20140929 cyberpesten scholengemeenschap Molenland - tielt - Marieken
•Transferir como PPS, PDF•
0 gostou•2,008 visualizações
Het internet biedt heel wat kansen voor jongeren. Maar er schuilen helaas ook wat risico's. Met de opkomst van het internet heeft ook pesten vaak een digitaal randje gekregen. In deze interactieve lezing geven we je een overzicht en stand van zaken van het fenomeen, geïllustreerd met cijfermateriaal en cases uit binnen- en buitenland. Welke vormen bestaan er allemaal? Grooming, sexting, identity theft, ... Hoe kun je als jeugdwerker of leerkracht preventief optreden? Welke methodieken kan je op klasniveau aanreiken? En hoe je als school aan de slag, als het misgaat?
Recomendados
Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Mais procurados
Mais procurados (20)
Destaque
Destaque (20)
Semelhante a 20140929 cyberpesten scholengemeenschap Molenland - tielt - Marieken
Semelhante a 20140929 cyberpesten scholengemeenschap Molenland - tielt - Marieken (19)
Mais de Mediaraven vzw
Mais de Mediaraven vzw (20)
20140929 cyberpesten scholengemeenschap Molenland - tielt - Marieken
- 1. Scholengemeenschap Molenland - Tielt Cyberpesten Wo 21 januari 2015
- 2. NICE TO MEET YOU
- 3. Mediaraven? Mediaraven vzw grijpt de kansen van digitale media mét kinderen, jongeren en het brede jeugdwerk. Met onze ervaring en expertise creëren we samen de experimenteerruimte waarin we met kinderen, jongeren en jeugdwerkers • hun mediacompetenties en mediawijsheid ontwikkelen, • online informatie delen over of voor de jeugd of het jeugdwerk, • het brede jeugdwerk ondersteunen in werken met digitale media.
- 5. SaferInternet Day – 11 februari 2015
- 6. Apestaartjaren.be: Onderzoekrond jongeren en nieuwe media in Vlaanderen Updates: Apestaartjaren 5.2 – 9/02/15 – Vooruit, Gent
- 7. Mediacoach – een mediawijs traject voorprofessionelen Mediacoach.be - MOOC Start 15 januari – online opleiding rond mediawijsheid
- 8. Wie ben jij?
- 9. Wie ben jij? -Ik heb minstens 2 accounts op sociale netwerksites/apps -Ik heb een veilig wachtwoord -Ik heb een smartphone en/of tablet -Ik weet hoe ik anoniem moet surfen -Wikipedia is in het algemeen een betrouwbare bron -Ik ben zelf al eens getuige geweest van een online pesterij -Ik weet wat de privacy dinosaurus doet -Het versturen van seksueel getinte foto’s is strafbaar -Ik heb een data-abonnement
- 10. Digitale media in Vlaanderen (15+) www.digimeter.be 77% heeft minstens 1 account op sociale media 47,6% heeft smartphone 41,4% heeft tablet 39,7% heeft data-abo 86% heeft digitale tv 43% heeft 4 schermen (of meer) in huis
- 11. Jongeren en nieuwe media
- 12. De populairste sociale netwerken bij jongeren Actieve gebruikers (minstens 1x per maand op ingelogd)
- 13. De populairste websites bij kinderen en jongeren Jongeren (12-18) Kinderen (9-12)
- 14. Overleggen overhuiswerk 78% 76% 46% 22%
- 15. Nieuwe Media op school
- 16. Cyberpesten It’s a jungle out there
- 17. Verschil tussen pesten en cyberpesten Pesten Cyberpesten Face-to-face ( feedback) Velig plekje nog te vinden In beperkte groep Pester identificeerbaar Ziet fysieke reactie van de gepeste 24/7 ( geen feedback) Nergens meer veilig Véél getuigen en bijstaanders Pester is anoniem minder empathie met gepeste Geen geografische grenzen Gepeste wordt sneller pester kan snel viraal gaan en blijven Moeilijker detecteerbaar voor ouders, leerkrachten,..
- 18. Cyberwhat?
- 19. Cyberpesten in Vlaanderen • Vlaamse meisjes vakergepest dan jongens (14% vs 8%) • Meeste kans in 1ste en 2de middelbaar • Meerin BSOen TSO • Linkmet internetgebruik • Slachtoffer aanvaardt vreemde vriendschapsverzoeken • Slachtoffermeestal geen goede privacyinstellingen • 1 op 3 al eens geconfronteerd met cyberpesten (34%) • 1 jongeren op 5 dadergeweest (21%) • 76% getuige maarniet actief betrokken Bron: M.Walrave, S.Lenaerts, S.De Moor, (2009) Cyberteens @ risk? Tieners verknocht aan Internet, maar ook waakzaam voor risico’s?
- 20. Voorbeelden Kacey & Kayleigh Nog steeds op youtube…
- 21. Rapporteer
- 22. Facebook
- 23. Facebook • Bijna iedereen heeft een profiel • Veel jongeren hebben er meerdere • Mobiel gebruik is populair • Profiel verwijderen = sporen wissen
- 26. Masterfind – vanaf 9j Overonline privacy http://www.childfocus.be/nl/preventie/veilig-internetten/jongeren/mijn-priveleven-is- van-mij
- 28. Tijd vooreen testje? batman returns B@tm@n+R3turnz
- 29. Taggen of getagd worden
- 30. Melden
- 31. Ask.fm
- 32. Ask.fm • is 100% anoniem • Mogelijk tot anoniem converseren • Rechtstreekse verbanden met cyberpesten en zelfmoorden.
- 33. Ask.fm
- 34. Tumblr
- 35. Tumblr • eenvoudige mini-blog • Op te zetten in enkele minuten • mobiel aan te passen • anoniem • Kan snél de ronde doen, en even snel vergeten worden
- 36. Mag ikeen foto publiceren? • Vraag altijd om (schriftelijke) toestemming en leg uit waarvoor je de foto of foto’s gaat gebruiken. • Overzichtsfoto’s kunnen, maar niet als ze focussen op één iemand. • Ouders bij activiteit laten tekenen dat ze .. “kennis nemen van het feit dat er tijdens de activiteiten beeldmateriaal van hun kinderen kan worden gemaakt en akkoord gaan dat dit beeldmateriaal op websites of in publicaties van de vereniging of aanverwante niet-commerciële organisaties wordt gebruikt binnen het kader van de doelstellingen van de vereniging “
- 37. Creative commons
- 39. Instagram, WeHeartIt, … • Fotoblog via Smartphone • Tegelijk ook social network • Openbaar of privé • Instagram = bekend • WeHeartIt = tieners • Veel comments = populair bericht
- 40. Gossup
- 41. Snapchat
- 42. Of via nog een aantal manieren…
- 43. Cyberpesten voorkomen (leerling) • Pas je privacyinstellingen aan • Google jezelf • Maakeen veilig wachtwoord • Wees zelf geen pestkop • Verhindercyberpesters omanderen lastig te vallen.
- 44. Het maakt dus niet uit… Als iemand zegt dat hij/zij gepest wordt op het internet is de kans groot dat dat niet enkel op Facebookis!
- 45. Je hebt het zelf (niet altijd) in de hand: Sexting
- 46. Sexting
- 47. Sexting • Sexting: seksueelgetinte sms of foto’s uitwisselen via gsm of smartphone • 6,3% verstuurden ooit een (halfnaakte) foto van zichzelf • 12% van de 14-19-jarigen ontvangt 1x per maand een sext
- 49. Preventie en bewustwording • #oewastopinternet: Toon interesse voor wat je kind/leerling online doet, maar zonder hen echt het gevoel te geven te controleren. • Probeer het zelf ook eens! • Think before you post! Denk na voor je iets post!!!
- 50. Praktijkvoorbeeld : Medienhelden (Duitsland) • Het programma werd uitgewerkt in twee versies: een curriculum met een les van 90 minuten perweekgedurende 10 weken (lange versie) en een project-dag met viersessies van 90 minuten (korte versie). Het curriculum (lange versie) is als volgt opgebouwd: • • Les 1: introductie overde voordelen en gevaren van nieuwe media • • Les 2: definitie en gevolgen van cyberpesten (kennis bijbrengen, bewustzijn creëren) • • Les 3: cyberpesten, gevoelens en perspectieven (empathietraining) • • Les 4: rollen en mogelijkheden omte reageren (rollenspel) • • Lessen 5-6: hoe kan je jezelf en anderen verdedigen op het internet? (“peer-to-peertutoring”) • • Les 7: acties op gerechtelijkvlak(morele dilemma’s) • Lessen 8-9: ouderavond (“peer-to-parent tutoring”) • Les 10: reflectiequiz (opgedane kennis testen)
- 52. Adviezen voorscholen? • Infomoment overcyberpesten en mediawijsheid aan je collega’s • Organiseereen ouderavond • Bestaande actieprogramma’s voorgewoon pesten kunnen aangevuld worden • Breng de cyberpstesituatie in kaart via groepsgesprekken en enquetes • Maakhet makkelijkompestgedrag te melden • Het verhaal van de bijstaanderis belangrijk! • Besteed aandacht in het antipestbeleid voorkwetsbare doelgroepen
- 53. Anticiperend anti-pestbeleid • 1. organiseerpositive peergroup pressure • 2. Stel vertrouwen centraal • 3. Leerjongeren hoe zij níet kunnen pesten en (leren) omgaan met elkaars verschillen • 4. Begin elkbeleid met de menselijke factor • 5. Betrekouders voordat erincidenten zijn • 6. Wees streng en consequent. Grijp altijd in (van licht naarzwaar) • 7. Wees duidelijken positief aanwezig op Social Media • 8. Update het beleid halfjaarlijks • 9. Wees nooit naïef. Leervan andere scholen en ondersteun elkaar • 10. Gun jongeren hun builen (en help hen weerop te staan)
- 55. Preventie & bewustmaking Werkvormen, sites en campagnes
- 56. Preventie & bewustmaking: Mediaraven
- 57. Preventie & bewustmaking: Mediaraven
- 59. KIVA
- 60. Ben X
- 61. BoekTweePuntNul
- 63. No hate campagne
- 64. Jong en van Zin
- 65. Waarnog info & kennis te halen? • Vormingen Mediaraven • Surfen met een helmop (12-16jaar) • Facebook • Jongeren en nieuwe media • Clicksafe.be • Veiligonline.be • FriendlyAttac.be ( Gie Deboutte) • Jong & van Zin ( weerbaarheidstrainingen, no hate campagne) • E-cops.be • Cyberhate.be • Tumult.be • Mediawijs.be (België) • Mediawijzer.net(Nederland)
- 67. Vragen: help@mediaraven.be - www.mediahelpdesk.be Powerpoint: www.slideshare.com/mediaraven Vragen?
