Recomendados
Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Mais procurados
Mais procurados (20)
Semelhante a Solunum sistemi histolojisi
Semelhante a Solunum sistemi histolojisi (20)
Solunum sistemi histolojisi
- 1. SOLUNUM SISTEMI HISTOLOJISI MELİS ÇAKMAK 203341008 1
- 2. SOLUNUM SİSTEMİ Solunum organları dış ortamla gaz değişiminin gerçekleştiği bölüm arasındaki bağlantıyı sağlayan dallanmış bir bronşiyol tüp sistemini ve akciğerleri içerir. Hava göğüs kafesi, kaburgalar arası kaslar, diyafram ve akciğer dokusunun elastik bileşenlerini içeren soluma mekanizması yardımıyla akciğerler içinde hareket eder. 2
- 3. 3
- 4. İletici Bölüm: Burun boşlukları, farinks, larinks, trakea, bronşlar, bronşiyoller ve terminal bronşiyollerden oluşur. Solunum Bölümü: Sistemin ana işlevi olan gaz değişiminin gerçekleştiği bölümdür ve respiratuvar bronşiyolleri, alveol kanallarını ve alveolleri içerir. 4
- 5. BURUN BOŞLUKLARI Burun çukurları kafatası içinde kemiksi bir yapı olan burun bölmesi ile ayrılmış iki kavernöz oda olarak yer alır. Her odacığın yan duvarında konka denen raf şeklinde üç kemiksi çıkıntı bulunmaktadır. Konkaları ve burun çukurunun diğer kısımlarını örten mukoza solunan havanın uygun hale getirilmesinde önemli rol oynayan lamina propriaya sahiptir. 5
- 6. 6
- 7. Orta ve alt konka solunum epiteli ile kaplıdır; burun çukurlarının tavanı ve üst konka özelleşmiş koku epiteli örtülüdür. 7
- 8. SOLUNUM EPİTELİ İletici bölümün büyük bölümü goblet hücrelerinden zengin yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü solunum epiteliyle döşelidir. 8
- 9. SOLUNUM EPİTELİ Bu epitelde 5 ana hücre tipi bulunur ve her biri olağandan daha kalın bazal membran ile temas halindedir. 1- Prizmatik Titrek Tüylü Hücreler 2- Goblet Hücreleri 3- Fırça Hücreleri 4- Küçük Granül Hücreleri (Kulchitsky Hücreleri) 5- Bazal Hücreler 9
- 10. 10
- 11. KOKU EPİTELİ Yetişkin insanlarda, koku epiteli yaklaşık 10 cm2 olan 100 μm kalınlığındadır. Kalın, yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü bu epitelde başlıca üç hücre tipi bulunur: 1- Koku Nöronları → 1. Kranial Siniri (N. Olfactorius) 2- Destek Hücreleri 3- Bazal Hücreler Koku epitelinin lamina propriasında, koku tüylerinin etrafında sürekli olarak sıvı akışı sağlayarak, yeni koku maddelerinin girişini kolaylaştıran büyük seröz bezler olan koku bezleri ( Bowman bezleri ) bulunur. 11
- 12. 12
- 13. 13
- 14. 14
- 15. 15
- 16. LARİNKS Larinks, farinks ile trakea arasında yer alan kısa bir hava geçididir. Duvarı, iskelet kaslarını ve kıkırdak parçalarını içerir, bunların hepsi larinksi, ses üretimi ya da fonasyon için özelleşmiş bir yapı haline getirmektedir. 16
- 17. LARİNKS Epiglot ve laringeal vestibülün altında, mukoza larinksin lümenine uzanan iki taraflı dar bir boşluk ya da ventrikül ile ayrılan iki çift katlanma yapar. Üstteki çift olan vestibüler katlantılar (yalancı ses telleri) hareketsizdir ve çok sayıda seromükoz bez ve az sayıda lenf nodülü bulunan ve tipik solunum epiteli ile kısmen döşeli olan yapılar şeklinde izlenir. Alttaki katlantı çifti ise vokal katlantılar (ses telleri) adını alır ve fonasyonu (ses) oluşturur. 17
- 18. Epiglot, larinksin üst kenarından çıkıntı oluşturan yassılaşmış yapıdır ve yutulan besinin ya da sıvının soluk borusuna kaçmasını önler. En üst ya da dile bakan yüzü çok katlı yassı epitel ile döşelidir; laringeal yüzeyin değişik noktalarında bu epitel yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü epitele dönüşür. Epitelin altındaki lamina propriada seröz ve müköz karışık bezler bulunur. 18
