Հանրակրթական Դիջիտեք 2011, «Մխիթար Սեբաստացի» կրթահամալիր

1. ՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ
ԹԵՄԱ` ԷԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՓՈՍՏ:
ՎԻՐՈՒՍՆԵՐ, ՀԱԿԱՎԻՐՈՒՍՆԵՐ:
Հետազոտող` Նաիրա Հարությունյան

2. ԱՎԱԳ ԴՊՐՈՑ
X դասարան
• Համակարգչային վիրուսների էությունը և տարածման հիմնական ճանապարհները:
• Համակարգչային սարքավորումներին և ծրագրային ապահովմանը վիրուսների
կողմից հասցվող հնարավոր վնասները:
• Համակարգչային վիրուսների տեսակները:
• Ցանցերով տարածվող վիրուսներ:
• Հակավիրուսային ծրագրեր, դրանց պարբերական թարմացման
անհրաժեշտությունը:
• Հաղորդակցության միջոցներից օգտվելու անվտանգության և էթիկայի կանոններ:

3. ԷԼԵԿՏՐՈՆԱՅԻՆ ՓՈՍՏ
Էլեկտրոնային փոստը –տեխնոլոգիա և դրանով տրամադրվող
ծառայություն է , որը զբաղվում է էլեկտրոնային հաղորդագրությունների
ստացմամբ և ուղարկմամբ համակարգչային ցանցում: Հիմնական
տարբերությունը ինֆորմացիայի փոխանակման այլ համակարգերից
կայանում է նրանում, որ այն ունի անկախ փոստային սերվերների միջև
փոխներգործության զարգացած համակարգ, ինչպես նաև հնարավորություն
ունի ինֆորմացիայի անմիջապես փոխանցման փոխարեն հետաձգել այն և
ուղարկել ավելի հարմար ժամանակ:

4. Ինչ է էլեկտրոնային փոստը
Էլեկտրոնային փոստով նամակները ուղարկվում են SMTP
պրատակոլով և ստացվում POP3 պրատակոլով
Mail
Sms ՀԱՂՈՐԴԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՁԵՎ
/առանց որի դժվար է պատկերացնել մեր
mms կյանքը հիմա և որը ունի նաև իր բացասական
կողմերը, մասնավորապես կապված
վիրուսների հետ/
Chat
Forum

5. Էլեկտրոնային նամակների
կառուցվածքը
Էլեկտրոնային
նամակ
SMTP արձանագրության
վերնագիր, որը ստանում Հենց նամակ
է սերվերը
Նամակի Նամակի
վերնագիր մարմին

6. Էլեկտրոնային նամակի վերնագրի
դաշտերը
 Return-Path  Bcc:
 Received  Reply-To
 From:  Subject:
 Sender:  Date:
 To:  Content-Type:
 Cc:

7. ՍՊԱՄ
Էլեկտրոնային փոստի հասցե
Էլեկտրոնային փոստի ֆիլտրացիա

8. Էլեկտրոնային փոստից օգտվելու
էթիկայի կանոնները
• Պետք չէ ուղարկել շատ մեծ ծավալի նամակներ և հնարավորինս արդյունավետ
ինֆորմացիա ուղարկեք: Քանի որ այդ նամակը ստացողը նախ վճարում է այդ
մեգաբայթերի համաը, և հետո, դժվար է այդ ինֆորմացիան քաշել, երբ կապն է թույլ:
Եվ, առհասարակ, էլեկտրոնային փոստը նախատեսված չի մեծ ծավալով նամակներ
գրելու համար:
• Ձեզ ուղարկված նամակին պատասխանելիս, պարտադիր չէ ամբողջ նամակը
ցիտել: Բավարարվեք միայն մի արտահայտությամբ:
• Մի ուղարկեք ձեր գովազդները դրա համար չնախատեսված հասցեներով:
օրինավոր մարդիկ այդպես չեն վարվում:
• և այլն:

