1. Kurs Medytacji Medytacja – rozwijanie umysłu
Kurs Medytacji – część 6 – Medytacja – rozwijanie umysłu
„Każdy będzie musiał szukać z najwyższą miłością, w najgłębszych zakamarkach swego serca, w najbardziej
ustronnej skarbnicy swego umysłu.”
Shrii Shrii Anandamurti
Praktyki Jogi, w szczególności medytacja, mają na celu oczyszczanie i rozwijanie naszego ciała oraz umysłu.
Dlatego nie jest możliwa dalsze rozmowa o jodze bez konkretnego sprecyzowania, czym jest ciało i czym jest
umysł.
Wszyscy mamy jakieś pojęcie o tym, czym jest nasze ciało. W tym miejscu trzeba jednak potwierdzić, że
wszystko, co postrzegamy dzięki naszym oczom i wszystko, co można dostrzec przy pomocy np. Mikroskopu,
określić można jako biologiczne ciało. Ponieważ mózg jest strukturą fizyczną – bardzo złożoną strukturą
nerwów – jest to także ciało biologiczne. Wszystkie nasze narządy zmysłów i narządy motoryczne to również
ciało fizyczne. I warto tutaj wspomnieć również o tym, że owe narządy zmysłów – oczy, uszy, nos, skóra, język
– to jedynie wejścia dla naszych zmysłów. Punktem kontrolującym te narządy jest nasz mózg a docelowo umysł.
Gdzie zatem znajduje się umysł? I czym jest umysł? Jak funkcjonuje i jak jest zbudowany? Odpowiedzi na te
właśnie pytania są kluczowe dla praktyki intuicyjnej, jaką jest joga.
Egzystencja ludzka przebiega na trzech płaszczyznach. Umysł, chociaż poprzez ciało powiązany z płaszczyzną
fizyczną, egzystuje w dwóch pozostałych – mentalnej i duchowej. Jest czymś metafizycznym, czymś
wykraczającym ponad ciało biologiczne, ponad strukturę fizyczną. Kontroluje on ciało i zawiera naszą
indywidualną tożsamość. To dzięki umysłowi istota ludzka staje się świadoma istnienia Najwyższej Istoty.
Ponieważ umysł funkcjonuje na poziomie psychiczno-duchowym, aby mógł wyrazić się na płaszczyźnie
fizycznej, musi komunikować się z otoczeniem. Dzieje się to poprzez psychiczno-fizyczne centra nazywane
czakrami.
Czakry to różnorodne psychiczne centra lub „siedziska umysłu.” Czakry znajdują się tam, gdzie wchodzą z
umysłem w interakcję kluczowe komponenty organizmu takie jak nerwy czy gruczoły. Siedem głównych czakr
zlokalizowanych jest wzdłuż kręgosłupa i w mózgu. Są to punkty kontrolne dla określonych rejonów ciała –
poprzez nie umysł kontroluje wydzielanie hormonów we wszystkich głównych gruczołach organizmu i tym
samym kontroluje nasze skłonności i emocje. Praktyki Jogi są natomiast kluczem do kontrolowania umysłu.
Umysł poprzez czakry wyraża swoje różnorodne skłonności. Odpowiedzialny jest za to najniższy poziom
umysłu (citta), który pokrywa się z tym, co psychologia określa mianem umysłu świadomego. Pełni on trzy
podstawowe funkcje:
- odbiera (przy pomocy narządów zmysłów) ze świata zewnętrzne bodźce;
- reaguje na te bodźce powstającym w nim pragnieniem
- stara się zmaterializować (używając narządów ruchu) te pragnienia
Głównym zadaniem tego poziomu umysłu jest interakcja ze światem zewnętrznym – poziom ten sprawuje
kontrolę nad narządami zmysłów i ruchu (sanksr. indrije) oraz zaspokaja nasze podstawowe instynkty – i w tym
celu aktywuje fizyczne ciało. Mentalne tendencje apetytu, snu, strachu czy popędu seksualnego odnajdziemy
zarówno wśród ludzi, jak i wśród roślin i zwierząt.
Kolejną warstwą umysłu jest umysł podświadomy (aham). Ta warstwa naszego umysłu odpowiedzialna jest za
naszą pamięć, kontemplację, odczuwanie bólu i przyjemności oraz za śnienie. Zdecydowana większość
procesów myślowych prawie wszystkich ludzi ma miejsce na tym właśnie poziomie umysłu. Rozważania
intelektualne, myślenie naukowe i rozwiązywanie problemów zachodzą właśnie tutaj. U większości ludzi ten
poziom umysłu zajęty jest codziennymi sprawami życia w społeczeństwie.