- 19. 19
- 20. TRAKEA Tipik solunum epiteliyle döşelidir. Lamina propriada lümeni açık tutmaya yarayan C harfi şeklinde,16-20 adet hiyalin kıkırdak halkası ve daha akışkan mukus salgılayan serömüköz bez bulunur. 20
- 21. 21
- 22. 22
- 23. Bölge Epitel Bezler Kas ve iskelet desteği Diğer özellikleri ve en önemli görevleri Burun boşluğu ve vestibülleri Çok katlı yassı keratinleşmis epitelden keratinleşmemiş epitele geçiş Yağ ve ter bezleri Hiyalin kıkırdak Burun kıllarını içermesi ve solunan havanın nemlendirilmesi süzülmesi Burun boşluğunu n büyük bölümü Solunum Serömükoz bezler Kemik ve hiyalin kıkırdak Zengin damar yapısı ve bezler Havanın ısıtılması nemlendirilmesi ve temizlenmesi Burun boşluğunu n üst bölgeleri Koku ve bipolar nöronlar Seröz (bowman) bezleri Etmoid kemik yapısı Havadaki koku moleküllerini çözme ve bağlama Nazofarink s ve arka orofarinks Solunum ve çok katlı yassı epitel Serömüköz bezler Kemik ve iskelet kası Havayı larinkse yönlendirmek faringeal ve palatin tonsilla Larinks Solunum ve çok katlı yassı epitel Mükoz bezler, küçük serömüköz bezler Elastik, hiyalin kıkırdaklar, bağlar ve iskelet kası Ses oluşma bölgesi; yutkunurken epiglotun kapanması Trakea Solunum Müköz bezler, az sayıda seröz yada karışık bezler C şekilli hiyalin kıkırdak halkası, her birinin arkasında trakeaya ait düz kas yapısı Akciğerlerin girişinde havayı pulmoner bronşlara taşımak Bir miktar mukoza ilişkili lenfoid doku (MALT) 23
- 24. BRONŞ AĞACI VE AKCİĞER Trakea, her iki akciğere hilumdan giren iki primer bronşu oluşturacak şekilde ikiye ayrılır ve bunlara arterler, venler ve lenf damarları da eşlik eder. 24
- 25. 25
- 26. BRONŞLAR Her bir birincil bronş defalarca dallanarak kollara ayrılır ve her kol en sonunda çapları 1-2 mm oluncaya kadar küçülür. Büyük bronşların mukozası yapısal olarak kıkırdak ve düz kas hariç olmak üzere trakea mukozasına çok benzer. Ana bronşlarda lümenin çevresinde çok sayıda kıkırdak halkası bulunmasına karşılık bronşiyollerin çapları azaldıkça kıkırdak halkalar ortadan kalkar, yerini parçalı hiyalin kıkırdak plakları alır. Kanalları bronş lümenine açılan küçük küçük müköz ve seröz bezler boldur. Lamina propria, spiral şekilde düzenlenmiş ve çapraz bir şekilde birbirine bağlanmış ve daha küçük bronşiyollerde belirgin olan düz kas ve elastik lif demetleri içerir. Bu kas tabakasının kasılması, histolojik enine kesitlerde gözlenen bronşiyol mukozasının katlanmış görüntüsünü oluşturur. 26
- 27. 27
- 28. BRONŞLAR Hem lamina propriada hem de epitel hücrelerinin arasında çok sayıda lenfosit bulunur. Bronş ağacının özellikle dallanma noktalarında lenf folikülleri bulunur. Bronşlar küçüldükçe ve kıkırdak ve diğer bağ dokuları azaldıkça, düz kas ve elastik lifler ile mukoza bağlantılı lenfoid doku (MALT) da gittikçe daha belirgin olur. 28
- 29. BRONŞLAR 5 TABAKADAN OLUŞUR 1-Mukoza Yalancı çok katlı epitel (solunum epiteli, trakea ile aynı) Bronşların çapı azaldıkça, hücrelerin yüksekliği de azalır. BM kalınlığı azalır. LP, trakea ile aynıdır. Bronşun çapı azaldıkça miktarı azalır. 2-Kas tabakası Büyük bronşların kas tabakalarının devamı 3-Submukoza Genellikle gevşek bağ dokudan oluşur. Büyük bronşlarda bezler bulunur. 4-Kıkırdak tabakası Devamlılığı olmayan kıkırdak plakalarından oluşur. Bronş çapı azaldıkça boyutları küçülür 5-Adventisya Bitişik yapılarla devamlılığı sağlayan gevşek bağ doku. 29
