1. DE!
RUIMTE

2. STELT U ZICH EENS VOOR ’EEN GROOT TERREIN IN DEN BOSCH WAAR CREATIEF
ONDERNEMEN, CULTUUR, KUNST EN STADSLANDBOUW SAMEN KOMEN.
ONDERNEMER OF KUNSTENAAR
WAAR U ALS
ONDERDEEL KUNT ZIJN VAN EEN NETWERK VAN JONGE
CREATIEVELINGEN DIE ONDERNEMEN, INNOVEREN EN KUNSTENAARS EEN PLEK BIEDEN OM TE
EXPERIMENTEREN, TE TONEN EN TE EDUCEREN.
EEN PLEK WAAR DE BRABANDER NAAR TOE
GAAT OM BIOLOGISCH, EERLIJK TE ETEN, VOORSTELLINGEN EN CONCERTEN TE BEZOEKEN EN TE
KUNNEN WINKELEN IN EEN VAN DE POP-UP SHOPS. IN HET WEEKEND ZIJN ER MARKTEN GEVULD
MET GROENTEN VAN LOKALE BOEREN, ETEN VAN EERLIJKE VOEDSEL STALLETJES EN KOOPT U
EEN VINTAGE JURKJE OF EEN NIEUWE CREATIE VAN EEN ONTWERPER.
CENTRUM BINNEN HET CENTRUM VAN
ALLES IS MOGELIJK IN DIT
DEN BOSCH. OMDAT WE HET SAMEN DOEN. OMDAT WE
SAMEN STERKER STAAN EN DE HANDEN IN EEN SLAAN, OM
DEN BOSCH EEN CENTRUM TE
BIEDEN WAAR INNOVATIE, SYNERGIE, KRUISBESTUIVING, INSPIRATIE, AMBITIE EN TALENT
KUNNEN FLOREREN. GEEF ONS DE RUIMTE, DEN BOSCH DOET DE REST.'
BART VAN VELZEN; SANNE BERGER; HARMEN VAN HEIST; SANDER DE NEEF;
MARLIES GERMANUS; MEGGY ALTHUIZEN; EN MONIQUE VAN DE WIJDEVEN;
NAMENS ONSZELF EN ‘JONG ACTIEOVERLEG’.

3. Wij zijn mensen die het beste met Den Bosch voor hebben. Met hart voor de stad, passie voor wat we doen en ambities richting de toekomst willen we samen
leren, creëren en delen met iedereen die nieuwsgierig is naar wat Den Bosch ook kan zijn. Hoewel de stad niet bruist zoals wij zouden willen, zijn we nog wel en
willen we er tegenaan. We zien en voelen overal om ons heen dat er ondergronds iets borrelt; een creatieve energie die kan ontspringen in lokaal artistiek kapitaal.
Vele kleine initiatieven schieten de laatste jaren uit de grond, en omdat ze met zovelen zijn lijkt hun stem soms te verzwakken in de roep van ons allen. We zijn
gezamenlijk op zoek naar ruimte. Bewegingsvrijheid voor fris ondernemerschap, voor creatie en innovatie. Een uitgestrekte blik op de toekomst waar eigen
initiatief, vertrouwen en samenwerking centraal staan. Een manier van denken en doen die stilstaat bij eerder opgedane ervaring, maar geïnspireerd en écht
gedreven raakt door mogelijkheden buiten de oude systemen. Kortom, een mind-set die bestaat met de gratie van een nieuwe generatie. Een die we in onszelf en
elkaar herkennen, maar in onze stad Den Bosch helaas nog niet zien.
Als we mogen dromen zien we een sterk netwerk voor ons, waar Bosschenaren zich graag bij aansluiten om nieuwe mensen te leren kennen, zichzelf te etaleren
en van anderen te horen wat er speelt. Zonder pretenties, maar vanuit een oprechte leergierigheid en behoefte aan contact. Een netwerk waar meer traditionele
(overheids-)instanties een beroep op kunnen doen; als gesprekspartner ten tijde van oriëntatie en inventarisatie – maar ook als betrokken organisator/ producent.
Dit web van frisse denkers en makers kan alleen maar ontstaan wanneer de bestaande ‘dots’ met elkaar worden verbonden. En alleen wanneer het spinnenhuis
wordt verzorgd en onderhouden kan het blijven bestaan.
Wij geloven dat een gedeeld gedachtegoed nog sneller tot bloei kan komen door een fysieke plek waar men elkaar zeker weet te vinden. Noem het een plaats voor
ontmoeting, een broedplaats waar ideeën tot leven komen, of liever nog: een productiehuis waar ook daadwerkelijk wordt gemaakt. Een plek waar potenties en
talenten van mensen worden gezien en uitgedaagd. Een hub waar creatieve, ondernemende pioniers kunnen samenwerken, van elkaar leren en tegelijkertijd
investeren in de stad. Een alternatieve ‘academie’ waar coaching van volgende generaties op informele wijze kan ontstaan (peer-educatie) en waar op alle niveaus
praktijkervaring wordt opgedaan.
In de aanloop naar dit gesprek zijn we al begonnen met bouwen. De stenen die we hebben gevonden zijn wij: een stapel bevlogen frisse Bosschenaren, die los van
elkaar en op eigen wijze al flink timmeren aan een levendige stad, waarin bruggen geslagen worden tussen diverse disciplines en doelgroepen ten behoeve van
een collectieve beleving. Van jullie vragen we geen oneindig heelal waarin alles kan en mag, zonder bemoeienis en regels, maar we hopen op een plek, een gevoel,
een gesprek dat enkel wordt begrensd door een kader van integriteit en openheid. Een terrein waar we ons wel mogen begeven, waar we ons kunnen bewegen,
waar we ons thuis voelen, en waar onze ideeën welkom zijn.
Manifest voor Ruimte,
gepresenteerd aan Gemeente ’s-Hertogenbosch op 27-06-2013

