Ambalazhet e plastikes

1. Universiteti i Prishtinës
Fakulteti i Bujqësisë dhe Veterinarisë
Teknologji Ushqimore me Bioteknologji
Tema: Ambalazhet plastike
Mentori:Dr.Xhavit Ramadani
Punuan:
Mirsim Tovërlani,
Valmir Ejupi,
Blerim Berila,
Mustafë Xhemajli.

2. Përmbajtja:
Hyrje,
Historia e materialeve plastike,
Polimerët,
 Materialet polimere,
Ndarja e materialeve polimere,
Lëndët e para për përfitimin e materialeve
polimere,
 Materialet plasitike kryesore dhe aplikimi i tyre,

3. Përmbajtja:
 Funksioni mbrojtës i ambalazheve,
Qëllimet e paketimit,
Legjislacioni dhe paketimet e plastikës,
Kushtet legjislative për plastikën si material
paketues,
 Shenjat në ambalazhet plastike.

4. Hyrje
 Polimeret janë substanca të përbëra nga
makromolekulat andaj edhe quhen komponime
makromolekulare.
 Polimerë do të thotë poly = shumë dhe meros-
pjesë.

5. Historia e materialeve plastike
 Shkenca e makromolekulave është e re.
 Shumë zhvillime mbi këtë fushë janë në sh.XX.
 Njeriu ka qenë i varur nga makromolekulat,mirëpo
shumë pak është njohur ky produkt esencial.
 Friedrich Wohler demostroi mundësinë e
sintetizimit të molekulave organinike në vitin 1828.

6. Historia e materialeve plastike
 Charles Goodyear dhe vëllai i tij Nelson
transformuan kauçukun natyror, nga një ngjitës
termoplastik.
 Christian F.Schonbein prodhoi nitratin e celulozës.
 Në vitin 1930 Wallace Carothers dhe Juljan Nill
sintetizuan poliamidën që e quajtën najlon 6.6.
 Në vitet 50-të ishte zhvilluar një material plastik i
quajtur poliklorur vinili(PVC).

7. Polimerët
 Me reaksionet e polimerizimit, polikondenzimit
ose poliaditimit,molekulat me masë molare të vogla
kompozohen me lidhje kimike me ç′rast formohen
molekula me masë molare të madhe –
makromolekula.
 Masa molekulare relative e polimerëve 10.000 deri
1.000.000 g/mol.
 Polimerët janë molekula të veçanta,për shkak të
struktures makromolekulare të substancave.

8. Materialet Polimere
 Materialet polimere janë materiale teknikisht të
përdorshme të cilat kanë për bazë polimerin.
 Grupet më të rëndësishme të materialeve polimere
janë materialet konstruktive folit,
membranat,filmat,fijet,lidhësit dhe ngjitësit.
 Për nga përbërja ,materialet polimere janë:→
homogjene dhe kompozite.
 Për nga shkalla e rregullimit të struktures së tyre
janë :amorfe dhe kristalore.

9. Materialet Polimere

10. Materialet Polimere
 Janë ndër materialet më të rëndësishme teknike
sot.
 Shërbejnë si zëvendësim i materialeve si xhami,
druri, metali .
 Gjejnë aplikim në shumë fusha si ne industrinë e
paketimit,elektrike dhe elektronike, kimike,në
industrinë e aeroplanëve, e shumë lëmi tjera.

11. Ambalazhet polimere dhe aplikimi

12. Klasifikimi i materialeve plastike
Materiale polimere natyrore;
Materiale polimere te modifikuara natyrore;
Materiale polimere sintetike.

13. Klasifikimi i materialeve plastike
 Materiale polimere natyrore:
Celuloza,mëndafshi, goma natyrale, rrëshira
natyrale ,kazeina ,vajrat yndyrore dhe polimerët e
ndryshëm inoorganik, kryesisht silikatet.

14. Klasifikimi i materialeve plastike
Materialet polimere të modifikuara
natyrore:
Janë derivatet e celulozës,
 Kauçuku natyror i derivuar,etj.

15. Klasifikimi i materialeve polimere
 Materialet polimere sintetike:
Prodhohen me reaksione të polimerizimit
kryesisht nga monomeret e fituar si
nafta,thëngjilli.
Polimer tipik sintetik është polietileni

16. Ndarja e materialeve polimere
 Sipas përfitimit:
Natyrore (p.sh. kauçuku natyror),
Sintetike(p.sh. PVC,..).
 Sipas përbërjes kimike:
Organike ,
Inoorganike.