- 30. 30
- 31. 31
- 32. 32
- 33. BRONŞİYOLLER Bronşiyoller, çapı 1 mm veya daha küçük olan intralobüler hava olayları olarak tanımlanır. Yaklaşık 10 kez dallanmanın ardından oluşurlar, tıkız bağ dokusu ve düz kas bulunmasına karşın mukozada bez ve kıkırdak yapıları yoktur. Daha büyük bronşiyollerde epitel hala yalancı çok katlı prizmatik titrek tüylü epiteldir, ancak hava taşıyıcı sistemin son kısımları olan terminal bronşiyollere gidildikçe boyut ve karmaşıklık azalır ve tek katlı prizmatik ve tek katlı kübik epitel haline gelir. Bronşiyollerin iç yüzeyini döşeyen titrek tüyü epitel mukosiliyer aparat veya atıkların ve mukusun bronşiyol ağaç boyunca yukarıya doğru hareketini sağlayan yürüyen merdiveni andıran bir yapıyı oluşturur. 33
- 34. 34
- 35. 35
- 36. Terminal bronşiyollerin kübik epitelinin büyük bölümünü titrek tüy içermeyen, apikal yüzleri kubbe şeklinde olan ve sitoplazmalarında salgı granülleri bulunan ekzokrin bronşiyol hücreleri (Çomak hücreleri/ Clara hücreleri) oluşturur. İşlevleri Epitel yüzeyinde bulunan sıvı tabakası içine sürfaktan lipoproteinleri ve müsin salgılanması Solunumla alınan ksenobiyotik bileşiklerin DER enzimleri ile detoksifikasyonu Yerel bağışıksal savunma için antimikrobiyal peptitlerin ve sitokinlerin salgılanması 36
- 37. 37
- 38. Terminal bronşiyol epitelinde solunum sisteminin kemosensör görevi gören fırça hücreleri ve DNES küçük granüllü hücreler bulunur. Bronşiyol lamina propriası da hala mukozada kıvrım oluşturan düz kasları ve elastik lifleri içerir. Hem bronş hem de bronşiyollerde kas kasılması esas olarak otonom sinir sisteminin sinirleri tarafından kontrol edilir. 38
- 39. 39
- 40. RESPİRATUVAR BRONŞİYOLLER Her terminal bronşiyol kese benzeri alveolleri içeren 2 ya da daha fazla respiratuvar bronşiyole ayrılır. Respiratuvar bronşiyol mukozası yapısal olarak, hava değişiminin gerçekleştiği alveol açılımları dışında terminal bronşiyollerle aynıdır. Düz kaslar ve elastik bağ dokusu lamina propriayı oluşturur, epitel alveollere açılan kısımda Clara hücrelerini ve tek katlı yassı hücreleri içerir. Respiratuvar bronşiyollerin distal bölgelerinde çok sayıda alveol birbirine yakın yerleşmiş şekilde bulunur. 40
- 41. Mikrografta, hava yollarının dallanma özelliği iki boyutlu olarak gösterilmiştir. 41
- 42. SEM görüntüsünde bir terminal bronşiyol, respiratuvar bronşiyol, alveol kanalı, alveol keseleri ve tek izlenen alveollerin aralarındaki ilişki üç boyutlu olarak gösterilmektedir. 42
- 43. ALVEOL KANALI Respiratuvar bronşiyollerin son bölgeleri, alveollerin ağzına kadar uzanan alveol kanalı adı verilen tüpler halinde kollara ayrılır. Hem alveol kanalı hem de alveoller yassı hücrelerle döşelidir. İnce olan lamina propriadaki her alveolün giriş bölgesini bir dizi düz kas hücresi sarar. Alveol kanalı ve o kanala açılan alveollerin çevresinde elastik ve kolajen liflerden oluşan bir matriks bulunur. 43
- 44. 44
- 45. Alveol kanallarının distal bölgelerinde alveollerin bir araya gelmesiyle oluşan daha geniş yapılar yer alır bunlara alveol keseleri denir. Burada lamina propria çok incedir ve esas olarak, alveollerin keselere açılan ağız bölgelerini kuşatıp, her alveolün etrafını sıkıca saran elastik ve retiküler liflerin oluştuğu bir ağ biçiminde izlenir. Bu gevşek bağ dokusunda her alveolün etrafını çeviren kapilerlerden oluşan belirgin başka bir ağ yapısı daha bulunmaktadır. 45
