Bài giảng hình ảnh học thần kinh sọ não GS Clarisse. Tải bài giảng tại: https://hinhanhykhoa.com/

1. CHẤN THƯƠNG CỘT SỐNG CỔ và BẢN LỀ CHẨM-CỔ
- Hình ảnh -
1 - Chấn thương lành tính :
Đau , rối loạn chức năng ít .... Không có hình ảnh đặc biệt
2 - Đau cổ nặng ? Rối loạn chức năng kéo dài ?
Đau thần kinh cổ- cánh tay ?
Bệnh nhân có thể đi lại đuợc .... Hình ảnh bán cấp
3 - Chấn thương nặng ( đã được chẩn đoán hoặc chưa )
Bệnh nhân ở tư thế nằm với dụng cụ cố định cột sống cổ
Dấu hiệu tổn thương rễ thần kinh hoặc tủy sống
.... Hình ảnh cấp cứu
F Netter
Các cấu trúc yếu
85

2. 1 - TRẬT NGHIÊM TRỌNG CỘT SỐNG CỔ
2 - Móc khớp , ĐƯỜNG VỠ khớp
3 - LÚN XẸP đốt sống , vỡ đốt sống kiểu « giọt nước »
4 - BIẾN CHỨNG THẦN KINH SỚM sớm
5 - GIẬT ĐỨT CÁC ĐÁM RỐI
6 - DI CHỨNG trên tủy sống và màng nhện
CHẤN THƯƠNG CỘT SỐNG CỔ
CHẤN THƯƠNG BẢN LỀ CHẨM -CỔ
7 Vỡ mỏm nha
8 Vỡ cuống đốt trục, 1 hoặc 2 bên
9 Vỡ kiểu Jefferson / đốt đội
10 Quay đầu do trật hoặc đứt dây chằng Mac Rae
11 Trật khớp, giật đứt, xoay đốt đội (C1)
12 Các tổn thương khác: Vỡ, lún xẹp khối khớp bên, lồi cầu xương chẩm ...
hinhanhykhoa.com

3. Chấn thương cột sống cổ : X quang thường quy
- Bệnh nhân đi lại được
= 6 phim ở tư thế đứng : nghiêng, thẳng, 2 chếch sau ,thẳng +‘’ há miệng ‘’ , nghiêng của bản lề
Nghiêng
Thẳng

4. 2 phim chếch
Bản lề chẩm- cổ
- Phim thẳng + há miệng
- Phim nghiêng tia khu trú
Phim chụp ở tư thế động : Cúi ra trước - ngửa ra sau ( chụp phim ngiêng) ?
. Không chụp ngay lập tức trong cấp cứu
. Chụp sau một tuần, có tính chất kiểm tra
trong trường hợp có đau dai dẳng khi cúi ra trước/ ngửa ra sau
. Để cho bệnh nhân tự thực hiện các cử động một cách tự nhiên
. Với những điều kiện như trên, các phim chụp ở tư thế động sẽ không nguy hiểm

5. - Bệnh nhân ở tư thế nằm
- Người vận chuyển bệnh nhân phải hết sức cẩn thận +++
- Dấu hiệu thần kinh của tủy sống : Dị cảm, yếu nửa người, liệt nửa người
- Đa chấn thương : Tổng kê tình trạng an toàn của bệnh nhân trước khi làm thủ thuật can
thiệp, đặt nội khí quản
Phim nghiêng: C1 à C6 Phim nghiêng C1 – D1 Phim thẳng
... Và chụp CLVT
87

6. - Quan sát trên hình định hướng : Tổn thương ?
-Lớp cắt từ phần nền xương chẩm đến D1 :
Thường gặp các tổn thương đa vị trí
CLVT
HÌNH ẢNH
- 1 / XQUANG THƯỜNG QUY : 6 phim
- 2 / Chụp CLVT : Từ phần thấp của nền sọ đến D1
- 3 / Trường hợp đặc biệt có thể chụp CHT bổ xung
- CLVT đơn dãy đầu dò :
Lớp cắt 2 mm , tái tạo
- CLVT đa dãy đầu dò :
- Chụp : 130 lớp , 1.3 mm , 35 giây
- Cửa sổ xương , cửa sổ ‘’ phần mềm ‘’
- Tái tạo hình ảnh trên 3 mặt phẳng

7. CHT
-Phương thức chụp :
- . T 1 SE đứng dọc
T 2 SE đứng dọc
T 2 STIR đứng dọc
T 2 * ngang
. T 2 STIR đứng ngang
- Tổng kê các tổn thương
. Cột sống
Trước cột sống
. Đĩa đệm
. Các dây chằng
. Tủy sống
- Các chỉ định : . Có dấu hiệu tổn thương thần kinh
. Trong trường hợp không tương xúng giữa lâm sàng có dấu hiệu thần kinh nhưng trên chụp Xquang và
chụp CLVT lại cho két quả bình thường.
... Có vai trò quan trọng trong giám định pháp y
2 bệnh nhân:
Trật cột sống sang bên
Tăng tín hiệu trong khớp
do tràn dịch
sau chấn thương
... Các tổn thương mới
T 2 SE T 2 STIR T 2 STIR
Trật nặng C4 - C5 :
Liệt tứ chi
. Rách dây chằng trước của đĩa đệm
. Máu tụ trước cột sống
. Đụng dập tủy
. Hẹp ống sống bẩm sinh

8. - Trật nặng cột sống cổ 89

9. - Trật ra trước của đốt C6
- Móc mỏm khớp dưới của
C6
- Móc khớp
- Khối dính thân đốt sống C 6 - C 7
Bệnh Klippel Feil
- Móc khớp C 5

