~üZãπ`À
á⁄`«∞ÎÃÑ@∞ì‰õΩO>Ë ÔQez# a*ˇÑ≤ ZOÑ≤Å∞ XHõ"Õà◊ ^äŒ~ü¤„Ѷ¨Oò‰õΩ
=∞^Œú`«∞ W"åfieû=¿ãÎ "åà◊§ Jkèëêì<åxfl HÍ^Œx =ÚO^Œ∞‰õΩ
~åQÆÅ~å?Z<£_çZ‰õΩ =∞^ŒÌ`«∞ W"åfieû# Ѩiã≤÷u =¿ãÎ ã≤Ñ≤S
ZOÑ≤Å∞ "åi *ÏfÜ«∞ <åÜ«∞Hõ`åfixfl HÍ^Œx ~åQÆÅ~å? "åi
™ê÷<åÖ’¡ ˜P~üZãπ ZOÑ≤Å∞ LO>Ë P áêsì x~°‚Ü«∂xH˜
Hõ@∞ì|_ç `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ì ™ê^èŒ# HÀã¨O UOKÕÜ«∞=∞<åfl KÕ™êÎ~°∞
Hõ^• J#fl "å^Œ##∞ ÔHã≤P~ü ÖË=nã¨∞Î<åfl~°∞. J^Õ x["≥∞ÿ`Õ
ÔQez# ˜P~üZãπ 15 =∞Ok`À ~Ú`«~° áêsìÅ, *ÏfÜ«∞
áêsìÅ ã¨Ç¨ÏHÍ~°O, =∞^ŒÌ`«∞ ÖˉõΩO_® áê~°¡"≥∞O@∞Ö’ „Ѩ`ÕºHõ
~å„+¨ì aÅ∞¡ áêã¨=Ù`«∞O^•? ˆHO„^ŒOÖ’ ˜P~üZãπ =∞^ŒÌ`«∞xKÕÛ
„ѨÉèí∞`åfixH˜ ã≤Ñ≤S, a*ˇÑ≤, =∞^Œú`«∞x=fiHõáÈ`Õ `≥ÅOQÍ}
„Ѩ`ÕºHõ ~å„+¨ì aÅ∞¡‰õΩ P áêsìÅ =∞^Œú`«∞ J=ã¨~°O ÖË^•?
H˘O^Œ~°∞ ˜P~üZãπ <åÜ«∞‰õΩÅ∞ KÕ¿ã D "å^Œ#Å∞ "å^Œ#‰õΩ
xÅ|_»ÖË=Ù. PK«~°}‰õΩ JO`«Hõ<åfl xÅ|_»ÖË=Ù. ˆHO„^ŒOÖ’
˜P~üZãπ =∞^Œú`«∞`À U~°Ê_ç# Ü«ÚÑ≤ZÖ’ „Ѩã¨∞Î`« ÉèÏQÆ™êfi=∞º
áêsìÅ∞ JOwHõiOK«#O^Œ∞=Å¡<Õ ™ê^茺O HÍ=@O ÖË^Œx
K≥|∞`«∞<åfl~°∞. ˆ~Ѩ٠˜P~üZãπ |ÅѨiKÕ „ѨÉèí∞`«fiO ‰õÄ_®
ˆHO„^ŒOÖ’ D =∂@Å∞ K≥ѨÊ^Œ<Õ Qͺ~°O©x ˜P~üZãπ
W=fiQÆÅ∞QÆ∞`«∞O^•? Wk "≥∂ã¨Ñ¨Ói`« ZxflHõÅ Z`«∞ÎQÆ_».
Ѩ~ÀHõ∆OQÍ HÍO„ÔQãπ áêsìH˜ ^ÀǨÏ^ŒÑ¨_Õ Z`«∞ÎQÆ_». `≥ÅOQÍ}
x<å^ŒO ~ÚѨC_»∞ ˜P~üZãπ ¿Ñ>ˇO@∞ HÍ^Œ∞. JO^Œ∞Ö’
ã≤OǨÏÉèÏQÆO =∂„`«"Õ∞ ^•x "åÏ. ˜P~üZãπ |ÅO `≥ÅOQÍ}
x<å^Œ=∞#flk "åã¨Î=O. HÍx JO^Œ∞Ö’ Zxfl |ÅÇ‘Ï#`«Å∞
<åflÜ≥∂ "åiˆH HÍ^Œ∞ „Ѩ[ÅO^ŒiH© `≥Å∞ã¨∞. J^˘Hõ¯>Ë |Å"≥∞ÿ`Õ
Ѷ≤~å~ÚOѨÙʼnõΩ „áÈ`åûǨÏ"≥∞O^Œ∞‰õΩ? `«∞k QÆ_»∞=ÙÖˇO^Œ∞‰õΩ?
HÍO„ÔQãπ ^èŒ$`«~å„+¨ì H“yeÔH· P~å@"≥∞O^Œ∞‰õΩ? L^Œº=∞OÖ’
Hõe™⁄KÕÛ áêsìÃÑ· "ÕÖˇuÎ K«∂Ѩ_»O Hõ<åfl P "ÕÅ∞#∞ `«=∞
áêsìÅÃÑ· =∞o¡¿ãÎ „Ѩ[Å PHÍOHõ∆ <≥~°"Õ~°_®xH˜, Páêsì Ѩiî+¨ì
Ѩ_»_®xH˜, `≥ÅOQÍ} ~å„+¨ìO ™êkèOK«∞HÀ=_®xH˜
^ÀǨÏ^ŒÑ¨_»∞`«∞Ok.
#Å¡=∞Åt~°"≥∞uÎ.......
–Ñ≤."≥OHõ>Ëâ◊fi~° â◊~°‡
ZuÎ# Ñ≤_çH˜à◊§g∞^Œ - <≥`«∞Î~°∞ÖË zq∞‡<å~°∞
Hõ`«∞ÎÖˇO`« ^Œ∂ã≤<å - Hõ^Œ<åxfl =^ŒÅÖË^Œ∞
IIZuÎ#II
#Å∞QÆ∞`«∞#fl ^•iÖ’# - #_»ÔHO`À ^Œ∂~°"≥∞ÿ#
[#O áÈ~°∞ÉÏ@Å~Úº - *ˇO_®Öˇ·# g~°∞ÖÏ~°
IIZuÎ#II
D<ÕÅ Dh~°∞ - =∞#^Õ#x Kå˜ã¨∂Î
[Öò [OQÆÖò [g∞#∞ÔH· - [OQ∑ KÕÃã â◊¥~°∞ÖÏ~°
IIZuÎ#II
J}˜yáÈ=Ù Pâ◊Ü«∂Å∞ - ==Ú‡HÍ=Ù #=∞‡HÍÅ∞
#=Ú‡‰õΩ#fl x*ÏÅ~Úº - xÅ∞"≥`«∞Î# xez<å=Ú
IIZuÎ#II
‰õΩ„@Öˇ<˘fl [iy<å - ‰õΩ`«O„`åÅ∞ Ѩxfl<å
PHÍOHõ∆Å∞ JO^Œ∞HÀx - ѨO`«"≥∞ÿ# áÈ~°∞ =∞#k
IIZuÎ#II
|O^èŒ<åÅ |O^Œ∂‰õΩÅ - áÈ~°∞K«i`« `≥ÅOQÍ}
q~°|∂ã≤# `åºQÍÅ - =∞˜ì`«e¡ D <ÕÅ
IIZuÎ#II
#Å¡=∞Å t~°"≥∞uÎ - Ñ≤Å∞™ÈÎOk Hõ^Œ∞Å∞`ÀOk
Hõ^Œ#=∞~Úº HÍÅ∞^Œ∞qfi - q[Ü«∞=∞~Úº ZQÆÜ«∞=∞Ok
IIZuÎ#II
g~°∞ÖÏ~° nè~°∞ÖÏ~° - `≥ÅOQÍ} a_»¤ÖÏ~°
JO^Œ∞HÀO_ç `≥ÅOQÍ} - L^Œº=∂Å =O^Œ<åÅ∞
áê@
T T

12. 12#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
=∞^茺^èŒ~å ã¨=Ú„^ŒOÖ’x XHõ z#fl nq Ãã··„Ѩãπ. 10 ÅHõ∆Å
[<åÉèÏQÆÅ P z#fl ^Õâ◊O ÃÑ^ŒÌÃÑ^ŒÌ ^ÕâßÅ |_®ÃÑ@∞ì|_ç ^•~°∞Å
^≥|ƒ‰õΩ |eHÍ#∞Ok. „ѨѨOK« ^èŒxHõ ^ÕâßÅÖ’ XHõ>ˇÿ#
J"≥∞iHÍÖ’ 2008Ö’ „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèíO S~Àáê‰õΩ
áêH˜ XH˘¯Hõ¯ ^Õâßxfl <åâ◊#O KÕ™ÈÎOk. QÆ`« H˘kÌ
ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ "å~°ÎÖ’¡H˜ JO`«QÍ ~åx ˆH=ÅO Ѩk ÅHõ∆Å
[<åÉèÏ QÆÅ Ã㷄Ѩãπ Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèíO QÆ`« ѨHõ∆O ~ÀAÖ’¡<Õ
f„=OQÍ S~Àáê#∞ ‰õΩk¿Ñã≤Ok. ^Õâ◊ Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∞ |Å"≥∞ÿ#
ѨÙ<å^Œ∞ÅÃÑ· xi‡OK«‰õΩO_® Ѩ~å~Ú ^ÕâßÅ |ÅÇ‘Ï#`«ÅÃÑ·
P^è•~°Ñ¨_ç PHÍâ◊ ™œ^è•Å∞ xi‡OKåÅ#∞‰õΩO>Ë UO [~°∞QÆ∞
`«∞O^À Ã㷄Ѩãπ ã¨OH∆ÀÉèíO `å*Ï `å~å¯}O. ~å~Úf`À
W<≥fiã¨ì~°¡#∞ PHõi¬Oz ˆH=ÅO „^Œ=º ~°OQÆOÃÑ·<Õ =∞#∞QÆ_»
™êyOKåÅ#∞‰õΩ#fl Ã㷄Ѩãπ =ӺǨÏO ^≥|ƒuOk. JO^Œ∞ˆH, JO`«
z#fl ^Õâ◊ ã¨=∞㨺#∞ ÃÑ^ŒÌ Hõ„~°`À H˘_ç`Õ `«Ñ¨Ê Ѩi+¨¯iOK«ÖË#O`«
|ÅÇ‘Ï#OQÍ Ã㷄Ѩãπ Pi÷Hõ =º=ã¨÷ `«Ü«∂Ô~·Ok.