- 46. 46
- 47. 47
- 48. ALVEOLLER Alveoller her biri respiratuvar bronşiyoller, alveol kanalları ve alveol keselerinin içeriye doğru yaptığı girintilerden oluşmuş yaklaşık 200 μm çapında olan kese benzeri yapılardır. Hava yolları ile birlikte, alveoller akciğerin süngerimsi yapısını oluşturur. Erişkin bir yerde akciğer, iç yüzeyinin toplam alanı 75 m2 olan yaklaşık 200 milyon alveol içermektedir. Her alveol bir kenarı alveol kesesine veya alveol kanalına açılan küçük yuvarlak şekilli bir cep şeklindedir. Bu yapılarda dış ve iç ortam arasında difüzyonu kolaylaştıracak şekilde özelleşmiş ince alveolar duvar yapısı aracılığıyla alveolleri çevreleyen kapillerden O2 ve CO2 değişimi gerçekleşir. 48
- 49. 49
- 50. İki komşu alveol arasında, bağ dokusuna ait az sayıda fibroblast, az miktarda hücre dışı matriks ve çok sayıda elastik ve retiküler liflerin bulunduğu alveoller arası septum uzanır. Elastik lifler nefes alma sırasında alveolün genişlemesine, nefes verme sırasında pasif olarak büzülmesine olanak verir, retiküler lifler ise hem alveollerin kapanmasını hem de alveolün aşırı genişlemesini engeller. Alveoller arası septum kapiler ağ bakımından vücudumuzun damardan en zengin yapısıdır. Alveoller arası septum içinde bulunan birbiriyle çok sayıda anostomoz yapan kapilerler, retiküler lifler ve esas olarak alveolü destekleyen elastik lif ağı ile desteklenmektedir. Alveollerdeki hava respiratuvar membran veya kan hava bariyeri olarak bilinen ve 3 alt bileşenden oluşan membran ile kapiler kanından ayrılmıştır. 50
- 51. 51
- 52. Alveol içini örten çok ince iki ya da üç yassı hücre Kapiler endotel ve alveol epitelinin kaynaşmış bazal laminası Kapillerin ince endotel hücre tabakası Bu tabakaların toplam kalınlığı 0,1- 1,5 μm arasında değişir. Makrofajlar ve diğer lökositler de septum içerisinde bulunabilir. Alveolar porlar 10-15 μm çapındadır ve alveolar arası septumda bulunur. Bu delikler farklı bronşiyollerin komşu alveollerini birbirine bağlayarak bu alveollerde hava basıncını eşitler ve bronşiyollerden biri tıkandığı zaman kolateral hava dolaşımına olanak sağlar. 52
- 53. Alveol havasındaki O2 kan hava bariyeri boyunca dağılarak kapiler içindeki kana geçer ve eritrositlerdeki hemoglobine bağlanır; pulmoner kandan gelen CO2 alveol havasına dağılır. Eritrositlerin içerisinde H2CO3 ün bir bölümü olarak akciğerlere gelen CO2 nin büyük bir bölümü karbonik anhidrazın etkisiyle serbest hale gelir. Kapiler endotel hücreleri çok incedir ancak kesintili değildir ve pencere içermezler. Organel toplulukların büyük bir bölümü hücre çekirdeği etrafında yer alarak hücrenin çok ince ve çok etkin gaz değişimine uygun hale gelirler. 53
- 54. Alveoller arası septumdaki bir kapilerin TEM görüntüsünde 3 alveoldeki hava ile kan arasında gaz değişim alanları görülmektedir. Endotel kesintisiz ancak son derece incedir ve bazal laminası tip I alveolar hücre ve tip II hücre bazal laminası ile kaynaşır. 54