4. Welkom in 2014. Voor je ligt een droom die verwezenlijkt kan worden. Den Bosch bruist van de creativiteit, kunsten en ondernemingen. Veelal gebeurt
dit op kleine schaal. Terwijl Rutten in zijn torentje plannen aan het smeden is, zijn zij niet langer gerust op hun bestaansrecht. Maar in plaats van bij de
pakken neer te zitten, zien zij een kans. Het wordt tijd dat we het heft gezamenlijk in handen nemen, of eigenlijk 'onszelf bij de ballen pakken'.
Met trots presenteert De Ruimte een innovatief klimaat voor 's-Hertogenbosch.
Een klimaat waar creatieve ondernemingen en kunstenaars zich vestigen. Waar samenwerking geïnitieerd wordt. Waar je als startende ondernemer
kunt leren en gebruik kunt maken van flex-plekken. Waar je als jonge kunstenaar de kans krijgt jezelf te presenteren op een podium. Waar samen
gegeten en gedronken wordt van lokale boeren of het land van De Ruimte zelf. Stadslandbouwers kunnen participeren op het stuk grond dat De
Ruimte beschikbaar stelt. Pop-up shops waar je als ondernemer producten kunt verkopen. En een podium waar de gearriveerde kunstenaar Den
Bosch wegblaast met zijn werk.
De Ruimte als Strijp-s in 's-Hertogenbosch. Een plek waar initiatieven niet met elkaar botsen maar elkaar versterken. Aan De Ruimte kan je zowel
deelnemen door je te vestigen maar voor andere ondernemers, kunstenaars of bezoekers is De Ruimte een meerwaarde. Je kunt je er voor een dag of
een paar uur vestigen, je kunt er een voor een maand een winkel beginnen, je komt er repeteren, pitchen of heerlijk genieten van een lunch, een
concert of voorstelling.
Waarom dit alles bij elkaar? Omdat we elkaar kunnen versterken. We delen samen een groot netwerk en delen een identiteit die herkenbaar is in de
rest van het land. Daarnaast zal De Ruimte fungeren als een orgaan dat altijd zal investeren in synergie. Zo zal de verbinding tussen ondernemingen
sterker worden, en kan er werk gegenereerd worden.
De vele jongeren die het manifest onderschreven, de vele partners die dit initiatief steunen en de brede achterban bewijzen het grote draagvlak. De
Ruimte faciliteert in een Ruimte voor iedereen, van jongeren tot bloeiende onderneming tot gearriveerde kunstenaar. De Ruimte staat niemand in de
weg maar geeft initiatieven een hogere kans van slagen.

5. WELKOM!BIJ!DE!RUIMTE
De Ruimte meet zich de volgende rol aan, teneinde zich te manifesteren en ontplooien tot een innovatief, ondernemend en bruisend culturele Ruimte voor en door ’sHertogenbosch, een baken van creatie. De Ruimte vervult hierin de volgende rollen:
De Ruimte als fysieke ruimte
De Ruimte faciliteert in fysieke ruimte voor creatieve, innovatieve kunstenaars en ondernemers met raakvlak in de maatschappij;
De Ruimte als platform voor synergie
De Ruimte biedt structuur voor synergie tussen verschillende kunstdisciplines, ondernemers en initiatiefnemers;
De Ruimte werkt samen met partners uit het bedrijfsleven, de kunstsector en (semi) overheden;
De Ruimte als cluster
De Ruimte positioneert zich als cultuurcluster (en vervult daar ook een ondersteunende rol in, e.g. het aantrekken van subsidies voor kunst en het bieden van een podium,
expositieruimte of activiteitenterrein);
De Ruimte positioneert zich als innovatief ondernemerscluster (en vervult daar ook een ondersteunende rol in, e.g. het bieden van een gezamenlijk ‘back-office’, pop-up
shops en pitch-podia);
Initiatieven vanuit De Ruimte worden continue tentoongesteld aan de stad ’s-Hertogenbosch. Kunst en cultuur zijn toegankelijk voor bezoekers, producten beschikbaar
voor klanten en creativiteit en innovatie voor bedrijfsleven en maatschappij.
De Ruimte en externe verbinders
Behalve het realiseren van synergie tussen de participanten en het aantrekken van nieuwe ondernemers en kunstenaars treedt De Ruimte ook actief naar buiten met
verbinders richting bestaande en nieuwe partners zoals het bedrijfsleven, maatschappelijke- en onderwijsinstellingen en (semi-)overheden.
De Ruimte als overkoepelend collectief
De Ruimte voert opdrachten uit, maar komt ook met eigen initiatieven. Initiatieven die mensen inspireren, die alternatieve systemen werkelijkheid maken en initiatieven die
van Den Bosch een mooiere stad maken;
De Ruimte treedt op als overkoepelend collectief van de verschillende disciplines om zo een sterkere uitstraling te genereren richting bezoekers;
De Ruimte treedt op als overkoepelend collectief van de verschillende disciplines om zo een sterkere positie te creëren voor de aanvraag van subsidies en het aantrekken
van investeringen.