Notas do Editor
- De dag tegen pesten in Nederland April 2014 (NOS) - http://www.npo.nl/dag-tegen-pesten/15-04-2014/BNN_101352186 http://www.ketnet.be/karrewietplus/online-pesten/reportage Reportage van Karrewiet plus naar aanleiding van de week tegen pesten. De reportage van Karrewiet kan dienen als inleiding op het thema in de klas… Ook de reportage naar aanleiding van saferinternetday is zeker een aanrader! http://www.ketnet.be/karrewietplus/veilig-internet/reportage-ok
- Plak hier een foto/screenshot van je facebook/twitter/… om jezelf voor te stellen Ik ben Marieken en ben verslaafd aan het spelletje Triple Town Zit veel op instagram, Facebook, Pinterest en Whatsapp Ik communiceer met jongeren via Facebook en ik zie ze ook in het echt.
- Wat is Mediaraven? Mediaraven is in de eerste plaats een vrijwilligersorganisatie Die jongeren wil laten experimenteren met alle mogelijke facetten van digitale media Wij zijn geen autoriteit op gebied van cyberpesten, we grijpen kansen van digitale media, willen niet blind zijn voor de risico’s?.
- De kansen dus. Weten wel waar jongeren online vooral mee bezig zijn.
- Zoals jullie wellicht weten nadert “Safer Internet Day” stilaan. Op 11 februari 2014 is het zover. Deze elfde editie staat volledig in het teken van “Samen voor een beter Internet” (Let’s create a better internet together!). Deze bewustmakingscampagne op wereldniveau heeft als doel om verschillende spelers aan te moedigen om hun verantwoordelijkheden op te nemen om zo een veilige digitale omgeving te creëren. Het is een rol die iedereen aanbelangt: kinderen, adolescenten, ouders, leerkrachten maar ook vertegenwoordigers uit de industriële sector en politici. Iedereen kan op zijn manier bijdragen aan een veilige internetomgeving door positieve initiatieven te benadrukken en negatieve inhoud te vermijden. Dit jaar organiseert Child Focus een ‘Safer Internet Quiz’, bestaande uit verschillende vragen rond een veilig internetgebruik & een creatief luik. Bent u zelf leerkracht van het 5e of 6e leerjaar (basisschool)? Aarzel niet en schrijf jullie klas nu in voor deze wedstrijd! De hoofdprijs? Een onvergetelijke daguitstap voor de winnende klas! Deelnemen kan nog tot 4 februari via: http://www.sid-quiz.be/intro Wij willen niet enkel leerkrachten en leerlingen, maar iedereen aanmoedigen om één of meerdere acties rond online veiligheid op poten te zetten op 11 februari 2014. Iedereen kan deelnemen aan Safer Internet Day. Hoe? Organiseer zelf een leuke activiteit die dag en registreer je activiteit online via:http://www.clicksafe.be/sid/nl in de rubriek 'Registreer uw activiteiten'.
- Tweejaarlijks grootschalig onderzoek naar jongeren en nieuwe media op vlak van bezit, gebruik en attitudes. Het onderzoek kan je gratis in pdf downloaden. (zie link onderaan) Volgende 20 mei 2014, binnenkort worden de eerste namen al bekend gemaakt op 6/02/2014. http://apestaartjaren.be/onderzoek/apestaarrtjaren-4 De resultaten zijn afkomstig van Apestaartjaren 5, op 20/5 2014 voorgesteld in Vooruit in Gent Onderzoeksresultaten in deze ppt komen uit ASJ5 (mei 2014), bevraagd bij 1500 leerlingen middelbaar (door weging opgetrokken tot 1731) via online enquête Daarnaast ook steekproef bij kinderen (250) in 4-6e leerjaar (9-12j) op papier afgenomen Verwerkt door UGent
- Hoe zit het bij jullie? Ben je zelf ook online aanwezig? We doen een kleine poll met deze groep: waar of niet waar Om deze poll anoniem te doen, vul je best een nickname in. Je vind de poll hier: Ik heb minstens 2 accounts op sociale netwerksites/apps Ik heb een smartphone en/of tablet Ik heb een data-abonnement Ik ben zelf al eens getuige geweest van een pesterij Ik ben zelf ooit gepest geweest
- Hoe zit het bij jullie? Ben je zelf ook online aanwezig? We doen een kleine poll met deze groep: waar of niet waar Om deze poll anoniem te doen, vul je best een nickname in. Je vind de poll hier: Ik heb minstens 2 accounts op sociale netwerksites/apps Ik heb een smartphone en/of tablet Ik heb een data-abonnement Ik ben zelf al eens getuige geweest van een pesterij Ik ben zelf ooit gepest geweest Of doe de kahoot quiz met 6 vragen waar of niet waar: getkahoot.it , log in met vorming@mediraven.be, pas: jwn2010
- Kahoot! Laat de leerlingen surfen naar www.kahoot.it De quiz zelf is gemaakt via getkahoot.com Login: vorming@mediaraven.be Paswoord: Begin testje: waar of niet waar -Ik heb minstens 2 accounts op sociale netwerksites/apps -Ik heb een veilig wachtwoord -Ik heb een smartphone en/of tablet -Ik weet hoe ik anoniem moet surfen -Wikipedia is in het algemeen een betrouwbare bron -Ik ben zelf al eens getuige geweest van een pesterij -Ik weet wat de privacy dinosaurus doet -Het versturen van seksueel getinte foto’s is strafbaar -Ik heb een data-abonnement Ik ben zelf ooit gepest geweest
- Slides uit Jongeren en nieuwe media – Laat ons bijvoorbeeld eens de test doen bij jullie… We willen eerst even checken hoe digitaal jullie al zijn. Als een bewering voor jullie geldt, steek dan je hand op. (klein ijsbrekertje) De digimeter wordt elk jaar door iminds opgevraagd Cijfers van 4000 respondenten ouder dan 15 jaar in Vlaanderen Geen specifieke cijfers over jongeren dus, daarom dat we er straks de cijfers van Apestaartjaren bijhalen.
- Slides uit Jongeren en nieuwe media –
- Slides uit Jongeren en nieuwe media – Bij jongeren hanteren we de courante definitie van ‘actieve gebruikers’, namelijk ‘Ben je de afgelopen maand nog op dit netwerk ingelogd’. En wat zien we dan? Facebook wordt meer dan ooit gebruikt! Ter vergelijking: in 2012 stond Facebook ook bovenaan, maar met 80% actieve gebruikers. In 2014 is dat gestegen tot bijna 90%. 86% logt bovendien dagelijks in op Facebook. YouTube heeft 62% actieve gebruikers onder jongeren. Instagram en Spotify deden in 2012 nog niet mee, maar scoren nu wel al vlotjes rond de 30%. Ook hier duikt Google+ op op de 4e plaats. Uit de 64 face-to-face interviews die we voerden konden we evenwel niet afleiden wat ze ermee doen. Vaak was het netwerk niet gekend, of gaven ze toe er niks mee te doen. Ook hier is de verklaring wellicht dat je ingelogd bent op Google+ als je inlogt op Gmail, YouTube, de Play Store, …
- We beginnen met een quizje: wat zijn de meest bezochte websites bij jongeren? (even laten gokken) Facebook is meer dan ooit de meest bezochte website bij jongeren en verstevigt zelfs nog haar positie. Concurrent Netlog, die van 2008 tot 2012 hoge ogen gooide, is nu helemaal verdwenen uit de top van de meest bezochte sites bij jongeren. YouTube houdt stand op plaats 2. Op 3 vinden we de elektronische leeromgevingen. Aangezien die verschillen per school, hebben we alle verwijzingen naar online leerplatformen samengenomen. Opvallend: Zowel Hotmail als Gmail staan in de top 10. Gebruiken jongeren toch meer e-mail dan wel eens wordt gedacht? We komen er later in deze voorstelling op terug. Twitter en Tumblr worden vaker bezocht dan twee jaar geleden, maar dat betekent niet dat jongeren ook massaal berichten posten op die 2 sites. Het sociale netwerk Instagram is nieuw op plaats 6. HLN blijft de populairste krantensite bij jongeren. En ook spelletjessite spele.nl of .be is nog steeds populair. Belangrijkste conclusie? Dat er eigenlijk niet zo heel veel veranderd is in vergelijking met 2 jaar terug. 16 van de 20 websites stonden toen ook al in de top 20. (klik) Bij de kinderen uit de lagere school merken we meer verschuivingen. De sociale media YouTube, Ketnet en Facebook maken er de top 3 uit en voor de rest treffen we vooral spelletjessites aan in hun top 10. We vragen ons trouwens af hoe we deze vraag in 2016 best aanpakken. Het onderscheid tussen een programma, een app en een website is voor de jongeren immers steeds minder duidelijk. In de antwoorden doken namelijk ook heel wat games op en apps als Snapchat en Whatsapp.