9. ՎԻՐՈՒՍՆԵՐ
Վիրուս են կոչվում հատուկ գրված փոքրիկ
ծրագրերը, որոնք ընդունակ են իրենց մարմինը /կամ ավելի
ճիշտ պատճեն/ ներդնել համակարգչային ծրագրերի
կատարողական ֆայլերում, դրայվերներում և այլ
տեղերում, ընդ որում չկորցնելով ինքնուրույն տարածվելու
ընդունակությունը քոմփյութերային միջավայրում:

10. Ով և ինչու է վիրուս գրում:
1. Մարդիկ, որոնց դուր է գալիս վատություն անել ուրիշներին
2.Սկսնակները /ուսանողները
3. Պրոֆեսիոնալ ծրագրավորողները

11. Չկա վիրուսների հատուկ դասակարգում,
սակայն, այնուամենայնիվ, դրանք կարելի
է բաժանել ըստ հետևյալի.
ՎԻՐՈՒՍՆԵՐ

12. Ըստ տեղակայման միջավայրի
վիրուսները լինում են հետևյալ տիպի.
1. ֆայլային
2. բեռնվող
3. ֆայլային-բեռնվող
4. մակրովիրուսներ
5. ցանցային վիրուսներ
BACK

13. Վիրուսները ըստ վարակման ձևի
լինում են ռեզիդենտ և ոչ ռեզիդենտ
ՎԻՐՈՒՍՆԵՐ
BACK

14. Վիրուսները ըստ ներգործման
մաշտաբի
Ոչ վտանգավոր – այս վիրուսները չեն խանգարում համակարգչի աշխատանքին,
սակայն տեղ են գրավում կոշտ սկավառակի և օպերատիվ հիշողության վրա,
այսինքն ռեսուրս են զբաղեցնում:
Վտանգավոր – այս վիրուսները կարող են խաթարել համակարգչի աշխատանքը
Շատ վտանգավոր – իսկ այս վիրուսների ներգործման արդյունքում կարող են
տարբեր ծրագրեր ու ֆայլեր կորել, ինչպես նաև համակարգչի կոշտ սկավառակի
սիստեմային մասերից ինֆորմացիա ջնջվի:
BACK

15. Ըստ ալգորիթմական
առանձնահատկության
վիրուսները բաժանվում են
հետևյալ տիպերի.
1. Պարզագույն
2. Չերևացող վիրուսներ /стелс-вирус/
3. Որդ-վիրուսներ /Вирусы-черви/
4. Կեղծ-վիրուսներ /квазивирус или «троянские» программы/
5. Վիրուս-մուտանտներ
6. Ռետրովիրուսներ BACK

16. Համակարգչի մեջ վիրուսի
ներթափանցման ճանապարհները
Համակարգչի մեջ վիրուսի ներթափանցման հիմնական ճանապարհներն.
 տարբեր տեսակի ինֆորմացիայի կրիչների` CD դիսկերի, USB ֆլեշների, դիսկետաների
և այլ կրիչներով
 համակարգչային ցանցերի միջոցով
 այլ միջոցներով
Վիրուսների տարածումը արգելափակում են նաև այսպես կոչված միջնապատերը`
Firewall: Դրանք հատուկ ծրագրեր են, որոնք անհրաժեշտության դեպքում
արգելափակում են տարբեր «կասկածելի» ծրագրերի աշխատանքը` թույլ չտալով
դրանց կասկածելի գործողությունները:

17. Վիրուսի ներթափանցման նշանները
 Մինչ այդ նորմալ աշխատող ծրագրի ոչ ճիշտ աշխատանքը, կամ աշխատանքի
դադարումը
 Համակարգչի դանդաղ աշխատանքը
 Օպերացիոն համակարգերի աշխատանքի խաթարումը
 Ֆայլերի ու կատալոգների անհայտացումը, կամ դրանց պարունակության
աղավաղումը
 Ֆայլերի մոդիֆիկացիաների ամսաթվի և ժամանակի փոփոխությունը
 Ֆայլերի չափերի փոփոխությունը
 Ֆայլերի քանակի անսպասելի շատացումը սկավառակի վրա
 Ազատ օպերատիվ հիշողության չափի էական փոքրացումը
 Էկրանին չնախատեսված հաղորդագրությունների և նկարների հայտնվելը
 Չնախատեսված ձայնային ազդանշանների առկայությունը
 Համակարգչի հաճախակի կախվելը
 և այլն