6. Al deze doelen komen in de volgende hoofdstukken uitvoerig aan bod. Wij realiseren ons ten degen dat we een grote ambitie hebben maar we weten ook dat het kan.
Als initiatiefnemers zijn wij niet blind voor wat er om ons heen gebeurd; wij hoeven geen wiel opnieuw uit te vinden (hooguit wat te verbeteren). De voorbeelden zijn
eindeloos. Van Strijp-S in Eindhoven tot het CHV terrein in Veghel (waar het helaas aan bruisende initiatiefnemers lijkt te ontbreken, iets wat we als ’s-Hertogenbosch dus
juist moeten koesteren).
Voor wie?
Allereerst trekt het initiatief bevlogen Bosschenaren aan, omdat het een ontmoetingsplek is voor creatieve denkers, innovatieve ondernemers en uitdagende kunstenaars.
De deuren staan open voor inspiratie en kruisbestuiving, en door de informele opzet voelt iedereen zich direct thuis - open om geïnspireerd te worden en te inspireren.
Klaar om mee te liften op de kanalen aanwezig, klaar om zelf te creëren en realiseren!
Daarnaast creëert en realiseert het collectief initiatieven vóór de stad ‘s-Hertogenbosch. Van fascinerende kunst- en theatervoorstellingen tot stadslandbouw. Van
onderwijsinitiatieven tot energie-coöperaties. Van systeemtransitie voor voedsel tot lokale zorg-initiatieven. Van welzijnsprojecten voor ouderen tot het betrekken van
jongeren. Van inspirerende pitch-podia tot design-for-debat projecten. Al deze initiatieven creëren waarden voor de stad, klaar om geconsumeerd te worden door de
stad!
Ten derde zal het initiatief duurzame organisaties voortbrengen. Ondernemerschap zoekt naar constante manieren om waarde te creëren. Van maatschappelijke waarde
tot financiële waarde. Nieuwe start-ups met innovatieve ideeën hebben de potentie om de wereld te veranderen. Dit geeft niet alleen een enorme sociaal-economische
boost aan de stad, maar trekt ook de grote ‘gevestigde bedrijvigheid’ aan. Bedrijven zijn meer dan ooit op zoek naar innovatie vanuit creatieve start-ups. Zie hoe Eneco
en Alliander de hulp van frisse start-ups inroepen om de broodnodige sociale transitie in de energiemarkt te realiseren. Zie hoe Strijp-S in Eindhoven de grootste
multinationals aantrekt vanwege de innovatie en creativiteit die er bloeit, initiatieven klaar om de markt op te gaan de markt te vergroten of de markt te veranderen!
De doelgroep van ‘De Ruimte’ bestaat uit hen die willen creëren, ondernemen en innoveren. De doelgroep van ‘De Ruimte’ bestaat uit hen die geïnspireerd willen worden
door intrigerende kunst en cultuur, of de meest innovatieve ideeën, producten en ontwerpen die daadwerkelijk gerealiseerd worden. Dit wordt in ‘De Ruimte’ versterkt en
gerealiseerd. Om je te vestigen in de Ruimte moet je voldoen aan een aantal zaken: je bent ondernemend en nieuwsgierig, je hebt laten zien een uitblinker te zijn in jouw
sector; je bent vastbesloten een positieve impact op de wereld te maken door je werk en projecten; je bent een initiatiefnemer: je ideeën blijven niet alleen bij woorden; je
gelooft dat De Ruimte je veel nuttige voordelen kan bieden om je visie en doelen te realiseren; je wilt bijdragen aan het 'collectief' De Ruimte en samen sterker staan.
Talenten binnen de kunsten of ondernemerschap kunnen gebruik maken van de structuren binnen De Ruimte. Wanneer zij via het cultuurloket subsidie willen aanvragen
kunnen zij middels een selectie aanspraak maken om deze aan te vragen op naam van De Ruimte.
In Den Bosch zie je vele plekken bedoeld als 'hip' of 'modern'. Deze plekken stralen vaak het tegenovergestelde van dat uit. Dit omdat oudere generaties structuren en
vormen bedenken om jongere generaties te trekken. De Ruimte is er van overtuigd dat wanneer er jonge creatieve mensen aan het roer staan en evenementen
organiseren, hier ook jonge mensen op af komen. Iedereen is welkom bij De Ruimte.

7. HOOFDSTUK 5
DE!RUIMTE!ALS!OVERKOEPELEND!ORGAAN
HOOFDSTUK 4
HOOFDSTUK 3
VERBINDEN
TUSSEN!DISCIPLINES
CLUSTER!KUNST!&!CULTUUR
CLUSTER!ONDERNEMERSCHAP
EXTERNE
VERBINDERS
HOOFDSTUK 2
HOOFDSTUK 1
DE!RUIMTE!ALS!FYSIEKE!PLEK

9. DE!RUIMTE!ALS!FYSIEKE!PLEK

10. De Ruimte faciliteert in het bieden van fysieke ruimte aan initiatieven die vragen om gerealiseerd te worden. Een plek waar initiatiefnemers de middelen vinden om hun
plannen te realiseren. De ruimte faciliteert hierin door ruimte beschikbaar te stellen aan verschillende disciplines, waar bestaande en nieuwe initiatieven gebruik van
kunnen maken. Deze ruimtes worden veelal door partners geëxploiteerd binnen gestelde kaders die passen bij de doelstelling van De Ruimte. Voor de te exploiteren
ruimtes werkt De Ruimte samen met reeds bestaande partners en nog te vormen partners. Inrichting van deze fysieke ruimte gebeurd door de betreffende partners. Ook
betalen deze partners huur aan het collectief De Ruimte. De Ruimte streeft er naar zoveel mogelijk ruimte te exploiteren aan specialisten. Simpel: het bestuur van De
Ruimte laat specifieke invulling het liefst over aan de expert.
Naast de exploitatie van ruimte aan verschillende disciplines, bied de Ruimte zelf ook de nodige faciliteiten die de synergie en verprofessionalisering stimuleren. Deze
ruimtes worden ingericht en beheerd door De Ruimte. In de bijlage is een overzicht van de benodigde inventaris voor deze door De Ruimte geëxploiteerde faciliteiten te
vinden.
Ruimte beschikbaar voor exploitatie door partners en initiatieven
Ruimte geëxploiteerd door ‘De Ruimte’
Podiumkunsten
Podium
Film en Muziek
Centrale ontmoetingsplek
Grafische en Beeldende vormgeving
Flexwerplekken
Ondernemerschap
Ingerichte werkplaatsen
Vrije werkplaatsen t.b.v. ambacht
Muziekstudio
Horeca en supermarkt
Expositie en etalageruimte
Landbouwgrond
Activiteitenterrein
Markt en Pop-up Shops
Backoffice