- Slides uit Jongeren en nieuwe media – Leerlingen van hun kant zetten wel volop digitale media in voor school. Bijvoorbeeld om te overleggen over huiswerk. 78% gebruikt Facebook om te overleggen, vaak via Facebookgroepen. 76% stuurt sms’en en 46% belt. Slechts 22% gebruikt het elektronische leerplatform om hierover te overleggen. Ook hier zien we dus opnieuw dat Facebook ingezet wordt voor persoonlijke communicatie tussen een paar klasgenoten veeleer dan voor massacommunicatie naar alle vrienden.
- Slides uit Jongeren en nieuwe media – De leerkrachten zelf gebruiken die sociale media een pak minder. Al zien we wel dat de percentages in vergelijking met 2012 overal gestegen zijn, toch zijn ze nog altijd aan de lage kant. Op zich zou het niet zo gek zijn om de leerlingen pakweg te laten opzoeken op twitter of facebook wat er allemaal te vinden is over pakweg Obama in de les geschiedenis. Of een youtubefilmpje te tonen in de les biologie die de werking van het menselijk lichaam verduidelijkt We kunnen dus stellen dat het onderwijs een inhaalbeweging maakt, maar dat er ook nog wel een lange weg te gaan is. Inhaalbeweging, maar onvoldoende 6 scholen die voor media openstaan?
- Jongeren zitten dus massaal online, en ervaren daardoor jammer genoeg ook meer negatieve gevolgen daarvan
- Waar het klassieke pesten meestal begon en eindigde bij de schoolpoort of bij het verlaten van de sportclub was de jongere relatiefveilig voor z’n pesters. Bij Cyberpesten is men 24/24 en 7 op 7 vatbaar voor de pesterijen. Door de opkomst van smartphones kan het nu ook echt op elk moment en van overal. Emailadressen aanmaken is kinderspel en ook meerdere accounts aanmaken op sociale media is niet zo moeilijk. Facebook werkt hier wel aan vandaar ook dat nu tal van accountnamen geweigerd worden. Cyberpesten kan altijd en (van) overal Het kan (relatief) anomiem Anonieme simkaart Vals e-mailadres/facebookaccount/.. Veel meer ‘getuigen’ dan bij fysiek pesten Alles wordt gefilmd, opgenomen, gedeeld Makkelijk meedoen (like, share, …) Begint vaak als een onnozele grap…
- Grooming (is het benaderen van en contact leggen met kinderen door een pedofiel met als uiteindelijke doel het mogelijk maken van seksueel contact door de seksuele drempels en remmingen van het kind te verlagen.[1] De Nederlandse uitdrukking 'kinderlokker' komt hier dicht bij in de buurt, hoewel het niet hetzelfde is. Ook bij seksueel misbruik binnen een gezin kan sprake zijn van een groomingproces, waarbij de dader de normale familierelatie stap voor stap 'ombuigt' tot een seksuele relatie. ) Sexting Cyberstalking ( is het herhaaldelijk lastigvallen of bedreigen van een individu op het internet of andere elektronische communicatiemiddelen.[1] Cyberstalking is niet hetzelfde als iemand stalken in het dagelijkse leven. Het is wel mogelijk dat de twee soms samen voorkomen in eenzelfde zaak.) Cyberbaiting (is een vorm van cyberpesten waarbij leerlingen hun leerkrachten uitdagen in de klas, waardoor de leerkracht de controle over de klas en zichzelf verliest. De boze of ongecontroleerde reactie wordt opgenomen met een mobiele telefoon en wordt nadien gedeeld op sociaalnetwerksites. Dit om de leerkrachten voor schut te zetten.[1]) Trolling (Een trol (mv.: trollen) in een internetomgeving is een persoon die op fora, websites of chatkanalen berichten plaatst met het doel voorspelbare emotionele reacties (bijvoorbeeld woede, irritatie, verdriet, of scheldpartijen - ook wel flames genoemd in internetjargon) van andere mensen uit te lokken,[1] opzettelijk verkeerde informatie (desinformatie) te geven of zichzelf expres anders voor te doen en een rol te spelen. ) Happy slapping ( is een eufemisme voor het verschijnsel dat een willekeurige persoon door een groepje, meestal jongeren, in elkaar wordt geslagen hetgeen op een videocamera, meestal een mobiele telefooncamera, wordt vastgelegd. De beelden worden veelal op het internet geplaatst, waarbij de filmers pronken wie het beste iemand heeft gemolesteerd.) Cyber harassment (tussen peers) Cyberattack (éénmalig) GROOMING (bron:http://www.meldpunt-kinderporno.nl/files/Meldpunt%20Kinderporno%20Factsheet%20Grooming%20juni%202011.pdf) Grooming komt van het Engelse werkwoord ‘to groom’, wat ‘voorbereiden’ betekent. In dit geval heeft grooming betrekking op de planfase van seksueel kindermisbruik. Bij grooming benaderen en verleiden personen op websites actief minderjarigen met als doel seksueel misbruik. Dit proces kan kort maar ook heel lang duren en kan ook omschreven worden als ‘de strategie van het misbruik’1 . Tijdens dit proces staat voor de groomer centraal welke verleidingstactieken en/of technieken hij/zij zal gaan hanteren om het beoogde slachtoffer binnen zijn invloedsfeer te krijgen. Groomers worden ook wel ‘online kinderlokkers’, of ‘cyberlokkers’ genoemd. SEXTING: Sexting is een samentrekking van het woord seks en het woord texting (sms'en). Sexting is het versturen van sms’jes met seksueel getinte foto’s die (vaak) met mobiele telefoons worden gemaakt. Het is bekend dat vooral jongeren zulke seksueel getinte berichten naar elkaar sturen. Sexting is ontstaan door de toename van mogelijkheden om via mobiele telefoons foto’s en video’s te maken en te verzenden en ontvangen. Ook hebben jongeren via hun mobiel bijvoorbeeld direct toegang tot hun profielsites. CYBERBAITING ( bron: wikpedia) Cyberbaiting is een vorm van cyberpesten of pesten via het internet. Het zijn vooral leerkrachten die het slachtoffer zijn van deze vorm van pesten. 'Cyberbaiting' is een vorm van cyberpesten waarbij leerlingen hun leerkrachten uitdagen in de klas, waardoor de leerkracht de controle over de klas en zichzelf verliest. De boze of ongecontroleerde reactie wordt opgenomen met een mobiele telefoon en wordt nadien gedeeld op sociaalnetwerksites. Dit om de leerkrachten voor schut te zetten.[1] De laatste jaren komen steeds meer berichten op Facebook of Twitter van leerlingen die haatberichten schijven over hun leerkracht of school.[1][2] Naast het pesten via de filmpjes alleen, treffen leerlingen een groot aantal voorbereidingen om hun leerkracht zover te krijgen dat hij of zij breekt en de zelfcontrole verliest. Het is onmogelijk op te sporen wat hen aanzet tot het stellen van dit gedrag, maar het internet is een relatief eenvoudig medium om manieren of redenen te bedenken en te delen met anderen. Een trol (mv.: trollen) in een internetomgeving is een persoon die op fora, websites of chatkanalen berichten plaatst met het doel voorspelbare emotionele reacties (bijvoorbeeld woede, irritatie, verdriet, of scheldpartijen - ook wel flames genoemd in internetjargon) van andere mensen uit te lokken,[1] opzettelijk verkeerde informatie (desinformatie) te geven of zichzelf expres anders voor te doen en een rol te spelen. Het gebruik van het woord trol in deze zin, is afkomstig van de vroege uitsluitend Engelstalige internetgemeenschap.
