2. KARAKTERISTIKE MUZIKE SREDNJEG VEKA
• Srednji vek je trajao skoro 10 vekova, od 5. do 15 veka.
• U Srednjem veku razvijaju se dve vrste muzike:
DUHOVNA – crkvena, muzika za crkvene potrebe i
SVETOVNA – narodna, muzika namenjena svakodnevnom životu.
• Raspad hrišćanske crkve na vizantijsku (pravoslavnu) i gregorijansku (katoličku) dovodi do razvijanja dva
različita muzička pravca:
Istočno pravoslavno crkveno pevanje (vizantijsko pevanje) i
Zapadno evropsko rimokatoličko crkveno pevanje (katoličko pevanje).
3. VIZANTIJSKO PEVANJE
• Muzika jednoglasna (jer se smatralo da se samo jednoglasnim
muziciranjem može slaviti Bog).
• Bogosluženja na narodnom jeziku Vizantije – grčkom.
• Pevanje se zasnivalo na osmoglasju.
• OKTOIH – zbirka pesama nedeljnih službi posvećena Hristovom
vaskrsenju.
• Ovakvo pevanje nastavljeno je u pravoslavnoj muzici grčke, srpske,
ruske i bugarske crkve.
• Liturgija – nedeljna služba, centralno bogosluženje na kojoj se
vernici okupljaju u molitvi i slave uspomenu na Isusa Hrista.
• Osnovni oblici liturgijskog pojanja su:
Himne – pohvalne pesme u slavu Hrista ili svetitelja;
Tropari – kratke crkvene pesme u čast praznika ili svetitelja;
Stihire – pesme koje se pevaju posle pesama u slavu Boga
(psalmi) u čast praznika ili svetitelja na jutarnjoj ili večernjoj
službi;
Irmosi –pesma iz okvira jutarnje službe.
Primer vizantijskog napeva
4. KATOLIČKO PEVANJE
• Papa Grgur I, početkom VI veka, je odabrao i utvrdio melodije
koje će se pevati tokom cele crkvene godine na celoj teritoriji
zapadno evropskog bogosluženja.
• GREGORIJANSKI KORALI (srednjovekovne crkvene pesme):
Pesme jednoglasne, bez instrumentalne pratnje, a tekstovi
na latinskom jeziku;
Izvođenje raznoliko: sveštenik solo, grupa pevača (hor),
dijalog sveštenika i hora (raspozorijalno pevanje), dijalog
dva hora (antifono pevanje).
• Misa – najvažniji deo bogosluženja u katoličkoj crkvi. Ima
stalne delove koji se izvode na svakom bogosluženju i delove
koji se dodaju u skladu sa praznicima u crkvenom kalendaru.
Primer gregorijanskog napeva
5. VIŠEGLASJE
- Središte razvoja duhovne muzike bili su manastiri, a
kasnije razvojem gradova to postaju crkve, katedrale i
univerziteti (prva katedrala – Notr Dam, prvi univerzitet
–Sorbona u Francuskoj)
- Do IX veka muzika je jednoglana, zatim se dodaju jedan
po jedan glas i tako nastaju prvi oblici višeglasja.
- Kasnije je jedan od glasova mogao da bude izvođen i na
nekom istrumentu, najčešće na orguljama.
- Između XII i XIII pišu se prve kompozicije za hor od 4
glasa (dva ženska i dva muška).
- Vrhunac višeglasja u srednjem veku je KANON –
kompozicija u kojoj svi glasovi izvode istu melodiju, ali
ne počinju u isto vreme.
- Najstariji sačuvan zapis kanona je iz 1310.godine u 6
glasova - ,,Leto nam dolazi
Summer is icumen in – najstariji kanon
6. RAZVOJ TEORIJE MUZIKE
• U VIII veku pojavljuju se NEUME – notno pismo u vidu crtica iznad
slova koje su određivale smer kretanja melodije. Postojala su dva
oblika neuma ROMSKE –kvadratne note i GOTIČKE –romboidne
note.
• Prvi veliki korak u razvoju neuma je pojava crvene linije u notnom
zapisu, koja je predstavljala žicu na nekom istrumentu. Ta linija je
označavala ton F (FA). Uz pomoć te linije mogla su da se odrede
samo tri tona (na liniji, iznad i ispod). Vremenom se dodaje druga
linija žute boje i koja je označavala ton C (DO). Kasnije se između
ove dve linije dodala i crna linija na kojoj se beležio ton A (LA).
• Zahvaljujući Gvidu Aretinskom, muzičkom teoretičaru s početaka XI
veka, dodata je i četvrta linija u notni sistem. Njegova zasluga je i
davanje imena pojedinačnim tonovima – UT, RE, MI, FA,SOL, LA.
• Ton SI i peta linija dodati su XVI vrku.
• Od XII veka se beleži metrika i ritam (oznaka za taktove i trajanje
nota) i pojavljju se KLJUČEVI, koji upućuju na različito čitanje
nota.
7. ISTRUMENTALNA
MUZIKA
• Od IX veka istrumenti, a posebno orgulje, ulaze u katoličku crkvu.
• Mnogo važnija upotreba istrumenata u svetovnoj muzici.
• ORGULJE – su donete u Evropu iz Vizantije sredinom XIII veka. Prvo su služile za
dvorsko muziciranje, a zatim postaju obavezan istrument u katoličkom
bogosluženju.
• Istrumentalnu muziku negovali su PUTUJUĆI MUZIČARI, koji su najzaslužniji za
očuvanje narodne muzike. Nazivali su ih žongleri, špilmani, svirci, a oni su se osim
sviranjem bavili i pevanjem, igranjem i cirkuskim veštinama. Crkva ih je dugo
proganjala.
• Tokom XII i XIII veka, posle krstaških ratova, viši stalež je počeo da se interersuje
za svetovnu muziku po uzoru na putujuće muzičare. Opevali su ljubav, prirodu,
ratove,... Njih su nazivali trubadurima na jugu Francuske, truverima na severu
Francuske i minezingerima u Nemačkoj.
• Većina istrumenata poreklom je sa istoka (Vizantije) i predstavljaju preteče
današnjih istrumenata – pored orgulja značajan istrument bila je i LAUTA, a
koristili su se i fidula (violina), harfa, horna, truba, udaraljke, zvona.
• Muzika koja je pratila pevače bila je jednostavnija, ali muzika koja je služila za igru
bila je bogatija i raznovrsnija.
• Najstarije igre su: Estampida, Sargarelo, Pavana, Galjarda, Čakona, Rigodon,
Paspje, Bure,...
