Khóa luận Ảnh hưởng của phật giáo đến đời sống xã hội, con người việt nam.docx

Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Tải miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
ẢNH HƯỞNG CỦA PHẬT GIÁO ĐẾN ĐỜI SỐNG
XÃ HỘI, CON NGƯỜI VIỆT NAM

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU.................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.................................................................................1
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu.........................................................2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu..................................................... 11
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................... 11
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu........................................ 12
6. Đóng góp của luận văn...................................................................... 12
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn......................................... 12
8. Kết cấu của luận văn......................................................................... 13
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHẬT GIÁO..................14
1.1. Khái quát quá trình ra đời, tồn tại và phát triển của Phật giáo và sự
du nhập của Phật giáo vào Việt Nam.............................................................. 14
1.1.1. Khái quát quá trình ra đời, tồn tại và phát triển của Phật giáo........ 14
1.1.2. Khái quát về sự du nhập của Phật giáo vào Việt Nam ..................... 14
1.2. Những tư tưởng cơ bản của Phật giáo............................................ 14
1.2.1. Thế giới quan Phật giáo................................................................. 14
1.2.2. Nhân sinh quan Phật giáo.............................................................. 14
Chương 2 ẢNH HƯỞNG CỦA PHẬT GIÁO ĐẾN ĐỜI SỐNG XÃ
HỘI, CON NGƯỜI VIỆT NAM.....................................................................15
2.1. Nộidung, phương thức và những ảnh hưởng tích cực, tiêu cực của
Phật giáo đến đời sống xã hội, con người Việt Nam ....................................... 15
2.1.1. Nộidung ảnh hưởng của Phậtgiáođến đời sống xã hội, con người
Việt Nam.......................................................................................................... 15
2.1.2. Phươngthức ảnh hưởng của Phậtgiáo đến đời sống xã hội, con người
Việt Nam.......................................................................................................... 15
2.1.3. Nhữngảnh hưởng tích cực, tiêu cực của Phậtgiáo đến đời sống xã
hội, con người Việt Nam................................................................................... 15

2.2. Những vấn đề đặt ra và một số khuyến nghị nhằm phát huy ảnh
hƣởng tích cực, hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của Phật giáo đến đời sống xã
hội, con người Việt Nam................................................................................. 16
2.2.1. Nhữngvấn đề đặtra ảnh hưởng của Phậtgiáo đến đời sống xã hội,
con người Việt Nam.......................................................................................... 16
2.2.2. Một số khuyến nghị nhằm phát huy ảnh hƣởng tích cực, hạn chế ảnh
hưởng tiêu cực của Phật giáo đến đời sống xã hội, con người Việt Nam.............. 16
KẾT LUẬN...........................................................................................18
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................19

1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Việt Nam là một quốc gia đa tôn giáo và tín ngưỡng tôn giáo. Tôn giáo
và tín ngưỡng tôn giáo có sự ảnh hưởng to lớn đối với đời sống xã hội, con
người Việt Nam.
Phật giáo ra đời cách đây hơn 2500 năm và đã được truyền bá, có ảnh
hưởng tới nhiều nước trên thế giới. Phật giáo vừa là một tôn giáo, vừa là triết
học bởi trong nó chứa đựng nhiều quan điểm sâu sắc về thế giới, nhân sinh.
Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, từng chịu biết bao thử thách trong sự va
chạm với các tôn giáo khác, song Phật giáo vẫn tồn tại và phát triển mạnh mẽ
cho đến ngày nay. Sở dĩ đạo Phật có được sức sống mãnh liệt đó là vì mục
đíchtối thượng của nó là cứu khổ đem lại sự an lạc, hạnh phúc cho con người.
Mọi sự thuyết pháp của đức Phật đều tập trung vào cuộc sống hiện thực của
chúng sinh mà ít bàn đến những hiện tượng tự nhiên, điều đó hoàn toàn phù
hợp với đông đảo quần chúng khi trình độ nhận thức còn nhiều hạn chế. Hơn
nữa, đạo Phật đã khơi dậy được những giá trị văn hóa trong con người hướng
tới chân – thiện – mỹ, khơi dậy được khát khao của con người muốn được
giải thoát trước những mâu thuẫn, bế tắc do chính con người tạo ra. Bởi vậy,
đạo Phật xét về mặt tích cực, nó thực sự là chỗ dựa tinh thần cho một bộ phận
đông đảo quần chúng nhân dân. Cũng chính bởi vậy mà đạo Phật đã bám sâu
vào trong đời sống xã hội, đáp ứng được nhu cầu thiết thực của con người
trong mọi thời đại.
Phật giáo du nhập vào Việt Nam từ rất sớm và luôn gắn bó với những
bước thăng trầm của lịch sử dân tộc. Những tư tưởng, giáo lý của Phật giáo đã
ngấm sâu vào tư duy và trở thành một bộ phận đời sống xã hội, nếp sống của
người Việt. Với bề dày gần hai nghìn năm tại Việt Nam, Phật giáo đã khẳng
định chân giá trị của nó trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Phật giáo đã
trở thành một hệ tư tưởng - tôn giáo có sức sống lâu dài và đã có những ảnh
hưởng sâu sắc đến đời sống con người Việt Nam.