Ã㷄Ѩãπ ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜ <ÕѨ^䕺xfl ‰õΩ¡Ñ¨ÎOQÍ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
XHõ z#fl nq ^Õâ◊O Ã㷄Ѩãπ. Ѩ#∞flÅ∞ LO_»x, =_ô¤ˆ~@∞¡
J`«ºkèHõOQÍ LO_Õ ÉϺOH˜OQ∑ =º=ã¨÷‰õΩ D ^Õâ◊O HÍ}Ïz.
q^Õj W<≥fiã¨ì~°¡‰õΩ, =∞hÖÏO_»iOQ∑‰õΩ, Ѩ#∞fl ZQÆ"Õ`«^•~°∞ʼnõΩ
ã¨fi~°æ^•=∞OQÍ ¿Ñ~°∞ á⁄Ok#O^Œ∞# "ÕÅHÀ@¡ Ü«¸~ÀÅ∞ Ã㷄Ѩãπ
ÉϺO‰õΩÖ’¡H˜ =zÛ KÕ~å~Ú. Ѷ¨e`«OQÍ x[ Pi÷Hõ =º=ã¨÷ HõO>Ë
„^Œ=º ~°OQÆO J<ÕHõ Ô~@∞¡ qã¨ÎiOzOk. Ã㷄Ѩãπ =$kúˆ~@∞
2003–2008 ã¨O=`«û~åÅ =∞^茺 3.8 âß`«O LOk. Ü«¸~À
^ÕâßÅ =$kúˆ~@∞ J^Õ HÍÅOÖ’ 1.9 âß`«O =∂„`«"Õ∞ LOk.
2009Ö’ 1.7 âß`«O, 2010, 2011 ã¨O=`«û~åÅÖ’ =∞s
`«‰õΩ¯= =$kúˆ~@∞ iHÍ~°∞¤ J~ÚOk. Ã㷄Ѩãπ =$kúˆ~@∞ L`«ÊuÎ
^•fi~å HÍHõ, ¿ã=Å∞, Ѩ~åº@Hõ, ÉϺOH˜OQ∑, iÜ«∞Öò Z¿ãìò
^•fi~å ã¨=∞‰õÄiOk. 2012 Ѷ≤„|=iÖ’ ÉϺOH± PѶπ Ã㷄Ѩãπ
1 aeÜ«∞<£ Ü«¸~ÀÅ∞, bH© ÉϺOH± 2.5 aeÜ«∞<£ Ü«¸~ÀÅ∞
#+¨ìáÈ~Ú#@∞¡ „ѨHõ˜OKå~Ú. ~°+¨º<£ ã¨OѨ#∞flÅ∞ Ãã·`«O ZO`À
=∞Ok D ^Õâ◊OÖ’x ÉϺO‰õΩÖ’¡ `«=∞ _»|∞ƒ#∞ ^•K«∞‰õΩ<åfl~°∞.
Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÅ∞ JkèHõ =_ô¤Å#∞ Pâ◊ EÑ≤ ѨÅ∞ ^ÕâßÅ
ã¨OѨ#∞flÅ#∞, „Ѩ^è•#OQÍ ~°+¨º#¡#∞ (Ãã·„Ñ≤Ü«∂@¡#∞)
gѨs`«OQÍ PHõi¬Oz ÉèÏsQÍ _çáêl@∞¡ ¿ãHõiOKå~Ú. P
^Õâ◊ ÉϺO‰õΩÅ∞ ¿ãHõiOz# _çáêl@∞¡ l_çÑ≤ HõO>Ë Zxq∞k
Ô~@∞¡ JkèHõOQÍ L<åfl~Ú. Ã㷄Ѩãπ Pi÷Hõ ~°OQÆO z#flk
HÍ=_»O`À W`«~° WÜ«Ú ^ÕâßʼnõΩ ~°∞}ÏÅ∞ WzÛOk. =ÚYºOQÍ
„wãπ ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ=_»O`À Jã¨Å∞ ã¨=∞㨺
"≥Å∞QÆ∞Ö’H˜ =zÛOk. Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÖ’¡ 2000 HÀ@¡ Ü«¸~ÀÅ
"Õ∞~°‰õΩ _çáêlò KÕã≤# ~°+¨º<£ ‰õΩÉË~°∞ʼnõΩ Kå=Ù^≥|ƒ `«yeOk.
JѨiq∞`«"≥∞ÿ# x^èŒ∞Å∞ JO^Œ∞ÉÏX@∞Ö’ LO_»_»O`À "å˜x
J=ã¨~åÅÖ’ L#fl ^ÕâßʼnõΩ ~°∞}ÏÅ∞QÍ WzÛ ÅaÌ á⁄O^Œ_®xH˜
Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÅ∞ „Ѩܫ∞uflOKå~Ú. Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèíO`À
H˘@∞ìq∞Ïì_»∞`«∞#fl „wãπ#∞ Jq P^Œ∞‰õΩ<åfl~Ú. „wãπ
QÆ>ˇì‰õΩ¯`«∞O^Œx ÉèÏqOKå~°∞ `«Ñ¨Ê Jk ^≥|ƒuO>Ë `«=∞ Ѩiã≤÷u
Uq∞@#fl PÖ’K«# KÕÜ«∞ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ „wãπ HÀÅ∞HÀÖË^Œ∞.
Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ ÉϺOH˜OQ∑ JkèHÍ~°∞Å xˆ~Ìâ◊Hõ`«fiOÖ’<Õ Jq
D L^•~°`« K«∂áê~Ú. J~Ú<å „wãπ ã¨OH∆ÀÉèíO TÇ≤ÏOK«x
q^èŒOQÍ q+¨q∞OK«_»O`À Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÅ∞ ÉèÏs #ëêìÖ’¡
‰õÄ~°∞‰õΩ áÈÜ«∂~Ú. =∞i "å˜H˜ ã¨∂K«#Å∞ WzÛ#
Ü«Ú~ÀÑ≤Ü«∞<£ ÉϺOH˜OQ∑ ã¨Oã¨÷Å∞ WѨÙÊ_»∞ `«=∞ `«¿ÑÊg∞
ÖË^Œ#fl@∞ì, Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õˆ~¡ D Pi÷Hõ qѨ`«∞ΉõΩ HÍ~°‰õΩÅ#fl@∞ì
=º=ǨÏiã¨∞Î<åfl~Ú!