12. VERBINDEN!TUSSEN!DISCIPLINES
SYNERGIE

13. De kracht van de ruimte is de synergie die zij bewerkstelligt tussen verschillende disciplines. Met als doel kruisbestuiving tussen initiatieven mogelijk te maken. De juiste
mix van focus op een eigen initiatief en coöperatie met anderen, dat is een essentieel kenmerk van jonge initiatiefnemers. Hier komen kunst, cultuur, ondernemerschap en
design bij elkaar en worden de allermooiste, multi-disciplinaire initiatieven verwezenlijkt.
De Ruimte is een dynamisch ontwikkelend initiatief met disciplines als: podiumkunsten; ondernemerschap; film en muziek; zorg en welzijn; stadslandbouw / voeding;
beeldende en grafische vormgeving; ambacht; en jongeren-participatie die elkaar versterken. De Ruimte staat open voor alle mogelijke disciplines zolang ze maar
creativiteit en visie in zich dragen.
De Ruimte is niet slechts een verzameling van verschillende disciplines. De kracht zit hem in het samenkomen van vele verschillende initiatieven. Zoals de initieel
gedefinieerde disciplines direct duidelijk maken, zijn deze niet afzonderlijk af te kaderen, maar overlappen deze juist.
Muziek, film, theater, kunst en vormgeving zijn met elkaar verbonden, van decor en muziekvoorstelling, tot theater als kunstvorm om mensen te raken en inspireren.
Daarnaast is De Ruimte een kweekvijver en broeiplaats voor opkomend talent met de mogelijkheid voor coaching van de professional.
Grafisch ontwerpers, kunstenaars, designers en filmmakers. Zij kunnen bij uitstek mensen inspireren, beroeren en bereiken. Dit is een directe link naar het
ondernemerschap. Om maatschappelijke verandering te bewerkstelligen moeten ondernemers mensen raken, bereiken en inspireren.
Als ondernemer is het essentieel dat je een verhaal kunt vertellen. De aandacht naar je toe kunt trekken en mensen voor je kunt winnen. TED en TEDx zijn hier groot mee
geworden. Is dit ‘ondernemen’ of ‘theater’? Beide zijn een vorm van inspireren.
Ondernemerschap vraagt om duurzaamheid, zoals duurzaamheid om ondernemerschap vraagt. Duurzaamheid op sociaal, ecologisch en economisch vlak. Ondernemers
zijn daarom constant opzoek naar prototypes om hun techniek te testen, prototypes om de impact op de samenleving te testen. Productontwikkeling voor realisatie en
implementatie. Deze prototypes kunnen binnen ‘De Ruimte’ ontwikkeld worden - in huis.
Kunst en ondernemerschap vinden elkaar als het om de gebruiker gaat. Nieuwe systemen om mensen aan te zetten tot verandering, een doel wat via kunst vaak beoogd
wordt. Het ondernemerschap zal kunstenaars en vormgevers handvatten geven om zich economische zelfstandiger te ontplooien en wellicht een grotere
(maatschappelijke) impact te realiseren.
De Ruimte wil een orgaan zijn die synergie initieert en mogelijk maakt. Hiervoor zijn heldere structuren voor nodig. Om deze reden biedt de ruimte een scala aan
structuren en middelen om kruisbestuiving te bevorderen. Hier een aantal voorbeelden van mogelijke structuren:
Maandelijkse check-in
Ondernemers en kunstenaars vertellen elkaar waar ze op dat moment mee bezig zijn.
Centrale ontmoetingsplek voor gevestigden en bezoekers
Openbare ruimte waar men kan samenkomen en geïnformeerd wordt over de projecten binnen 'De Ruimte'

14. Ontmoetingsorgaan
Orgaan binnen De Ruimte die ondernemingen en kunstenaars aan elkaar koppelt. Mensen op ludieke wijze bij elkaar brengt en evenementen ontwikkelt waarbij
ontmoeting centraal staat.
Marktplaats
Markt waar biologische en lokale producten verkocht worden en ontwerpen en producten van ondernemers.
Podium voor pitches, voorstellingen en optredens
Hier kunnen producties opgevoerd worden, niet alleen als vermaak en broeiplaats, maar ook een mogelijke kostendekking. Tevens kan dit 'podium' gebruikt worden voor
Pitch-Podia en andere kruisbestuiving / inspiratie activiteiten.
Kweekvijver
Creatieve jongeren krijgen binnen De Ruimte kansen voor educatie. Zij worden tevens gekoppeld aan een professional waar zij vragen aan kunnen stellen en die hen kan
helpen met het ontwikkelen van projecten .
Ondersteunend online platform
De Ruimte manifesteert zich op het online platform. Hier kan een samenwerking plaats vinden met OndernemersRijk, De Verschilmakerij en Wiggel. Sociale online
netwerken zijn van belang voor de zichtbaarheid van De Ruimte. Ook zal De Ruimte gebruik maken van systemen zoals crowdfunding.
Gezamenlijke lunch tegen kleine vergoeding
Samen eten tussen de bedrijven door geeft mogelijkheid tot gesprek.
Evenementen, expo’s, borrels
Evenementen, exposities en borrels zijn de informele bijeenkomsten bij uitstek, waar mensen elkaar ontmoeten in een setting die de interesse van de bezoeker wekt in
een ontspannende omgeving. Initiatiefnemers profileren zich en creëren zichtbaarheid.
Horeca en supermarkt
Horeca is bij uitstek de plek waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Men komt hier om te ontspannen maar kan tegelijkertijd kennis maken met anderen. Ware synergie
en initiatieven ontstaan spontaan. Op plekken waar mensen informeel lunchen, of even uitblazen. Juist dan ontstaan ideeën die creativiteit, samenwerkingen, en
(economische) activiteit realiseren.