- 55. Tip I alveol hücreleri de alveol yüzeyini döşeyen oldukça yassılaşmış hücrelerdir. Tip I hücreleri kan-hava bariyerinin alveol yüzeyinde yer alan hücreleridir ve %95 ini örter; geriye kalan kısmını ise tip II alveol hücreleri örter. Organeller sitoplazmanın kalınlığını azaltacak ve kan- hava bariyerinin kalınlığının 25 nm ye dek incelmesini sağlayacak şekilde çekirdek etrafında gruplar oluştururlar. İncelmiş sitoplazmada bulunan pinositotik veziküler sürfaktan çeviriminde ve havadaki küçük parçacıkların dış yüzeyden uzaklaştırılmasında rol oynayabilirler. Desmozomlara ek olarak tip I epitel hücrelerinin tamamı alveoldeki hava boşluğu içerisine doku sıvısının girmesini engelleyen tıkayıcı bağlantılara sahiptir. 55
- 56. 56
- 57. Tip II alveol hücreleri tip I alveol hücreleri arasına serpiştirilmiş, birbirlerine tıkayıcı bağlantılar ve desmozomlara bağlanmış alveol içine doğru çıkıntı yapan kübik hücrelerdir. Tip II hücreler 2 ve ya daha fazla sayıda alveolün birleştiği yerlerdeki duvar yapısı boyunca 2 veya 3 hücreli gruplar oluşturur. Bu epitel hücreleri birçok alveolü döşeyen tip I epitel hücreleri ile aynı kökenden türeyen ve aynı bazal lamina üzerine oturan hücrelerdir. Tip II hücre çekirdekleri yuvarlak ve çok sayıda çekirdekçik içerir. Sitoplazmalarında açık boyanan çok sayıda vezikül bulunur. 57
- 58. Alveol lümenine çıkıntı yapan tip II alveolar hücrenin TEM fotoğrafında bileşenleri granüllü ER ve golgi aygıtında işlendikten sonra sentezlenmiş olan pulmoner sürfaktan içeren lameller cisimler görülmektedir. Lümen içi veziküllerle birlikte daha küçük multiveziküler cisimler de bulunmaktadır. Hücrenin alveol lümenine bakan apikal yüzeyini kısa mikrovilluslar kaplamaktadır. Tip II hücresi bağlantı kompleksleri ile komşu tip I hücresine tutunmaktadır. Hücre dışı matrikste retiküler lifler göze çarpmaktadır. 58
- 59. Tip II alveol epitel hücrelerinin çok sayıdaki vezikülleri TEM mikroskobunda birbirine paralel membranla sarılı granüller halinde lameller cisimler şeklinde görülür. Lameller cisimler devamlı olarak sentezlenen ve apikal yüzeyden salgılanan çeşitli lipitleri, fosfolipitler ve lipoproteinlerden oluşan ve hücre zarlarında ince aköz fazın üzerindeki bir film tabakası halinde, bütün alveolün iç yüzeyine yayılır ve pulmoner sürfaktan olarak etki gösterir. Sürfaktan hava-epitel etkileşimi süresince yüzey gerilimini düşürür. Böylece nefes verme sırasında alveollerin kapanmasını önler, nefes alma sırasında daha az güç harcanmasını sağlar. 59
- 60. Tip II alveolar hücreler tarafından üretilen sürfaktanın kritik bileşenleri dipalmitoilfosfatidilkolin (DPPC) fosfolipidi, kolesterol ve 4 sürfaktan proteininden oluşmaktadır. Sürfaktan protein A (SP-A) çok bol miktarda bulunan hidrofilik bir glikoproteindir. SP- D alveollerin içindeki önemli bir doğal bağışıklık proteinidir. SP-B ve SP-C, DPPC’in alveolleri döşeyen sürfaktan filmin içerisine doğru yönde yerleşmesini sağlayan hidrofobik zar proteinleridir. Sürfaktan tabakasının yenilenmesi, aşamalı olarak alveolar hücreler ve makrofajlar tarafından pinositoz aracılığıyla uzaklaştırılması sayesinde gerçekleşir. Fetüs gelişiminde sürfaktan, gebeliğin son haftalarında tip II hücrelerinin farklılaşması ve lameller cisimlerin oluşmasıyla ortaya çıkar. 60
- 61. Tip II hücrelerde sürfaktan üretimi gösterilmektedir. Sürfaktan başlangıçta endoplazma retikulumu ve golgi aygıtında sentezlenerek ileri aşamalarda lameller cisimler adını alan büyük organeller halinde depolanan protein-lipit kompleksleridir. Aynı şekilde erken endozomun zar bileşenleri düzenlenip daha küçük veziküller halinde endozom lümenine açılarak oluşan multiveziküler yapılar da bulunmaktadır. Sürfaktan devamlı olarak ekzositozla salgılanır ve fosfolipit ve sürfaktan proteinlerini içeren yağlı ince bir film tabakası oluşturur. 61
