2. ΕΡΩΤΗΜΑΤΑΠΡΟΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ
• Τι σημαίνει Βυζάντιο;
• Ποιοι είναι οι Βυζαντινοί;
• Γιατί λέμε βυζαντινή ιστορία και πότε
προσδιορίζεται χρονικά αυτή;
• Ποια σχέση έχουν με τους Ρωμαίους και το
ρωμαϊκό κράτος;
• Είναι Έλληνες;
• Σήμερα υπάρχει το Βυζάντιο;
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
2
3. Το ρωμαϊκό κράτος το 2ο αιώνα μ.Χ.
Σε ποιες ηπείρους, περιοχές, θάλασσες απλώνεται;
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
3
4. Το ρωμαϊκό κράτος τον 4ο αιώνα μ.Χ.
Το σύστημα διοίκησης του ρωμαϊκού κράτους τον 4ο αι. μΧ. ήταν η Τετραρχία,
ένα σύστημα πολύπλοκο που έφερνε συχνά σε συγκρούσεις τους διεκδικητές
της εξουσίας.
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
4
5. Το βυζαντινό κράτος τον 6ο αιώνα μ.Χ.
ΒΥΖΑΝΤΙΟ ονομάζεται το χριστιανικό κράτος της ελληνορωμαϊκής
Ανατολής που αναδύθηκε από τους κόλπους του Ρωμαϊκού
κράτους.
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
5
6. Ο «όρος» Βυζάντιο
• Οι όροι Βυζάντιο και Βυζαντινοί είναι μεταγενέστεροι.
• Οι κάτοικοι της βυζαντινής αυτοκρατορίας
αυτοπροσδιορίζονταν με τους όρους «Ρωμαίοι/ Ρωμηοί»,
«Ρωμανία», «Πολιτεία ή Κράτος Ρωμαίων»
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
6
7. Το βυζαντινό κράτος στα χρόνια του Ηράκλειου 7ος αιώνας μ.Χ.
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
7
10. Κυριότεροι σταθμοί του βυζαντινού κράτους
από τον 4ο έως τον 8ο αιώνα
Η εξίσωση των
δικαιωμάτων των
Χριστιανών με τις
άλλες θρησκευτικές
ομάδες
Η ίδρυση της
Κωνσταντινούπολης
επί Κωνσταντίνου Α’
Η ανάδειξη του
χριστιανισμού σε
κρατική θρησκεία
Η διαίρεση της
αυτοκρατορίας επί
Θεοδοσίου Α’
4ος αιώνας
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
10
11. Το ανατολικό ρωμαϊκό κράτος
• αποκτά θρησκευτική ομοιογένεια
• αποκρούει τους Γερμανούς
• εξασφαλίζει οικονομική σταθερότητα
• παρέμεινε μεγάλη διεθνής δύναμη
Το δυτικό ρωμαϊκό κράτος
διαλύεται από τα γερμανικά
βασίλεια στα τέλη του 5ου
αιώνα
4ος αιώνας – 6ος αιώνας
Κυριότεροι σταθμοί του βυζαντινού κράτους
από τον 4ο έως τον 8ο αιώνα
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
11
12. Ενισχύεται η εξουσία του
αυτοκράτορα
Προσπάθεια ανασύστασης
της ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας
Το κράτος
εξαντλείται
οικονομικά από τις
μεγάλες πολεμικές
δαπάνες
6ος αιώνας
Στα χρόνια του Ιουστινιανού
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
12
13. Εκδηλώνεται πολύπλευρη
κρίση
Βαθιές μεταβολές και
εκτεταμένες
μεταρρυθμίσεις
Οι αραβικές
κατακτήσεις
μειώνουν τη
δύναμη του
βυζαντινού κράτους
τέλη 6ου αιώνα – 7ος
αιώνας
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
13
15. Το 324 μ.Χ. ο
Κωνσταντίνος νίκησε το
Λικίνιο, αύγουστο του
ανατολικού τμήματος του
ρωμαϊκού κράτους, έμεινε
μονοκράτορας και
αποφάσισε να ιδρύσει
ένα νέο διοικητικό
κέντρο στην Ανατολή, στη
θέση του αρχαίου
Βυζαντίου
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
15Κεφαλή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου,
Μουσείο Καπιτωλίου, Αυλή του Παλατιού
των Συγκλητικών, Ρώμη
16. Γιατί μεταφέρει την
πρωτεύουσα από τη
Ρώμη στο Βυζάντιο;
1. Η εξαιρετική γεωπολιτική θέση της περιοχής, στο σταυροδρόμι της Ασίας και της
Ευρώπης, του Εύξεινου Πόντου και της Μεσογείου
2. Μεγάλη εμπορική σημασία
3. Η Ανατολή διέθετε σε αντίθεση με τη Δύση, ακμαίο πληθυσμό και οικονομία
4. Οι χριστιανοί στους οποίους στηρίχτηκε πολιτικά ο Κωνσταντίνος Α΄ ήταν
πολυπληθέστεροι στην Ανατολή
5. Οι μεγάλες πόλεις της Ανατολής υπέφεραν από θρησκευτικές συγκρούσεις
6. Από το Βυζάντιο μπορούσε εύκολα να αποκρούσει τους Γότθους στο Δούναβη και τους
Πέρσες στον Ευφράτη
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
16
17. Το έργο του Κωνσταντίνου Α΄
Μέτρα ανόρθωσης του ρωμαϊκού κράτους
1. Ίδρυσε νέο διοικητικό κέντρο στην Ανατολή, την
Κωνσταντινούπολη
2. Αναγνώρισε το δικαίωμα άσκησης της χριστιανικής
λατρείας
3. Καθιέρωσε στη διοίκηση τη διάκριση της πολιτικής από
τη στρατιωτική εξουσία
4. Έκοψε και έθεσε σε κυκλοφορία ένα πολύ σταθερό
χρυσό νόμισμα
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
17
Χρυσό βυζαντινό νόμισμα: δολάριο του μεσαίωνα
Το επίσημο νόμισμα του Βυζαντίου είναι χρυσό ατόφιο. Το 312, ο Μ.
Κωνσταντίνος χτύπησε τον «aureum solidum», τον «στέρεο χρυσό»,
τον «σόλιδο», το γνωστό Κωνσταντινάτο που ζυγίζει 24 καράτια.
Πηγή: http://www.archaeology.wiki/
18. 19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
18
Η Κωνσταντινούπολη
χτίστηκε στη θέση της
αρχαίας ελληνικής αποικίας:
Βυζάντιο, στην τριγωνική
χερσόνησο που
σχηματίζεται μεταξύ του
Κεράτιου κόλπου, του
Βοσπόρου και της
θάλασσας του Μαρμαρά σε
μια εξαιρετική θέση που
ήλεγχε εμπορικά τον δρόμο
Αιγαίου-Ευξείνου Πόντου.
Την ίδρυσε ο Μέγας
Κωνσταντίνος το 330 μ.Χ.
με σκοπό να δημιουργήσει
μια πόλη ισάξια της Ρώμης
σε λαμπρότητα, πλούτο και
δύναμη.
Πηγή:
http://exploringbyzantium.gr/
19. 19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
19
Η πόλη αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα· αυτό προκάλεσε προβλήματα χώρου και
υποδομών, οπότε ο Θεοδόσιος ο Α’ επέκτεινε την πόλη προς Δυσμάς,
φτιάχνοντας καινούργια ισχυρά τείχη, τα οποία οχύρωσαν την πόλη μέχρι το
τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Πηγή: http://exploringbyzantium.gr/
22. 19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
22
Μια παράδοση για την κτίση της Κωνσταντινούπολης
"O Kωνσταντίνος θέλοντας να ορίσει την έκταση του
τείχους της πόλης, προχωρούσε κρατώντας το δόρυ. Κι
επειδή φάνηκε σε εκείνους που τον ακολουθούσαν, ότι
καθόριζε τα όρια πολύ πιο μεγάλα από ότι χρειαζόταν,
τον πλησίασε κάποιος και τον ρώτησε· "ως πού
δέσποτα;" Kι εκείνος του αποκρίθηκε καθαρά "ως που
να σταματήσει αυτός που προχωρεί μπροστά μου"
κάνοντας φανερό ότι μία ουράνια δύναμη βάδιζε
μπροστά του και τον οδηγούσε τι να κάνει".
Φιλοστόργιος, Εκκλησιαστική Ιστορία, II, 9.
Πηγή:
http://www.ime.gr/chronos/08/gr/sources/economy.html
Ποια πληροφορία αντλείτε από την πηγή σχετικά με
το μέγεθος της Κωνσταντινούπολης;
23. Η οικοδόμηση της
Κωνσταντινούπολης
Ο Κωνσταντίνος οικοδόμησε
το Βυζάντιο σύμφωνα με το
ρυμοτομικό σχέδιο της
Ρώμης
Προίκισε την πόλη με νέα
τείχη, επιβλητικές
λεωφόρους και το φόρουμ
(πλατεία) του
Κωνσταντίνου
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
23
24. Τη στόλισε με λαμπρά έργα τέχνης, το Ιερόν Παλάτιον, το κτίριο της
Συγκλήτου και άλλα δημόσια κτίρια, εκκλησίες, λουτρά, δεξαμενές
Ιερόν Παλάτιον
Λουτρά του Ζεύξιππου
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
24
27. Η οικοδόμηση της Κωνσταντινούπολης
Ο Κωνσταντίνος έχτισε ένα μεγάλο ανάκτορο και έναν θαυμάσιο
Ιππόδρομο και έστησε δυο στοές, δηλαδή σκεπαστούς δρόμους, για
το εμπόριο.