15. CLUSTER!KUNST!&!CULTUUR
CLUSTER!ONDERNEMERSCHAP

16. CLUSTER!ONDERNEMERSCHAP
Naast een Kunst en Cultuurcluster, stimuleert De Ruimte het ondernemerschap ook sterk. Het cluster ondernemerschap heeft als doel frisse ondernemers aan te trekken.
Dit kan in de vorm van een flex-plek waar een startend ondernemer aan de gang kan, waar hij hulp kan krijgen in het ontwikkelen van zijn businessplan en waar hij in
contact komt met ervaren ondernemers. Ook deze ervaren ondernemers worden aangetrokken door het cluster ondernemerschap. Binnen De Ruimte vinden zij die
inspirerende werkplek en vergaderzalen waarnaar ze op zoek zijn, op een plek die bruist van de frisse initiatieven en ideeën. Deze plek ademt ondernemerschap en
innovativiteit. Tevens biedt De Ruimte een collectief back-office waar gezamenlijk gebruik gemaakt wordt van administratieve en secretariële disciplines.
Werktuin inclusief flex-plekken en kantoorruimten
De Ruimte huisvest een inspirerende werktuin waar participanten van De Ruimte aan het werk zijn. Tevens beschikt deze tuin over verscheidende flex-werkplekken voor
zowel participanten van De Ruimte als voor bezoekers. Naast flex-werkplekken verhuurt de ruimte ook kantoorruimte. Hier kunnen inspirerende, systeem-veranderende
start-ups zich met hun team vestigen.
Faciliteiten zoals ruimte verhuur
Naast werkplekken zijn er binnen De Ruimte vergaderzalen (groot en klein) en seminar-ruimtes beschikbaar. Deze zijn op flex-huur basis beschikbaar om zeker van
gebruik te kunnen zijn.
Lancering multi-disciplinaire ondernemingen
De combinatie van ondernemers met verschillende achtergronden (technisch, economisch, maatschappelijk, communicatie etc.) leidt tot innovatieve ondernemingen met
een multi-disciplinaire benadering zoals bijvoorbeeld Rural Spark, bestaande uit een technisch brein, systeem designer en organisatie-wetenschapper.
Business-plan coaching
Ervaren ondernemers binnen het cluster ondernemerschap, participerend in De Ruimte, stellen tijd beschikbaar om startende ondernemers te coachen in het creëren van
een haalbaar en inspirerend business-plan.
Back-office
De ondernemers participerend binnen de ruimte hebben de mogelijkheid gezamenlijk een collectief back-office te installeren. Hierdoor kunnen ondernemers ‘overhead’
diensten (zoals administratieve en secretariële disciplines) collectief benutten. Voor ondernemers betekent dit simpelweg meer tijd voor het ondernemen!

17. CLUSTER!KUNST!&!CULTUUR
Momenteel zijn er al veel kunstenaars en cultuurbeoefenaars die zich hebben aangesloten bij De Ruimte. Deze mensen zoeken een plek waar zij kunnen werken, een
podium waar zij zichzelf kunnen tonen en contact met andere creatieve mensen.
De Kunst en cultuurcluster is het creatieve hart van De Ruimte. Het is een plek waar kunstenaars zich vestigen of tijdelijk gebruik maakt van de faciliteiten van De Ruimte.
Er zullen ook onderwijsactiviteiten plaats vinden doordat er kunstenaar zich vestigen die als doel hebben bij te dragen aan talentontwikkeling van kinderen, jongeren en
volwassenen. Bij De Ruimte kom je als amateur direct in contact met de professional waardoor men gevoed kan worden in zijn ambitie.
De Ruimte biedt zelf niet direct cursussen of workshops aan, maar er staan reeds verschillende initiatieven, van bedrijven tot kunstenaars, klaar om zich te vestigen om dit
te bewerkstelligen (bijvoorbeeld het initiatief van Bart van Velzen voor cultuurparticipatie). Hierdoor zal De Ruimte participeren op het gebied van in educatie, onderwijs,
talentontwikkeling en stimulering. Zo is De Ruimte aantrekkelijk voor zowel de professional als de amateur.
Om de kunstenaar of creatieveling van dienst te zijn en optimaal bij te dragen aan het de juiste omstandigheden om werkzaam in te zijn. Zal de Ruimte de volgende
structuren faciliteren:
Cultuurbalie
De Cultuurbalie is de plek voor kunstenaars om zowel om zakelijk als artistiek advies te vragen. Hier wordt de kunstenaar geholpen met het schrijven van zakelijke
plannen of financiële aanvragen. De kunstenaar kan hier (wanneer hij of zij geselecteerd is) subsidie aanvragen onder de naam van De Ruimte. Dit omdat er jong talent is
die nog geen bedrijf of stichting hebben. De kunstenaar kan bij deze balie ook gekoppeld worden aan andere kunstenaars of juist ondernemers.
Talent-ontwikkeling en educatie
De Ruimte gaat uit van de ‘lerende mens’. Iedereen blijft leren. Na het afronden van een opleiding, het oprichten van een eigen bedrijf en na het pensioen. De een
specialiseert zich verder binnen zijn vakgebied en de ander verbreedt ervaring en kennis. De Ruimte biedt de jonge Bosschenaar een plek bieden om zich te ontwikkelen.
Dit kan verkennend zijn: wat vind iemand leuk, waar ligt iemands kracht en wat is iemands element? Maar De Ruimte biedt voor de ondernemer. De sociale en/of
culturele ondernemer of de ondernemende kunstenaar.
Voor De Ruimte is het belangrijk om bij deze ontwikkelingsmogelijkheden de essentie halen uit een vakgebied en/of de leersituatie zodat men hiervan bewust is en kan
implementeren in andere situaties (vakgebieden, projecten e.d.). Aan de hand van vraag en mogelijkheden binnen het netwerk wordt een ‘aanbod’ gecreëerd. Dit aanbod
kan bestaan uit een workshop, een cursus, een lezing een evenement e.d. Hierbij houden wij de 21th century skills in het achterhoofd: Communicatie; Samenwerken; ICT
Geletterdheid; Creativiteit; Kritisch denken; Probleem-oplos-vaardigheden; en Sociale en/ culturele vaardigheden (incl burgerschap).
Binnen De Ruimte hanteren we de ‘activatieladder’. Dit is een model gebaseerd op de participatieladder waarbij we de slag van participatie naar activatie maken. Van
deelnemer naar ondernemer.