- 62. Alveoller içinde ve alveol septumunda, toz hücreleri olarak da adlandırılan alveolar makrofajlar bulunur. Bir gün içinde on milyonlarca monosit damarlarından akciğer dokusu içine göç eder. bu monositler hava ile alveoller içine gelen partikülleri ve hasarlı kapilerden alveole geçen eritrositleri fagosite ederler. Alveoldeki aktif makrofajlar havadan gelen toz ya da karbonları ve eritrositlerden gelen demiri (hemosiderin) içermeleri yüzünden daha koyu görünümleriyle genellikle tip II pnömositlerinden ayrılabilirler. Alveollerin içini kaplayan sıvı iletici kanallardaki titrek tüy etkinliğiyle uzaklaştırılır. Salgı hava yolları boyunca yukarıya doğru ilerletirken bronşlardaki mukus ile birleşerek bronko- alveolar sıvıyı oluşturur ve solunan havadan partiküllü yapıların temizlenmesine yardım eder. Bronkoalveolar sıvı, Clara hücreleri, tip II pnömosit ve alveolar makrofajlar tarafından üretilen lizozim ve diğer koruyucu maddeleri içeren bakteriyostatik bir sıvıdır. 62
- 63. Alveol esas olarak gaz değişiminin olduğu ve neredeyse bütün alveol yüzeyini döşeyen yassı tip I alveol epiteli ile döşelidir. Tip II alveol hücreleri her alveolün bir bölümünü döşeyen, genelde alveol içerisine şişkinlik yapan büyük, yuvarlak hücrelerdir. Bu tip hücreler sürfaktan üretimi de dahil olmak üzere Clara hücrelerinin çoğu işlevini gerçekleştirmektedir. Bazen toz hücreleri olarak da adlandırılan makrofajlar alveol içerisinde veya alveoller arası septumda bulunabilir. 63
- 64. Hava yolu bölgesi Epitel Kas ve iskelet desteği Diğer özellikler ve önemli işlevleri Bronşlar Solunum Belirgin spiral düz kas bantları; düzensiz hiyalin kıkırdak plakaları Tekrarlanan dallanma; akciğer derinliklerine havanın taşınması Bronşiyoll er Clara hücresi içeren tek katlı titrek tüylü kübik ve prizmatik epitel ve Clara hücreleri Belirgin dairesel düz kas tabakası; kıkırdak yok Havanın iletilmesi; solunum yollarının kasılması ve gevşemesinde önemli Terminal bronşiyol Tek katlı titrek tüylü kübik epitel ve Clara hücreleri İnce ve tam olmayan dairesel düz kas tabakası; kıkırdak yok Akciğerlerin respiratuvar bölümüne havanın taşınması; çeşitli koruyucu ve sürfaktan salgılama işlevleri bulunan Clara hücreleri Respiratu var bronşlar Seyrek olarak alveollerin açıldığı tek katlı kübik titrek tüylü epitel ve Clara hücreleri Çoğunlukla alveollere açılan bölgenin etrafında az sayıda düz kas lifleri Havanın derinlere iletilmesi, bir miktar gaz değişimi, Clara hücrelerinin koruyucu ve sürfaktan salgılayıcı işlevleri Alveol kanalları ve alveol keseleri Birçok alveol arasında tek katlı kübik Alveollere açılan bölgenin çevresinde düz kas demetleri Havanın iletilmesi ve daha fazla miktarda gaz değişimi Alveol Tip I ve tip II pnömositler Kas yok ancak elastik ve retiküler liflerden oluşan ağ yapısı Esas gaz değişim bölgeleri; tip II pnömositlerden sürfaktan; toz hücreleri 64
- 65. 65