„ѨѨOK« Pi÷Hõ =º=ã¨÷Å#∞ xˆ~Ìtã¨∞Î#fl "åi ã¨∂K«#Å#∞
Ã㷄ѨãπÖ’ J=∞Å∞Ѩiz#ѨÙÊ_»∞ [iˆQk JO`«HõO>Ë aèè#flOQÍ
LO@∞O^•? WO`«‰õÄ „ѨѨOK« Pi÷Hõ „ѨÉèí∞=ÙÅ∞ ã¨∂zOz#
^Õq∞˜? á⁄^Œ∞Ѩ٠K«~°ºÅ∞, JxflOÏ q∞`« =ºÜ«∞O. „wãπ
JHõ∆~åÅ áê˜OzOk. k"åàÏ fã≤Ok. Ã㷄Ѩãπ ‰õÄ_®
áê˜OzOk. '„wãπ qëê^•xfl— q∞Oz# qëê^•xfl Ã㷄Ѩãπ
WѨC_»∞ K«q K«∂™ÈÎOk. D „Hõ=∞OÖ’<Õ „wãπÃÑ· L#fl
~°∞}ÉèÏ~åxfl `«yæOK«_»O [iyOk. JO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ x^èŒ∞Å
ã¨g∞Hõ~°}‰õΩ „wãπ *Ïs KÕã≤# ÉÏO_»¡Ö’ H˘O`« ÉèÏQÍxfl ~°^Œ∞Ì
KÕâß~Ú. Wk Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩʼnõΩ Pâ◊xáê`«"≥∞ÿOk. „wãπ
ÉÏO_»¡#∞ H˘#fl Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÅ∞ `«=∞ ÉÏO_»¡ qÅ∞=Ö’ 50
#∞Oz 70 âß`«O =~°‰õΩ HÀÖ’ÊÜ«∂~Ú. „Ѩã¨∞Î`«O D
ÉϺO‰õΩÅ∞ K≥e¡OKåeû# "≥Ú`«ÎO "å˜ =^ŒÌ L#fl _çáêl@¡
HõO>Ë KåÖÏ Z‰õΩ¯= LOk. =∞i XHõ˜H˜ Ô~O_»∞ =∂~°∞¡
"≥·Ñ¶¨ÖϺÅ∞ Z^Œ∞~°~Ú#ѨʘH© „ѨѨOK« Pi÷Hõ <åÜ«∞‰õΩÅ∞
ã¨OH∆ÀÉèíO#∞Ozã¨OH∆ÀÉèÏxH˜Ã㷄Ѩãπ
-Z. #iûOǨ Ô~_ç¤
#_»∞ã¨∞Î#fl HÍÅO

13. 13 "Õ∞, 2013
QÆ∞}áê~îåÅ∞ <Õ~°∞Û‰õΩ<åfl~å? JO>Ë Jk ÖË^Œ∞. ZO^Œ∞Hõx?
*ÏfÜ«∞ ™ê~°fiÉè∫=∞`åfiÅ#∞ Q“~°qOKÕ WOy`«O "åiH˜ LO>Ë
Hõ^•? „ѨѨOK« Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∞ U^À XHõ ~°Ç¨Ï㨺 ã¨Oã¨÷
#_»Ñ¨_»O ÖË^Œ∞. J~Ú`Õ ^•xx xˆ~Ìtã¨∞Î#fl "å~°∞ ÉϺOH˜OQ∑
Zy˚‰õĺ˜"£Å∞, „Ѩ[Å∞ Z#∞fl‰õΩ#fl âßã¨# x~å‡`«Å∞,
ѨÅ∞‰õΩ|_ç QÆÅ Pi÷Hõ xѨÙ}∞Å∞, JkèHÍ~° ^ŒàÏsÅ∞. Ã㷄Ѩãπ
ã¨OH∆ÀÉèíO ѨÓiÎQÍ gi K«Å"Õ ã¨∞=∂. ~å#∞#fl 'S^Œ∞
ã¨O=`«û~åŠѨÙ#~°fiº=ã‘÷Hõ~°}— `«~°∞"å`« Ã㷄Ѩãπ Pi÷Hõ ~°OQÆO
ã¨QÍxH˜ ã¨QÆO Hõiy áÈ#∞Ok.
Ü«¸~À *’<£#∞ L‰õΩ¯ Ñ≤_çH˜@ âßã≤ã¨∞Î#fl [~°‡<£ Kå<£ûÅ~ü
UO*ˇÖÏ =∞Ô~¯Öò ѨلÔ~‰õΩ Ѩ٘ì# D |∞kú Ã㷄Ѩãπ‰õΩ âßѨOQÍ
=∂iOk. qã‘Î~°‚O ^Œ$ëêìº „ѨѨOK«OÖ’ 168= ™ê÷#OÖ’,
[<åÉèÏ s`åº 159= ™ê÷#OÖ’ L#fl D =∞^茺 ^èŒ~å ã¨=Ú„^Œ
nfiѨ ^Õâ◊O "≥Ú^Œ@ kèHͯ~åxfl „ѨHõ˜OzOk. áê~°¡"≥∞O@∞
ÉèÏs "≥∞*Ïi©`À Ü«¸~À ɡ~ÚÅ=Ùò aÅ∞¡#∞ u~°ã¨¯iOzOk.
`«=∞ ^ÕâßxH˜ LnÌѨ# Ѩ^äŒHõO „ѨHõ˜Oz# ѨHõ∆OÖ’ S~Àáê
Ü«¸xÜ«∞<£, Ü«¸~À*’<£ #∞Oz "≥·^˘ÅQÆ∞`å=∞x Ã㷄Ѩãπ
J^茺‰õ∆Ω_»∞ ɡkiOz#@∞¡ "å~°ÎÅ∞ =KåÛ~Ú. |Ç≤Ïëê¯~° J¢ã¨ÎO`À
JO^Œih QÆ_»QÆ_»ÖÏ_çOKÕ '„`«Ü«∞O— YOQÆ∞u<ÕÖÏ `å"Õ∞
Ü«¸~À#∞ |Ç≤Ï+¨¯i™êÎ=∞x ɡkiOzOk. Hõ^äŒ J_»¤OuiyO^Œ<Õ
JO`å J#∞‰õΩ<åfl~°∞. J~Ú`Õ „Ѩ*Ï™êfi=∞ºO QÆ∞iOz ÃÑ^ŒÌ
Hõ|∞~°∞¡ K≥¿ÑÊ S~Àáê Ü«¸xÜ«∞<£ „|ÃãûÖòûÖ’ x~°‚~ÚOz#
Ѩ^äŒHõO J=∞Å∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# K«ÏìÅ#∞ WѨʘˆH
P"≥∂kOz#O^Œ∞# `å*ÏQÍ ‰õΩki# Ѩ^äŒHÍxH˜ Ã㷄Ѩãπ
áê~°¡"≥∞O@∞ P"≥∂^ŒO J=ã¨~°O ÖË^Œx UHõѨHõ∆OQÍ
„ѨHõ˜OzOk. Jxfl ~°HÍÅ ÉϺOH˜OQ∑ HÍ~°ºHõÖÏáêÅ#∞ JO>Ë
„ÔH_çò HÍ~°∞¤Å qxÜ≥∂QÆO, MÏ`åÅ #∞Oz ™⁄=Ú‡ uiy
fã¨∞HÀ=@O`À ã¨Ç¨ „Ѩ*Ï Éèí„^Œ`å „Ñ¨Ü≥∂[<åÅ HÀã¨O
fã¨∞‰õΩ<Õ U K«~°ºÔH·<å P"≥∂^ŒO `≥Å∞ѨÙ`«∂ =∂iÛ P~°OÉèíOÖ’
Ã㷄Ѩãπ áê~°¡"≥∞O@∞ f~å‡xOzOk. D „Hõ=∞OÖ’<Õ Ü«¸~À
*’<£ qkèOz# „Ѩuáê^Œ#ÅÃÑ· „Ѩ[Å∞ PO^Àà◊#‰õΩ kQÍ~°∞.
ÉϺO‰õΩÅ∞ KÕã≤# `«Ñ¨CʼnõΩ `«=∞#∞ tH˜∆OK«_»O Uq∞@O@∂
P„QÆǨÏO =ºHõÎO KÕâß~°∞. WѨʘ=~°‰õΩ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ Ѩ#∞fl
K≥e¡OѨÙ^•~°∞ÖË ÉèÏ~åÅ#∞ Éèíiã¨∂Î =KåÛ~°x, WHõ g∞^Œ@ JÖÏ
‰õΩ^Œ~°^Œx Ü«¸~À*’<£ J^茺‰õ∆Ω_»∞ *ˇ~À~Ú<£ ¿Ñ~˘¯#_»O Ѩ@¡
„Ѩ[Ö’¡ P„QÆǨÏO Hõ@ìÅ∞ `≥yOk. D ɡ~ÚÅ=Ùò á꺈Hrx
x~°ã≤ã¨∂Î "å~°∞ g^äŒ∞Ö’¡H˜ =KåÛ~°∞. nxfl J=HÍâ◊OQÍ fã¨∞‰õΩx
`«=∞ x~°‚Ü«∂xfl J=∞Å∞ [~°áêÅx S~Àáê Ü«¸xÜ«∞<£
Ã㷄Ѩãπ#∞ P^ÕtOzOk.