- DICA studie Cyberpesten =‘pesten via internet en/of gsm’. “Pesten” is gedrag waarbij de pestkop daadwerkelijk de bedoeling heeft om de ander te kwetsen. Het gaat niet om een eenmalige agressieve uithaal, maar om het steeds opnieuw lastig vallen van dezelfde persoon. De pestkop heeft meer (fysieke of sociale) macht dan het slachtoffer. De pesters zijn zelf vooral mensen die aandacht en liefde nodig hebben… Ze zien zelf de directe impact niet van hun daden… Pesten: Gedrag waarbij de pestkop daadwerkelijk de bedoeling heeft om de ander te kwetsen. Het gaat niet om een éénmalige agressieve uithaal, maar om steeds opnieuw lastig vallen van dezelfde persoon. De pestkop heeft meer (fysieke en sociale) macht dan het slachtoffer (ziet zelf de impact niet direct…)
- Kayleigh is licht autistisch en wordt gepest, geslagen, geschopt door Kacey terwijl ze staat te wachten op de bus. Omstaanders filmen het gebeuren en de moeder van het gepeste meisje plaatst het filmpje op Youtube. De hele situatie escaleert hier door enorm en er ontstaat een storm aan reacties op internet. Het Gsm-nummer van de pester wordt online geplaatst, Kacey wordt met de doodbedreigd,… Telefoonnr pester doorgegeven aan media.. Door 1 van de FB’vrienden’ van de pester. De moeder van Kyleigh de gepeste, merkt het filmpje op en plaatst het online. OP het internet komt er massaal reactie op de pester KACEY. Dit wou de moeder ook niet, maar het liep als snel uit de hand; een offline pestsituatie begint online een eigen leven te leiden. En niemand kan er nog iets aan doen.. Hoewel Youtube de originele video vrij snel verwijderd heeft, kan men de beelden nog steeds bekijken daar vele (nieuws)sites reeds het nieuws en het filmpje hadden overgenomen…
- Print screen genomen op 28/09/2014 Feiten dateren uit sept 2012. Wat kan je zelf doen? Rapporteer deze filmpjes zodat ze verdwijnen van het internet. https://support.google.com/youtube/answer/2802268
- Een woordje uitleg over FB (?) Wellicht de meest bekende en zeker de populairste van alle sociale netwerksites is Facebook. Bedenker Mark Zuckerberg ontwierp in 2003 eerst Facemash, een soort van online fotospel, tijdens z’n tweede jaar op de universiteit van Harvard. Facemash was een site waarop telkens 2 foto’s van studenten met elkaar konden vergeleken worden. Het doel van het spel was om telkens aan te geven wie van de twee studenten de “knapste” was. Om de foto’s te bemachtigen hackte Zuckerberg echter de server van de universiteit en de site werd ondanks een groeiende populariteit al na enkele dagen terug offline gehaald. Zuckerberg zelf werd beschuldigd van inbraak op de server en inbreuk op de privacy en het kopieerrecht. Hij bleef echter in stilte verder werken en het concept van z’n site uitbreiden. Hij wilde een website bouwen om studenten van over de hele universiteit met elkaar in verbinding te brengen. Dit idee groeide begin 2004 uit tot the Facebook-website. Iedereen met een Harvard-ID kon lid worden van the Facebook. Door de enorme populariteit werd Facebook nu ook geïntroduceerd in andere universiteiten en uiteindelijk werd het in september 2006 bereikbaar voor iedereen. Het ontstaan van Facebook werd als leidraad gebruikt voor de film The Social Network. De ondertitel “You don’t get 500 million friends without making a few enemies”, verwijst naar de vele problemen rond privacy en kopieerrecht waarmee Zuckerberg te maken kreeg en nog steeds krijgt. Op Facebook kan iedereen ouder dan 13 jaar een profielpagina aanmaken. Op je profielpagina deel je informatie zoals naam, leeftijd, geslacht, werk, woonplaats, je interesses enz… met andere gebruikers in je eigen netwerk of vriendenlijst op Facebook. Het nieuwe van Facebook is dat je ook een prikbord hebt waar je je statusupdates op kunt plaatsen. Via die statusupdates blijven je vrienden op de hoogte waar je mee bezig bent. Je kan bv. updates plaatsen over je locatie of je werksituatie, maar ook foto’s en/of filmpjes uploaden of delen, krantenartikels posten enz…. Je Facebookvrienden kunnen hierop dan reageren en/of je status liken met de beruchte vind-ik-leuk-knop. Facebook evolueert nog steeds verder. Zo introduceert het in september 2006 de zogenaamde eventpagina’s. Iedereen kan hiermee voor een feestje of bijeenkomst een event aanmaken en er vrienden voor uitnodigen. Daarnaast heb je ook de fanpagina’s op Facebook. Heb je eigen bedrijf of zaak, ben je kustenaar of artiest, dan kun je een fanpagina maken op Facebook. Op deze fanpagina kun je dan je volgers op de hoogte houden van nieuwe acties in je zaak of reclame maken voor een nieuw product. Eind december 2011 werd de layout van Facebook volledig aangepast en werd de veelbesproken timeline of tijdslijn en de omslagfoto geïntroduceerd op Facebook. Alle updates en posts op Facebook worden vanaf dat moment in een cronologische tijdslijn weergegeven en de gebruiker wordt uitgenodigd om data van levensgebeurtenissen zoals geboorte, school, werk, huwelijk, enz… aan zijn/haar profiel toe te voegen. Naast de profielfoto en de naam van de gebruiker wordt nu ook de omslagfoto zichtbaar voor iedere internetgebruiker. Facebook is vandaag nog steeds marktleider wat betreft social media, maar heeft intussen ook andere social media zoals foto en video-sharing site Instagram opgekocht en/of geïntroduceerd in z’n profielsite. Ook het werken met de op Twitter populaire hastags # werd overgenomen door Facebook. Facebook vierde begin februari 2014 z’n 10de verjaardag. Als leuk cadeau’tje van Facebook kreeg iedereen een eigen filmpje over z’n facebook leven!
- Er worden vaak ‘pestprofielen’ aangemaakt. Afmelden van dat profiel is gelijk aan al je comments… gewist zien Om bewijzen te verzamelen, moet je een screenshots(= print screen) nemen! Iemand een idee hoe je dat doet? Geef een korte demo hoe je een print screen neemt ( http://www.hammock.net/tag/print-screen/)
- https://www.facebook.com/help/420576171311103/ (nederlands) https://www.facebook.com/safety/bullying
- Als er tijd is, kun je iemand naar voren roepen om te testen hoe veilig zijn of haar wachtwoord is Via www.howsecureismypassword.net
- Dus ik veronderstel dat iedereen wel een veilig paswoord heeft? Doe even de test tussen de twee klassen: elke klas stuurt 1 afgevaardigde die zijn paswoord komt testen op deze site: https://howsecureismypassword.net/ Welke tips kan je meegeven aan je medeleerlingen voor het opstellen van ene veilig wachtwoord?
- Je kunt je eigen profiel zo goed dichttimmeren, als je wil, als anderen foto’s van je toevoegen, kun je daar helaas weinig aan doen. En toch. Sinds kort kun je je tags modereren. Zo bepaal jij welke foto’s zichtbaar worden of niet. Tags zelf verdwijnen niet, maar dat kun je achteraf wel nog doen. En voor alle duidelijkheid: officieel moet je altijd schriftelijke toestemming vragen als je een foto met iemand anders op wil gebruiken.
- http://www.doodsbedreiging.nl/hierzittenze
- http://www.klascement.be/auteursrechten/
- ASK FM social media indien internet aanwezig, gewwon even surfen of laten surfen… Anoniem vragen stellen Makers geven enkel om inkomsten Zelfmoorden die er rechtstreeks aan gelinkt zijn : http://www.stuff.co.nz/technology/digital-living/9175205/Ask-fm-now-linked-to-nine-teen-suicides Vaak heel grove bewoordingen Voorbeeldje Anna Livia: https://www.google.be/search?q=ask+fm+anna+livia&oq=ask+fm&aqs=chrome.4.69i57j0l5.8650j0&sourceid=chrome&espvd=210&es_sm=122&ie=UTF-8 Ask.fm is razend populair onder jongeren En toch wordt er voornamelijk anoniem op mekaar gescholden Met alle dramatische gevolgen ten spijt. Lijkt vooral neer te komen op ‘erbij horen en meedoen’ Je kunt ‘anoniem vragen stellen’ afzetten, Maar dan krijg je van niemand meer te horen wat anderen over je denken. En dat blijkt verslavend te zijn.
- Voorloper is ermee gestopt omdat er (in Amerika) 4 zelfmoorden rechtstreeks aan gelinkt konden worden. Huidige ploeg denkt enkel aan de omzet. (Telefacts reportage) Bron: http://nieuws.vtm.be/binnenland/59018-politie-zet-meer-op-cyberpesten
- Voorloper Formspring is ermee gestopt omdat er (in Amerika) 4 zelfmoorden rechtstreeks aan gelinkt konden worden. Huidige ploeg denkt enkel aan de omzet. 7 miljoen € per jaar schuift de schuld naar de gebruikers! (Telefacts reportage) Bron: http://nieuws.vtm.be/binnenland/59018-politie-zet-meer-op-cyberpesten Vorige zomer het verhaal van Hannah Smith.
- Tumblr, fotoblog die ook voor teksten gebruikt wordt. Nog voorbeeldjes zoeken: http://www.tumblr.com/tagged/cyberbullying http://why-cant-i-be-lovely.tumblr.com/
- http://www.klascement.be/auteursrechten/
- Indien interenet aanwezig: de verschillende fotoblogsites even tonen en kort bespreken…
- Instagram: Studio Brussel werkt hier heel veel mee! Zie ook instagram college ten doorn
- Gossup is social media unfiltered. We don't show usernames, so everything you post is anonymous.• Let people know what's up by posting anonymously wherever you are. • See what others are saying nearby at your favorite places or neighborhoods. • "Up" your favorite posts so that the best and juiciest content rises to the top. • Gain sway by posting good content and getting ups. The more sway, the higher your posts will be ranked.
- Snapchat: Applicatie voor smartphones waarmee je foto’s met commentaar kan versturen naar elkaar… Het nieuwe aan snapchat is dat de foto’s slechts een beperkte tijd te bekijken zijn. Max 10 sec, zelf door de verstuurder in te stellen. Snapchat lijkt dus een stuk veiliger om foto’s naar elkaar te sturen… Lijkt want, tijdens die max 10 sec kan men nog steeds printscreen maken van de foto’s, je moet wel snel zijn uiteraard. http://www.radicalparents.com/2013/03/14/the-trouble-with-snapchat/
- Sites om anoniem mails te versturen zodat eigen mailadres niet gebruikt moet worden. Jongeren mailen niet (!) Mail is voor oude mensen, jongeren converseren niet via mail!!! Tijdens het online multiplayer gamen werken jongeren samen en leren ze ook nieuwe mensen kennen (guilds in World Of Warcraft, teams in League of Legends) Jongeren zijn dus een heel stuk socialer dan vroeger tijdens het gamen, hoewel het naar de buitenwereld toe vrij associaal lijkt met een Headset op je hoofd. WhatsApp Messenger is een cross-platform mobiele berichtenapp waarmee je berichten kunt uitwisselen zonder dat je hoeft te betalen voor sms-berichten. Naast het verzenden van berichten kunnen gebruikers van WhatsApp ook groepen aanmaken en elkaar onbeperkt afbeeldingen, video's en geluidsopnamen sturen.