- 66. AKCİĞERİN DAMAR YAPISI VE SİNİRLER Akciğerlerde kan dolaşımı hem gaz değişimi için O2 oranı azalmış kanı taşıyan pulmoner dolaşım ve hem de besinlerden zengin kanı taşıyan sistemik bronşiyal dolaşım bulunur. Pulmoner arterler ve venler pulmoner dolaşım içerisindeki basıncın düşük olmasının sonucu olarak nispeten ince duvarlıdır. Pulmoner arterler akciğere hilumdan girer ve bronş ağacına eşlik ederek dallanır, bronş ve bronşiyollerin adventisya tabakasını paylaşır. Respiratuvar bronşiyollerden başlayarak bu arterin dalları, alveoller arası septada her bir alveolü saran yoğun kapiler ağı oluşturur. 66
- 67. Kapiller ağdan köken alan venüller akciğer parankimi içerisinde tek olarak bulunurlar, bunlardan bazıları ince bağ dokusu örtüsü ile desteklenmiş durumdadır ve havayollarından bir ölçüde ayrı seyreder. Küçük pulmoner venler lobülü terk ettiğinde, hiluma doğru bronş ağacını takip eder. 67
- 68. Bronşiyol arterler de akciğere hilumdan girer, bronş ağacı boyunca dallara ayrılır ve kanı akciğerin respiratuvar bronşiyoller düzeyinin altında kalan bölüme dağıtırlar. Bu noktada pulmoner arterlerin küçük dallarıyla anostomoz yaparlar ve kanları karışır. Birbiriyle karışmış kan kapiler ağ içerisine girer ve pulmoner venüller tarafından drene edilir. Lenfatik damarlar bronşiyollerin bağ dokusunda başlar. Bu damarlar bronşiyolleri, bronşları ve pulmoner damarları takip ederek hilum bölgesinde bulunan lenf düğümleri içine açılır. Bu akciğer yüzeyine yakın alanları drene eden yüzeysel ağa koşut seyreden derin lenfatik ağ viseral plevra içinde yer alır. Lenfatik damarlar alveol kanallarının ötesinde bronş ağacının terminal bölgelerinde bulunmaz. 68
- 69. Akciğerin sinir ağını parasempatik ve sempatik otonom lifler oluşturur ve düz kas kasılmalarını düzenleyerek hava yollarının çapını ayarlayan refleksleri kontrol eder. Ağrı duyularını taşıyan genel viseral aferent lifler de bulunmaktadır. Sinirler ağırlıklı olarak bronş ağacının daha geniş yapılarının etrafını saran bağ dokusu içerisinde bulunurlar ve hilumda akciğeri terk eder. 69
- 70. PLEVRA ZARLARI Akciğerin dış yüzeyi ve göğüs boşluğunun iç yüzeyi plevra adını alan seröz bir zar ile döşelidir. Akciğer dokusuna tutunmuş zar viseral plevra, göğüs boşluğunu döşeyen zar ise parietal plevra olarak adlandırılır. İki tabaka da hilumda varlığını sürdürür ve elastik ve kolajen lifleri içeren ince bir bağ doku tabakasının üzerinde tek katlı yassı mezotel hücrelerinden oluşur. Viseral plevranın elastik lifleri akciğer parankimi ile devamlılık gösterir. 70
- 71. Parietal ve viseral tabakalar arasındaki dar plevra boşluğu solunum hareketleri sırasında zarların birbiri üzerinde kaymasını kolaylaştıran bir kayganlaştırıcı olarak işlev gören normal olarak ince bir film şeklindeki seröz sıvıyı üreten mezotel hücreleriyle kaplıdır. 71
- 72. 72
- 73. SOLUNUM HAREKETLERİ Soluk alma sırasında göğüs kafesi kaslarının kasılması kaburgaları yukarı kaldırır ve diyaframın kasılması göğüs boşluğunun tabanını aşağı doğru indirerek çapını büyütür, bu şekilde akciğerlerde genişleme gerçekleşir. Soluk alma sırasında bronş ve bronşiyollerin çapları genişler boyları uzar. Esas olarak alveol kanallarının genişlemesi sonucu solunum bölümü de genişler. Alveoller tekil olarak çok az genişler. Akciğer parankimindeki elastik lifler bu genişleme ile geriler. Soluk verme sırasında kasların gevşemesi ve elastik liflerin gergin olmayan durumlarına dönmeleri nedeniyle akciğerler pasif bir şekilde büzülür. 73
- 74. 74
- 75. KAYNAKLAR Mescher, Anthony, Junqueıra Temel Histoloji, Ankara,2019 Eroschenko, Victor, diFiore’nin Histoloji Atlası, Ankara, 2013 75