18. Faciliteiten zoals ruimte verhuur
De Ruimte biedt repetitieruimte aan zowel gevestigde kunstenaars in De Ruimte als daar omheen. Het is lastig om repetitieruimtes te huren in 's-Hertogenbosch voor een
lage prijs. De Ruimte wil jonge kunstenaars deze ruimte wel bieden. Binnen De Ruimte zijn verschillende ruimtes aanwezig gericht op verschillende kunst-disciplines. Denk
hierbij aan een danszaal, theaterzaal, een 3-tal muziekstudio’s, ateliers voor kunstenaars en werkplaatsen voor ambachten.
Expo-ruimte en kunstgalerij
De Ruimte faciliteert niet alleen de creatie van kunst en cultuur maar toont deze ook. Op het podium kunnen podiumkunsten publiek beroeren. Voor beeldend en grafisch
kunstenaars zijn expositieruimtes en kunstgalerijen beschikbaar. Er zullen exposities georganiseerd worden voor kunstenaars, zowel binnen De Ruimte als daarbuiten. Dit
zal ook meteen publiek genereren.
Agenda
Er worden ook kunstenaars van buitenaf uitgenodigd om hun voorstelling of kunstwerk te tonen aan het publiek van De Ruimte. Hierdoor trekt De Ruimte meer publiek.
Daarnaast zal er van de betreffende kunstenaar gevraagd worden om een terugkoppeling te maken naar de jong-professionals binnen De Ruimte.

19. EXTERNE!VERBINDERS

20. Jonge mensen motiveren hun talent in te zetten voor de stad, door hen in de praktijk bij elkaar te brengen en te verbinden aan professionals en bestaande organisaties
om samen een concreet eindresultaat neer te zetten. Dat is wat De Ruimte doet en wat we de komende jaren met nog meer focus zullen voortzetten. Binnen de kaders
van onze eigen projecten en werkzaamheden als zelfstandig professional en aanhakend op andere bestaande initiatieven streven we onze doelstelling na.
We ervaren een noodzaak voor het actief verbinden van menselijk (artistiek) kapitaal. Als creatieve buitenstaander met een frisse blik en onafhankelijke positie ben je een
uiterst effectieve bemiddelaar en meer dan een ander in staat diverse lagen en disciplines samen te brengen.
Kleine vlammetjes in de stad hebben een groot vuur nodig om op aan te kunnen haken en zo overeind te blijven tijdens een stormachtige wind. Wij gaan voor dat grote
vuur! Het maakt sterk, heeft meer impact, creëert een grootsere uitstraling en verhoogt de duurzaamheid van resultaten.
Waar De Ruimte een wisselwerking en wederzijdse versterking zien met de gemeente ’s-Hertogenbosch:
>
NETWERK van actieve, betrokken en positief kritische mensen
>
RUIMTE-REGIE op vergunningen en opbouwen van vertrouwen
>
DESIGN-BY-DOING onderzoek naar en ontwikkeling van nieuw flexibel beleid in samenwerking met gemeente ‘s-Hertogenbosch