2
Trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta hiện nay, tín
ngưỡng tôn giáo vẫn tồn tại như là một tất yếu khách quan. Tín ngưỡng tôn
giáo đã và đang tác động ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống xã hội. Những
năm gần đây, nhu cầu tín ngưỡng tôn giáo có xu hướng gia tăng; hoạt động
của các tổ chức tôn giáo tiếp tục diễn ra hết sức phức tạp; chủ nghĩa đế quốc
và các thế lực thù địch đã và đang lợi dụng vấn đề tôn giáo và tín ngưỡng tôn
giáo để kích động, chống phá cách mạng Việt Nam... Tình hình đó đã làm
tăng lên tính chất phức tạp của sự ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo nói
chung, của Phật giáo nói riêng đến mọi mặt đời sống xã hội, con người Việt
Nam, đòi hỏi phải nghiên cứu để phát huy những giá trị tích cực, khắc phục
những ảnh hưởng tiêu cực của Phật giáo là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực
tiễn cấp thiết. Vì vậy, tác giả lựa chọn vấn đề “Sự ảnh hưởng của Phật giáo
đến đời sống xã hội, con người Việt Nam” làm đề tài luận văn thạc sĩ.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
* Các công trình nghiên cứu về Phật giáo
Phan Văn Hùm (1943), Phật giáo Triết học, Nxb Tân Việt, Sài Gòn
[10]. Tác giả đã đề cập đến lịch sử phát triển của Phật giáo: nguồn gốc ra đời,
sự phát triển qua các phân phái Phật giáo; triết học của Phật giáo nguyên thủy
với vấn đề tâm và vật, ngũ uẩn, tứ diệu đế, thập nhị nhân duyên, nghiệp, thiền
na; triết học Phật giáo sau khi Phật nhập diệt với vũ trụ luận, nhận thức luận,
giải thoát luận, luân lý đạo đức. Bên cạnh đó, tác giả cũng chỉ ra sự khác biệt
giữa các dòng tu tiểu thừa và đại thừa trong quan niệm về vũ trụ luận, nhận
thức luận, giải thoát luận và luân lý.
Walpola Rahula (1974), người dịch Thích Nữ Trí Hải, Tư tưởng Phật
học, Tu thư Đại học Vạn Hạnh, Tủ sách giáo khoa Phân khoa Khoa học xã
hội [20]. Tác giả đã tìm hiểu sâu sắc về những nguyên lý của Phật giáo
nguyên thủy. Tác giả đã trích dẫn nhiều kinh sách để khẳng định tư tưởng
Phật giáo nguyên thủy được thừa nhận trong tất cả các trường phái Phật giáo

3
sau này. Đó là các học thuyết về Tứ diệu đế, Bát chính đạo, Ngũ uẩn, Nghiệp,
Luân hồi, Thập nhị nhân duyên, Vô ngã, Quán tưởng.
Minh Chi (1995), Các vấn đề Phật học, Nxb Thành phố Hồ Chí Minh,
Thành phố Hồ Chí Minh [3]. Cuốn sáchđã trình bày các vấn đề Phật học như:
Giới thiệu đạo Phật với người trí thức; lẽ vô thường của đạo Phật và phép
biện chứng của mácxít; lẽ vô thường trong chủ nghĩa duy vật tầm thường; đạo
Phật thấy vũ trụ và hiểu vật chất như thế nào? Bên cạnh những vấn đề Phật
học, tác giả còn trình bày một quan niệm tổng quan về đạo Phật; giáo lý siêu
việt của đạo Phật; một quan điểm về lịch sử Phật học; điểm qua các danh từ
chuyên môn trong đạo Phật.
Nguyễn Duy Cần (1997), Phật học tinh hoa (Tái bản lần thứ nhất), Nxb
Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh [2]. Cuốn sách đã nói về
lịch sử đạo Phật theo một sự tiến triển bao quát, có hệ thống về nguồn gốc ra
đời, các thuyết lý chân phái của Tiểu thừa, Đại thừa. Trong đó tất cả giáo lý
của nhà Phật đều tập trung vào sự giải thoát cứu rỗi con người khỏi mọi nỗi
đau nhân thế. Tác giả đưa ra những điểm trong triết thuyết Phật học về thuyết
nhân quả, theo vòng biến thiên vô cùng, vô tận với sự ảnh hưởng lẫn nhau
giữa nội tâm và ngoại cảnh, giữa vật chất và tinh thần theo mối liên hệ tương
hỗ, tác dụng qua lại và ảnh hưởng lẫn nhau.
K.Sri Dhamamananda (2001), người dịch Huyền Cương Lê Trọng
Cường, Đạo Phật vì cuộc sống con người, Nxb Tôn giáo, Hà Nội [7]. Đây là
cuốn sách bàn về con người và cuộc đời con người, về những phương pháp
giúp con người vượt qua mọi đau khổ trong cuộc sống, được an vui qua lời
dạy của đức Phật và những kinh nghiệm tu hành của bản thân tác giả. Cuốn
sách đã nêu lên cách ứng xử tốt đẹp của Phật giáo, giúp con người sống có
nhân phẩm đạo đức cao đẹp hơn cho đến cách làm thế nào để khi chết được
thanh thản, nhẹ nhàng, không lo âu, phiền muộn
Nguyễn Hùng Hậu (2002), Đại cương triết học Phật giáo Việt Nam,
Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội [8]. Đây là một công trình khoa học đầu tiên