Ονόμασε την πόλη Νέα Ρώμη. Έπειτα πάλι έφτιαξε τις ένδοξες
εκκλησίες: τη Μεγάλη Σοφία, τους Αγίους Αποστόλους και την Αγία
Ειρήνη, τον Άγιο Μώκιο και τον Αρχάγγελο Μιχαήλ.
Έστησε και μια θαυμαστή πορφυρή κολόνα. Τρία χρόνια έκαναν
τα πλοία να τη φέρουν από τη Ρώμη στη Βασιλεύουσα, γιατί ήταν
πολύ μεγάλη και βαριά, και έναν ολόκληρο χρόνο έκαναν να την
πάνε από την θάλασσα ως την πλατεία [...]. Στην κορφή της έστησε
ένα άγαλμα που το έφεραν από την Ηλιούπολη της Φρυγίας και είχε
γύρω στο κεφάλι εφτά ακτίνες. Επίσης έφερε κι άλλα υπέροχα
πράγματα από πολλές χώρες και πόλεις.
Το ρωσικό χρονικό του Νέστορα Ισκεντέρη, απόδ. Μ.
Αλεξανδρόπουλος, εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1978, 3334.
Η Κωνσταντινούπολη προσωποποιημένη δείχνει τον ανδριάντα του
Κωνσταντίνου ως «Ανίκητου Ήλιου».
«Πεουτιγγέρειος Πίναξ»
(Βιέννη, Αυστριακή Εθνική Βιβλιοθήκη).
Πώς περιγράφεται
στο διπλανό
απόσπασμα η
Κωνσταντινούπολη;
Σε τι είδους στοιχεία
βασίζεται αυτή η
περιγραφή;
Να συνδυάσετε την
απάντησή σας και
με βάση την εικόνα.
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
27
28. Η Κωνσταντινούπολη ή Νέα Ρώμη
εγκαινιάστηκε στις 11 Μαΐου 330 μ.Χ.
μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης των
εργασιών και πήρε το όνομα του ιδρυτή της,
αυτοκράτορα Κωνσταντίνου.
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
28
29. Χαρακτηριστικά της Κωνσταντινούπολης
• Απέκτησε βαθμιαία χριστιανικό χαρακτήρα, αφού εκεί
οικοδομήθηκαν πολλές εκκλησίες
• Αναπτύχθηκε ραγδαία ο πληθυσμός της
• στις αρχές του 5ου αιώνα ο πληθυσμός ήταν 150.000 περίπου,
ενώ στα χρόνια του Ιουστινιανού (6ος αιώνας) ήταν 300.000
Η Νέα Ρώμη μέσα σε δύο αιώνες
ξεπέρασε το πρότυπό της,
δηλαδή την Παλαιά Ρώμη
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
29
30. Θρησκευτική πολιτική του Κωνσταντίνου
• Ποια ήταν η κυρίαρχη θρησκεία στη ρωμαϊκή
αυτοκρατορία;
• Υπήρχαν άλλες θρησκείες;
• Μπορούσε κάποιος να λατρεύει όποιον θεό ήθελε;
1.Αποτελούσαν μία δυναμική πληθυσμιακή
ομάδα στην Ανατολή
2.Η νέα θρησκεία φαινόταν ότι μπορούσε να
βοηθήσει στην ενότητα του Ρωμαϊκού κράτους
που είχε κλονιστεί
Ο Κωνσταντίνος έδειξε ευνοϊκή στάση
στους χριστιανούς
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
30
31. Ευνοϊκά μέτρα για το χριστιανισμό (1)
• Μετέφερε το 312 (μετά τη νίκη επί του Μαξέντιου) το
μονόγραμμα του Χριστού (Χριστόγραμμα), που ήταν
σημαντικό χριστιανικό σύμβολο, από τη στρατιωτική
σημαία (λάβαρον) στα νομίσματα του
• Εξέδωσε ευνοϊκούς νόμους για τους χριστιανούς
Αργυρό νόμισμα με το Χριστόγραμμα (στο επάνω μέρος
της περικεφαλαίας του Κωνσταντίνου)
και την ένσταυρη σφαίρα, σύμβολο της
εκχριστιανισμένης ρωμαϊκής οικουμένης.
Μόναχο, Νομισματική Συλλογή.