- Intresse tonen voor wat kinderen/jongeren online doen is een eerste belangrijke stap! Sta er voor open en probeer het zelf ook eens… maak duidelijke doch verantwoorde afspraken, sites blokkeren werkt enkel motiverend om het toch te proberen! Het internet is voor pubers een medium om zich zelf te profileren en te presenteren. Uiteraard willen jongeren er dan goed uitzien. Vooral bij meisjes wordt veel aandacht besteed aan welke foto’s op hun profiel terecht komen en uiteraard ook aan de reacties die de foto’s bij hun vrienden online uitlokken. Zo zijn de duckface-foto’s ontstaan. Op dergelijke foto’s proberen tienermeisjes er uit te zien zoals hun (oudere) idolen. Na vele pogingen, vaak met vriendinnen samen, wordt de meest uitdagende of sexy foto gekozen. Op deze foto imiteren ze dan de poses van hun idolen en worden de lippen getuit, net zoals de bek van een eend, vandaar de term duckface. Deze tieners zijn echter nog geen twintigers en zeker nog geen sexy vamps. Vaak poseren ze in dergelijke foto’s schaars gekleed of in bikini, wat uiteraard nog meer reacties uitlokt. Een belangrijke tip die organisaties zoals Mediaraven en Childfocus tijdens hun vormingen meegeven is de Think before You post-regel! Denk eerst na voor je iets online plaatst. Het omgekeerde gebeurd immers veel te vaak. Men plaatst iets online en beseft dan of pas na x-aantal reacties, de impact van het bericht of de foto… en dan is het te laat natuurlijk. The internet never forgets! Het internet vergeet nooit iets of iets wat op internet geplaatst werd gaat zelden of nooit verloren/ is altijd terug te vinden. Reageer niet, je maakt het enkel erger…
- Door de komst van de smartphones… begint het ‘s morgens op weg naar schoool, op school, op weg naar huis, ‘s avonds, ‘s nachts. De meeste jongeren hebben verschillende profielen op verschillende sociale netwerken en gebruiken die veelvuldig en door elkaar.
- Pauze!
- Werkvormen lespakket child focus : http://dgm.wikispaces.com/groep022012-lessenpakket1werkvormen http://wij-leren.nl/pesten-op-school.php Het omstanderdilemma Voorbeelden van dit mechanisme is de verantwoordelijkheidsverwarring als een groep mensen wordt geconfronteerd met een vorm van geweld. Als voorbeeld van dit dilemma noem ik het onderzoek naar de moord op Kitty Genovese in New York. Ze werd door eengestoorde man met een mes gestoken. Zij gilde waarop hij zich uit de voeten maakte. Toen niemand haar te hulp kwam of de politie waarschuwde – buurtonderzoek achteraf toonde dat ten minste 38 buren het hadden gezien – kwam hij terug om zijn werk af te maken. Een oplossing voor dit dilemma is: beleid maken waarin duidelijk wordt gemaakt dat eenieder binnen school verantwoordelijk wordt of is voor elkaars psychosociale veiligheid, wat inhoudt dat, als iemand iets dwars zit hij of zij dat niet alleen kenbaar mág, maar ook móet, maken. De vijfsporenaanpak Zoals gezegd zijn bij pesten vijf partijen te onderscheiden, om welke reden een vijfsporenaanpak van het probleem een logische lijkt te zijn. De aanpak bestaat uit de volgende activiteiten: mobiliseren van de zwijgende middengroep, hulp aan de pester, professionalisering van leerkrachten, professionalisering van ouders, en hulp aan het gepeste kind. 1. Mobiliseren van de zwijgende middengroep De zwijgende middengroep kan worden gemobiliseerd door voor leerlingen van groepen 1-3 regels en pictogrammen (te gebruiken en aan leerlingen van groepen 4-8 en klassen 1-3 de opdracht te geven zelf regels te maken en ze elke week kort aan de orde te stellen (Pilotprojecten, nummer 4; 2006-2). 2. Hulp aan de pester De hulp aan de pester lijkt mij, naast de hulp aan het gepeste kind, een mogelijke taak voor de counsellor. Het eerste probleem namelijk is dat leerkrachten het moeilijk vinden om een gesprek met de pester te hebben. En het tweede probleem is dat pesters overeen aantal kenmerken beschikken die, nadat ze zijn gesignaleerd (2000-6), het noodzakelijk maken hen professionele hulp te bieden. Het hierboven genoemde onderzoek van Olweus toonde namelijk voor pesters de volgende kenmerken aan: ze hebben een positieve houding ten opzichte van geweld, zijn impulsief, hebben een sterke behoefte om anderen te domineren, zijn fysiek sterk, maken structureel gebruik van lichamelijk, geestelijk of seksueel geweld tegen leeftijdsgenoten, hebben weinig empathie (voor hun slachtoffers) en hebben een vier keer zo grote kans om in het criminele circuit te komen. Hoewel dit allemaal redenen zijn om hen serieus te nemen, krijgen deze leerlingen tot nu toe weinig tot geen hulp en is de hulpverlening een totaal verkeerde weg ingeslagen door allerwegen cursussen voor gepeste kinderen te ontwikkelen om hen weerbaarder tegen de pesters te maken (Sovatrainingen, Mislukkingen en Kanjertraining). Dit is naar mijn mening een onjuiste oplossing van het probleem. 3. Professionaliseren van leerkrachten De attituden van leerkrachten kunnen, evenals bij leerlingen, worden veranderd door hen op de hoogte te stellen van achtergrondinformatie over het probleem (cognitieve component), hen te laten ervaren wat het is om buitengesloten en gepest te worden (emotioneelaffectieve component) en in het beleidsplan van de school op het gebied van psychosociale veiligheid de verplichting op te nemen om, wanneer zij zien of vermoeden dat kinderen elkaar pesten, daar duidelijk stelling tegen te nemen (conatieve component). Dit houdt in dat in het beleidsplan van de school wordt aangegeven op welke wijze de leerkrachten zich de nodige kennis over het onderwerp eigen zullen maken en op welke manieren hun empathische vermogen wordt vergroot. 4. Professionaliseren van ouders Er is inmiddels al veel informatie voorhanden. Binnen afzienbare tijd is er ook een gratis app verkrijgbaar met als titel ‘Adviezen voor ouders van gepeste kinderen, ouders van pesters en de ouders van de rest van de klas’. Tevens is het mogelijk om een aantal gratiscolumns over pesten aan te vragen, die geplaatst kunnen worden in het blad van de ouders of op hun afgeschermde intranet, of om informatieve vragen van ouders van scholen via een afgeschermd intranet van de school te beantwoorden. 5. Hulp aan het gepeste kind De hulp aan het gepeste kind tot slot is een punt van grote zorg. Ook deze leerling ontbeert, zoals gezegd, op dit moment nog professionele hulp. Over veel zogenaamde sociale vaardighedentrainingen die ook zeggen pesten op te lossen (Sovatrainingen, Kanjertraining) heb ik grote zorgen. In de eerste plaats vanwege het feit dat het sovatrainingen worden genoemd, wat het naar mijn mening niet zijn. In de tweede plaats omdat leerkrachten ten onrechte in de rol van therapeut worden geplaatst, terwijl ze daar absoluut geen (goede) opleiding voor hebben genoten. Liever zou ik hebben als daartoe opgeleide counsellors de professionele hulp aan gepeste leerlingen op zich zouden nemen. Het wiel in deze hoeft hierbij niet opnieuw te worden uitgevonden. We kunnen namelijk teruggrijpen op de in vergetelheid geraakte perfecte sociale vaardigheden training ‘Bang zijn voor andere kinderen’ van Ringrose en Nijenhuis (1986). Ten slotte Hoewel er nog geen systematisch onderzoek is gedaan naar de gevolgen van pesten, zijn we vanaf 1976 al op de hoogte van een groot aantal desastreuze gevolgen van pesten voor leerlingen. De slotvraag is dan op welke wijze het probleem moet worden aangepakt om dergelijke desastreuze gevolgen voor leerlingen voor nu en later – zoveel als mogelijk - te voorkomen. Ik eindig met de drie eisen waarmee ik het artikel begon: een integrale aanpak in twee opzichten; een vijfsporenaanpak van het probleem, welke aanpak leidt tot attitudeverandering, om te concluderen dat ik voor de counsellor in dezen twee rollen zie weggelegd: in de eerste plaats het op professionele wijze begeleiden van notoire pesters en in de tweede plaats het op professionele begeleiden van gepeste kinderen.