4
trình bày một cách hệ thống, toàn diện về triết học Phật giáo Việt Nam từ
khởi nguyên đến thế kỷ XIV theo lát cắt thế giới quan Phật giáo, nhân sinh
quan Phật giáo, phù hợp với logic phát triển của lịch sử của Phật giáo.
Chương một tác giả đã lược sử Phật giáo Việt Nam từ khởi nguyên đến XIV
qua sự du nhập của Phật giáo vào Việt Nam cho đến Phật giáo thời Trần với
thiền phái Trúc Lâm Yên Tử; chương hai khảo cứu một vài nét thế giới quan
Phật giáo theo lịch sử phát triển, từ Phật giáo Nguyên thủy đến Tiểu thừa và
Đại thừa sau đó khảo sát thế giới quan Phật giáo Việt Nam; chương ba tìm
hiểu nhân sinh quan Phật giáo trên các mặt về con người, về cuộc đời con
người. Tác giả khẳng định, tuy Phật giáo phát triển qua các giai đoạn, thời kỳ,
tông phái khác nhau nhưng nhân sinh quan Phật giáo ít có thay đổi, về cơ bản
nó vẫn đi theo cái trục của chính nó, đó là quan niệm của đức Phật đã chỉ ra.
Trên cơ sở đó, tác giả khảo cứu nhân sinh quan Phật giáo Việt Nam.
Nguyễn Duy Hinh (2006), Triết học Phật giáo Việt Nam, Nxb Văn hóa
thông tin và Viện Văn hóa, Hà Nội [9]. Tác giả trình bày những nội dung bản
thể luận Phật giáo, khẳng định Duyên khởi luận là của Phật giáo. Tác giả kết
luận bản thể luận Phật giáo phát triển qua hai bước; bước thứ nhất là trước
Đại thừa đưa ra thuyết Vô ngã và thuyết Duyên khởi; bước thứ hai là Đại thừa
tiếp thu một số tư tưởng Tân Bà la môn giáo đưa ra A lại da thức, Chân như,
Như Lai tạng, Không v.v... làm bản thể của vạn hữu. Nhận thức luận Phật
giáo, tác giả chỉ tập trung nghiên cứu nhận thức luận của Phật giáo nguyên
thủy, nói một cách khác là của thời kỳ trước Đại thừa. Mục đích nghiên cứu
nhận thức luận Phật giáo của tác giả là chỉ nhằm tìm hiểu phương pháp nhận
thức của Thích Ca Mầu Ni để quan sát Sinh - Lão - Bệnh - Tử của con người
từ đó đưa ra Tứ Diệu Đế. Giải thoát luận Phật giáo. Tác giả phân tích các luận
giải về giải thoát luận của các nhà nghiên cứu trước đó. Theo tác giả, khái
quát vấn đề Giải thoát trước Đại thừa dựa trên lý luận về Vô dư Niết Bàn, còn
Giải thoát luận Đại thừa dựa trên lý luận Hữu dư Niết Bàn, Đại Niết Bàn,
Tịnh Thổ, Cực Lạc Quốc; Giải thoát luận trước Đại thừa hướng đến chủ nghĩa

5
cứu thế tâm cực xuất thế, còn Giải thoát luận Đại thừa hướng đến chủ nghĩa
cứu thế tích cực nhập thế.
O. Rozenberg (2007), người dịch Lê Đăng Doanh, Nguyễn Hùng Hậu,
Phật giáo những vấn đề triết học, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội [14]. Cuốn
sách đã đi sâu vào những vấn đề cơ bản của triết học Phật giáo, đó là hệ thống
thế giới quan Phật giáo; các sơ đồ giáo lý; điểm xuất phát của triết học Phật
giáo, cũng là mục đích cuối cùng của cuộc đời là giải thoát; phân tích con
người trên phương diện sinh lý học, tâm lý học (thuyết ngũ uẩn), các yếu tố
tạo nên con người - sinh thể có ý thức; vấn đề siêu hình học và giải thoát luận;
nhận thức luận và bản thể luận trong Phật giáo; thuyết Dharama (Pháp) là cơ
sở của giáo lý Phật giáo; đạo đức học Phật giáo xây dựng trên tư tưởng giải
thoát.
* Các công trình nghiên cứu về ảnh hưởng của tín ngưỡng, tôn giáo
nói chung, của Phật giáo nói riêng đối với đời sống, xã hội và con người
Việt Nam
Nguyễn Tài Thư (1997), Ảnh hưởng của cảc hệ tư tưởng và tôn giáo
đối với con người Việt Nam hiện nay, Nxb. Chính trị quốc gia , Hà Nội [16].
Cuốn sách đã trình bày tập trung giới thiệu bức tranh chung về tình hình tư
tưởng và tôn giáo hiện nay ở nước ta, về kết cấu, sự tác đọng của chúng đối
với xã họi hiện thực. Trên cơ sở đã phân tích, tác giả nêu ra mọt số vấn đề,
đưa ra mọt số giải pháp và kiến nghị về công tác tư tưởng - văn hoá để hạn
chế lực cản đối với sự phát triển về con người và xã hội.
Nguyễn Thị Bảy (1997), Văn hóa Phật giáo và lối sống của người Việt
ở Hà Nội và châu thổ Bắc Bộ, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội [1]. Công
trình có cách tiếp cận khá độc đáo về văn hóa Phật giáo châu thổ Bắc bộ từ
góc độ vật chất, tinh thần và văn hóa ứng xử. Tác giả rất sâu sắc khi nhận
định rằng: “Đã có một thời gian dài với người Việt, đạo Phật như một cứu
cánh của những tâm hồn đau khổ, đạo Phật trở thành hệ tư tưởng dẫn đường
cho cuộc đấu tranh giành độc lập, là một tác nhân trong mối liên kết các thành