18. ՀԱԿԱՎԻՐՈՒՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐ
վիրուսներից պաշտպանվելու
համար գրված հատուկ ծրագրեր են, որոնց նպատակն է
հայտնաբերել վիրուսը, բուժել վարակված ֆայլերն ու դիսկերը,
հայտնաբերել և կանխել վիրուսներին հատուկ կասկածելի
գործողությունները:

19. Համակարգչային վիրուսներից հասցրած
վնասներից պաշտպանվելու մեթոդները
• Ինֆորմացիայի ռեզերվացումը – այսինքն ֆայլերի պատճեների պահպանումը
• Պատահական և անծանոթ ծրագրերի օգտագործումից խուսափելը
• Եթե մինչ այդ ուրիշ մարդիկ էին աշխատում տվյալ համակարգչով, ապա
համակարգչի վերաբեռնավորումից խուսափելը
• Նոր ստացած ֆայլերի պարտադիր ստուգումը
• Լոկալ դիսկերի և ֆայլերի պարբերաբար ստուգումը
• Անջատել տարբեր կրիչների ինքնաբեռնավորման ռեժիմը
• Ուրիշից ստացված Word –ի կամ նմանատիպ ֆայլերը բացելիս
նպատակահարմար է սեղմած պահել [Shift] կոճակը: Այդ ժամանակ ոչ մի վիրուս էլ
չի աշխատի:
• և այլն

20. ՀԱԿԱՎԻՐՈՒՍԱՅԻՆ ԾՐԱԳՐԵՐ
1. Հակավիրուսային ծրագրերի թարմացում
2. Սկան
3. Կարանտին
4. Էվրիստիկ անալիզատոր
5. Ինչպես վարվել նոր վիրուսի հետ
6. և այլն

21. ԻՆՏԵՐՆԵՏԻ ՎՏԱՆԳՆԵՐԸ ԵՎ
ՕԳՏՎԵԼՈՒ ԷԹԻԿԱՆ
• Նախքան որևէ մեկի էլեկտրոնային արտադրանքից օգտվելը /վեբ-էջեր,
ծրագրային ապահովման ֆայլեր և այլն/, նախ և առաջ պետք է իմանալ, թե
ում է պատկանում դրա իրավունքը, ենթակա՞ է այն ազատ տարածման,
թե չէ:
• Մինչ որևէ բան ինտերնետում տեղադրելը, համոզված եղեք, որ դուք
ունեք դրա իրավունքը /այսինքն, ինչքանով է հավաստի ու ստույգ այդ
ինֆորմացիան/:
• Անհատականության դրսևորումը հարգվում և խրախուսվում է,
անթույլատրելի է հայացքների ու ճաշակների պատճառով հալածանքը:
• Ցանցը պետք է պաշտպանել /այսինքն չի կարելի վարակված ֆայլեր
տեղադրել ինտերնետում, առավել ևս վիրուսներ ուղարկել տարբեր
հասցեներով/:
• և այլն

22. Եվ վերջում
2003 թվականին ՀՀ օրենսդիրը պատիժ սահմանեց
համակարգչային հանցագործությունների համար, որն
ամփոփվեց ՀՀ քրեական օրենսգրքի 24-րդ գլխի 251-257-րդ
հոդվածներում՝ որպես «համակարգչային
տեղեկատվության անվտանգության դեմ ուղղված
հանցագործություն»:

23. ԱՐԴՅՈՒՆՔՈՒՄ
Աշակերտը կիմանա`
Գիտենալ և կիրառել էթիկայի և համակարգչային տեխնիկայից
օգտվելու անվտանգության կանոնները: Գիտենալ ինչ է
համակարգչային վիրուսը և դրա կողմից հասցրած հնարավոր
վնասները: Կարողանալ բեռնավորել և պարբերաբար նորոգել
հակավիրուսային ծրագրերը: Գիտենալ հակավիրուսային
ծրագրերի տեսակները և հնարավորությունները: Ցուցաբերել
անհրաժեշտ զգուշություն ծրագրերը արտատպելիս և
հաղորդակցական միջոցներից օգտվելիս: