Bachelor work

1. განხილვა და
ანალიზი
1
დავით კაკაბაძის
დოკუმენტური ფილმი
„საქართველოს
მატერიალური კულტურის
ძეგლები“

2.  სტილური თვალსაზრისით კინოდოკუმენტალისტიკა
ორი ტიპისაა– რეპორტაჟულ–ჟურნალისტური და
იმპრესიონისტული. ეს ორი შეპირისპირებული
გადმოცემის ხერხია.
 ყოველთვის არსებობს იმის საფრთხე რომ ფილმის
მხატვრულად წარმოჩენისას დაკარგოს ფილმმა
ინფორმაციულობა და დოკუმენტალიზმი. თუმცა
გამოსავალი აქაც არსებობს. ავტორს შეუძლია
გააძლიეროს გადასაღებ ნატურაზე სიმძაფრე, მანამ
სანამ ინფორმაციული უტყუარობა არ იქნება
ხელყოფილი. ეს კი მოითხოვს თემატური მასალის ღრმა
ცოდნას.
 დავით კაკაბაძის ნამუშევარს ჩვენ ვერც მხოლოდ
რეპორტაჟულს ვუწოდებთ და ვერც მხოლოდ
„იმპრესიონისტულს.“ იგი სწორედაც ამ ორი ელემნტის
სინთეზური პროდუქტია, სადაც იკითხება ორივე
ნიშანი, როგორც მხატვრული ასევე მეცნიერული
თვალთახედვა. 2
დოკუმენტალისტური თეორია

3.  მნიშვნელოვანი როლი ენიჭება რაკურსს ანუ ხედვის არეს.
იგი საკმაოდ ახდენს გავლენას ობიექტის ხასიათსა და
თვისებაზე კინოფირში. მაგალითად თუ ვნახავთ ჩვენ რაიმე
გამოსახულებას ქვემოდან ზემო რაკურსით, ჩვენ შეიძლება
შეგვქმნას შთაბეჭდილება, რომ ობიექტი ხდება
„მედიდური“ანუ მონუმენტური.
3
კინოკადრის აგების კანონები

4.  კადრში ობიექტი გაწონასწორებულია და
დაბალანსებული. აქცენტი მოუდის ცენტრში ჯვარზე,
რაც სწორი ჰორიზონტალური და ვერტიკალური
კამერის ხედის შერჩევის გზით არის მიღწეული.
4
კინოკადრის აგების კანონები
ალავერდი

5.  კლასიკური კინო კომპოზიციის კანონონის
მაგალითები, როდესაც გამოსახულების 1/3 ნაწილი
ჰორიზონტის ხაზის ქვედა სივრცეა, ხოლო დანარჩენი
კი ზედა. ფილმის კადრი:
5
კინოკადრის აგების კანონები
ხობი

6. კინემატოგრაფში არსებობს ორი ტიპის პერსპექტივა–
სიგრძივი და ტონალური. ძირითადად ფილმის
სიგრძივი პერსპექტივის მაგალითებს ვაწყდებით. ჩვენ
ვხედავთ როგორ იჭრება სივრცეში არქიტექტურა
სიგრძივი განმეორებადი ელემენტებით.
6
კინოკადრის აგების კანონები
ქვათახევი –სიგრძივი პერსპექტივა ხობი– ტონალური პერსპექტივა

7.  სტრუქტურალიზმის თეორიის მიხედვით კინოკადრი არის
კოდი, ვიზუალური გამოსახულება, რომლის საშუალებითაც
გადაიცემა ინფორმაცია.
 პიტერ გიდალი ამ თეორიის მანიფესტატორი 1976 წლის
გამოცემაში „თეორია და განსაზღვრება
სტრუქტურულ/მატერიალისტური ფილმის“ წერს:
„სტრუქტურულ/მატერიალისტური ფილმი არის
ილუზიურობისგან დაცლილი... ფილმი წარმოადგენს
უშუალო კავშირს კამერის გადასაღებ ობიექტსა და თავად
გადაღებულ სურათს შორის. ფილმის დიალექტიკა აისახება
მატერიალისტურ სიბრტყეში – გამოსახულების აგებაში,
განათებაში და იმ რეალობაში რაც წარმოდგენილია
ფილმში.
7
ფილმში ასახული ძეგლების კადრირების
სტრუქტურული აღწერა და მათი ანალიზი