z>ˇìÅ∞Hõ ÖÏO˜ Ã㷄Ѩãπ Ü«¸~À JO`åxH˜ <åOk
ѨÅ∞‰õΩ`«∞#fl^Œ<Õ ÉèíÜ«∂Å∞ ã¨~°fi„`å "åºÑ≤OKå~Ú. ZO`«˜ Ѷ¨∞#
„Ѩ*Ï™êfi=∞ºOÖ’<≥·<å „Ñ¨*Ïcèëêìxfl HÍÅ~åKÕ ^˘_ç¤^•~°∞Å∞
ZѨC_»∂ LOÏ~Ú. JÖÏ ^˘_ç¤^•i# ‰õΩkiO^Õ 2013 =∂iÛ
11 <å˜ Éˇ~ÚÅ=Ùò XѨÊO^ŒO. ^•xH˜ „Ѩ[Å∞ Z#∞fl‰õΩ#fl
áê~°¡"≥∞O@∞ P"≥∂^ŒO J=ã¨~°O ÖË^Œ∞! Ju ÃÑ^ŒÌ^≥·# 'ÉϺOH±
PѶπ Ã㷄Ѩãπ— ѨÓiÎ 'ã¨fi`«O„`«O— QÆey# ˆHO„^Œ ÉϺO‰õΩ. ^•x
"≥∞_»Å∞ =Oz áê~°¡"≥∞O@∞ HÍ^Œ#fl 'JO@Hõ`≥Î~°—#∞ _çáêl@~°¡‰õΩ
"Õ~ÚOKÕâß~°∞. Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÖ’¡ _çáêl@∞¡ Hõey#
MÏ`å^•~°∞ÅÃÑ· "≥Ú`«ÎOQÍ 5.8 aeÜ«∞<£ Ü«¸~ÀÅ ÉèÏ~°O
Ѩ_»#∞#fl@∞¡ JOK«<å. _çáêlò^•~°¡ #∞Oz Ѩ#∞fl =ã¨∂Å∞
KÕÜ«∞@"Õ∞QÍHõ „|ÃãûÖòû XѨÊO^ŒO 'á⁄^Œ∞Ѩ٠K«~°ºÅ—#∞ ‰õÄ_®
Ã㷄ѨãπÃÑ· ~°∞kÌOk. „Ѩ~Ú"Õ©Hõ~°}, Ѩ#∞flÅ ÃÑOѨÙ^ŒÅ, W`«~°
ã¨OˆH∆=∞ K«~°ºÅ‰õΩ HÀ`« qkèOK«#∞<åfl~°∞. „wãπ, S~å¡O_£,
áÈ~°∞ÛQÆÖò, ÃãÊ~Ú<£ `«~°∞"å`« S~Àáê Ü«¸xÜ«∞<£, SZOZѶπ
™êÜ«∞O á⁄Ok# S^Œ= ^Õâ◊OQÍ Ã㷄Ѩãπ K«i„`«ÔHH˜¯Ok.
J"≥∞iHÍÖ’ Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèíO „áê~°OÉèí"≥∞ÿ# `«~°∞"å`« Ã㷄Ѩãπ
Pi÷Hõ =º=ã¨÷ 2009Ö’ 1.67 âß`«O ‰õΩOyáÈ~ÚOk. +≤Ñ≤ÊOQ∑,
Ѩ~åº@Hõ ~°OQÆOÃÑ· f„= „ѨÉèÏ=O Ѩ_»@O`À x~°∞^ÀºQÆO
ÃÑiy Pi÷Hõ =∂O^ŒºOÖ’H˜ kQÆ*ÏiOk. nxH˜ `À_»∞ 2011Ö’
„wH± ÉÏO_»¡ÃÑ· qkèOz# Ѩ#∞fl K≥OѨ^≥|ƒ‰õΩ QÀ_»^≥|ƒ =∂ki
`À_≥· Pi÷Hõ ~°OQÍxfl ^≥|ƒfã≤Ok. Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÅ∞, W`«~°
Pi÷Hõ ã¨Oã¨÷Å∞ „wH± ÉÏO_»¡ H˘#∞QÀÅ∞`À #+¨ìáÈ~Ú KÕ`«∞Å∞
HÍÅ∞Û‰õΩ<åfl~Ú. Öˇ·H© ÉϺO‰õΩÖ’ ÅHõ∆ Ü«¸~ÀʼnõΩ ֒Ѩ٠L#fl
_çáêl@¡#∞ ÉϺO‰õΩ PѶπ Ã㷄Ѩãπ‰õΩ |kb KÕ™êÎ~°∞.
k"åàÏ fÜ«∞#∞#fl Ô~O_À JuÃÑ^ŒÌ ÉϺO‰õΩ 'Öˇ·H©— QÍh,
=∞ˆ~ Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩ QÍh J"≥∞iHÍ, ÃãÊ~Ú<£, „wãπ
ÉϺO‰õΩÖÏ¡QÍ iÜ«∞Öò Z¿ãìò QÍe|∞_»QÆ#∞ qã¨ÎiOK«_»O HÀã¨O
™È÷=∞`«ÖËx "åiH˜ QÆ$Ç¨Ï ~°∞}ÏÅ#∞ Hõ@ìɡ@ìÖË^Œ∞. J~Ú<å
ÉϺO‰õΩÅ∞ k"åàÏ JOK«∞ʼnõΩ KÕ~å~Ú. HÍ~°}O „wãπ #∞Oz
kQÆ∞=∞`«~Ú# Ü«¸~À ã¨OH∆ÀÉèíO. Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÅ _çáêl@∞¡
P ^Õâ◊ r_ôÑ‘H˜ Zxq∞k Ô~@∞¡! Jk, Ü«¸~°Ñπ, ~°ëêºÅ #Å¡^èŒ#
‰õΩÉË~°∞Å áêe˜ ã¨fi~°æã‘=∞. ~°+¨º<£ _çáêl>Ë¡ 40âß`«O =~°‰õΩ
LOÏÜ«∞x JOK«<å. Ã㷄Ѩãπ, „wãπÅ =∞^茺 J#∞ÉO^èŒO „áêp#
„w‰õΩ ™ê„=∂[ºO <å˜k. <Õ˜ Ã㷄Ѩãπ [<åÉèÏÖ’ 77 âß`«O
„wH± Ãã·„Ñ≤Ü«∂>Ëû. Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÅ∞ JkèHõ =_ô¤Å#∞ Pâ◊QÍ
EÑ≤ ^Õâ◊^ÕâßÅ ã¨OѨ#∞flÅ#∞, Ãã·„Ñ≤Ü«∂@¡#∞ qѨs`«OQÍ

14. 14#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
PHõi¬Oz, ÉèÏsQÍ _çáêl@¡#∞ ¿ãHõiOKå~Ú. ã¨OH∆ÀÉèíO ÉÏi#
Ѩ_ç qÅqÅÖÏ_»∞`«∞#fl „wãπ „ѨÉèí∞`«fiO ~°∞}ÏÅHÀã¨O
JÖÏ¡_»∞`ÀOk. #+¨ìÉèíÜ«∞O Z‰õΩ¯=QÍ L<åfl ^•x ÉÏO_»¡ÃÑ·#
(„ѨÉèí∞`«fi ~°∞}Ѩ„`åÅ∞) ÉèÏs =_ô¤ˆ~@¡#∞ Pâ◊EѨÙ`ÀOk.
Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÅ∞ ^Œ∞~åâ◊`À _çáêl@~°¡ ™⁄=Ú‡`À E^•xH˜
kQÍ~Ú. „Ѩ=∂^ŒHõ~°"≥∞ÿ# „wãπ ÉÏO_»¡#∞ ÉèÏsQÍ H˘<åfl~Ú.
„wãπ ÉϺO‰õΩÅÖ’ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ ÃÑÏì~Ú.
Ã㷄Ѩãπ z#fl ^Õâ◊"≥∞ÿ#ѨʘH© Jk ^˘OQÆ _»|∞ƒ ^•K«∞‰õΩ<Õ
"åiH˜, |_® HÍ~˘Êˆ~ò HõOÃÑhʼnõΩ Ѩ#∞fl ã¨=∞㨺ÖËx ã¨fi~åæÅÖ’
XHõ˜QÍ LOk. JO>Ë ^•x "åã¨Î= Pi÷Hõ =º=ã¨÷ HõO>Ë
WÖÏO˜ ™⁄=Ú‡`À [i¿Ñ ÖÏ"å^ÕgÅ∞ Z‰õΩ¯= HÍ=@O`À
#ëêìÅ∞ ‰õÄ_® Z‰õΩ¯"≥· Pi÷Hõ =º=ã¨÷ ‰õΩѨʉõÄeOk.
Ѩ~°º=™ê#OQÍ ^•x Ѩ~°Ñ¨u ‰õÄ_® `«yæOk. ~ÀA"ås
J=ã¨~åÅ#∞ f~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ „ѨÉèí∞`«fiO JkèHõ =_ô¤ JO>Ë
12 âß`«O K˘Ñ¨C# ÉÏO_»¡ ^•fi~å x^èŒ∞Å∞ ¿ãHõiOz =∞iO`«
z‰õΩ¯Ö’¡ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ~ÚOk. ^•x l_çÑ≤ ("≥Ú`«ÎO *ÏfÜ«∞
P^•Ü«∞O) 1,950 HÀ@¡ Ü«¸~ÀÖˇ·`Õ Jk 2,200 HÀ@¡ „wH±
„Ѩ~Ú"Õò ÉÏO_»¡#∞ H˘#∞QÀÅ∞ KÕã≤O^ŒO>Ë Ñ¨iã≤÷u Uq∞’
J~°÷O KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. JHõ¯_ç ÉϺO‰õΩÖ’¡ 12,000 HÀ@¡ _®Å~°¡
_çáêl@∞¡ LO>Ë ^•xÖ’ ã¨QÆO ~°+¨º#¡"Õ Jx #∂ºãπgH± Ѩ„uHõ
¿Ñ~˘¯#flk. U_®k „H˜`«O 16 =∞Ok Ã㷄Ѩãπ Pi÷Hõ "Õ`«ÎÅ∞
XHõ „ѨHõ@# KÕã¨∂Î áÈ© `«`«fiO ^≥|ƒu#@O, „ѨÉèí∞`«fi,
„Ѩ~Ú"Õ@∞ JѨCÅ∞ ÃÑiyáÈ`«∞#flO^Œ∞# ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’
‰õÄ~°∞‰õΩáÈÜÕ∞ J=HÍâ◊O LO^Œx ÃÇÏK«ÛiOz<å `«QÆ∞ K«~°ºÅ∞
fã¨∞HÀ#O^Œ∞# WѨC_ô Ѩiã≤÷u `«ÖˇuÎOk.
QÆ`« U_®k Ü«¸~À '„`«Ü«∞O— „wãπ‰õΩ 'ÃÇÏ~Ú~ü Hõò—#∞
„ѨHõ˜OzOk. „ѨÉèí∞`«fi ÉÏO_»¡ qÅ∞=‰õΩ JO@ Hõ`≥Î~° "Õã≤Ok.
Ѷ¨e`«OQÍ „ѨÉèí∞`«fi ÉÏO_»¡#∞ H˘#fl ÉϺO‰õΩÅ∞ `«=∞ ÉÏO_»¡
qÅ∞=Ö’ 50 #∞Oz 70 âß`«O =~°‰õΩ HÀÖ’ÊÜ«∂~Ú.
Ѷ¨e`«OQÍ „wãπ ÉϺO‰õΩÅÖ’ ÉèÏsQÍ ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞ Ãјì# Ã㷄Ѩãπ
ÉϺO‰õΩÅ∞ k"åàÏ JOK«∞ʼnõΩ KÕ~å~Ú. Ü«¸~À '„`«Ü«∞O—
„wãπ‰õΩ KÕã≤# 'zH˜`«û— qHõ˜¿ãÎ U~°Ê_çO^Õ Ã㷄Ѩãπ ã¨OH∆ÀÉèíO.
Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ Ü«¸xÜ«∞<£ #∞Oz, Ü«¸~À L=∞‡_ç HõÔ~hû
#∞Oz J`«ºkèHõOQÍ Åa÷x á⁄Ok# [~°‡h ã¨OH∆ÀÉèí
Ѩiëê¯~åxH˜ zÅ∞¡ HÍhx Ãã·`«O q^ŒÅÛ_®xH˜ ã≤^ŒúOQÍ ÖË^Œ∞.
ÉÏO_»¡ qÅ∞=Å HõuÎiOѨÙÅ#∞ J^Õ Ñ¨xQÍ H˘#™êy¿ãÎ „á¶ê<£û,
„a@<£, [~°‡h ÖÏO˜ „Ѩ^è•# DÜ«¸ ^ÕâßÅ |_® ÉϺO‰õΩʼnõΩ
‰õÄ_® Zã¨~°∞ `«Ñ¨Ê^Œ∞. JO^Œ∞ˆH D ã¨iH˘`«Î ɡ~ÚÅ=Ùò..
ÉϺO‰õΩÅ ^ÀÑ≤_ô, _çáêl@~°¡ xÅ∞=Ù ^ÀÑ≤_ô, Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÖ’¡
_»|∞ƒ ^•K«∞‰õΩ#fl ã¨OѨ#∞flÅÃÑ·<å, #Å¡ ^èŒ<å~°˚#∞ÅÃÑ·<Õ Z‰õΩ¯=
ÉèÏ~°O Ѩ_»∞`«∞O^ŒO@∂ ™êQÆ∞`«∞#fl „ѨKå~°OÖ’x "åã¨Î=O
P=yO[O`Õ.
ÉϺO‰õΩ ^ÀÑ≤_ôÅ K«i„`«Ö’ ã¨iH˘`«Î J^蕺ܫ∞O "≥Ú^ŒÖˇ·Ok.
^Õâ◊OÖ’x ÉϺO‰õΩÅxfl˜H© XˆH™êi Hõ#flO "Õ¿ã Ѷ¨∞~å<å
^˘OQÆÅ HÍÅO =zÛOk. D H˘`«Î X~°=_çH˜ <åOk ѨeH˜Ok
Ѩk¿ÇÏ_»∞ ^ÕâßÅ Ü«¸~À*’<£ Jkè<åÜ«∞Hõ '„`«Ü«∞O— HÍ=_»O
qâı+¨O. Ã㷄Ѩãπ ɡ~ÚÅ=Ùò ¿Ñi@ JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=ºxkè
ã¨Oã¨÷ (SZOZѶπ), Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ ÃãO„@Öò ÉϺO‰õΩ (Dã‘a),
Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ Hõq∞+¨<£Å '„`«Ü«∞O— H˘O`« HÍÅOQÍ
~°H˜ÎHõ˜ìOz# „ѨǨÏã¨#O =∂iÛ 11# qëê^•O`«OQÍ
=Úyã≤Ok. rq`« HÍÅѨ٠á⁄^Œ∞ѨÙÅÖ’, ÃÑ#¬<£ x^èŒ∞ÅÖ’ 20
#∞Oz 40 âß`«O =~°‰õΩ 'Hõ∆=~°O— HÍ#∞#fl _çáêl@~°∞¡ Éè’~°∞#
qÅÑ≤ã¨∞Î#fl ^Œ$âߺÅ∞... „wãπ, áÈ~°∞ÛQÆÖò, ÃãÊ~Ú<£, W@b,
S~å¡O_£ =O˜ 'Ô~O_À `«~°QÆu— Ü«¸~À*’<£ ^ÕâßÅ „Ѩ[ʼnõΩ
ˆ~Ѩ٠Ѩ@ì#∞#fl Hõ+¨ìHÍÖÏxfl ã¨∂zã¨∞Î<åfl~Ú. ÉϺO‰õΩ ^ÀÑ≤_ô
Jxfl [Å^ŒiOѨÙÅÖψQ 'Ã㷄Ѩãπ ɡ~ÚÅ=Ùò— ‰õÄ_®
J#∂ǨϺ"≥∞ÿ# =∞Å∞ѨÙÅ`À, L`«¯O~î°Éèíi`«OQÍ ™êyOk.
Ã㷄Ѩãπ#∞ ã¨OH∆ÀÉèíO #∞O_ç P^Œ∞HÀ"åÅO@∂
Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ Ü«¸xÜ«∞<£#∞ „ѨÉèí∞`«fiO Ji÷OzOk. Ѩk
ÅHõ∆Å [<åÉèÏ ‰õÄ_® ÖËx z#fl^Õâ◊O Ã㷄Ѩãπ ã¨∂÷Å *ÏfÜ≥∂`«ÊuÎ
(r_ôÑ‘) 1,500 HÀ@¡ Ü«¸~ÀÅ∞... Ü«¸~À*’<£ "≥Ú`«ÎO
r_ôÑ‘Ö’ 0.2 âß`«O. JO^Œ∞ˆH Ã㷄Ѩãπ ɡ~ÚÅ=Ùò =º=Ǩ ~åxfl
"≥Ú^Œ@ Z=~°∂ JO`«QÍ Ñ¨˜ìOK«∞HÀÖË^Œ∞. „ѨÉèí∞`«fi |_≥˚ò
HÀ`«Å∞, ã¨OˆH∆=∞ =ºÜ«∂Å HÀ`«Å∞ ÖˉõΩO_® Ã㷄Ѩãπ‰õΩ 1,380
HÀ@¡ Ü«¸~ÀÅ Éˇ~ÚÅ=Ùò Ѩ^äŒHÍxfl (Dã‘c ~°∞}ÏÅ∞)
~°∂á⁄Okã¨∞Î#fl@∞ì `˘Å∞`« "å~°ÎÅ∞=KåÛ~Ú. HÍHõáÈ`Õ JO^Œ∞Ö’
580 HÀ@¡ Ü«¸~ÀÅ#∞ Ã㷄Ѩãπ ã¨fiÜ«∞OQÍ ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛHÀ"åÅx
u~°HÍã¨∞ ÃÑÏì~°∞. ^Õâ◊OÖ’x Jxfl ÉϺO‰õΩÅ ¿ãqOQ∑û
láêl@¡‰õΩ 10 #∞Oz 20 âß`«O "Õ∞~°‰õΩ Hõ`≥Î~° "Õã≤ ('Ã㷄Ѩãπ
ÃÇÏ~Ú~ü Hõò—) P xkèx ã¨=∞‰õÄ~°∞ÛHÀ=K«Û<Õ LáêÜ«∞=¸
K≥áêÊ~°∞. D ɡ~ÚÅ=Ùò „Ѩuáê^Œ# q#~å=_»O`À<Õ QÆ∞O_≥Ö’¡
~å~ÚѨ_»¤ _çáêl@~°∞¡, _çáêl@¡ LѨã¨OǨÏ~°}‰õΩ ÉϺO‰õΩʼnõΩ
Ѩ~°∞QÆ∞Å∞ fâß~°∞. =¸¿ãã≤ L#fl ÉϺO‰õΩÅ#∞ K«∂ã≤
ÉÏ=Ù~°∞=∞<åfl~°∞.
ÉϺO‰õΩÅ∞ k"åàÏ fã≤#ѨÙÊ_»∞ „ѨÉèí∞`åfiÅ∞ "å˜x
P^Œ∞HÀ=_»O Ѩiáê˜, J~Ú`Õ k"åàÏfã≤# ÉϺOH˜OQ∑

15. 15 "Õ∞, 2013
=º=ã¨÷‰õΩ ɡ~ÚÖò Bò (Pi÷Hõ ã¨=∞㨺֒¡ L#fl =ºH˜Î ÖË^•
ã¨Oã¨÷#∞ P^Œ∞HÀ=_®xH˜ Pi÷Hõ ã¨Ç¨ÏHÍ~åxfl JOk=fi_»O)
W=fiQÆÅ Pi÷Hõ ^ŒHõ∆`« Ã㷄Ѩãπ „ѨÉèí∞`åfixH˜ ÖË^Œ∞. nO`À
Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ Ü«¸xÜ«∞<£, Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ ÃãO„@Öò ÉϺOH±,
JO`«~å˚fÜ«∞ „^Œ=ºxkè (S.Z"£∞.ZѶπ.) ã¨Oã¨÷Å∞ Ã㷄ѨãπÃÑ·
Hõiî#"≥∞ÿ# JOHõ∆Å∞ qkèOKå~Ú. "å˜ „ѨHÍ~°O Jxfl
~°OQÍÅÖ’#∂ q∞`« =ºÜ«∞ K«~°ºÅ∞ KÕѨ@ì_»O Ã㷄Ѩãπ
áêʼnõΩʼnõΩ Jx"å~°º"≥∞ÿOk. D K«~°ºÅ∞ ZO`«=~°‰õΩ
áÈÜ«∂Ü«∞O>Ë Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÅÖ’x „Ѩu ¿ãqOQ∑û
ZH“OòÃÑ·# Ѩ#∞fl qkèOK«_»O [iyOk! „Ѩ[Å∞ Hõ+¨ìѨ_ç
Pi˚OK«∞‰õΩ#fl ™⁄=Ú‡ Jk. =∞i ^•xÃÑ·# ‰õÄ_® áêʼnõΩÅ∞
WÖÏ Ñ¨#∞fl qkèOz `«=∞ ™⁄=Ú‡#∞ H˘Å¡Q˘@ì_®xfl „Ѩ[Å∞
ZÖÏ ã¨Ç≤ÏOK«QÆÅ∞QÆ∞`å~°∞? ÃÑ^ŒÌ Z`«∞Î# PO^Àà◊# KÕâß~°∞.
Pã¨ÖË xO_® =Úxy L#fl Ѩiã≤÷u, PÃÑ· ã≤QÆ∞æ q_çz#
áêʼnõΩÅ∞, „Ѩ[Å PO^Àà◊##∞ Ѩ˜ìOK«∞HÀ‰õΩO_® =∞iO`«
ÃÑ^ŒÌ MÏ`åÅÃÑ· 40 âß`«O "Õ∞~°‰õΩ Ѩ#∞fl qkèOKå~°∞. D Ѩ#∞fl
„ѨÉèÏ=O ~°+¨º<£ ã¨OѨ#∞flÅ ÃÑ·<Õ HÍ^Œ∞, q„âßO`« rq`åxfl
Ǩ ~ÚQÍ QÆ_ç¿ÑO^Œ∞‰õΩ ÉϺO‰õΩÖ’¡ ™⁄=Ú‡ ^•K«∞‰õΩ#fl "å~°∞,
z#fl "åºáê~°∞Å∞ `«k`«~°∞ÅÃÑ· ‰õÄ_® Ѩ_çOk.
Ã㷄Ѩãπ‰õΩ 2013 =∂iÛÖ’ 10 aeÜ«∞<£ Ü«¸~ÀÅ (~°∂.
70,000 HÀ@∞¡) ã¨Ç¨ Ü«∞ á꺈HrH˜ J~°›`« ÅaèOzOk. J~Ú`Õ
WO^Œ∞‰õΩ ÉϺO‰õΩ _çáêl@¡ÃÑ· Ѩ#∞fl qkèOKÕ +¨~°`«∞‰õΩ Ã㷄Ѩãπ
„ѨÉèí∞`«fiO J=∞Å∞ KÕÜ«∂eû LOk. WѨʘ =~°‰õΩ Ã㷄Ѩãπ
ÉϺO‰õΩÖ’¡ ÅHõ∆ Ü«¸~ÀÅ∞, JO`«HõO>Ë `«‰õΩ¯= MÏ`åʼnõΩ
Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ Ü«¸xÜ«∞<£ K«@ìO H˜O^Œ Éèí„^Œ`« LOk. "å˜ÃÑ·
Z@∞=O˜ Ѩ#∞flÅ∞ LO_»=Ù. x*ÏxH˜ Jxfl Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£
ÉϺO‰õΩÅÖ’x D ™ê÷~Ú MÏ`åʼnõΩ Wk =iÎã¨∞ÎOk. J~Ú`Õ
WѨC_»∞ á⁄^Œ∞Ѩ٠K«~°ºÅ#∞ J=∞Å∞ Ѩ~°KåÅx ã¨OHõeÊOz#
"å~°∞ D MÏ`åÅ #∞Oz U_»∞ âß`åxfl fã¨∞HÀ"åÅx
x~°‚~ÚOKå~°∞. ÉϺO‰õΩ MÏ`åʼnõΩ c=∂ ã¨^Œ∞áêÜ«∞O
LO_»_»O`À ÉϺO‰õΩÅ∞ MÏ`å^•~°∞Å ™⁄=Ú‡#∞ "Õˆ~ ã¨Oã¨÷ÅÖ’
ÃÑ@∞ì|_»∞Å∞QÍ Ãјì ÖÏÉèÏÅ∞ Pi˚OK«^ŒÅK«∞‰õΩ<åfl~Ú. =∞iO`«
YzÛ`«OQÍ K≥áêÊÅO>Ë „Ѩ[Å ™⁄=Ú‡`À E^Œ=∂_®~Ú.
ÉϺOHõ~°¡ <åºÜ«∞ q~°∞^Œú K«~°ºÅ‰õΩ „Ѩ[Å∞ #+¨ìáÈÜ«∂~°∞.
WO^Œ∞‰õΩ Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ ÃãO„@Öò ÉϺO‰õΩ QÍh,
Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ Ü«¸xÜ«∞<£ JkèHÍ~°∞Å∞ QÍh Z@∞=O˜
JÉèíºO`«~°O `≥Å∞ѨÖË^Œ∞. P MÏ`åʼnõΩ K«@ì|^Œú"≥∞ÿ# Ǩ g∞
WKåÛ=Ú, "å˜x JÖÏ LѨÜ≥∂yOK«_®xH˜ gÅ∞ÖË^Œ∞ Jx
Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õ~°¡‰õΩ K≥ѨÊÖË^Œ∞. Wk QÆ~°›hÜ«∞O. JO`ÕHÍ^Œ∞
Éèíq+¨º`«∞ÎÃÑ· ÉèíÜ«∞O Hõeæ™ÈÎOk. [~°‡hH˜, S.Z"£∞.ZѶπ.‰õΩ Z=~°∞
D JkèHÍ~åÅxKåÛ~°∞? Ü«¸~ÀÑ≤Ü«∞<£ Ü«¸xÜ«∞<£, W`«~°
™ê~°fiÉè∫=∞ ^ÕâßÅ`À ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ<Õ XѨÊO^•ÅÃÑ· g’ KÕ¿ã
JkèHÍ~°O [~°‡hH˜ LOk. D JkèHÍ~åxfl LѨÜ≥∂yOK«∞
HÀ=_®xH˜ [~°‡h "≥#∞HÍ_»^Œ∞. á⁄^Œ∞Ѩ٠K«~°ºÅ#∞ `˘Å∞`«
„ѨuáêkOzOk Kèå#ûÅ~ü UO*ˇÖÏ "≥∞Ô~¯ÖË? [~°‡h "≥·Yi
HÍ~°}OQÍ KåÖÏ ^ÕâßÅ ™ê~°fiÉè∫=∞`«fiO <å=∞=∂„`«OQÍ
„Ѩâßfl~°÷Hõ=∞~ÚOk.
Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∞ QÍ_ç# ÃÑ_»`å=∞O@∂ Ã㷄ѨãπÖ’
„áê~°OaèOz# Pi÷Hõ Å∂©x S~Àáê ^ÕâßÅ ‰õÄ@q∞
(WÜ«Ú)Ö’x "≥Ú`«ÎO ^ÕâßÅxflO˜H˜ qã¨Îi™ÈÎOk. S~Àáê
‰õÄ@q∞ =∞OE~°∞ KÕã≤# "≥~Úº HÀ@¡ Ü«¸~ÀÅ LnÌѨ#
XѨÊO^ŒO Ã㷄ѨãπÖ’x |_® ÃÑ@∞ì|_ç^•~°∞Å „ѨÜ≥∂[<åÅ
H˘=Ú‡ HÍã¨∂Î P ^Õâ◊ ÉϺOH˜OQ∑ =º=ã¨÷#∞ zè„^ŒO KÕã¨∞Î#fl
q+¨Ü«∞O `≥eã≤O^Õ. ÅHõ∆ Ü«¸~ÀʼnõΩ q∞Oz# _çáêl@¡ÃÑ·
„ѨÉèí∞`«fiO Ѩ@∞ì ayOK«@"Õ∞ HÍHõ Pi÷HõѨ~°OQÍ Hõiî#"≥∞ÿ#
POHõ∆Å#∞ J=∞Å∞ KÕ™ÈÎOk. D POHõ∆Å∞ ˆH=ÅO 'XHõ <≥Å
=∂„`«"Õ∞— =ÙOÏÜ«∞O@∂ Ã㷄Ѩãπ q^ÕâßOQÆ=∞O„u WÜ≥∂xfl<£
Hõ™œe_çãπ ã¨<åfl~Ú<˘‰õΩ¯Å∞ <˘‰õΩ¯`«∞#flѨʘH© xѨÙ}∞Å∞
=∂„`«O Wq Uà◊¡ `«~°|_ç Ã㷄Ѩãπ Pi÷Hõ =º=ã¨÷#∞ Ñ‘eÛ Ñ≤Ñ≤Ê
KÕ™êÎÜ«∞#fl PO^Àà◊##∞ =ºHõÎO KÕã¨∞Î<åfl~°∞. S~Àáê ‰õÄ@q∞`À
‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl XѨÊO^ŒO Ã㷄ѨãπÖ’ „ѨÉèí∞`«fi =ºÜ«∞OÃÑ· ÉèÏs
HÀ`«Å‰õΩ, „ÃÑ·"Õ©Hõ~°}‰õΩ ^•if™ÈÎOk. Pi÷Hõ '„`«Ü«∞O—
(S~Àáê ‰õÄ@q∞, S~Àáê ÃãO„@Öò ÉϺO‰õΩ, JO`«~å˚fÜ«∞
„^Œ=ºxkè ã¨Oã¨÷) „Ѩux^èŒ∞Å∞ „ÃÑ·"Õ©Hõ~°} *Ïa`åÅ#∞
~°∂á⁄OkOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩã¨∞Î`«O Ã㷄ѨãπÖ’ =∞HÍO KÕâß~°∞.
„wãπÖ’ ‰õÄ_®...
WѨʘˆH á⁄^Œ∞Ѩ٠¿Ñ~°∞`À „Ѩ[Å#∞ Ñ‘eÛ Ñ≤Ñ≤Ê KÕã¨∞Î#fl
„wãπ „ѨÉèí∞`«fiOÃÑ· =∞ixfl á⁄^Œ∞Ѩ٠K«~°ºÅ HÀã¨O D „`«Ü«∞O
=uÎ_ç ÃÑOK«∞`ÀOk. S^Õà◊¡ #∞O_ç H˘#™êQÆ∞`«∞#fl S~Àáê
‰õÄ@q∞ =uÎà◊√¡, K«~°ºÅ`À D ^Õâ◊ Pi÷Hõ =º=ã¨÷ WѨʘˆH
zè„^Œ"≥∞ÿOk. D 'HÍ~°º„Hõ=∂xfl— =∞iO`« Hõiî#OQÍ J=∞Å∞
KÕ¿ãÖÏ =uÎ_ç `≥KÕÛO^Œ∞‰õΩ D „`«Ü«∞O „Ѩux^èŒ∞Å∞ U„Ñ≤Öò
"≥Ú^Œ˜ "å~°OÖ’ U^ä≥<£û‰õΩ ~å#∞<åfl~°∞. Wk 'J`«ºO`« H˜¡+¨ì"≥∞ÿ#
HÍ~°º„Hõ=∞=∞—x [~°‡h Pi÷Hõ =∞O„u =ÙÖòÊùQͺOQ∑ ™ê¯|∞Öò

16. 16#_»∞ã¨∞Î#fl `≥ÅOQÍ}
Jaè=i‚OKå~°∞. „wãπ`À QÆ`« _çÃãO|~üÖ’ ‰õΩ^Œ∞~°∞Û‰õΩ#fl 13
"ÕÅ HÀ@¡ Ü«¸~ÀÅ ~°∞} XѨÊO^ŒOÖ’ ÉèÏQÆOQÍ S^Œ∞"ÕÅ
HÀ@¡ Ü«¸~ÀÅ#∞ `˘eq_»`«QÍ q_»∞^ŒÅ KÕ¿ãO^Œ∞‰õΩ Pi÷Hõ
„`«Ü«∞O JOwHõiOzOk. WO^Œ∞‰õΩ Ѷ¨e`«OQÍ „ѨÉèí∞`«fi
L^ÀºQÆ∞Å ã¨OYº#∞ QÆ}hÜ«∞OQÍ `«yæOKåÅx, Ѩ#∞flÅ#∞
ÃÑOKåÅx, „ѨÉèí∞`«fi =ºÜ«∞ K«~°ºÅ#∞ W|ƒ_ç=Ú|ƒ_çQÍ J=∞Å∞
KÕÜ«∂Åx „`«Ü«∞O „Ѩux^èŒ∞Å∞ „wãπ ã¨~å¯~°∞#∞ _ç=∂O_£
KÕâß~°∞. `å=Ú ã¨∂zOz# D K«~°ºÅ '„ѨQÆu— P^è•~°OQÍ<Õ
XѨÊO^ŒOÖ’x q∞ye# ~°∞}Ïxfl q_»∞^ŒÅ KÕ™êÎ=∞O@∂ +¨~°`«∞
‰õÄ_® qkèOKå~°∞. J~Ú`Õ =∂iÛ <≥ÅÖ’ K«~°ÛʼnõΩ QÆO_çH˘˜ì#
D „`«Ü«∞O QÆ`«OÖ’ JOwHõiOz# ^•xH˜ aè#flOQÍ ˆH=ÅO
280 HÀ@¡ Ü«¸~ÀÅ ~°∞}Ïxfl =∂„`«"Õ∞ q_»∞^ŒÅ KÕã≤Ok.
nO`À _ç=∂O_»¡xflO˜h ѨÓiÎQÍ J=∞Å∞ KÕ™êÎ=∞x „wãπ
=∞~À™êi Ǩ g∞ WzÛOk. WO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ D U_®k z=i
<å˜H˜ 25 "ÕÅ =∞Ok „ѨÉèí∞`«fi L^ÀºQÆ∞Å#∞ Wà◊¡‰õΩ ѨOáêeû
=ÙOk. L^ÀºQÆ∞Å "Õ`«<åÅÖ’ UÏ 40 âß`«O "Õ∞~° HÀ`«
qkèã¨∞Î<åfl~°∞. 2016 z=i <å˜H˜ 1.5 ÅHõ∆Å =∞Okx WO˜H˜
ѨOѨ#∞<åfl~°∞. J~Ú`Õ D K«~°ºÅ∞ `«=∞‰õΩ U =∂„`«O
ã¨iáÈ=O@∂ Pi÷Hõ „`«Ü«∞O „wãπ „ѨÉèí∞`«fiO ÃÑ· =∞iO`« =uÎ_ç
ÃÑOK«∞`ÀOk.
