Mais conteúdo relacionado Mais de Muhamedrahim Kursabaev (20) Жаратылыстану оқулығы. Құрсабаев М.1. Qazaqstan Respublikasy bilim zhcne gylym Mjnjstrligi
“Twran-Astana” Universjteti
ZHARATYLYSTANU
5 synyp
Kursabaev M, Kjsymova A, Sivoglazov V, Ayapbekova A
Astana 2013
3. ZHARATYLYSTANU
Orta mektepting 5 synybyna arnalgan oqulyq
ISBN 9965 – 721 – 05 – ХББК 74. 213
Kursabaev M, Kjsymova A, Sivoglazov V,
Ayapbekova A. Zharatylystanu, 5 synyp:
Astana: Turan-Astana universjteti. –
2103, 120 bet
Astana 2013
4. I. ZHARATYLYSTANU PCNINE KIRISPE
Tabigat turalu zhalpy tvsinik
Tiri zhcne xli tabigat arasyndagy twtastyq
Tabigat qwbylystary zhcne olardyng bir-birine
bajlanysy
Qorshagan ortadagy mikro zhcne makro clem
“Zharatylystanu pcnine kirispe” taqyrybyn
zerdeleu
5. II. ADAM ZHCNE TABJGAT
Qorshagan ortany tanu zhxninde kxne ilimder
Tabjgatty tanu zhxnindehi gylymj zhangalyqtar
Qorshagan ortadagy qwbylystardy tanu
cdistemeleri. Tabjgatty baqylau
Eksperiment cdisi
“Adam men tabjgat” taqyrybyn zerdeleu
6. III. TABJGATTAGY DENELER. ASPAN DENELERI
Deneler qwramyndagy tvrli zattar
Nwrsculeli aspan deneleri
Zher Planetasyna zhaqyn ornalasqan
zhwldyzdar
Kvn sjstemasyndagy planetalar sherui
Garysh kengistihindehi asteroidtar, kometalar,
meteorlar men meteoritter
“Tabjgattagy deneler. Aspan deneleri”
taqyrybyn zerdeleu
7. IV. ZHER – TABJGAT ANASY
Zher zharatylysynyng qwpjasy
Zherding syrtqy qabatyndagy bwltty tolqyndar
Qwrlyqtar men mukhittar
Zher qyrtysynyng qwrylysy
Zher qojnauyndagy pajdaly qazbalar
Topyraq zhamylgysy
“Zher – tabjgat anasy” taqyrybyn zerdeleu
8. V. TIRI TABJGAT DENELERI. ORHANIZMDER
Tirshilik dvnjesining aluan tvrli sjpaty
Zhan-zhanuarlar dvnjesi
Xsimdik clemi
Sangyrauqwlaqtar patshalygy
Qarapajym orhanizmder patshalygy
Bakterialar dvnjesi
Virustar
“Tiri tabjgat deneleri. Orhanizmder” taqyrybyn
zerdeleu
9. VI. ZATTAR
Zhansyz zattardyng qwramy
Zattardyng tabjgj ortadagy qalpy
Zattardyng xzheru erekshelikteri
Taza zhcne aralas zattar
“Zattar” taqyrybyn zerdeleu
10. VII. QORSHAGAN ORTADAGY ZATTARDYNG
QWRYLYMY
Atomdyq bxlshekter
Atomnyng qwrylymy
Khimialyq elementter
Zattardyng aluan tvrli bejnesi
Qarapajym zhcne kvrdeli zhansyz zattar
Orhanikalyq zhcne bejorhanikalyq zattar
“Qorshagan ortadagy zattardyng qwrylymy”
taqyrybyn zerdeleu
12. IX. QORSHAGAN ORTADAGY BIRTWTASTYLYQ
ZHCNE XZARA BAJLANYS ZHVJESI
Materia
Zher betindehi su ajnalymynyng erekshelikteri
Kletkaly orhanizmder
“Qorshagan ortadagy birtwtastylyq zhcne
xzara bajlanys zhvjesi” taqyrybyn zerdeleu
13. I. ZHARATYLYSTANU PCNINE KIRISPE
Tabigat turalu zhalpy tvsinik
Bizdi qorshap twrgan ortaga qandaj anyqtama
beremiz?
Adamzat balasy tabjgatty ne vshin zerttejdi?
Qwrmetti oqushylar! Mine zhanga oqu zhyly
bastalyp, tamylzhytqan zhaz ajy artta qaldy. Biz osy
mezhil arqyly orman-togajga seruenhe
shyqqanymyzdy, bwryn kxrmehen qala kelbetimizben
tanysqanymyzdy, alystagy auylymyzga baryp mal
txlderin qyzyqtaganumyzdy, suga tvsip, kvnhe kvjhen
tamash sctterimizdi eske alamyz. Csirese, syldyrlagan
bwlaqtyng basyndagy shalgyndy kxhalda ojnaq salyp
zhan-zhagymyzga zer salgan kezde, bizder “aspan
nege kxkpengbek”, “agashtyng zhapyragy nehe
zhasyl”, tipti kej uaqytta “keshe nehe kvn bwltty, cri
zhangbyrly, al bvhin nehe kvn zharqyrap, shajdaj
ashylyp twr” dep, talaj tang qalganymyz ras.
Bvhin azanmen mektepke bara zhatqan zholyngda
sen agashtar zhapyraqtarynyng nelikten sargaia
bastaganyn, aua rajynyng zhazdagydaj emes, biraz
salqyndaj bastaganyn sezip, ogan zhauap ta izdehen
shygarsynh?
14. Zhas dos!
Biz sagan eng qyzyq zhcne eng qwpia
syjlyqty tartu etpekpiz. Ol – alaqanynga
zhanga gana tjhen “Zharatylystanu” kitaby
xzingdi qorshgan ortadagy tylsym tabjgat
qwpialaryn tanuga zhcrdemshi bolmaq. Erte
uaqytta tabjgatty “zharatylys” dep ajtqan.
Demek, zhatylystanu dehenimiz – tabjgatty
tanu zhxnindehi bilim salasy bolmaq.
Qolyngdagy kitaptyng betin asha otyra sender
xtken synyptardagy taqyryptardy eske alyp,
oqulyqtagy tvrli-tvsti suretterding kxmehimen
qorshagan orta zhxninde xz bilimderingdi
zhetildire beredi dehen senimdemiz.
15. Sender balalar tabjgattyng – zhalpy
zharatylystyng azhyramas bxlihi bolyp
tabylatynyn qorshagan clemning craluandyq
kxrinisi ekenin bildingder. Adam balasy da
tabjgattyng birtwtas bxlshehi. Sol sebepti
adam tabjgattan bxlek xmir svre almajdy.
Adamzat perzenti myngdagan zhyldar bojy xzi
xmir svrgen ortasyn tanuga wmtylyp keledi.
Tabjgattyng tylsym dvnjesin tanu cli
tolastagan emes. Bvhinhi zaman adamy tanym
zerdesin mwkhjt qajrangdary men garysh
kengistikteri zhxninde aqparat aluga bagyttau
vstinde. Zher betindehi Qjyr soltvstik pen
tropikalyq ajmaqtarga fylymj ekspedisialyq
toptar attanuda.