8.  ფილმის სტრუქტურაში, რადგან ხაზი ესმება მის სცენარს, საკვლევი
ობიექტის კონსტრუქციულ აგებულებას კადრში, მათ მიმდევრობას
ერთმანეთთან, გამოსახულების სიმეტრიულობას, ობიექტის ხაზოვან
ჰარმონიას და მის სივრცულ გააზრებას, ამიტომ ტერმინი
კონსტრუქციული უკეთ შეგვიძლია მივუსადაგოთ ნამუშევარს.
თავად გავიგოთ რას ამბობს ავტორი ზოგადად ამ საკითხებთან
მიმართებაში: „ ხელოვნების ყოველი ნაწარმოების შექმნას უნდა
უძღოდეს მისი კონსტრუქციის კანონების ცოდნა, რომელიც
ფიზიკურ კანონებზეა დამყარებული, თანამედროვე მხატვრობამ
სწორედ შეიგნო ეს, მათემატიკური ჰარმონიული წესი,
მათემატიკური პროპორცია მათემატიკური შეფარდება,
გეომეტრიული ჰარმონიული წრეები, კუთხეები– სურათის
კონსტრუქციის უმთავრესი მოთხოვნილებაა. მათემატიკურ და
ფიზიკის კანონების გარეშე ვერ შეიქმნება ხელოვნების ვერც ერთი
ნამდვილი ნაწარმოები“.
 ჩვენ შემდგომში აღვწერთ და გავაანალიზებთ კადრირებების
სტრუქტურას და მიმდევრობას სხვადასხვა ტაძრის მაგალითებზე.
შევეცდებით ამ ანალიზიდან გამოვიტანოთ გარკვეული დასკვნა,
რომელიც მოგვცემს გარკვეულ სისტემატიზირებულ შეხედულებას
თუ როგორ არის ფილმი აგებული.
8
ფილმში ასახული ძეგლების კადრირების
სტრუქტურული აღწერა და მათი ანალიზი

9. სვეტიცხოვლის მაგალითი
1. ნაქულბაქევის გამოქვაბულები
(ზაჰესის პირდაპირ)
2. ნაქულბაქევის გამოქვაბულები
(ზაჰესის პირდაპირ)
3. ნაქულბაქევის გამოქვაბულები
4. ძველი საფლავები სამხედრო
გზაზე, ზაჰესის წინ (ახლო
ხედი)
5. ძველი საფლავები სამხედრო
გზაზე, ზაჰესის წინ ( შორი
ხედი)
6. ძველი საფლავები
(სავარაუდოდ)
7. პანორამა (მთლიანი შენობა)
8. პანორამა (შორი ხედი)
9. პანორამა (შორი ხედი, ჩანს
მთები)
10. სამხრეთი პანორამა (ახლო
ხედი)
11. აღმოსავლეთის პანორამა
(დეტალი)
12. გალავანი

10. 10
სვეტიცხოვლის მაგალითი
13. აღმოსავლეთი ხედი (ნავქვეშ
გამოსახული რელიეფი)
14. აღმოსავლეთი პანორამა
(ცენტრალური ნაწილი)
15. კარიბჭე
16. აღმოსავლეთი მხარე (ნავი და
გუმბათი)
17. აღმოსავლეთი ნავი
18. ჯვრის რელიეფი (დასავლეთი
მხარე)
19. ჯვრის რელიეფი და სარკმელი
(დასავლეთი მხარე)
20. დასავლეთი რელიეფი (ნავის ქვეშ)
21. დასავლეთი ხედი ( ნავის ხედი)
22. დასავლეთი ხედი (ნავ–გუმბათი)
23. „სამხრეთი ორი ფანჯარა“
24. სამხრეთის სარკმელი ჩარჩოთი,
25. სამხრეთის პანორამა სამი
სარკმლით.
26. ჰორიზონტალური სამხრეთის
პანორამა სრული (გუმბათის
გარეშე).
27. ნავ–გუმბათოვანი კადრი.

11.  პირველი რაც შეიმჩნევა კადრის ფრაზებში ეს არის მსხვილი
და ზოგადი ხედების ვარიაციები. კამერის ხედვის არეში
ავტორს სურს მთლიანად მოიცვას ტაძარი სხვადასხვა
რაკურსით და ახლებურად აღსაქმელი გახადოს იგი.
 ავტორი თანაბარი ყურადღებით ინტერესდება როგორც
ნაგებობის სივრცული რელიეფისადმი ასევე მისი
დეტალებისადმი. მათში ცდილობს წარმოაჩინოს სიმეტრია და
სწორხაზოვნება, თითქოს კადრ–კადრ აგებდეს ტაძარს
ახლიდან. მოცემული კადრები არ არის მიმობნეული
გამოსახულებები, რომლებიც ერთმანეთთან უკავშროდ არიან
დალაგებულნი. პირიქით ისინი ჩვენ შეგვიძლია ჩავთვალოთ
ერთგვარ მცდელობად ტაძრის, როგორც კონტრუქციის
მკაცრად ჰარმონიზებული და სიმეტრიულ, კლასიკურ
ობიექტად წარმოჩენის. რასაკვირველია ეს აზრი არ
ვრცელდება მხოლოდ სვეტიცხოვლის მაგალითზე არამედ
ყველა ობიექტზე რაზეც უმუშავია დავით კაკაბაძეს ამ
ფილმში.
11
სვეტიცხოვლის მაგალითი

12.  სვეტიცხოვლის კადრირებებში აშკარად იკითხება
ავტორისეული ფრაზეოლოგია. იგი ცდილობს ისინი
დაალაგოს მხარეების მიხედვით. პირველ რიგში აღსანიშნია
აღმოსავლეთის მხარის ფრაზის განვრცობა, რომელსაც ჰყოფს
ორგან გალავნის და კარიბჭის კადრები. აღმოსავლეთის
ფრაზა საკმაოდ განვრცობილია. იგი მოიცავს როგორც
ფრაგმენტულ ნაწილს (ხართა თავების გამოსახულებებს,
რელიეფურ სცენებს) ასევე სივრცული რელიეფის საშუალო და
ზოგად ხედებს.
 საინტერესოა აღმოსავლეთ ფასადის ნავისა და გუმბათის
საერთო ხედი, რომელსაც გვერდული რაკურსით უყურებს
კამერა, იგი ერთგვარ სივრცულ პერსპექტივის შეგრძებას
იძლევა, როდესაც ვხედავთ მისი ნავის ჩრდილოეთ ფერდზე
სიგრძივად შეჭრილ განმეორებად ღიობებს. კადრი სამმაგ
ფენად შეგვიძლია გამოვყოთ კადრი: ქვედა ნავი, შუა ნავი და
გუმბათი. აქცენტი აქედან მაინც ცენტრში მეორე ნავთან
მოუდის.
12
სვეტიცხოვლის მაგალითი
კადრის აგებულების ანალიზი

13. 13
სვეტიცხოვლის მაგალითი
გადაღებული კადრირებების მიხედვით

14. 14
მცხეთის ჯვრის მაგალითი.
კადრირების სტრუქტურული
თანმიმდევრობა
1. პანორამული ხედი (მთის ხედი)
2. აღმოსავლეთის რელიეფი „მარჯვენა“
(დაუდგენელია)
3. იდენტიფიკაცია ჭირს
4. ხედი სრული ნაგებობა და ნანგრევი
სრული ხედი ნაგებობის
5. შორი ხედი ნაგებობის
6. სვეტისთავი
7. ბარელიეფი აღმოსავლეთი. „მარცხენა“
8. სამხრეთის კარიბჭე
9. სამხრეთის კარიბჭე (მეორე ხედით)
10. სამხრეთ კარიბჭის ზედა ნაწილი
11. სამხრეთ კედელი, ბარელიეფი
12. ბარელიეფი