Cała pamięć jest przechowywana właśnie tutaj i dzięki tej warstwie umysłu możemy przywoływać wcześniejsze
przeżycia czy wspomnienia. Ponadto zdolność umysłu do przetwarzania i wykorzystywania wcześniej nabytej
wiedzy również zależy od tej właśnie warstwy.
Przykładem jej działania jest chociażby student, który musi przeczytać wiele książek i przygotować się do
egzaminu. W czasie egzaminu profesor zada mu jedno czy dwa pytania i właśnie dzięki tej części umysłu

2. Kurs Medytacji Medytacja - rozwijanie umysłu
student przypomina sobie rozmaite fakty z całości przeczytanych lektur. Ta warstwa pomaga także
usystematyzować rozrzuconą wiedzę i połączyć ją w zwięzłą odpowiedź na pytanie.
Umysł podświadomy działa również podczas snu, kiedy świadomy umysł jest nieaktywny. Sny mają miejsce w
tej właśnie warstwie umysłu.
W przeciwieństwie do wielu szkół Zachodniej psychologii filozofia Ananda Margi uważa, że umysł nie kończy
się na warstwie podświadomej. Poza nią istnieją jeszcze trzy warstwy, które wspólnie są znane jako mahat -
„umysł przyczynowy.” Niektórzy psycholodzy, w szczególności Carl Jung, nazywali tę część umysłu „umysłem
nieświadomym.” Ten przyczynowy umysł charakteryzują intuicyjne zdolności człowieka, ale z powodu ciągłej
aktywności świadomego i podświadomego umysłu rzadko są one doświadczane przez większość ludzi. Być
może dlatego jego zgłębianie zostało zlekceważone w większości szkół psychologii.
Ten przyczynowy umysł został również nazwany przez Carla Junga zbiorową nieświadomością, ponieważ
zawiera on całą wiedzę o przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Informacja w przyczynowym umyśle nie jest
ograniczona do pamięci i doświadczeń danej osoby, jako to się dzieje w umyśle podświadomym. Istnieniem tego
przyczynowego umysłu możemy wyjaśnić niezwykłe doświadczenia proroków, mistyków, jasnowidzów i
innych, którzy przewidzieli wydarzenia z przyszłości czy wiedzieli o rzeczach będących poza ograniczonym
zasięgiem ich narządów zmysłów. Przeciętny umysł ludzki jest na co dzień zbyt zaabsorbowany bodźcami
świata zewnętrznego i myślami kłębiącymi się w naszym umyśle. Dlatego do tego poziomu umysłu dotrzeć
udaje się przeciętnemu człowiekowi zaledwie kilkakrotnie w ciągu życia. I najczęściej nie jest to zamierzone –
wynika to często z ogromnej koncentracji wywołanej stresem, strachem o najbliższych etc. i ma miejsce w
trakcie snu.
Jako przykład można tutaj podać naukowca Mendelejewa, który był pierwszą osobą, jaka sformułowała
okresową tablicę pierwiastków, układ fizycznych cząstek według ich masy atomowej. Mendelejew został
zapytany, w jaki sposób odkrył sposób ułożenia pierwiastków w tablicy, na co odrzekł, że pewnej nocy miał sen,
w którym zobaczył kompletną tablicę okresową pierwiastków. Obudził się i ją skopiował.
Kolejny przykład - Charles Darwin podróżował po całym świecie i kolekcjonował miliony gatunków, lecz nie
był w stanie sformułować żadnej teorii, która wyjaśniałaby zebrane dane. Pewnego dnia, będąc w domu i
odpoczywając, udał się na przejażdżkę powozem po okolicy. Nagle cała teoria ewolucji przyszła do niego –
selekcja naturalna, przetrwanie najsilniejszych, pochodzenie gatunków.
Michał Anioł mawiał, iż może tworzyć wyłącznie w stanie „zawładnięcia duszą.” W tym stanie Duch Boży
wynosił jego umysł do poziomu wiedzy ponadnaturalnej. Dla niego nie była to po prostu ekstaza odczuwania,
lecz ekstaza Ducha. „Mogę tworzyć wyłącznie pod wpływem inspiracji pochodzącej od Ducha Świętego” –
mawiał.
William Blade, poeta, artysta i wizjoner, powiedział: „Geniusz poety to prawdziwy człowiek a ciało, czyli
zewnętrzna forma człowieka pochodzi od tego poetycznego geniuszu, który starożytni nazywali aniołem czy
Duchem. Ponieważ wszyscy ludzie są podobni, wszystkie religie mają jedno źródło… Gdyby oczyścić bramy
naszej percepcji, człowiek widziałby rzeczy takimi, jakimi są – nieskończonymi.”