6
phần dân tộc” [1, tr.96]. Hơn thế nữa, khi đánh giá vai trò của đạo Phật đối
với đời sống tinh thần của người dân Việt, tác giả cho rằng, “với giáo lý cơ
bản của nó, đạo Phật luôn đặt một trọng tâm vào việc giáo dục thiện tâm, tính
nhân bản, làm cho mọi điều tốt lành cho mình và cho mọi người” [1, tr.142].
Trong đời sống tinh thần, tác giả đã khai thác những khía cạnh quan trọng về
thế giới quan, cuộc sống của con người sau cái chết, và khi chết đi, trong các
đám tang cổ truyền của người Việt trước khi mai táng ở nhà có thỉnh sư và
các vãi đến tụng kinh, hành lễ; khi đưa ma thì từ xưa cho đến nay, vẫn còn
nhiều đám ma có sư vãi đi trước, vãi mang phướn, sư sãi tay cầm tràng hạt
niệm Phật, cầu cho người chết được siêu sinh nơi Tây phương cực lạc. Khi
đến mộ, các sãi - vãi chăng vải như tượng trưng cho sự bắc cầu cho vong từ
thế giới bên này sang thế giới bên kia.
Nguyễn Đăng Duy (1999), Phật giáo với văn hóa Việt Nam, Nxb Hà
Nội [6]. Cuốn sách đã đề cập đến ảnh hưởng của Phật giáo đối với văn hóa
hữu hình và văn hóa tinh thần của người Việt. Theo tác giả, những nếp nghĩ,
nếp sống theo Phật giáo của của người dân Việt, được biểu hiện ra ý thức tư
tưởng, quan niệm nhân sinh, đời sống chính trị, nếp sống đạo đức, đời sống
tâm linh, quan niệm sinh tử, tục lệ tang ma, lễ hội, và mảng lớn của Phật giáo
để lại cho nền văn học với triết lý về Phật. Khi nói về Phật giáo với quan niệm
nhân sinh, tác giả đã nghiên cứu con người hữu tình nhân sinh, con người
nghiệp kiếp, con người bể khổ, con người tu hành thoát khổ,… Tác giả cho
rằng, nói về Phật giáo ở Việt Nam có tư tưởng nhập thế, ta có thể hiểu theo
hai cách: Một là, nó hòa đồng được vào sự hỗn dung tín ngưỡng của người
Việt (Kinh), để bản thân nó có thể mở rộng, tồn tại lâu dài. Hai là, trong từng
thời kỳ, nó hòa đồng được vào văn hóa chính trị của đất nước, và lâu dài, nó
hòa đồng được vào với văn hóa đạo đức và đời sống tâm linh của người Việt
(Kinh). Hơn thế nữa, tác giả cũng rất sâu sắc cho rằng, Phật giáo ảnh hưởng
đối với đời sống tinh thần của người Việt Nam nói chung và người dân đồng
bằng sông Hồng nói riêng, đó là góp phần nuôi dưỡng tinh thần bình đẳng, sự

7
hòa quyện giữa Phật giáo với chính trị, mà biểu hiện rõ nét là trong thời kỳ Lý
- Trần, Phật giáo chiếm vai trò chủ đạo, ảnh hưởng đối với đời sống tinh thần
của người dân đồng bằng sông Hồng
Lê Hữu Tuấn (1999), Ảnh hưởng của những tư tưởng triết học Phật
giáo trong đời sống văn hóa tinh thần ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ Triết học,
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội [18]. Tác giả đã đưa ra
năm giải pháp nhằm phát huy những ảnh hưởng tích cực, hạn chế những mặt
tiêu cực của Phật giáo trong đời sống văn hóa tinh thần ở Việt Nam như:
Tuyên truyền giáo dục làm chuyển biến nhận thức về vai trò của Phật giáo đối
với đời sống văn hóa tinh thần dân tộc; xây dựng ban hành luật pháp và chính
sách tôn giáo với văn hóa; chăm lo đời sống vật chất, nâng cao trình độ mọi
mặt cho đồng bào Phật giáo; nâng cao hiệu quả lãnh đạo của Đảng trên lĩnh
vực tín ngưỡng Phật giáo với văn hóa
Vũ Minh Tuyên (2000), Điều kiện tồn tại của Phật giáo Việt Nam hiện
nay (qua một số tỉnh Đồng bằng Bắc Bộ), Luận án tiến sĩ Triết học, Học viện
Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội [19]. Luận án đã phân tích những
nhân tố chủ yếu quy định sự tồn tại của Phật giáo ở Việt Nam hiện nay, từ
nhân tố kinh tế - xã hội, nhận thức, tâm lý… Trong đó, khi nói về nhân tố
nhận thức, tác giả cho rằng: “Thế giới khách quan hết sức đa dạng, phong
phú, trong sự biểu hiện, trong quá trình vận động luôn nảy sinh những hình
thái mới, bộc lộ những thuộc tính, những mối liên hệ mới” [19, tr.117], và do
đó: Những cơ sở nhận thức của tôn giáo, mà ở đây là Phật giáo luôn gắn với
tính hữu hạn, tính lịch sử của nhận thức con người trước sự phát triển vô hạn
và vô tận của thế giới hiện thực. Và khi đó, những hiện tượng của thế giới vật
chất mà nhận thức của con người - chủ thể vươn tới, bản chất của chúng chưa
được khám phá thì sẽ trở thành những sức mạnh thần bí, siêu nhiên [19,
tr.121].
Lê Đại Nghĩa (2001), Ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống
tinh thần của học viên ở đơn vị cơ sở trong Quân độinhân dân Việt Nam hiện

8
nay, Luận án tiến sĩ, Học viện Chính trị quân sự, Hà Nội [13]. Luận án đã đề
cập đến thực chất, ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần
của con người Viêt Nam nói chung và quân nhân ở các đơn vi cơ sở nói riêng.
Tác giả đã đưa ra quan niêm về tín ngưỡng tôn giáo, những yếu tố tác đông và
đạc điểm ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo đời sống tinh thần của quân
nhân ở đơn vi cơ sở; từ đó, chỉ ra thực trạng, dự báo xu hướng ảnh hưởng của
tín ngưỡng tôn giáo đời sống tinh thần của quân nhân ở đơn vi cơ sở. Luận án
nêu nên những đinh hướng, nguyên tắc và những giải pháp cơ bản khắc phục
ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến đời sống tinh thần của học
viên ở đơn vi cơ sở hiên nay.
Lê Hữu Thọ (2003), Khắcphụcảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn
giáo đối vối chiến sĩ Quân khu 3 hiện nay, Luận văn thạc sĩ, Học viện Chính
trị quân sự, Hà Nội [15]. Luận văn đã làm rõ sự cần thiết phải khắc phục ảnh
hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đối với chiến sĩ Quân khu 3 hiên nay,
trong đó trình bày các khái niêm cơ bản: tín ngưỡng, tôn giáo, tín ngưỡng tôn
giáo, từ đó tác giả đưa ra những biểu hiên tiêu cực và cách khắc phục những
ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo theo quan điểm của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hổ Chí Minh và Đảng ta. Tác giả đã khảo sát tình hình
tín ngưỡng tôn giáo, quá trình du nhập, ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo
đến chiến sĩ Quân khu 3, trên cơ sở đó đề ra mục tiêu, yêu cầu của viêc khắc
phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đối với chiến sĩ Quân khu 3
hiên nay. Đổng thời, tác giả cũng xác đinh môt số giải pháp cơ bản nhằm khắc
phục ảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng tôn giáo đến chiến sĩ Quân khu 3
hiên nay.
Đổng Văn Dinh (2005), Ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giảo đối vối đời
sống tinh thần người Chăm — Ninh Thuận hiện nay - Thực trạng và giải
pháp, Luận văn thạc sĩ, Học viện Chính trị Quốc gia Hổ Chí Minh, Hà Nội
[5]. Luận văn đã nghiên cứu môt vài nét về tín ngưỡng tôn giáo người Chăm -
Ninh Thuận hiên nay, những điều kiên kinh tế - xã hôi có ảnh hưởng trực tiếp