15. ფოტოფირი კადრის ჩანახატი
15
მცხეთის ჯვრის მაგალითი.
რეალურად რთულია წარმოდგენა თუ როგორი იქნებოდა ფილმი
სინამდვილეში, მაგრამ ჩვენს ხელთ არსებული ფოტოების მიხედვით
შეგვიძლია გარკვეულწილად წარმოვიდგინოთ იგი. როგორც ჩანს
დავით კაკაბაძემ ეს ფოტო ჯერ გადაიღო და ჩახატა ფილმისთვის
შემდეგ კი გადაიღო.

16.  როგორც ვხედავთ მცხეთის ჯვრის ნაწილში აქცენტი
ძირითადად გამახვილებულია ბარელიეფებსა და
კარიბჭეებზე. ასევე მის სივრცულ ხედებზე და კონკრეტულ
დეტალებზეც. საბოლოო ჯამში შეგვიძლია ვთქვათ რომ
იგი მოიცავს ყველა შემადგენელ კომპონენტს ტაძრის.
16
მცხეთის ჯვრის მაგალითი.

17. 17
წრომის მაგალითი
1. აღმოსავლეთის შუა
ნიშა
2. ჩუქრუთმა (წნული)
3. ნიშა
4. „სვასტიკა“
5. ჩუქურთმა (სამშენებლო
ნიშანი კვადრზე)
6. ქვის წყობა
7. აღმოსავლეთი მხარე
8. სამხრეთი მხარე
(სავარაუდოდ ღიობი)
9. სამხრეთი მხარე (ჩანს
სარკმლები)
10. სამხრეთი მხარე (კადრი
მეორდება)
11. სამხრეთ დასავლეთი
მხარე
12. ინტერიერი
(იდენტიფიცირება

18. 18
წრომის მაგალითი
13. სამხრეთ დასავლეთი მხარე
14. ინტერიერი (იდენტიფიცირება ჭირს)
15. ინტერიერი (აბისიდი)
16. ინტერიერი (აღმოსავლეთ კონქი)
17. ინტერიერი (ჭირს იდენტიფიცირება)
18. ინტერიერი (ორი ღიობი)
ინტერიერი (აფრა)
19. „არკა ჰაერში ჩამოკიდებული“
20. სამხრეთ დასავლეთი ხედი

19.  დავით კაკაბაძე ამ შემთხვევაში მხოლოდ ექსტერიერის
სივრცით არ კმაყოფილდება და ღრმად ჩაგვახედებს მის
შიდა სივრცეში. აქაც კადრირებებს შორის გარკვეულ
ლოგიკურ კავშირებს ვხედავთ რაც გამოიხატება როგორც
მხარეების ასევე შიდა და გარე სივრცეების დაყოფაში.
19
წრომის მაგალითი

20. ფოტოფირი ჩანახატი
20
წრომის მაგალითი
ავტორი ვიზუალურად ეძებს და შემდგომ აფიქსირებს კონკრეტულ ხედს
როგორც ფოტოს საშუალებით ასევე ქაღალდზეც, რათა საბოლოოდ გადაიღოს
იგი ფილმში.

21. კინოკადრი ჩანახატი
21
წრომის მაგალითი
ამ შემთხვევაში ჩვენ ვხედავთ კინოკადრის და ჩანახატის მსგავსებას.
თავდაპირველად რა თქმა უნდა ჩანახატის სახე ჰქონდა, ხოლო შემდგომ იგი
გადაღებულ იქნა.