™ê=∂#º „Ѩ[Å∞ ÉϺO‰õΩ MÏ`åÅ #∞Oz fã¨∞‰õΩO@∞#fl
™⁄=Ú‡#∞ k"åàÏ fã≤# ÉϺO‰õΩÅ#∞ P^Œ∞HÀ=_®xH˜
LѨÜ≥∂yOKåÅx „ѨѨOK« Pi÷Hõ q^è•# xˆ~‚`«Å∞ `˘Å∞`«
x~°‚~ÚOKå~°∞. J~Ú`Õ JÖÏ fã¨∞HÀ=_»O =Å¡ ã¨~°∞‰õΩÅ∞,
¿ã=Å H˘#∞QÀÅ∞‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# x^èŒ∞Å∞ ™ê=∂#∞ºÅ‰õΩ
JO^Œ∞ÉÏ@∞Ö’ ÖˉõΩO_® áÈÜ«∂~Ú. Wk ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜
^•ifã≤Ok. XHõ ã¨OH∆ÀÉèÏxfl x"åiOKÕ ¿Ñ~°∞`À =∞iO`« ÃÑ^ŒÌ
ã¨OH∆ÀÉèÏxH˜ HÍ~°‰õΩÅÜ«∂º~°∞. nx`À Pi÷Hõ =º=ã¨÷Å
x~°fiǨÏ}Ö’ ÉÏ^茺`åÜ«Ú`«"≥∞ÿ# ™ê÷<åÖ’¡ L#fl "åiH˜ `å=Ú
Uq∞ KÕã¨∞Î#fln `≥eÜ«∞^Œ<Õ ã¨`«ºO ~°∞A=~ÚOk. JÖÏ HÍHõáÈ`Õ
Ã㷄Ѩãπ ÉϺO‰õΩÖ’¡x ¿ãqOQ∑û JH“Oòû#∞ ™êfinè#O KÕã¨∞HÀ=_»O
Éèíq+¨º`ü ɡ~ÚÖò Bòû‰õΩ #=¸<å Jx _»Kü Pi÷Hõ =∞O„u
*ˇ~À<£ lÃãûÖò É’¡Ü≥∞"£∞ „ѨHõ˜OKÕ"åˆ~<å? ÃãÊ~Ú<£,
W@bÅÖ’ ‰õÄ_® WѨʘˆH Ã㷄Ѩãπ #=¸<å#∞ J=∞Å∞
Ѩ~°K«_®xH˜ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ [~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. ZO^Œ∞H˜ÖÏ
[~°∞QÆ∞`«∞Ok? „ѨѨOK« Pi÷Hõ <åÜ«∞‰õΩÅ „áê^äŒ=∂ºÅ∞
㨿ÇÏ`«∞Hõ"≥∞ÿ#q HÍHõáÈ=_»"Õ∞. „Ѩ[Å ã¨OˆH∆=∂xfl q㨇iOz,
J„Ѩ*Ï™êfiq∞HõOQÍ x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞HÀ=_»O =ÖË¡, „wãπ,
Ã㷄ѨãπÅ∞ ã¨OH∆ÀÉèÏÖ’¡ H˘@∞ìq∞Ïì_»∞`«∞<åflÜ«∞<Õk ѨÓiÎ x[O.
Wk x[O HÍHõ áÈ`Õ L^ÀºQÍÅ#∞ ã¨$+≤ìOKÕ Ã㷄Ѩãπ "åºáê~°
ã¨Oã¨÷Å ÉϺO‰õΩ MÏ`åÅÃÑ· ZO^Œ∞‰õΩ ^•_»∞Å∞ [i¿Ñ"å~°∞?
™ê„=∂[º"å^Œ „ѨѨOK« Pi÷Hõ q^è•# xˆ~‚`«Å∞ áê˜OKÕ
Pi÷Hõ =º=ã¨÷ x~°fiǨÏ}Ï ã¨∂„`åÅÖ’ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#k ÉϺOHõ~°¡‰õΩ
=∂„`«"Õ∞ „áê^è•#ºq∞=fi_»O. á⁄^Œ∞Ѩ٠K«~°ºÖË "≥∂Hõ∆ =∂~°æO
Jx qâ◊fiã≤ã¨∞Î#fl D ÃÑ^ŒÌ =∞#∞+¨µÅ∞ Ü«∂=`ü „Ѩ[Å
„âıÜ«∞ã¨∞û‰õO>Ë ÉϺOH˜OQ∑ =º=ã¨÷ „ѨÜ≥∂[<åňH J„QÆ„áê^è•#º
q∞KåÛ~°∞. =∞iO`« ã¨Ê+¨ìOQÍ K≥áêÊÅO>Ë J„Hõ=∂ʼnõΩ áêÅÊ_ç#
ÉϺOHõ~°¡ÃÑ· HõO>Ë ÉϺO‰õΩ MÏ`å^•~°∞Å∞ JO>Ë „Ѩ[ÅÃÑ· `«=∞
^Œ$+≤ìx ˆHO„nHõiOKå~°∞. ÉϺOHõ~°¡ QÆ∞iOz, ^Õâßxfl J`«ÖÏ
‰õΩ`«ÅO KÕã¨∞Î#fl Pi÷Hõ ã¨OH∆ÀÉèíOÖ’ JO`«~å˚fÜ«∞ ã¨=∂[O
x~°fiÇ≤ÏOz# áê„`«#∞ "å~°∞ ѨÓiÎQÍ =∞~°záÈÜ«∂~°∞.
„ѨѨOK«"åºÑ¨ÎOQÍ ZO^Œ~À HÀ©â◊fi~°∞Å∞, |Ǩïà◊*Ïu HõOÃÑhÅ
Ü«∞[=∂#∞Å∞ Ã㷄ѨãπÖ’x `«=∞ ÉϺO‰õΩ MÏ`åÅ #∞Oz ÅaÌ
á⁄O^•~°∞. J"≥∞iHÍÖ’ ÉϺO‰õΩÅ∞ QÆ$ǨÏ~°∞}ÏÅ∞ W=fi_»OÖ’
KÕã≤# á⁄~°áê@¡`À `«ÖˇuÎ# Pi÷Hõ =∂O^ŒºO Ã㷄Ѩãπ Pi÷Hõ
=º=ã¨÷#∞ ‰õÄ_® P=Ç≤ÏOzOk. J~Ú`Õ J"≥∞iHÍÖ’ QÍh,
Ü«¸~ÀÑπÖ’ QÍh, z=~°‰õΩ Ã㷄ѨãπÖ’ QÍh D =∂O^•ºxH˜
ÉÏ^茺`«#∞ ÉϺOHõ~°¡ÃÑ· Z=fi~°∂ "≥∂ѨÖË^Œ∞! ÃÑ·QÍ ÉϺO‰õΩÅ#∞
P^Œ∞‰õΩ<åfl~°∞!
U_®k „H˜`«"Õ∞ ~å#∞#fl =ÚѨC#∞ „QÆÇ≤ÏOz# ‰õΩÉË~°∞Å∞
"åi _çáêl@¡Ö’ J`«ºkèHõ ÉèÏQÍxfl ã≤OQÆѨÓ~ü, ^Œ∞ÉÏÜü∞ =O˜
^ÕâßʼnõΩ `«~°eOKå~°∞. PkèHõ ÖÏÉèÏÅ Pâ◊`À Ãã·„Ñ≤Ü«∂@¡ rq`«
HÍÅѨ٠á⁄^Œ∞ѨÙÅ`À, ÃÑ#¬<£ x^èŒ∞Å`À E^Œ=∂_ç# ÉϺO‰õΩʼnõΩ
qkèOKåeû# tHõ∆Å#∞ ™ê^è•~°} á⁄^Œ∞Ѩ~°¡‰õΩ, ÃÑ#¬#~°¡‰õΩ
"Õâß~°∞. Ã㷄Ѩãπ#∞ yh ѨOkx KÕã≤ DÜ«¸ '„`«Ü«∞O— KÕã≤#
q#∂`«flɡ~ÚÖò=Ùò „ѨÜ≥∂QÆO 'q[Ü«∞=O`«O— J~ÚOk,
HÍ|˜ì `«^Œ∞Ѩi =^茺tÅÃÑ·H˜ ZˆH¯^≥=~°∞? „w™ê? áÈ~°∞ÛQÆÖÏ?
ÃãÊ~Ú<å? ÖËHõ W@b<å? JOu=∞OQÍ Ã㷄Ѩãπ 'ã¨OH∆ÀÉèíO—
Ü«¸~À JO`åxH˜ <åOk HÍÉ’`«∞#fl^•? T
U„Ñ≤Öò ã¨OzHõÖ’ ã≤OQƈ~}˜ ã¨OQÆ`«∞Å∞ J<Õ HÍÅOÖ’
~å[H©Ü«∞O JO>Ë W^Õ<å? J<Õ "åºã¨ ~°K«~Ú`« ¿Ñ~°∞
"≥<≥flʼnõΩ |^Œ∞Å∞QÍ _»Ñ¨C ã¨=∞‡Ü«∞º Jx „ѨK«∞i`«"≥∞ÿOk
D á⁄~°áê@∞‰õΩ zOuã¨∞Î<åflO. – ã¨Oáê^ŒHõ =~°æO