21. DE!RUIMTE!ALS!OVERKOEPELEND!ORGAAN

22. Identiteit
De Ruimte is meer dan een fysieke plek waar verbonden wordt. Deze verbintenis zorgt ervoor dat De Ruimte een identiteit krijgt. Een identiteit waar participanten zich
mee identificeren en bezoekers zich verbonden voelen. Komt jij ook op zaterdagmiddag genieten van een kopje koffie in een omgeving vol inspiratie? Komt de volgende
stoel die je koopt ook uit de handen van van een Bossche werktuigbouwkundige of kunstenaar?
Deze identiteit geeft participanten een ‘label’ om trots op te zijn zoals er ook vele initiatiefnemers met trots vertellen deel uit te maken van de energie van Strijp-S. Tevens
geeft het de stad ‘s-Hertogenbosch identiteit zoals Eindhoven zich als design-stad profileert. Misschien zorgt De Ruimte er wel voor dat ‘s-Hertogenbosch zich profileert
als de theaterstad van Nederland en komen grote namen zich vestigen binnen De Ruimte zoals Piet Hein Eek zich in Strijp gevestigd heeft.
Wij, participanten en initiatiefnemers binnen De Ruimte, zullen deze identiteit ‘De Ruimte’ met trots noemen.
Partnerships
Als we naar het subsidie en investeringsbeleid van de Nationale overheid en Europa kijken zien we een sterke toename in investeren in partnerships. Voor vele van de
gedefinieerde topsectoren geldt dat een partnership vereist is om voor investering of subsidie in aanmerking te komen. Vooral samenwerking tussen verschillende
disciplines (bijvoorbeeld onderwijs, corporate en maatschappelijke organisatie) verhoogt de kansen. Als De Ruimte vormen wij deze partnerships en staan we sterker in
het aantrekken van financiering en andere middelen. Dit kan veel meerwaarde bieden voor zowel voor specifieke initiatieven als voor meer gezamenlijke initiatieven, zowel
lopend als nog te realiseren.
Projectbureau
Momenteel komen verschillende projectaanvragen bij gemeente en anderen instellingen (Solos, Kunstbalie, etc.) terecht. In overleg met deze instanties zou De Ruimte
een projectbureau kunnen vormen waar gefilterd, gestimuleerd en gecombineerd kan worden.

23. HET REALISATIEPROCES

24. Met de overhandiging van het manifest hebben we laten zien dat er een grote groep jonge mensen is de ambitie, zoals in dit document gepresenteerd, delen en steunen.
Daarnaast zijn we inmiddels benaderd door een hoop gevestigde organisaties die ons op de voet volgen en benieuwd zijn naar onze vervolgstappen. Hierbij kan gedacht
worden aan instellingen die delen van de ambitie van De Ruimte delen, en de meerwaarde zien van ontplooiing binnen een groter collectief maar ook aan commerciële
organisaties die geïnteresseerd zijn in de creatieve en innovatieve doe-kracht die De Ruimte creëert.
Het is nu tijd om dit te realiseren. Samen. We willen niet alleen verder. Ook de gemeente is stakeholder in realisatie van De Ruimte. Met dit document tonen wij onze
intenties concreet in ruimte, synergie en collectief, klaar om gezamenlijk aan de realisatie te werken. Hierbij verwachten wij actieve participatie van de gemeente. Als je
zegt te investeren in jong Den Bosch, als je zegt te willen innoveren, als u zegt dat de stad ''s-Hertogenbosch aantrekkelijk moet zijn voor jonge mensen, dan is nu het
moment.
De Ruimte voorziet een 3-tal essentieel vervolgstappen:
>
Een groots inspiratie en informatie event;
>
Een co-creatie weekend;
>
het ‘inhuren’ van benodigde kennis en kunde (o.a. event editing).
Een groots inspiratie en informatie event: activatie
Tijdens een evenement in bijvoorbeeld de grote zaal van de Verkadefabriek willen we ‘jong actieoverleg’ opnieuw bij elkaar brengen. Bovenstaand plan is hierbij slechts
een framework. Tijdens dit evenement zullen inspirerende sprekers, spreken over co-creatie, samenwerking en het opzetten van een collectief. De bedoeling van dit
evenement is het boosten van de beweging die er heerst, maar zoekend is. Op dit evenement wordt alle energie aangewakkerd en nodigen we iedereen uit om deel te
nemen aan het co-creatie weekend.
Voor je ligt een plan, een duidelijk beeld van wat de Ruimte moet worden. Echter laat dit plan ook bewust nog vele vragen onbeantwoord. Welke activiteiten worden
precies geëxploiteerd en welke activiteiten houdt De Ruimte in eigen beheer? Hoe ziet de podium-programmering eruit en hoe bepalen we deze? Hoe geven we invulling
aan facilitaire diensten betreffende de fysieke ruimte? Welke rechtsvorm dient De Ruimte aan te nemen? Natuurlijk hebben de schrijvers van het document dat voor je ligt
hier ideeën over, maar deze ideeën moeten breed gedragen zijn. Het moet van ‘ons’ zijn.
Tijdens het inspiratie- en informatie evenement nodigen we ‘jong actieoverleg’ uit deel te nemen aan een weekend waarbij we antwoord gaan geven op deze vragen. Niet
participeren maar activeren! Dit is geen lang proces van werkgroep na werkgroep, het is een concreet traject begeleid door coaches. Participanten zijn vrij te kiezen in
welke werkgroep ze deelnemen. Tijdens dit inspiratie en informatie event zullen de verschillende ‘werkgroep’-onderwerpen getoond en gepitcht worden.
Het co-creatie weekend
Samen met professionele coaches worden deze concrete deelvragen in een weekend beantwoord. Aan het eind van het co-creatie weekend presenteren de
verschillende werkgroepen de bevindingen. Als resultaat liggen er antwoorden op concrete vragen, gedragen door een breed publiek dat zich verbonden voelt met De
Ruimte.