17. Ndarja e materialeve plastike
 Sipas vetive mekanike:

18. Ndarja e materialeve polimere
 Plastomeret(Termoplastet):
Termoplastet janë të ndërtuar nga manomeret dhe
sillen zakonisht në mënyrë plastike.
Shkrihen,por nuk kanë temperaturë të caktuar të
shkrirjes sepse kanë struktur amorfe.
Nëse ftohen ngurtësohen.
Riciklohen lehtë.

19. Ndarja e materialeve polimere
Plastomeret(Termoplastet)
Polistireni
Polietileni
Polipropileni
Polivinilkloridi
Najloni
Teflon

20. Ndarja e materialeve polimere
 Duroplastet(duromeret):
Janë të fortë, por më të thyeshme se termoplastet.
Forcohen gjatë nxehjes dhe nuk mund të kthehen
në gjendje plastike.
Nuk zbuten,nuk digjen.
Në temperatur të lartë pëlcasin.
Nuk riciklohen lehtë.

21. Ndarja e materialeve polimere
 Duroplastet(duromeret):
Silikoni Rrëshira

22. Ndarja e materialeve polimere
 Elastomeret:
Janë materiale që kanë mundësinë e deformimeve
të mëdha elastike,pa e ndryshuar formën.
Shpesh quhen edhe plastikë me elasticitet të lartë.

23. Lëndët e para për përfitimin e masave
plastike
Mund të jenë:
 Minerale→
Nafta,
Thëngjilli dhe
Gazi tokësor.
 Me prejardhje organike→
Bimore ose
Shtazore .

24. Materialet plastike kryesore dhe
përdorimet e tyre
 Polietileni,PE:
Është zbuluar para 70 viteve.
Polimer termoplastik.
• Gjendet në dy tipe kryesore:LDPE(loë-density-
0.92 gr/cm3) dhe HDPE (hight-density-0.95
gr/cm3).
• Konsumimi i LDPE në nivel evropian është 4.7
milion ton në të cilët 60 % janë filma.

25. Materialet plastike kryesore dhe
përdorimet e tyre
 Polietileni,PE:
Përdorimi i HDPE-tuba për
ujë,lodra,tasa,kova,shishe
qumështi,kontenjere,qese paketimi,kuti për
ushqim,dërrasa për prerje ushqimesh,mburojë për
rrezatimin, etj.
Përdorimi LDPE-pajisje laboratorike,gota
uji,doreza,pajisje kuzhinë,shishe të
pathyeshme,tasa etj.

26. Materialet plastike kryesore dhe
përdorimet e tyre
 Aplikimet e polietilenit:

27. Materialet plastike kryesore dhe
përdorimet e tyre
 Polistireni:
Është polimeri i parë sintetik që është prodhuar.
Është i padëmshëm kur është në kontakt me
ushqimin.
Dy nga materialet më të rëndësishme për
paketimin e ushqimeve janë fletët e polistirenit
(OSP),dhe fletët e shkumes.

28. Materialet plastike kryesore dhe
përdorimet e tyre
Ushqimet e paketuara me polistiren

29. Materialet plastike kryesore dhe
përdorimet e tyre
 Polipropileni:
Përdoret gjerësisht për pajisje shtëpiake si
psh.,tasa,shishe,valixhe,gjithashtu edhe për
qëllim paketimi.

30. Ambalazhimi i produkteve ushqimore

31. Informacione
o Në kohërat e më hershme,disa nga ushqimet
tregtoheshin lirshëm, dmth. nuk paketoheshin.
o Mirëpo gjatë 50 viteve të fundit,mënyra se si
blehet ushqimi është shumë më ndryshe se në të
kaluarën.
o Përparimi në fushën e teknologjisë, ka bërë që
sot ushqimet të paketohen dhe të tregtohen
shumë më lirshumë.

32. Funksioni mbrojtës i
ambalazheve
 Produktet ushqimore shpesh herë transportohen me
kilometra të tërë,derisa të mbërrijnë te
konsumatorët.
 Fillimisht produktet duhet të ruhen në magazina
,përpara se të transportohen.
 Në të gjitha fazat produkti mund të dëmtohet si
rrjedhojë e moskujdesjes së duhur.
 Andaj dhe produktet duhet ambalazhuar në
ambalazhe të përshtatshme dhe duhet ruajtur mirë.