22.  ამერიკულ არიტექტურული ფოტოგრაფია მეოცე საუკუნის
დასაწყისიდანვე ინტერესდება სოციალური და
ეკონომიკური ასპქეტებით და არამხოლოდ ნეგბობის
არქიტექტურული ესთეტიკით.
22
არქიტექტურული ფოტოგრაფია
Eric de Maré, St Edward's, 'Skyscraper'
fishermen's sheds, the Stade, Hastings,
Sussex 1956

23.  დავით კაკაბაძის დოკუმენტური ფილმი გამორჩეულია ამ
მხრივ. მასში ასახული ძეგლები ატარებენ ორ საისტორიო
ექსკურსის ხაზს. პირველი ეს არის სცენარი. იგი იძლევა
მატერიალური კულტურის ძეგლების ქრონოლოგიურ
კლასიფიკაციას საზოგადოებრივი ფორმების
პერიოდიზაციის ასპექტში – თემური წყობილებიდან
მოყოლებული ფეოდალურ საზოგადოებამდე
დამთავრებული.
 მეორეს მხრივ იგი ასახავს თანამედროვე პერიოდში
არსებულ რეალობას– მიტოვებულ და დანგრეულ
ძეგლებს.ამის მიზეზი კი მიმდინარელო პოლიტიკური
იდეოლოგია იყო.
23
არქიტექტურული ფოტოგრაფია

24.  ჩვენს ხელთ არსებული მასალისაგან შევეცადეთ
თითოეული კადრი განგვეხილა დეტალურად და
წარმოგვეჩინა მისი მხატვრული და არქიტექტურული
მხარეები. ასევე გაგვეანალიზებინა იგი თეორიული
კუთხით. საბოლოო ჯამში კი წარმოგვეჩინა იგი როგორც
ერთიანი, ორგანული სტრუქტურა. კადრირებების
ანალიზმა გვაჩვენა ის ლოგიკური ურთიერთკავშირი
რითიც ეს ფილმი მთლიანდება, როგორც თეორიული ასევე
მხატვრული თვალსაზრისით. თვალსაჩინოებისთვის ჩვენ
მოცემულ კადრირებების თანმიმდევრობა ავსახეთ, რათა
აგვესახა ნათლად ის ლოგკიური კავშირები რაც მათ შორის
არსებობს.
24
დასკვნა

25.  ჩვენ ერთგვარ სისტემურ დამოკიდებულებას ვაწყდებით
ფილმის კადრირების სტრუქტურაში. პირველი რაც
აღსანიშნია ეს არის ჰორიზონტის მხარეების მიხედვით
დაყოფაა, მეორე მნიშვნელოვანი მიდგომა კი ობიექტის
სივრცის შიდა და გარე ტერიტორიზაციაა. ამის მაგალითი
იყო წრომის კადრირებების სტრუქტურაა, სადაც ავტორი
ნათლად მიუთითებს კადრის ჩანაწერებში გამოსახულების
ლოკაციას: „შიგნით“
25
დასკვნა

26. ნიკორწმინდა სვეტიცხოველი
26
დასკვნა
კვლევის პერიოდში წარმოჩინდა გარკვეული ავტორისეული ხელწერა, რომელიც
გამოიხატება გამოსახულების სხვადასხვა შემთხვევებში საერთო ნიშნების
ქონით.
აღსანიშნავია გუმბათების, ტიმპანებისა და დეკორების მთელი რიგი სერიები.
რომლებიც თან ახლავს ფილმში ასახულ ძეგლების უმეტეს ნაწილს, როგორც
მისი ორგანული ნაწილი

27. 27
დასკვნა
ნავ–გუმბათოვანი ვარიაცია სვეტიცხოვლის მაგალითზე. ორივე
შემთხვევაში ჩვენ ვხედავთ ნავის და გუმბათი ნაწილებს. განსხვავება
მათ შორის რაკურსშია და მხარეშია.