25. Inhuren van benodigde kennis en kunde
De antwoorden op de vragen, ontstaan tijdens het co-creatie weekend vormen het concrete realisatieplan met antwoorden op bestuur, financiering, verdienmodellen,
ruimte-verdeling, pand-beheer en programmering. Tijdens het co-creatie worden alle presentaties gefilmd en later gemonteerd worden tot een ware plan-presentatie.
Eventueel kan deze ‘documentaire’ vertaald worden tot een concreet project-plan in samenwerking met ambtenaren van de gemeente.
Daarnaast is het essentieel dat het creëren van een realisatieplan slagkracht heeft. Er gaan vele uitdagingen op ons pad komen, en soms is het essentieel dat je van
(professioneel) resultaat op aan kunt. Hiervoor heeft het realisatie-team middelen nodig. Behoeften variëren van het creëren van een verdienmodel voor flexplekken tot het
om de tafel zitten met een architect. Het exploiteren van pand-beheer (inclusief facilitaire dienst) tot laten omzetten van het weekend omzetten tot ‘film’ met resultaten en
kosten voor het weekend omzetten tot verslag door een secretaris.
Deze stappen zijn essentieel voor het realiseren van De Ruimte. De Ruimte is niet van de 5 schrijvers van dit plan, de Ruimte is van ’s-Hertogenbosch. We zullen dit
gezamenlijk moeten realiseren, en de gemeente is hier een partner in. De beschreven stappen moeten gezet worden door ons, de jonge initiatiefnemers, maar samen met
de gemeente. Het zou gek zijn als er geen ambtenaren in het proces participeren.
Voor je ligt een plan, maar ook proces om tot realisatie hiervan te komen. Het is nu tijd om dit realisatieproces in te gaan, samen. Is de gemeente bereid te investeren in
dit proces om zo door middel van co-creatie een antwoord te geven op de vragen die bewust onbeantwoord gelaten zijn? Gaan we gezamelijk, jong ’s-Hertogenbosch
en gemeente ’s-Hertogenbosch, dit traject in teneinde De Ruimte daadwerkelijk te realiseren?
Concreet is het volgens De Ruimte daarom tijd voor het volgende signaal waaruit blijkt dat De Gemeente meegaat in de realisatie van de droom die voor je ligt. Dit vraagt
wat ons betreft om: 1. Bekostiging van het te starten vervolgtraject zoals beschreven, dit geeft de jonge initiatiefnemers slagkracht om daadwerkelijk iets te realiseren.
Binnen het ‘jong actieoverleg’ is veel kennis en kunde aanwezig maar het is niet meer dan reëel dat voor sommige taken een budget beschikbaar is; 2. Het beschikbaar
stellen van minimaal 2 ambtenaren die actief meeschrijven aan het plan en dus onderdeel zijn van dit traject. Als De Ruimte zien we dit vooral als een wederzijdse kans
waarbij de gemeente deelgenoot is van het participatieproces; 3. Beschikbaar stellen van tijd en netwerk van beslissingsbevoegden binnen de gemeente, bijvoorbeeld
voor een maandelijkse lunch met onze verbinders - wij nodigen jullie graag uit op ‘De Ruimte’; 4. Het duidelijk afgeven van een signaal dat we dit niet voor niets doen, ook
onze tijd is kostbaar. Wij zijn volledig bereid deze in te zetten, maar hebben graag een punt op de horizon.
De geïnventariseerde kostenposten van het vervolgtraject zoals beschreven hebben wij op €50.000 begroot. De kostenposten bestaan onder meer ui onderstaande
elementen. Natuurlijk gaan we over de exacte kosten graag in gesprek: wij gaan dit samen realiseren.

26. Een groots inspiratie en informatie event: activatie
Voorbereiding inspiratie- en informatie event; Voorbereidingsuren voor pitchen werkgroepen door coördinator (20x); Opzetten communicatie voor inspiratie- en informatie
event; Huur zaal voor inspiratie- en informatie event; Vergoeding sprekers op inspiratie- en informatie event; Organiseren van online-inschrijving op verschillende gepitchte
werkgroepen.
Het co-creatie weekend
Voorbereiding co-creatie weekend; Voorbereidingsuren voor coördineren werkgroepen door coördinator (20x); Huur zaal voor inspiratie- en informatie event; Huur
communicatie-coaches voor procesbegeleiding; Huur camerateam; Secretaris; en eventueel: kosten voor het aanwezig zijn van een notaris zodat aan het eind van het
weekend een coöperatie opgestart wordt.
Inhuren van benodigde kennis en kunde
Kosten voor het laten uitvoren van specialistische taken.
Uitzicht op een fysieke ruimte
Fysieke ruimte is essentieel is voor synergie en kruisbestuiving. Van gemeente en partners ontvangen wij graag een indicatie van de mogelijkheden. Re Ruimte realiseert
zich de economische waarde van een locatie en beseffen dat hiervoor ‘betaald’ moet worden. Een mogelijkheid zou bijvoorbeeld een gefaseerde constructie zijn:
1. Investering; de kans erkennen!
Proefperiode van 2 jaar: De eerste 2 jaar wordt ‘huur’ betaald uit subsidie van onder andere gemeente en fondsen. Deze proefperiode dient als opstartfase. Het initiatief
gaat vorm krijgen en projecten (zoals hierboven genoemd) worden concreet geïnitieerd. Projecten hebben een opstart, de impact en waarde-creatie loopt daar achteraan.
2. Eerste evaluatie
Na 2 jaar verwachten we de eerste duidelijke meerwaarde, zowel sociaal, maatschappelijk en economisch te laten zien. Initiatieven lopen concreet en ‘waarde’ is
zichtbaar. Subsidie-verstrekkers (gemeente en fondsen) kunnen opnieuw de potentie (nu inzichtelijker) en gecreëerde waarde ‘beoordelen’ en dus beslissen in hoeverre
subsidies gecontinueerd worden. Kosten/Baten: wat is de gecreëerde waarde ons waard. Daarnaast creëert ons initiatief op dit moment eigen middelen die ingezet
worden voor continuïteit en groei
3. Op eigen benen
Na een initiële periode van 4 jaar verwachten wij zover te zijn dat door de gecreëerde sociale, maatschappelijk en economische waarde op eigen benen kan staan /
bouwt op duurzame (betrouwbare) bronnen van (co-)financiering.