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
31
Παρατηρήστε την εικόνα του
αυτοκράτορα στο διπλανό
νόμισμα. Ποια στοιχεία
νομίζετε ότι δείχνουν τη
θρησκευτική του προτίμηση;
32. Ευνοϊκά μέτρα για το χριστιανισμό (2)
• Μετά από συμφωνία του Κωνσταντίνου με το Λικίνιο
ψηφίστηκε το Διάταγμα των Μεδιολάνων το 313 μ.Χ.,
• αναγνώριζε στους χριστιανούς το δικαίωμα να ασκούν ελεύθερα
τη θρησκεία τους
• εξισώθηκαν τα δικαιώματα των χριστιανών με αυτά των άλλων
θρησκειών του ρωμαϊκού κράτους
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
32
Οι διωγμοί των
χριστιανών
συνεχίστηκαν μέχρι
το 324 μ.Χ. όταν ο
Κωνσταντίνος έγινε
μονοκράτορας του
ρωμαϊκού κράτους.
33. Πάντως ο Κωνσταντίνος σε
όλη τη διάρκεια της ζωής του
δεν υιοθέτησε μία καθαρή
θρησκευτική στάση
εξαιτίας της σθεναρής
αντίστασης της αρχαίας
θρησκείας σε Ανατολή και
Δύση, κυρίως στους
κόλπους της συγκλητικής
αριστοκρατίας της Ρώμης.
Θρησκευτική στάση του Κωνσταντίνου
Ο Κωνσταντίνος Α' [...] έγινε Χριστιανός
μόλις το χρόνο που πέθανε. Κατά τη
διάρκεια της ζωής του παρέμεινε
Ανώτατος Αρχιερέας (ανώτατος
αξιωματούχος της ρωμαϊκής θρησκείας)
και χρησιμοποιούσε τις εκφράσεις Ημέρα
του Ήλιου και Ανίκητος Ήλιος, που, την
περίοδο αυτή, συνήθως εννοούσαν τον
θεό των Περσών, τον Μίθρα, του οποίου η
λατρεία είχε διαδοθεί σε όλη την
αυτοκρατορία [...]. Είναι βέβαιο ότι ο
Κωνσταντίνος υπήρξε υποστηρικτής της
και ότι κληρονόμησε την αφοσίωσή του
αυτή από την οικογένεια του. Πιθανόν ο
Ανίκητος Ήλιος ήταν ο Απόλλων.
A. Α. Vasiliev, Ιστορία της Βυζαντινής
Αυτοκρατορίας,
324-1453, Αθήνα 1954, 70..
Γιατί πιστεύετε ότι ο
Κωνσταντίνος
κράτησε αυτή τη
θρησκευτική στάση;
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
33
34. Ευνοϊκά μέτρα για το χριστιανισμό (3)
• Συγκάλεσε Σύνοδο στη Νίκαια της Βιθυνίας το 325
μ.Χ. με επισκόπους από όλες τις επαρχίες του
Οικουμενικού ρωμαϊκού κράτους > ονομάστηκε
Οικουμενική Σύνοδος
Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος
• διατύπωσε τη χριστιανική διδασκαλία έναντι των αιρέσεων
(παρεκκλίσεις από το επίσημο χριστιανικό δόγμα) που είχαν ήδη εμφανισθεί
Συγκλήθηκαν έκτοτε πολλές Σύνοδοι με σκοπό την
ειρήνευση της Εκκλησίας και κατ’ επέκταση την
ειρήνευση της αυτοκρατορίας
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
34
Στο κέντρο κάθεται ο
βασιλιάς και όχι ο
Πατριάρχης. Τι μπορεί να
σημαίνει αυτό;
35. Αποτίμηση του έργου του Κωνσταντίνου
• Η μεταφορά ενός κράτους διοικητικά, γλωσσικά και
νομοθετικά ρωμαϊκού, σε έναν τόπο που βρισκόταν
κάτω από την πολιτισμική σφαίρα του ελληνισμού και
των ανατολικών λαών προμήνυε την αλλαγή
ολόκληρης της υπόστασής του κράτους.
• Η συμβολή του Κωνσταντίνου στη διοικητική
αναδιοργάνωση του κράτους αλλά και η
θρησκευτική πολιτική του έθεσαν τις βάσεις για τη
μελλοντική ανάπτυξη του Βυζαντίου.
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
35
36. Το ρωμαϊκό κράτος
χωρίστηκε σε ανατολικό και
δυτικό τμήμα όταν πέθανε ο
Θεοδόσιος Α΄
το 395 μ.Χ.
19/9/2016
ΦΑΤΣΗΑΘΑΝΑΣΙΑ
ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
36