- FILMPJE hier ergens bij? Nooit 1 dader Filmpje van Second Rape: http://svtsales.com/programme-sales/the-second-rape/ (duurt wel lang) Verhaal: een meisje van 15 die verkracht werd door een medeleerling van 16 op de schooltoiletten. De vrienden van de dader starten via interenet een haatcampagne tegen het slachtoffer. Online wordt het proces gemaakt van het slachtoffer en wordt de dader zowat heilig verklaart. Uiteindelijk gaat het slachtoffer op internaat naar de hoofdstad, maar daar eindigt het verhaal helaas niet…
- Ook in Vlaanderen werd sexting-gedrag nog relatief weinig onderzocht. In een uitgebreide studie op een middelbare school In Vlaanderen beweerde 6,3% van de ondervraagde scholieren ooit een (halfnaakte) foto van zichzelf te hebben verstuurd via GSM. Een onderzoek van EU-Kids Online stelde vast dat een derde van de ondervraagde jongeren wel eens een ‘seksueel geladen bericht’ had ontvangen tijdens een chatsessie. 12% van de 14-19-jarigen overkomt dit meer dan één keer per maand. Bron:http://mediawijs.be/dossiers/dossier-liefde-op-het-internet/sexting-%E2%80%93-jezelf-virtueel-blootgeven-binnen-en-buiten-een Het Nederlandse rapport van de Rutgers Nisso Groep “Seks is een game”, gewenst en ongewenst seksueel gedrag van jongeren op internet, beschrijft een onderzoek onder 10.000 Nederlandse pubers en jongeren met diverse achtergronden en leeftijdscategorieën tussen hoofdzakelijk 12 en 21 jaar. Belangrijk om te vermelden is dat de resultaten van dit onderzoek uit 2006, hoofdzakelijk via jongerenwebsites gebeurde. De deelnemende jongeren zijn dus zeer actief op het internet, misschien nog meer dan de doorsnee Vlaamse of Nederlandse jongere. Uit hun onderzoek blijkt dat de helft van de jongeren die veel actief zijn op het internet, ook effectief verliefd worden op iemand die ze er leren kennen en dat dit in 35% (bij meisjes) of zelfs tot 43% (bij jongens) leidt tot een relatie. Jongeren experimenteren net zoals de vorige generaties met liefde, vriendschap en seksualiteit doorheen hun puberteit. Ook dit experimenteren gebeurd o.a. via het internet. Via profielsites en blogs kunnen ze de wereld tonen wie ze zijn. Uit het rapport blijkt immers dat 75% meisjes en zelfs 80% van de deelnemende jongens, praat over seks of flirt via het internet.
- http://mediawijs.be/dossiers/dossier-cyberpesten/cyberpesten-de-wet
- Intresse tonen voor wat kinderen/jongeren online doen is een eerste belangrijke stap! Sta er voor open en probeer het zelf ook eens… maak duidelijke doch verantwoorde afspraken, sites blokkeren werkt enkel motiverend om het toch te proberen! Het internet is voor pubers een medium om zich zelf te profileren en te presenteren. Uiteraard willen jongeren er dan goed uitzien. Vooral bij meisjes wordt veel aandacht besteed aan welke foto’s op hun profiel terecht komen en uiteraard ook aan de reacties die de foto’s bij hun vrienden online uitlokken. Zo zijn de duckface-foto’s ontstaan. Op dergelijke foto’s proberen tienermeisjes er uit te zien zoals hun (oudere) idolen. Na vele pogingen, vaak met vriendinnen samen, wordt de meest uitdagende of sexy foto gekozen. Op deze foto imiteren ze dan de poses van hun idolen en worden de lippen getuit, net zoals de bek van een eend, vandaar de term duckface. Deze tieners zijn echter nog geen twintigers en zeker nog geen sexy vamps. Vaak poseren ze in dergelijke foto’s schaars gekleed of in bikini, wat uiteraard nog meer reacties uitlokt. Een belangrijke tip die organisaties zoals Mediaraven en Childfocus tijdens hun vormingen meegeven is de Think before You post-regel! Denk eerst na voor je iets online plaatst. Het omgekeerde gebeurd immers veel te vaak. Men plaatst iets online en beseft dan of pas na x-aantal reacties, de impact van het bericht of de foto… en dan is het te laat natuurlijk. The internet never forgets! Het internet vergeet nooit iets of iets wat op internet geplaatst werd gaat zelden of nooit verloren/ is altijd terug te vinden. Reageer niet, je maakt het enkel erger…
- Het allerbelangrijkste in het voorkomen van cyberpesten is bewustwording. Hiervoor werden tal van campagnes gelanceerd. Think before you post!! Bezin eer je begint zo’n beetje! Denk na voor je iets online plaatst: gouden regel: zou ik deze foto/post aan mama, papa, oma of opa tonen/laten lezen? De filmpjes zou jij dit doen??? Uit de Karrewietreportage kunnen ook gebruikt worden wanneer je met jongere kinderen werkt! Het overgrote deel van pesterijen begint met wat jongeren zelf online plaatsen. Je kunt heel veel werken op preventie om veel miserie achteraf te voorkomen. Child Focus ontwikkelde een lespakket voor de eerste graad van het secundair onderwijs dat leerkrachten toelaat om met hun leerlingen te werken rond het thema privacy. Het heet “think before you post” (http://www.clicksafe.be/leerkrachten/nl/materiaal/lespakket-privacy/) Filmpje is wel al van 2007… tegenwoordig met privacy-instellingen is al veel meer beperking mogelijk, maar men moet zich er wel bewust van zijn. Niet enkel de mensen voor wie je de foto’s of het filmpje bedoelt hebt kunnen ze bekijken Iedereen kan je posts lezen/bekijken: ook de mensen die je kent en die mensen die het beter niet zouden zien… Beter voorkomen dan genezen… Think before you post Met jonge kinderen: Austalische campagne rond cyberpesten met song - http://www.cybersmart.gov.au/young%20kids/have-some-fun/sing-along-with-hector.aspx Dichterbij huis: de move tegen pesten - Http://www.youtube.com/watch?v=yVnHiPNqS8M
- Een jongen uit Eeklo die gepest werd, zat in de ‘surfen met een helm op’ vorming van Mediaraven. Hij werd zwaar gepest, op internet, politie moeten tussenkomen op school. Alles begon met het feit dat hij iedereen zomaar aanvaardde als vriend op FB profiel (preventie) en het pesten begon omwille van iets controversieel dat hij zelf geschreven had. Uiteindelijk hebben ze de klas (omstaanders) meegekregen in het ingaan tegen de pesterijen en zijn ze zo langzaamaan gestopt. Slachtoffer voelde zich ook gesteund door klasgenoten. 8 anti-pestkoffers waarin met de no blame methode wordt gewerkt. Verschillende boeken uit de anti-pestkoffers gaan over de no- blame-aanpak . Het is een bijzondere vorm van herstelbemiddeling. Het is een niet-bestraffende maar probleemoplossende methode. Essentiële elementen van de no-blame-aanpak zijn het aanmoedigen van empathie, gedeelde verantwoordelijkheid en probleemoplossend werken. De verantwoordelijkheid voor het pestprobleem wordt bij de groep gelegd. De pesters, de meelopers en een aantal neutrale leerlingen worden samengebracht en samen gaan ze op zoek naar mogelijke oplossingen. Deze aanpak wil niet de feiten in vraag stellen of de pester beschuldigen of straffen. De groep krijgt de verantwoordelijkheid om een aantal voorstellen te doen om het negatieve gevoel bij het slachtoffer weg te nemen of te verminderen.
- Omstaanders = de te beïnvloeden groep wanneer het om pesten gaat. Zeer belangrijk om die mee te hebben voor het boeken van resultaat.