Filozofia Ananda Margi rozróżnia trzy warstwy przyczynowego umysłu. Pierwsza z nich to atimanasa kosa. To
tutaj powstaje pragnienie duchowej realizacji. Jest to poziom naszej wyobraźni, poziom głębokich przemyśleń a
także poziom, w którym gromadzą się nieodreagowane odkształcenia umysłu (samskary) – karma.
Druga warstwa przyczynowego umysłu to warstwa wiedzy intuicyjnej. Nazywana jest vijinamaya kosa albo
warstwą „nadzwyczajnej wiedzy.” W tej warstwie wyrażone są dwie z najważniejszych intuicyjnych cech, jakie
mogą rozwinąć w sobie ludzie. Pierwsza to viveka czyli zdolność rozróżniania; zdolność zrozumienia, co jest
trwałe a co przemija. Prawdziwy mędrzec wie, że przemijająca sceneria tego materialnego świata jest tylko
prawdą względną i jest on w stanie dostrzec za panoramą fizycznego świata niezmienną i absolutną świadomość.
Gdy viveka jest rozwinięta, wtedy uaktywnia się druga cecha - vaeragya. Vaeragya to wyrzeczenie się i
nieprzywiązywanie do przemijających dóbr fizycznych. Nie oznacza to uciekania od świata i życia w pustelni,
raczej duchowe nieprzywiązywanie wagi do przedmiotów materialnych. Ten stan najlepiej obrazuje historia
legendarnego mędrca, króla Indii - Janaka, o którym mawiają: „nawet gdy całe moje królestwo legnie w gruzach,
ja nic nie straciłem.”
2

3. Kurs Medytacji Medytacja - rozwijanie umysłu
Ostatnia warstwa przyczynowego umysłu to hiranmaya kosa, „złota warstwa.” W tej warstwie praktykujący
Jogę Tantry może doświadczyć wspaniałego olśniewającego blasku i doświadczyć niezmąconego poczucia
„JA.” To poziom czysto duchowy, poziom uniwersalnej, bezwarunkowej miłości, poziom, na którym wszystko
staje się Jednym. Gdy jogin dociera do tej warstwy, czuje, że tylko cienka zasłona oddziela go od czystej
świadomości (Atman), która leży poza umysłem.
Shrii Shrii Anandamurti porównuje umysł ze zwierciadłem, które może w sobie odbijać Kosmiczną
Świadomość. Twierdzi On, że jeśli lustro nie jest wystarczająco czyste, wtedy odbicie świadomości jest
niewyraźne. Możemy myśleć o kosach jak o warstwach „lustra” naszego umysłu. Jeśli każda z warstw nie jest
doskonała, wtedy odbicie świadomości nie może być w pełni odczuwane i możemy nie być świadomi faktu, że
poza naszym umysłem istnieje czysta świadomość. Właśnie dlatego joga Ananda Margi wykorzystuje osiem
stopni Astaunga Jogi aby oczyścić każdą z warstw umysłu.
Kontrolowanie czakr poprzez asany i poprzez medytację pozwala oczyścić świadomy poziom umysłu i dotrzeć
do głębszych, wyższych partii naszej Jaźni. Medytacja z kolei pozwala skoncentrować umysł podświadomy.
Dopiero wtedy dociera się do umysłu przyczynowego, poziomu naszej intuicji – i nie jest to już dziełem
przypadku, lecz wynika z regularnej praktyki i wszechstronnego rozwijania naszego umysłu. Codzienna
praktyka medytacji pozwala na coraz częstsze i regularne „przebłyski” błogich stanów jedności z całym
Kosmosem oraz na rozwijanie całego nieograniczonego potencjału ludzkiej istoty.
Asany – część 6
Shalabhasana (Świerszcz)
Korzyści: Wzmacnia całe ciało, pomaga przy
reumatyzmie i obfitych krwawieniach
miesiączkowych.
Przeciwwskazania: nadciśnienie i problemy z
sercem.
Sposób wykonania: Połóż się na brzuchu. Ręce
ułóż wzdłuż ciała dłońmi ku górze. Zaciśnij pięści
i unieś nogi do góry. Utrzymaj pozycję przez 30
sekund. Powtarzaj do czterech razy.
Mayurasana (Paw)
Korzyści: Asana korzystna dla wszystkich
problemów żołądkowych, systemu trawiennego,
biegunki, pomaga leczyć cukrzycę; dla osób
nieśmiałych.
Sposób wykonania: Powtarzać 3 X 30 sekund.
Asana wyłącznie lecznicza, można ćwiczyć
profilaktycznie raz na jakiś czas.
Garudasana (Ptak)
Korzyści: wzmacnia układ nerwowy rąk i nóg,
redukuje nadwagę, poprawia proporcje w
budowie ciała.
Czas wykonania: 4 X 30 sekund na każdą stronę.
3