33. Qëllimet e paketimit
• Parandalimin e dëmtimit fizik,
• Parandalimin e kontaminimit nga mikroorganizmat,
• Paketimi është kundër dehidratimit,
• Mbrojtjen e karakteristikave ushqyese dhe shqisore,
• Të zgjasë jetën e një produkti në raftet e shitjes,
• Produkti të transportohet më lehtë,etj.

34. Legjislacioni dhe paketimet e plastikës
 Shqetësimi kryesor i organeve legjislative në
lidhje me materialet paketuese ka të bëjë me atë se:
 Kohëve të fundit, shkenctarë dhe autoritetet
ligjëvënese janë të shqëtësuar në lidhje me sigurinë
e ushqimit dhe mbrojtjen e konsumatorit nga
kontaminimi i ushqimit që shkaktohet nga migrimi i
mundshëm i disa kimikateve nga materialet
paketuese (plastike) për në ushqim.

35. Legjislacioni dhe paketimet e plastikës
• Si merret vendimi (rregulla) sipas legjislacionit qëSi merret vendimi (rregulla) sipas legjislacionit që
një material i plastikës është i përshtatshëm për t′unjë material i plastikës është i përshtatshëm për t′u
përdorur si paketime të ushqimit ?përdorur si paketime të ushqimit ?
 Vendimi për përdorimin e materialit të caktuar polimer për
prodhimin e paketimeve për ushqime është i bazuar në
kompromiset – nëse ai vlerësohet që përfitimet nga aplikimi
i tij janë më të mëdha se rreziqët për shëndetin e njeriut.
 Rreziqet që mund të ekzistojnë në këtë rast vijnë si rezultat i
migrimit të substancave nga materiali polimer, të cilat
përkeqësojnë gjendjen e produktit (rrisin toksicitetin në
produkt).

36. Shembull i kalimit të substancave
kimike ne ushqim :

37. Legjislacioni dhe paketimet e plastikës
• Legjislacioni i BE-së, FDA-së, etj, në bazë të
studimeve dhe hulumtimeve të vazhdueshme, bën
amandamentime të nevojshme të legjislacionit, me
qëllim për të ndaluar apo kufizuar përdorimin e
substancave kimike që paraqesin shqëtësim për
konsumatorët.
• Këto rregulla të legjislacionit aplikohen“në zinxhir,
nga furnizuesi i lëndës së parë deri në shitësin
aktual”.

38. Legjislacioni dhe paketimet e plastikës
• Materialet e reja (plastike) për tu autorizuar për
përdorim në kontakt me ushqimin, duhet tu behen
paraprakisht testime mbi migrimin dhe toksicitetin
e materialit.
• Poashtu, substancat mutagjene, kancerogjene dhe
toksike nuk mund të përdoren në prodhimin e
artikujve dhe materialeve të destinuara për të
kontaktuar ushqimin.

39. Legjislacioni dhe paketimet e plastikës
• Prandaj, për të parandaluar përdorimin e
materialeve paketuese joadekuate plastike për
ushqime, të cilat rrezikojnë cilësinë e ushqimit,
prodhuesit dhe industritë paketuese obligohen
të përdorin vetëm lendët e para të autorizuara,
duke mos kaluar limitet e parashikuara dhe
kushtet tjera që dalin sipas legjislacionit.

40. Kushtet legjislative për plastikën si
material paketues
• Janë:
Plastikat duhet të prodhohen nga praktikat e
mira industriale të prodhimit,
Plastikat nuk duhet të transferojnë përbërësit e
tyre në ushqim në sasi të tilla sa të përbëjnë
rrezik për shëndetin,
Plastikat nuk duhet të transferojnë përbërësit e
tyre në ushqim në sasi të tilla sa të cenojnë
karakteristikat e tyre sensoriale,

41. Kushtet legjislative për plastikën si material
paketues
Substancat duhet të jenë ”të një kualiteti të
mirë teknik dhe sipas kërkesave të pastërtisë”,
Plastikat duhet të prodhohen nga substanca
inicjuese që ndodhen në listën pozitive, etj.

42. Shenjat në ambalazhet e plastikës
• A e dini kuptimin e shenjave në ambalazhet plastike?
• Shenjat me numra dhe shigjeta
shënohen zakonisht ne fundin
e shishes..