- VLUCHTEN KAN NIET MEER – CYBERPESTEN, TOEKOMSTTRENDS EN (SCHOOL)BELEID DOWNLOAD: WWW.MEDIAENMAATSCHAPPIJ.NL/PESTEN 11 10 uitgangspunten voor anticiperend anti pest beleid: 1. Stel jongeren en kinderen centraal: organiseer positive peergroup pressure 2. Stel vertrouwen centraal: b.v. via (volwassenen en jeugd)vertrouwenspersonen en evalueer dit bij uw doelgroep, zoals leerlingen (zij zijn uw toets) 3. Leer jongeren hoe zij níet kunnen pesten en (leren) omgaan met elkaars verschillen 4. Begin elk beleid met de menselijke factor. Zorg voor professionals die positief en nieuwsgierig zijn naar jongeren, ook: Onderwijs Ondersteunend Personeel. 5. Betrek ouders voordat er incidenten zijn: via ouderraad, M.R. én algemene bijeenkomsten zoals ouderavonden 6. Wees streng en consequent: de pakkans van pesten moet zichtbaar en duidelijk zijn. Grijp altijd in (van licht naar zwaar) 7. Wees duidelijk en positief aanwezig op Social Media, met bijvoorbeeld een officieel account van uw instelling zoals school of jeugdinstelling 8. Update het beleid: evalueer met alle betrokkenen halfjaarlijks het beleid en stel bij waar nodig (zoals het verplichte schoolveiligheidsplan) 9. Wees nooit naïef: wat collega-instanties overkomt kan ook uw organisatie overkomen. Leer van elkaar en ondersteun elkaar 10. Gun jongeren hun builen (en help hen weer op te staan)
- Als er nog geen beleid inzake veiligheid op school van kracht is of er nog geen beleid van kracht is waarin pesten niet voldoende wordt uitgelicht, is het tijd om een beleid hiervoor te maken. 1. Praat met de schooljurist voordat er een pestincident heeft plaatsgevonden om erachter te komen welke acties je moet ondernemen en te weten te komen waar je aansprakelijk voor kunt zijn (bijvoorbeeld het niet op de juiste manier voorkomen van of reageren op cyberpesten). 2. Stel procedures vast die de veiligheid en bescherming van de gepeste leerling kunnen waarborgen. 3. Stel duidelijke definities op van pesten, lastigvallen en intimidatie. 4. Stel een anoniem meldsysteem in. Zo kunnen leerlingen en docenten op een veilige manier pestincidenten rapporteren. 5. Ontwikkel een formele procedure voor het onderzoeken van pestincidenten. 6. Beschrijf de disciplinaire gevolgen die pestincidenten kunnen hebben en stel deze lijst beschikbaar aan leerlingen. 7. Installeer programma's om sites te blokkeren en inhoud te controleren op de schoolcomputers. 8. Weet wanneer de school tussenbeide mag komen en consequenties mag inzetten bij pestincidenten, zoals: • Wanneer een leerling het schoolbeleid heeft geschonden door schooleigendommen (zoals een schoolcomputer) te gebruiken om een andere leerling te pesten. • Wanneer incidenten buiten school de sfeer op school verstoren. • Wanneer het incident niet binnen het kader van het schoolbeleid valt, dienen de ouders van de betrokken leerlingen te worden gewaarschuwd. 9. Onderzoek het pestgedrag op je school om te zien of dit wel of geen probleem is. https://www.facebook.com/safety/bullying/educators/prevention/
- P28, 29 dossier cyberpesten child focus click safe
- FILMPJE hier ergens bij? Nooit 1 dader Filmpje van Second Rape: http://svtsales.com/programme-sales/the-second-rape/ (duurt wel lang) Verhaal: een meisje van 15 die verkracht werd door een medeleerling van 16 op de schooltoiletten. De vrienden van de dader starten via interenet een haatcampagne tegen het slachtoffer. Online wordt het proces gemaakt van het slachtoffer en wordt de dader zowat heilig verklaart. Uiteindelijk gaat het slachtoffer op internaat naar de hoofdstad, maar daar eindigt het verhaal helaas niet… Het volledige verhaal: De feiten spelen zich af in het noorden van Zweden in een klein stadje en dus een vrij gesloten gemeenschap. Linnea (14j) wordt door haar klasgenoot Oskar (15j) verkracht op de schooltoiletten. Er is echter geen bewijslast en er worden geen DNA-sporen gevonden. Linnea doet aangifte van de verkrachting en legt een gedetailleerde verklaring af van de feiten bij de plaatselijke politie. Oskar wordt opgepakt en ondervraagd, maar hij ontkent de feiten . Vrienden van het slachtoffer twijfelen echter aan haar verhaal, omdat ze niet steeds over dezelfde locatie spreekt, ook het tijdstip verandert soms… Kortom ze vermoeden dat Linnea de verkrachting heeft verzonnen. De politie gelooft echter de verklaring van Linnea. Oskar wordt van school gestuurd en mag niet meer in de buurt van Linnea komen. Hierop reageren de vrienden van Oskar met protestacties. Verschillende jongeren getuigen: “Het is een coole kerel, hij is leuk en geeft om andere mensen! Ik kan niet geloven dat hij zoiets zou doen! In de documentaire zien we foto’s van hun stakingsactie. Een vriend van Oskar getuigt: “De eerste dag waren met ongeveer vijftig, we hebben vanalles gedaan. We schreven slogans op t-shirts en plakaten en deelden briefjes uit op school. We schreven vooral dat we wilden dat hij terugkwam. We kunnen de beschuldiging niet geloven en we blijven hem steunen!” Ook op het internet beginnen de vrienden en familie van Oskar zich te manifesteren. Vele jongeren maar ook volwassenen willen weten wat er precies gebeurd is en iedereen heeft er wel een eigen mening over. Roddels en meningen worden als snel als de waarheid aanzien. Oskar wordt door iedereen gezien als en lieve, knappe jongen die ieder meisje kan krijgen. Waarom zou zo iemand dan iemand dwingen of verkrachten… Ook op school denkt iedereen dat Linnea de verkrachting verzonnen heeft en dat Oskar onschuldig is. Het medisch rapport van de gerechtsdokter bevestigt echter de verklaringen van Linnea. Wanneer ook een leerkracht getuigt dat Linnea zeer afwezig was na de feiten, wordt het voor de onderzoekers steeds duidelijker dat Linnea effectief de waarheid spreekt. Op het derde verhoor door de politie kraakt Oskar en hij bekent alle feiten. Hij vertelt identiek hetzelfde verhaal als Linnea tot in de kleinste details. Hij geeft ook toe dat Linnea verschillende keren vroeg om te stoppen, maar dat hij daar niet luisterde en haar dwong tot orale seks. Twee weken later stelt hij echter z’n verhaal bij en zegt hij dat Linnea wel toestemde. De rechtbank veroordeelt Oskar voor verkrachting van een minderjarige. Intussen gaat de geruchtenmolen op het internet verder. Via blogs en verschillende sociale netwerksites stromen de reacties binnen. Opvallend genoeg twijfelt nagenoeg iedereen aan de geloofwaardigheid van Linnea en gaan de steunbetuigingen uit naar Oskar. De broer van Oskar schrijft een blog over de zaak en zo’n 2000 mensen tekenen een petitie voor zijn vrijlating. Zijn moeder opent een steungroep voor Oskar op Facebook en ook die telt al snel 4000 volgers. Vele jongeren maar ook volwassenen blijven ondanks de veroordeling en de feiten nog steeds Oskar steunen en Linnea beschuldigen. De reacties gaan van kwaad naar erger. Linnea wordt uitgemaakt voor hoer en geldwolf en sommigen wensen haar zelfs een echte verkrachting toe. Op school verliest Linnea al haar vrienden en wordt ze veelvuldig uitgescholden en bedreigd. Ook op het internet gaan de verwijten onverminderd verder en de reacties worden steeds erger… Drie maanden na de feiten wordt in de school het einde van het schooljaar gevierd. Ondanks z’n veroordeling mag Oskar de viering bij wonen. Sterker nog, de viering draait uit op een soort heiligverklaring, een zoveelste manifestatie van de aanhangers van de dader. Hij wordt geknuffeld en gekust door medestudenten en deelt bloemen uit aan klasgenoten en z’n vroegere leerkrachten. De moeder van Oskar filmt de viering en plaats het filmpje op Youtube. Het wordt gebruikt in de internetcampagne om Oskar vrij te krijgen en op verschillende sites gepost. De reacties zijn ontelbaar en unaniem positief! Iedereen lijkt er nu nog meer dan ooit overtuigd dat Oskar onschuldig is. Een greep uit de reacties op het internet: “Ik kan nooit geloven dat de meisjes hem zouden knuffelen als hij het echt gedaan zou hebben! Ik zou bang van hem zijn! Wat een lieve jongen, dat hij daar aan denkt, die bloemen kosten een hoop geld! Iemand die schuldig is, zou zich in zo’n dienst nooit laten zien, dus hij is onschuldig!” Uiteindelijk vertrekt Linnea de stad uit en laat ze haar familie en alles wat ze kent achter om in Stockholm op internaat te gaan. Dit had het einde van het verhaal kunnen zijn, waarin het slachtoffer moet vluchten en de dader wordt geloofd, maar dat is het helaas niet… Een paar uur na de viering krijgt Oskar de toestemming om met vrienden op het strand het einde van het schooljaar te vieren. Jennifer (17j) kent Oskar al jaren en volgt hem naar de kleedkamer als hij haar dat vraagt. In de kleedkamer wordt Jennifer door Oskar op de vloer verkracht. Ook voor deze verkrachting wordt Oskar veroordeeld. Er worden DNA-sporen gevonden en de feiten zijn onweerlegbaar. Op het internet worden de bewijzen echter volledig ontkracht en als leugens beschouwd. Nu worden beide meisjes doelwit van de vele volgers van de blog van Oskars broer en de Facebookgroep die de moeder van Oskar oprichtte. Verschillende duizenden mensen geloven dus nog steeds in de onschuld van de dader en de beschuldigingen en verwijten worden met de dag erger. “Het recht zal zegevieren. Arme Oskar en wat een leugenachtige krengen. Hopelijk worden de meisjes ontmaskerd of nog beter worden ze echt verkracht! Als straf voor hun leugens! We maken hun leven helemaal kapot!!! Ze willen alleen maar geld! Oskar moet terug vrijkomen!” Op het internet kan het blijkbaar allemaal want niemand grijpt echt in. Alle leerlingen van de school kennen de feiten en hebben weet van de haatcampagne op het internet. Wanneer men echter de directrice van de school met de feiten confronteert, blijkt ze er niets vanaf te weten. Het zien van de vele reacties, bedreigingen en beschuldigingen komt ook bij de directrice hard aan. Intussen is Linnea 15 jaar en zit ze nog steeds op internaat ver van huis in Stockholm. Haar schoolkosten worden door de lokale overheid betaald, maar voor hoelang nog? Indien deze steun wegvalt moet Linnea terug naar huis… Oskar is intussen 16 jaar en volgt een behandeling onder toezicht van de jeugdrechtbank. Jennifer is intussen 18 jaar en bleef ondanks alles in het stadje wonen. Ze heeft het nog steeds moeilijk om over de feiten te praten en ze kan de hele zaak maar moeilijk achter zich laten. Had deze second rape kunnen voorkomen worden? Hoe had men kunnen ingrijpen? Wat kan je als ouder doen tegen een dergelijke haatcampagne op intenet? Waarom grijpt de school niet in? Hoe kan je hierop reageren als school of als ouder? Het zijn maar enkele van de vele vragen die deze reportage bij mij oproept.