28. გამოსახულების სქემების ძირითადი ჩამონთვალი, რომლეთაც
ავტორი იყენებდა ფილმში:
 ნავ–გუმბათის ვარიაციები. (წინხედი, გვერდხედი
პერსპექტივაში)
 საფასადო ხედი
 გუმბათი
 ტაძრის ინტერიერი.( როგორც ფრესკები ასევე მისი სივრცული
ნაწილი)
 ორნამენტი
 სარკმელი
 რელიეფური პროგრამა
 პანორამა. გვხვდება მისი საკმაოდ მრავალფეროვანი
ვარიაციები, შორეული თუ ახლო, აღმოსავლეთი და
დასვლეთის.
 ბარელიეფი
28
დასკვნა

29.  ჩვენ შევეცადეთ ფილმის მასალა გაგვეანალიზებინა
პროფესიული თვალსაზრისითაც. კინოკადრის აგების
პრინციპები საკმაოდ მნიშვნელოვანი ფაქტორია ფილმის
გადაღებისას. ჩვენს ხელთ არსებულ მასალას შეადგენდა
კინოკადრის გადანაჭრები და ფოტოები. კვლევის შედეგად
შეგვიძლია დავასკვნათ რომ ფილმის ავტორი თავისუფლად
იყენებდა კინოკადრის აგების თეორიულ ასპექტს და
ახორციელებდა მას პრაქტიკაში იქნებოდა ეს სიგრძივი
პერსპექტივის ხედები, შუქის კონტრასტი თუ რაკურსი.
29
დასკვნა

30. გამოყენებული ლ იტერატურა:

 დავით კაკაბაძე , ქართულ დოკუმენტურ კინემატოგრაფიაში, „საბჭოთა ხელოვნება“, 1984, N2
 ეთერ ოკუჯავა, დავით კაკაბაძე და კინემატოგრაფია, „საბჭოთა ხელოვნება“, თბილისი, 1977, N 10
 ჯონ გრირსონი, დოკუმენტური კინოს რეჟისურა, საქართველოს შოთა რუსთაველის თეატრისა და
კინოს სახელმწიფო უნივერიტეტი, თბილისი. 2010.
 თბილისი ქართველი და უცხოელი მხატვრების შემოქმედებაში,თბილისი. 2004.
 ვახტანგ ბერიძე, ძველი ქართული ხუროთმოძღვრება, თბილისი,
 დავით კაკაბაძე, ხელოვნება და სივრცე, პარიზი, 1920
 https://sites.google.com/site/churchsveticxoveli/tadzari/aghmosavleti -pasadi
 დავით კაკაბაძე, პარიზი:1920 -23 წლები, პარიზი,1924
 ამირანაშვილი შალვა, ქართული ხელოვნების ისტორია, თბილისი,1971.
 ზაქარაია. შუა საუკენეების ქართული გუმბათოვანი არქიტექტურის ზოგიერთი საკითხისათვის
(ყინცვისი და ტიმოთესუბანი): საქართველოს სახ. მუზეუმის მოამბე , ტ. XXII - B თბ., 1961 წ.
 საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, 5ტ, თბ. 1990 წ
 Gidal, Peter, “Theory and Definition of Structural/ Materialist Film”, Structural Film Anthology,
London: BFi, 1976
 მარგველაშვილი, პარმენ, დავით კაკაბაძის არქივიდან, თბ. : თბილ. უნ -ტის გამ-ბა, 1988
 კინწურაშვილი, ქეთევან, საუკუნის ხელოვნება (ავანგარდი),თბ., 2005
 ცაავა თემურ, დავით კაკაბაძე (კომპაქტ დისკი), აკრძალული ფილმის არქივი.
 ნიკორწმინდა - განვითარებული ფეოდალიზმის ხელოვნება - ციციშვილი ირ. //ქართული
ხელოვნების ისტორია. - თბ., 1995.
30
დავით კაკაბაძის დოკუმენტური ფილმი
„საქართველოს მატერიალური კულტურის
ძეგლები“

31. 31
დავით კაკაბაძის დოკუმენტური ფილმი
„საქართველოს მატერიალური კულტურის
ძეგლები“