43. Shenjat në ambalazhet e plastikës
• Çka tregojnë këto simbole?
Në fundin e qfarëdo paketimi janë të vendosura
shenjat për sqarimin e përbërjes kimike të
plastikës nga cili hani ose pini diçka.
Këto shenja janë të vendosura sipas direktivave
të legjislacionit dhe janë universale në të gjitha
vendet kudo në botë.

44. Shenjat në ambalazhet e plastikës
1. PoliEtilen Tereftalat (PETE):
• Shënohet në: shishet për ujë dhe pije, detergjente, mund të
reciklohen.
• Këto shishe janë për një përdorim sepse ekziston
mundësia e lirimit të antimonit ( metal i rendë) dhe
substancës kimike EPA, e cila e pengon punën e
hormoneve.

45. Shenjat në ambalazhet e plastikës
2. HDP ( HDPE) – Polietilen i dendësisë së lartë:
• Përdoren tek shishet për qumësht dhe pije, mund
të reciklohen.
• Bëhet fjalë për plastikë të mirë, e cila është e
sigurtë për përdorim sepse ekziston mundësi e
vogël që të lëshojë produkte kimike në ujë.

46. Shenjat në ambalazhet e plastikës
3. Polivinil klorid (Vinyl)- (PVC):
• Përdoren tek dyshemet plastike, vazot për lule,
kartat e kreditit, perde banjoje, etj.
• Lehtë mund të lëshojë kimikate helmuese të cilat e
pengojnë veprimin e hormoneve në trupin e njeriut,
edhe më tej është më së shumti e përdorur për
shishe.

47. Shenjat në ambalazhet e plastikës
4. LDPE – Polietilen i dendësisë së ulët:
• Përdoren tek: Mbështjellësit e CD, qeset plastike
për markete apo për përgatitjen e ushqimit.
• Nuk lëshon kimikate në ujë.

48. Shenjat në ambalazhet e plastikës
5. Polipropilen-(PP):
• Përdoren tek: Pipat e plastikës, kutiat për
përgatitjen e ushqimit, më së shpeshti nuk
riciklohen.
• I takon plastikave që nuk dëmtojnë shëndetin e
njeriut.
• Nga ky material prodhohen gotat për jogurt dhe
paketimet per sirupe.

49. Shenjat në ambalazhet e plastikës
6. Polistireni-(PS):
• Më së shumti përdoret për gotat e kafes për një
përdorim ose në ambalazhet për ushqime të shpejta.
• Në ujë lëshon substancën kancerogjene (Stirenin).

50. Shenjat në ambalazhet e plastikës
7. Other (Të tjerat):
• Përzierje e disa plastikave – plastika më e pa
shëndoshë për paketimin e produkteve ushqimore.
• Leshon kimikatin BPA e cila lidhet me mundësinë
e madhe të rrezikut nga sëmundjet e zemrës,
diabetit, dhe abnormalitetin e enzimeve të
shpretkës.
• Dikur janë përdorur në shishet për bebe, ndonëse prej
mosditurisë për përbërjen e këtyre materialeve.

51. Shenjat në ambalazhet e plastikës
7. Other (të tjerat) :
• Kanada e ka ndaluar përdorimin e kësaj plastike,
• Ndërsa Bashkimi Europian(BE) nuk lejon praninë e
tyre në shishe për të posalindur.
Sot , pothuajse të gjitha shishet e
ushqimit janë të testuara për
BPA.

52. Referencat:
 Disertacion i doktoraturës “Modelimi i proceseve difuzive
përmes sipërfaqës kontaktuese të paketimeve me
ushqimet për sigurinë dhe kontrollin cilësor”, Znj.
VIOLETA LAJQI- MAKOLLI, Tiranё, 2014, (faqe
122,123,126),
 http://tinyurl.com/j3cwmne,
 Materialet Polimere(ligjerata të autorizuara),nga
Fatmir Çerkini,

53. Referencat:
 Disertacion i doktorates “Studimi i strukturës të
materialeve plastike gjatë procesit të riciklimit dhe
ndikimi i adetiveve në cilësinë e tyre” nga M.Sc.Eldi
Liço
 Plastics in Packaging ppt nga:Scott H. Boyle, Brian
D’Amico, Janine Horn, Mark Przybylski,
 Food packaging ppt.
•

54. Faleminderit për vëmendje!