10. - Vỡ khối khớp
Trật nhẹ ra phía trước , Khối khớp vỡ tung
Hẹp lỗ tiếp hợp do vỡ khối khớp
hinhanhykhoa.com

11. - Lún xẹp thân đốt sống
Định nghĩa 3 cột : Thân các đốt sống / Các khối khớp bên phải và bên trái
. Tổn thương một cột : Gãy thường vững
. Tổn thương hơn một cột : Gãy không vững
- Vỡ kiểu giọt nước , do chấn động trên đỉnh đầu và cúi mạnh ra trước : xẹp đốt sống, mảnh vỡ rời phía trước , tổn thương cung sau
... Tường sau

12. CLVT CHT T 1
- Tụ máu ngoài màng cứng
- Tụ máu duới màng cứng
- Giật đứt đám rối
Chụp tủy -CLVT và / hoặc IRM
T 2
91
hinhanhykhoa.com

13. - Tổn thương tủy
Di chứng sau chấn thương tủy :
Teo tủy một phần hoặc toàn bộ
Chú ý:
Teo tủy có thể tiến triển :
Xuất hiện hội chứng tủy ( muộn)
Đụng dập tủy
Hẹp ống sống
‘’ Tủy to ‘’ phù nề
sau chấn thương
. Có thể
ở một đọạn tủy
. Trật nghiêm trọng
. Đứt dây chằng
. Đĩa đệm
tín hiệu cao trên T2

14. 1 - TRẬT NGHIÊM TRỌNG CỘT SỐNG CỔ
2 - Móc khớp , ĐƯỜNG VỠ khớp
3 - LÚN XẸP đốt sống , vỡ đốt sống kiểu « giọt nước »
4 - BIẾN CHỨNG THẦN KINH SỚM sớm
5 - GIẬT ĐỨT CÁC ĐÁM RỐI
6 - DI CHỨNG trên tủy sống và màng nhện
CHẤN THƯƠNG CỘT SỐNG CỔ
CHẤN THƯƠNG BẢN LỀ CHẨM -CỔ
7 Vỡ mỏm nha
8 Vỡ cuống đốt trục, 1 hoặc 2 bên
9 Vỡ kiểu Jefferson / đốt đội
10 Quay đầu do trật hoặc đứt dây chằng Mac Rae
11 Trật khớp, giật đứt, xoay đốt đội (C1)
12 Các tổn thương khác: Vỡ, lún xẹp khối khớp bên, lồi cầu xương chẩm ...
hinhanhykhoa.com

16. Các đặc điểm bình thường trên phim nghiêng : X quang thường quy , chụp CLVT sau tái tạo , CHT
CAO - THẤP TRƯỚC - SAU
. Đường CHAMBERLAIN . 1 / Đường nền ( THIEBOT – WACKENHEIM )
Khẩu cái xương / bờ sau lỗ lớn xương chẩm đường kéo dài của phần nền xương chẩm hay mỏm nền
Mỏm nha luôn nằm dưới đường này
. 2 / Đường gai -lam : C0 , C1 , C2 , C3 , C4
93
hinhanhykhoa.com

17. Các đặc điểm bình thường trên phim thẳng
Đặc điểm cân đối 2 bên ... Không phải luôn luôn như vậy
... Dù không có tổn thương chấn thương

18. GÃY MỎM NHA
kèm trật ra trước kèm trật ra sau
Đầu+
Đốt đội+
xương mỏm nha
So với thân đốt trục
hinhanhykhoa.com

19. T 1 T 2
Tiến triển thành giả thoái hóa khớp
Di chứng :
Giả thoái hóa khớp của mỏm nha( không được phát hiện)
Liệt tứ chi từ từ.

20. Gãy cuống đốt trục ( cả 2 bên) ..... ‘’ gãy kiểu treo ‘’
‘’ Mở rộng vòng C2 ‘’ : Trật ra trước của C2 , dây chằng gai- lam
95
hinhanhykhoa.com

21. Gãy kiểu Jefferson
. Gãy cung trước và cung sau của đốt đội ( C1)
. Hậu quả: Tăng khoảng cách giữa các khối khớp bên của đốt đội
. Gãy không vững
Bình thường

22. - ... Các mốc vị trí bình thường trên phim nghiêng ; dày phần mềm trước cột sống
- Gãy kiểu Jefferson

23. Ngửa ra sau Cúi gập ra trước
Bong dây chằng Mac Rae
Vỡ ngang cung trước của đốt đội
Tư thế cúi gập ra trước: . Trật ra trước của C1
. Mở rộng đường liên gai
Trật ra trước của đốt đội do bong mức độ nặng dây chằng ngang của Mac Rae
97

24. T1 T2 SE T2 STIR T2 *
- Trật ra trước của đốt đội do bong dây chằng ngang của
Mac Rae và dây chằng liên gai sau
- Tụ máu trước cột sống
- Tràn dịch giữa mỏm nha và cung trước của đốt đội
và tràn dich máu-huyết tương ngoài màng cứng sau phần nền xương chẩm
- Đụng dập và chèn ép tủy sống.
Di chứng của trật đốt đội ( C1) :
Đụng dập tủy mức độ nặng trong chấn thương
Gây lỏng khớp dai dẳng giữa :
. Cung trước của đốt đội
. Và mỏm nha
Chấn thương mới Chấn thương cũ

25. Trật quay có hoặc không kèm theo móc khớp
Không có đứt dây chằng Mac Rae

26. Gãy vững.... phục hồi Gãy không vững ..... phục hồi và cố định
Câu hỏi : Dây chằng ngang có đứt hay không ?