- De Megan Meier-storry Everybody in O'Fallon knows how you are. You are a bad person and everybody hates you. Have a shitty rest of your life. The world would be a better place without you." In 2006 was er de zaak rond Megan Meier. Megan was een dertienjarig meisje uit O’Fallon dat leed aan overgewicht, op jonge leeftijd reeds met verschillende depressies worstelde en dus een zeer laag zelfbeeld had. Internet was voor haar een uitlaatklep en via haar MySpace-account kwam ze in contact met een zekere Josh. Eerst was Josh heel lief voor haar en gaf haar tal van complimentjes. Door de gesprekken met Josh kreeg Megan’s zelfvertrouwen een enorme boost. Ze vertelde Josh wat ze had meegemaakt en hoe ze zich voelde. Ze spendeerde uren achter de computer en bloeide terug helemaal open. Tot in de week van 15 oktober 2006 alles veranderde. Josh beëindigde zijn vriendschap met Megan met het volgende bericht: "I don't know if I want to be friends with you anymore because I've heard that you are not very nice to your friends." In de daaropvolgende uren begon hij allerlei roddels over haar te verspreiden. Megan kon haar ogen niet geloven en vroeg hem om uitleg. Toen ze die niet kreeg begon ze zelf tal van verwijten te posten, in een ultieme poging zich te verdedigen. Ten einde raad pleegde ze op haar eigen kamer zelfmoord. Dit is het laatste MySpace-bericht van Josh op die fatale 16de oktober: Everybody in O'Fallon knows how you are. You are a bad person and everybody hates you. Have a shitty rest of your life. The world would be a better place without you." Ook hier was het verhaal echter nog niet ten einde. Weken na de dood van Megan bleek dat de account van Josh beheert werd door volwassenen en dat Josh dus eigenlijk niet bestond. Uiteindelijk bleek zelfs dat alle berichten gestuurd werden door de ouders van een vroegere vriendin van Megan, die bij hen in de buurt woonde. Na een jarenlange vriendschap had Megan besloten om de vriendschap te verbreken terwijl ze met een zoveelste depressie kampte. De Meiers waren bij de familie kind aan huis bij feesten en Megan was verschillende keer met de familie op reis geweest. De moeder van Megan, Tina Meier richtte later de Megan Meier Foundation op. Zij geeft nog steeds lezingen en brengt haar verhaal om anderen te informeren en te waarschuwen voor de gevolgen van cyberpesten. Door haar invloed en haar streven naar gerechtigheid worden nieuwe wetten gemaakt die cyberpesten daadwerkelijk als een misdrijf omschrijven en erkennen. Men kan dus tegenwoordig weldegelijk veroordeelt worden voor cyberpesten, terwijl in de zaak van Megan Meier niemand echt gestraft kon worden gezien die wetgeving toen nog niet bestond. The Megan Meier Story werd in 2011 ook verfilmd en is op Youtube gratis en door iedereen te bekijken in de film Cyberbully. Meer informatie over deze zaak vindt je o.a. op de website van de Megan Meier Foundation.
- Als vriend(in) van het slachtoffer: - Luisterend oor/troostende schouder bieden Het pesten veroordelen De pester ontkrachten en persoon proberen te herstellen Als een kind dat gecyberpest wordt naar u komt als volwassene: Bied een luisterend oor en laat hen hun verhaal doen Neem hen steeds serieus: een kind dat z’n verhaal komt doen is al één of meerdere drempels overgestapt om de stap tot bij jou te zetten. Toon hen respect om het zetten van die stap en wees een rots in de branding, probeer hen gerust te stellen Blijf zelf altijd rustig ook al komt de boodschap hard aan… Reageer niet zelf en onderneem niets zonder dit met het kind/de jongere te bespreken: persoon blokkeren, printscreens nemen, edm… Breng ouders/school/CLB op de hoogte Meld het misbruik bij de provider in echt zware gevallen: politie en bewijsmateriaal uitprinten Geef 2 zaken die je kan doen als je slachtoffer bent geworden van cyberpesten. Antwoord hieronder staan 8 mogelijke antwoorden. Indien er een antwoord wordt gegeven dat hier niet op staat. Mogen alle spelers samen bepalen of ze dit antwoord kunnen goedkeuren. Blijf niet zitten met het probleem. Vertel het aan iemand die je vertrouwt, liefst een volwassene zoals je ouders of een leerkracht. Vat scheldpartijen nooit te persoonlijk op. Het is zeker niet jouw fout !! Reageer nooit op pestmails of -smsjes. Vaak is de pret er voor de pestkop dan snel af. Als je op de chat gepest wordt, ga er dan niet op in maar zet gewoon het scherm uit en haal er een volwassene bij. Ongewenste e-mail(s) of pesters via chat of facebook kan je blokkeren of weigeren. Gebruik een nieuwe nickname in een chatbox. Een nieuw e-mailadres aanmaken. Hierbij kan je eventueel werken met twee adressen. Eentje dat gebruikt wordt voor goede vrienden (die dan ook beloven dit aan niemand anders door te geven) en eentje voor de ruimere kennissenkring en de inschrijving op sites of chats Als je gepest wordt in publieke chatrooms, kan je de moderator aanspreken. Hij zal de persoon dan eventueel blokkeren. Hetzelfde geldt voor de providers van websites of weblogs. Als het pesten toch aanhoudt en in ernstige gevallen, kan de politie ingeschakeld worden. Hiervoor is wel ‘bewijsmateriaal' nodig. Leer hoe je een chat-conversatie kan opslaan of printscreens kan maken van ongewenste chatsessies of foto's. Verwittig je ouders als je dat nog niet deed. Zij kunnen met jou naar de politie gaan. Omstaanders = de te beïnvloeden groep wanneer het om pesten gaat. Zeer belangrijk om die mee te hebben voor het boeken van resultaat.
- Niet ingaan op pesterijen via de sociale netwerken (iedereen leest mee, probleem dijt uit) Online privacy settings ed controleren, prikbord beveiligen… Printscreensnemen als bewijsmateriaal Het stappenplan van clicksafe =
- DO NOT RETALIATE = niet terugslaan, geen wraak nemen, geen weerwoord bieden. Pesten is enkel tof als erop gereageerd wordt. Zonder reactie is er veel minder lol aan voor de pester.
- Reclame maken Leer de jongeren veilig onlie te surfen en hoe ze zich ook weerbaarder kunnen maken online!
- Reclame maken Leer de jongeren veilig onlie te surfen en hoe ze zich ook weerbaarder kunnen maken online!
- Meer aanwezig zijn online BoekTweePuntNul kan je helpen als leerkracht om media als methodiek te gebruiken ipv als doel op zich 200 mensen uit het onderwijs beschrijven elk 1 online tooltje en de mogelijkheden ervan in klasverband. Een must-read voor elke leerkracht, eigenlijk. Bij het boek hoort ook een handboek ‘sociale media in het onderwijs’ om leerkrachten nog extra op weg te zetten Er bestaat ook een app van (5 euro voor android, 9 euro voor ios)
- Beter voorkomen dan genezen… Think before you post http://itsuptoyou.nu/ http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/videozone/programmas/journaal/2.30686?video=1.1772381 http://www.cybersmart.gov.au/young%20kids/have-some-fun/sing-along-with-hector.aspx Http://www.youtube.com/watch?v=yVnHiPNqS8M Het internet is voor pubers een medium om zich zelf te profileren en te presenteren. Uiteraard willen jongeren er dan goed uitzien. Vooral bij meisjes wordt veel aandacht besteed aan welke foto’s op hun profiel terecht komen en uiteraard ook aan de reacties die de foto’s bij hun vrienden online uitlokken. Zo zijn de duckface-foto’s ontstaan. Op dergelijke foto’s proberen tienermeisjes er uit te zien zoals hun (oudere) idolen. Na vele pogingen, vaak met vriendinnen samen, wordt de meest uitdagende of sexy foto gekozen. Op deze foto imiteren ze dan de poses van hun idolen en worden de lippen getuit, net zoals de bek van een eend, vandaar de term duckface. Deze tieners zijn echter nog geen twintigers en zeker nog geen sexy vamps. Vaak poseren ze in dergelijke foto’s schaars gekleed of in bikini, wat uiteraard nog meer reacties uitlokt. Een belangrijke tip die organisaties zoals Mediaraven en Childfocus tijdens hun vormingen meegeven is de Think before You post-regel! Denk eerst na voor je iets online plaatst. Het omgekeerde gebeurd immers veel te vaak. Men plaatst iets online en beseft dan of pas na x-aantal reacties, de impact van het bericht of de foto… en dan is het te laat natuurlijk. The internet never forgets! Het internet vergeet nooit iets of iets wat op internet geplaatst werd gaat zelden of nooit verloren/ is altijd terug te vinden.
- Campagne van Jong en van zin http://nohatevlaanderen.drupalgardens.com/ http://nohatevlaanderen.drupalgardens.com/content/tip-7-tips-voor-de-gepeste
- Aanvulling marieken: tumult (http://tumult.be/glenn-gepest) http://tumult.be/zoeken?search_api_views_fulltext=pesten Friendly attac: http://www.friendlyattac.be/ http://www.diversiteit.be/?action=onderdeel&onderdeel=221&titel=Internet Jong en van zin: no hate campagne, voor en door jongeren http://www.jongenvanzin.be/no-hate http://www.internet-observatory.be/internet_observatory/pdf/brochures/Boek_cyberpesten_nl.pdf
- http://www.pinterest.com/mediaraven/cyberpesten/