9
đến tín ngưỡng tôn giáo người Chăm - Ninh Thuận hiện nay. Từ đó, tác giả đề
cập sâu sắc đến thực trạng ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo đối với đời
sống tinh thần người Chăm - Ninh Thuận hiện nay. Trên cơ sở ấy, tác giả đã
đưa ra giải pháp cơ bản nhằm khắc phục những ảnh hưởng tiêu cực, phát huy
những ảnh hưởng tích cực của tín ngưỡng tôn giáo Chăm đối với đời sống
tinh thần người Chăm - Ninh Thuận hiện nay.
Minh Chi (2005), Truyền thống văn hoá và Phật giáo Việt Nam, Nxb
Tôn giáo, Hà Nội [3]. Tác giả cho rằng Phật giáo đã tồn tại ở nước ta hơn 18
thế kỷ, một chiều dài thời gian khá đủ khẳng định những gì tích cực và hay
đẹp, gạn lọc những gì không hợp, để cho những giá trị tinh hoa của đạo Phật
biến thành sở hữu thật sự của dân tộc Việt Nam. Cuốn sách đã bàn về truyền
thống văn hóa Phật giáo Việt Nam, sự hội nhập của Phật giáo vào nền văn
hóa Việt Nam; Phật giáo trong đời sống của người Việt; vai trò, ảnh hưởng
của đạo Phật với đời sống của dân tộc, chữ nghiệp trong đời sống người Việt.
Nguyễn Thị Toan (2006), Quan niệm về giải thoát trong Phật giáo và
ảnh hưởng của nó đối với đời sống người Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ
Triết học, Trường Đại học Khoa học xã hội nhân văn, Đại học Quốc gia Hà
Nội, Hà Nội [17]. Tác giả đã đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy những
ảnh hưởng tích cực, hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực của quan niệm giải
thoát đối với đời sống người Việt Nam hiện nay như sau: Thanh lọc hàng ngũ
tăng ni; chăm lo đời sống vật chất và tinh thần, nâng cao trình độ nhận thức
cho đồng bào có đạo; tăng cường công tác quản lý, hoàn thiện hệ thống chính
trị, luật pháp về tôn giáo nói chung, Phật giáo nói riêng.
Phạm Văn Dần (2007), Ảnh hưởng của Phật giáo đến đời sống tinh
thần nhân dân vùng đồng bằng Bắc Bộ hiện nay (Qua khảo sát một số tỉnh
trọng điểm), Đề tài cấp Bộ, Viện Nghiên cứu Tôn giáo và Tín ngưỡng, Học
viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội [4]. Công trình nghiên cứu đã
phân tích ảnh hưởng của Phật giáo trên một số lĩnh vực chủ yếu, đó là tư
tưởng chính trị, đạo đức lối sống, phong tục tập quán… Tác giả cũng nhận xét

10
rằng: Thuyết từ bi, cứu khổ và đặc biệt là những hành động thực tế của các
môn đồ nhà Phật ở Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử đã thu hút được sự
quan tâm và chiếm được tình cảm của đông đảo các tầng lớp nhân dân trong
xã hội. Đây cũng chính là một trong nhiều lý do mà ngày càng có nhiều người
đến với Phật giáo hơn.
Lê Văn Lợi (2008), Ảnh hưởng của văn hoa tôn giao trong đời sống
tinh thần xã hội Việt Nam hiện nay ”, Luận văn thạc sĩ, Học viện chính tri
Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội [12]. Luận văn đã làm rõ những vấn đề cơ
bản về vị trí, vai trò của văn hoá tôn giáo trong xã hôi Việt Nam và ảnh hưởng
của nó đến đời sống tinh thần của con người Việt Nam. Đặc biệt, sự ảnh
hưởng của nó đến đời sống đạo đức, lối sống, văn hoá... Tác giả phân tích
những nhân tố kinh tế, sự giao lưu văn hoá với các nước trên thế giới, những
hiện tượng lợi dụng tôn giáo để chống phá đường lối chính sách của Đảng và
Nhà nước, quan điểm đổi mới của Đảng và Nhà nước về tôn giáo và chính
sách tôn giáo đây là những nhân tố tác đông đến văn hoá tôn giáo và đời sống
văn hoá, tinh thần xã hôi Việt Nam.
Hoàng Thị Lan (2009), Ảnh hưởng của Phật giáo đối với lối sống của
người Việt Nam hiện nay, Đề tài Khoa học cấp Bộ, Viện Chủ nghĩa Xã hội
Khoa học, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội
[11]. Công trình trên cơ sở khái quát về Phật giáo và đặc điểm Phật giáo Việt
Nam đã phân tích những ảnh hưởng của Phật giáo đối với một số phương diện
của lối sống người Việt Nam hiện nay như trong cách thức lao động và tổ
chức sản xuất, trong phong tục tập quán, trong giao tiếp, ứng xử, trong đạo
đức và nhân cách của người Việt Nam. Từ đó tác giả cũng có những dự báo
về xu hướng vận động của Phật giáo và những vấn đề đặt ra từ ảnh hưởng của
Phật giáo đối với lối sống của người Việt Nam hiện nay.
Như vậy, có thể khẳng định rằng, những nghiên cứu liên quan đến Phật
giáo và ảnh hưởng của Phật giáo khá đa dạng và phong phú với nhiều công
trình của nhiều nhà lãnh đạo, quản lý, nhà khoa học thuộc các chuyên ngành

11
nghiên cứu dưới các góc độ khác nhau. Mỗi tác giả, mỗi công trình có đối
tượng và phạm vi nghiên cứu riêng, ở những quy mô và thời điểm khác nhau,
song đều có điểm chung khi khẳng định vị trí, vai trò của Phật giáo và ảnh
hưởng của nó ở Việt Nam. Do mục đích, đối tượng, phương pháp tiếp cận,
mục tiêu, nhiệm vụ, nội dung, thời gian nghiên cứu và khả năng của các tác
giả trong mỗi công trình khác nhau nên mặc dù đề tài luận văn có kế thừa kết
quả nghiên cứu của các tác giả đi trước, song hướng nghiên cứu của luận văn
là hoàn toàn độc lập, không trùng lặp với công trình khoa học nào đã được
công bố.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
* Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm rõ mộtsố vấn đề cơ bản về lý luận, thực tiễn, đề xuất một
số khuyến nghị nhằm phát huy ảnh hưởng tích cực, khắc phục ảnh hưởng tiêu
cực của Phật giáo đối với đời sống xã hội, con người Việt Nam.
* Nhiệm vụ nghiên cứu
- Luận giải quá trình hình thành, phát triển, nội dung tư tưởng của Phật
giáo.
- Làm rõ nộidung, phươngthức vànhữngảnh hưởng tíchcực,tiêucực của
Phật giáo đối với đời sống xã hội, con người Việt Nam
- Đề xuất một số khuyến nghị nhằm phát huy ảnh hưởng tích cực, khắc
phục ảnh hưởng tiêu cực của Phật giáo đối với đời sống xã hội, con người Việt
Nam.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu:
Ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sống xã hội, con người Việt Nam.
* Phạm vi nghiên cứu:

12
Phật giáo hàm chứa trong nó những tư tưởng rất rộng lớn về thế giới và
nhân sinh. Trong khuôn khổ của luận văn, tác giả tập trung nghiên cứu, giới
thiệu thế giới quan và nhân sinh quan Phật giáo, trong đó chứa đựng những
triết lý có ảnh hưởng đến đời sống xã hội, con người Việt Nam.
Về mặt thời gian, luận văn nghiên cứu ảnh hưởng chủ yếu của Phật
giáo đến một số phương diện thuộc đời sống xã hội, con người Việt Nam từ
khi đổi mới (từ năm 1986) đến nay.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
* Cơ sở lý luận
Tiểu luận được thực hiện dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và
Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam về vấn đề tôn giáo nói chung,
Phật giáo nói riêng.
* Phương pháp nghiên cứu
Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, luận văn vận
dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu; trong đó chú trọng sử dụng các
phươngpháp hệ thống - cấu trúc, lôgíc - lịch sử, phân tích - tổng hợp, so sánh,
nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn để thực hiện nội dung nghiên cứu.
6. Đóng góp của luận văn
Khái quát và hệ thống hóa quá trình hình thành, phát triển và những nội
dung tư tưởng cơ bản của Phật giáo.
Phân tích ảnh hưởng có tính 2 mặt của Phật giáo đối với đời sống xã
hội, con người Việt Nam.
Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm phát huy ảnh hưởng tích cực, hạn chế
ảnh hưởng tiêu cực của Phật giáo đối với đời sống xã hội, con người Việt
Nam.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
* Ý nghĩa lý luận

13
Luận văn góp phần vào việc nghiên cứu tư tưởng cơ bản của Phật giáo,
quá trình du nhập, phát triển của Phật giáo ở Việt Nam và ảnh hưởng của nó
đối với đời sống xã hội, con người Việt Nam hiện nay.
* Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc học tập, nghiên cứu về
lịch sử văn minh thế giới và cho những ai quan tâm đến các vấn đề về tôn
giáo, Phật giáo, về văn hóa Việt Nam.
8. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, tiểu luận
gồm có 02 chương:
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về Phật giáo
Chương 2: Ảnh hưởng của Phật giáo đối với đời sống xã hội, con người
Việt Nam.

14
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ PHẬT GIÁO
1.1. Khái quát quá trình ra đời, tồn tại và phát triển của Phật giáo
và sự du nhập của Phật giáo vào Việt Nam
1.1.1. Khái quátquá trình ra đời, tồn tại và phát triển của Phật giáo
1.1.2. Khái quát về sự du nhập của Phật giáo vào Việt Nam
1.2. Những tư tưởng cơ bản của Phật giáo
1.2.1. Thế giới quan Phật giáo
- Quan niệm của Phật giáo về thế giới
- Thuyết duyên khởi
- Thuyết vô thường
- Thuyết nhân quả
1.2.2. Nhân sinh quan Phật giáo
- Quan niệm về con người và đời người
- Nghiệp và luân hồi

15
Chương 2
ẢNH HƯỞNG CỦA PHẬT GIÁO ĐẾN ĐỜI SỐNG XÃ HỘI,
CON NGƯỜI VIỆT NAM
2.1. Nội dung, phương thức và những ảnh hưởng tích cực, tiêu cực
của Phật giáo đến đời sống xã hội, con người Việt Nam
2.1.1. Nội dung ảnh hưởng của Phật giáo đến đời sống xã hội, con
người Việt Nam
2.1.1.1. Ảnh hưởng của Phậtgiáo trong cách thức lao động sản xuất và
tổ chức cuộc sống của người Việt Nam
2.1.1.2. Ảnh hưởng của Phật giáo đối với văn hóa Việt Nam
2.1.1.3. Ảnh hưởng của Phật giáo đối với đạo đức, lối sống người dân
Việt Nam
2.1.1.4. Ảnh hưởng của Phật giáo đến phương thức ứng xử, triết lý
sống của người Việt Nam
2.1.2. Phương thức ảnh hưởng của Phật giáo đến đời sống xã hội,
con người Việt Nam
2.1.2.1. Ảnh hưởng của Phậtgiáo thông qua thiền định, tụng kinh, niệm
Phật
2.1.2.2. Ảnh hưởng của Phậtgiáo thông qua việc tự nghiên cứu, tư duy,
chiêm nghiệm giáo lý nhà Phật
2.1.2.3. Ảnh hưởng của Phậtgiáo thông qua giáodục Phậtgiáo (giảng
đạo, thuyết pháp, cáckhóa tu...), thông qua biên dịch, ấn tống xuất bản kinh
sách, ấn phẩm Phật giáo và các phương tiện truyền thông đại chúng
2.1.2.4. Ảnh hưởng của Phậtgiáo thông qua các hoạt động từ thiện xã
hội
2.1.3. Những ảnh hưởng tích cực, tiêu cực của Phật giáo đến đời
sống xã hội, con người Việt Nam
2.1.3.1. Những ảnh hưởng tích cực
Thứ nhất, Phật giáo tạo ra lối sống thiện trong đời sống tinh thần người

16
dân Việt Nam
Thứ hai, Phật giáo giúp người dân Việt Nam sống có đạo đức
Thứ ba, Phật giáo giúp người dân Việt Nam sống biết hy sinh vì mọi
người (vô ngã, vị tha)
Thứ tư, Phật giáo giúp con người sống hướng lương tâm, tâm hồn cao
đẹp
2.1.3.2. Những ảnh hưởng tiêu cực
Thứ nhất, Phật giáo chủ yếu chú trọng đến cái tâm ít quan tâm đến các
vấn đề kinh tế - xã hội, khoa học công nghệ.
Thứ hai, Phật giáo chú trọng đến cái khổ về tinh thần mà ít chú trọng
đến cái khổ về vật chất, sự phát triển của xã hội
Thứ ba, một số hình thức sinh hoạt Phật giáo làm biến tướng về thế giới
quan Phật giáo.
2.2. Những vấn đề đặt ra và một số khuyến nghị nhằm phát huy
ảnh hƣởng tích cực, hạn chế ảnh hưởng tiêu cực của Phật giáo đến đời
sống xã hội, con người Việt Nam
2.2.1. Những vấn đề đặt ra ảnh hưởng của Phật giáođến đời sống xã
hội, con người Việt Nam
Thứ nhất, sự khó khăn trong cuộc sống khiến cho một bộ phận người
dân tìm kiếm đến các loại hình mê tín, dị đoan
Thứ hai, sự khủng hoảng niềm tin và sự thiếu hụt những sinh hoạt văn
hóa truyền thống, nhất là tôn giáo tín ngưỡng
Thứ ba, trong chính trị, việc giải quyết vấn đề tôn giáo vẫn còn một số
hạn chế về nhận thức
2.2.2. Một số khuyến nghị nhằm phát huy ảnh hƣởng tích cực, hạn
chế ảnhhưởng tiêu cực của Phật giáođến đời sống xã hội, con người Việt
Nam
2.2.2.1. Đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chính trị,
giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính

17
sách của Đảng, Nhà nước cho các tầng lớp nhân dân
2.2.2.2. Không ngừng nâng caođời sống vật chấtvà tinh thần cho nhân
dân và đồng bào Phật tử nhằm xa rời mê tín dị đoan, tiếp nhận những tư
tưởng tích cực của Phật giáo.
2.2.2.3. Phát huy vai trò tích cực của các tổ chức Phật giáo, tổ chức
Phật tử trong đời sống xã hội
2.2.2.4. Nângcaohiệu quả tổ chức và quản lý đối với các hoạt động tín
ngưỡng, tôn giáo nói chung, Phật giáo nói riêng

18
KẾT LUẬN
Phật giáo là một trong những học thuyết triết học – tôn giáo lớn trên thế
giới với hệ thống giáo lý đồ sộ và số lượng Phật tử đông đảo được phân bố
rộng khắp ở nhiều nước trên thế giới. Trong quá trình phát triển của mình,
Phật giáo đã thâm nhập vào đời sống các dân tộc khác và tìm được cho mình
chỗ đứng nhất định trong đời sống tinh thần của các dân tộc. Khi vào Việt
Nam, Phật giáo đã hội nhập với văn hóa, tín ngưỡng Việt Nam để tìm phương
thức bén rễ lâu dài trên mảnh đất này. Thế giới quan và nhân sinh quan Phật
giáo là một hệ thống những triết lý sâu sắc, độc đáo và hấp dẫn con người qua
bao thế hệ. Phật giáo đã dung hợp cùng những giá trị truyền thống Việt Nam,
thể hiện được khát vọng sống thiện, yêu thương, nhân nghĩa và có hậu của
con người Việt Nam. Lối sống ấy đã hòa nhập vào nhịp sống của dân tộc và
đã có ảnh hưởng lên mọi bình diện của lối sống người Việt. Trải qua quá trình
hội nhập và phát triển, thông qua sự chọn lọc, tiếp thu của các thời đại, Phật
giáo Việt Nam không ngừng lớn mạnh và phát triển. Phật giáo đã ăn sâu bén
rễ vào trong lòng dân tộc, là mạch nguồn hòa chảy vào suối nguồn dân tộc.
Phật giáo đã có những ảnh hưởng không nhỏ tới lối sống người Việt
Nam trong lịch sử cũng như hiện nay. Nhìn chung, ảnh hưởng của Phật giáo
đều hướng con người làm thiện, tạo điều phúc để hưởng hạnh phúc mai sau.
Phật giáo đã góp phần hình thành ở người Việt Nam lối sống bình dị, chất
phác, thật thà, rất đỗi thủy chung, có nghĩa có tình, có trước có sau, hướng
con người vào thực hành cái thiện, tránh xa cái ác, đem lại sự thanh thản trong
tâm hồn mỗi con người. Bên cạnh đó, Phật giáo còn có một số ảnh hưởng tiêu
cực đến đời sống xã hội, con người Việt Nam.
Đểpháthuy ảnh hưởng tích cực, khắc phục ảnh hưởng tiêu cực của Phật
giáo hiện nay, phảitiến hành đổngbộ, tổng hợp các nội dung, biện pháp, nhưng
tuỳ tìnhhìnhcụ thể mà vận dụng môt cách linh hoạt, sáng tạo, đạt hiệu quả cao
nhất. Ngoài ra, cần phát huy tổng hợp các lực lượng cùng tiến hành, trong quá
trìnhtiến hành phảikhônkhéo, mềm dẻo, kiêntrì, tếnhị và thườngxuyên liên tục.

19
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thị Bảy (1997), Văn hóa Phật giáo và lối sống của người
Việt ở Hà Nội và châu thổ Bắc Bộ, Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội.
2. Nguyễn Duy Cần (1997), Phật học tinh hoa (Tái bản lần thứ nhất),
Nxb Thành phố Hồ Chí Minh, Thành phố Hồ Chí Minh.
3. Minh Chi (1995), Các vấn đề Phật học, Nxb Thành phố Hồ Chí
Minh, Thành phố Hồ Chí Minh.
4. Phạm Văn Dần (2007), Ảnh hưởng của Phật giáo đến đời sống tinh
thần nhân dân vùng đồng bằng Bắc Bộ hiện nay (Qua khảo sát một số tỉnh
trọng điểm), Đề tài cấp Bộ, Viện Nghiên cứu Tôn giáo và Tín ngưỡng, Học
viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
5. Đổng Văn Dinh (2005), Ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giảo đối vối
đời sống tinh thần ngườiChăm — Ninh Thuận hiện nay - Thực trạng và giải
pháp, Luận văn thạc sĩ, Học viện Chính trị Quốc gia Hổ Chí Minh, Hà Nội.
6. Nguyễn Đăng Duy (1999), Phật giáo với văn hóa Việt Nam, Nxb Hà
Nội.
7. K.Sri Dhamamananda (2001), người dịch Huyền Cương Lê Trọng
Cường, Đạo Phật vì cuộc sống con người, Nxb Tôn giáo, Hà Nội.
8. Nguyễn Hùng Hậu (2002), Đại cương triết học Phật giáo Việt Nam,
Nxb Khoa học Xã hội, Hà Nội.
9. Nguyễn Duy Hinh (2006), Triết học Phật giáo Việt Nam, Nxb Văn
hóa thông tin và Viện Văn hóa, Hà Nội.
10. Phan Văn Hùm (1943), Phật giáo Triết học, Nxb Tân Việt, Sài
Gòn.
11. Hoàng Thị Lan (2009), Ảnh hưởng của Phật giáo đối với lối sống
của người Việt Nam hiện nay, Đề tài Khoa học cấp Bộ, Viện Chủ nghĩa Xã
hội Khoa học, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, Hà
Nội.
12. Lê Văn Lợi (2008), Ảnh hưởng của văn hoa tôn giaotrong đời sống

20
tinh thần xã hội Việt Nam hiện nay ”, Luận văn thạc sĩ, Học viện chính tri
Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
13. Lê Đại Nghĩa (2001), Ảnh hưởng của tín ngưỡng tôn giáo đến đời
sống tinh thần của học viên ở đơn vị cơ sở trong Quân độinhân dân Việt Nam
hiện nay, Luận án tiến sĩ, Học viện Chính trị quân sự, Hà Nội.
14. O. Rozenberg (2007), người dịch Lê Đăng Doanh, Nguyễn Hùng
Hậu, Phật giáo những vấn đề triết học, Nxb Văn hóa thông tin, Hà Nội.
15. Lê Hữu Thọ (2003), Khắcphụcảnh hưởng tiêu cực của tín ngưỡng
tôn giáo đối vối chiến sĩ Quân khu 3 hiện nay, Luận văn thạc sĩ, Học viện
Chính trị quân sự, Hà Nội.
16. Nguyễn Tài Thư (1997), Ảnh hưởng của cảc hệ tư tưởng và tôn
giáo đối với con người Việt Nam hiện nay, Nxb. Chính trị quốc gia , Hà Nội.
17. Nguyễn Thị Toan (2006), Quan niệm về giải thoát trong Phật giáo
và ảnh hưởng của nó đối với đời sống người Việt Nam hiện nay, Luận án tiến
sĩ Triết học, Trường Đại học Khoa học xã hội nhân văn, Đại học Quốc gia Hà
Nội, Hà Nội.
18. Lê Hữu Tuấn (1999), Ảnh hưởng của những tư tưởng triết học Phật
giáo trong đời sống văn hóa tinh thần ở Việt Nam, Luận án tiến sĩ Triết học,
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
19. Vũ Minh Tuyên (2000), Điều kiện tồn tại của Phật giáo Việt Nam
hiện nay(qua một số tỉnh Đồng bằng Bắc Bộ), Luận án tiến sĩ Triết học, Học
viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội.
20. Walpola Rahula (1974), người dịch Thích Nữ Trí Hải, Tư tưởng
Phật học, Tu thư Đại học Vạn Hạnh, Tủ sách giáo khoa Phân khoa Khoa học
xã hội.

Khóa luận Ảnh hưởng của phật giáo đến đời sống xã hội, con người việt nam.docx

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (20)

Semelhante a Khóa luận Ảnh hưởng của phật giáo đến đời sống xã hội, con người việt nam.docx

Semelhante a Khóa luận Ảnh hưởng của phật giáo đến đời sống xã hội, con người việt nam.docx (20)

Mais de Nhận Làm Đề Tài Trọn Gói Zalo/Tele: 0917.193.864

Mais de Nhận Làm Đề Tài Trọn Gói Zalo/Tele: 0917.193.864 (20)

Último

Último (20)

Khóa luận Ảnh hưởng của phật giáo đến đời sống xã hội, con người việt nam.docx