1. unibertsoa eta lurra

5. MAILA Santillana. Gizarte zientziak (egokitzapena)
1 www.margarigela.blogspot.com
www.laguntza3ziklo.blogspot.com
UNIBERTSOA
Unibertsoaren osagaiak: ASTRO GUZTIAK (izarrak, planetak…) eta haien
arteko ESPAZIOA.
IZARRAK
Gasezko esfera haundi handiak dira.
Argia eta beroa ematen dute, bere barruan energia handia daukatelako.
Lurretik gero eta gertuago, orduan gero eta distiratsuago ikusten ditugu.
Eguzkia da Lurretik gertuen dagoen izarra.
LURRA ETA UNIBERTSOA
1

KONSTELAZIOAK
Izarren multzoak dira.
Zeruan, irudiak osatzen dituzte. Adibidez: Hartz Handia, Hartz Txikia, Orion
eta zodiakalak (Aries, Tauro…).
GALAXIAK:
Milaka edo miloika izarren multzoak, gas eta harrien zatiak dira.
LURRA daogen galaxia, ESNE BIDEA da.
Esne Bideak espiral forma du.
GALDERAK:
 Zer dira izarrak?
 Zer dira galaxiak?
 Zein da Lurra dagoen galaxia?

EGUZKI-SISTEMA
Eguzkiak eta haren inguruan biraka ari diren astroek, osatzen dute.
EGUZKIA:
 Eguzkia izar bat da. Argia eta beroa ematen du.
 LURRAk Eguzkiaren inguruan bira egiten du.
 Eguzkia Lurra baino handiagoa da.
 Eguzkiaren argia eta beroa Lurrean bizitzeko beharrezkoa.
PLANETAK ETA SATELITEAK:
Planetek izar baten inguruan bira, egiten dute. Ez dute argirik.
Eguzki- Sisteman, planetak Eguzkiaren inguruan biratzen dira.
Eguzki-sisteman zortzi planeta daude:
Merkurio, Artizarra, Lurra, Marte, Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno.

Ilargia
Sateliteak planeten inguruan biraka dabiltza.
Ez dute argirik eta ez dute berorik ematen.
Lurraren inguruan ILARGIA daukagu.
Jupiterren inguruan, aldiz, hirurogei (60) baino satelite gehiago biraka ari
dira.
PLANETA NANOAK:
Planetak baino askoz txikiagoak dira. Eguzkiaren inguruan biraka ari dira.
Ezagunena PLUTON da.

ZERUKO GORPUTZ TXIKIAK:
ASTEROIDEAK
Harri zatiak dira.
Forma irregularra dute.
Eguzkiaren inguruan biraka ibiltzen dira.
METEORITOAK
Zeruko gorputz arrokatsu txikiak dira. Asteroide txikiak dira.
Lurrera irits daitezke.
Lurreko atmosfera zeharkatzen dutenean, piztu egiten dira.
KOMETAK
Astro izoztuak dira.
Eguzkiaren inguruan biraka ibiltzen dira. Bide eliptikoa egiten dute.
Gasezko eta hautsezko isats handia sortzen dute.

JARDUERAK:
 Zerrendatu Eguzki-sistemaren planetak:
 Planetek eta sateliteek argia eta beroa ematen dute?
 Planeta nano baten izena ezagutzen duzu?
 Bilatu Halley kometaren irudi bat.
 Zure ustez zer gertatzen ari da?

LURRAREN HIGIDURAK (MUGIMENDUAK)
 LURRAREN ERROTAZIO-HIGIDURA
Lurrak bere ardatzaren inguruan bira egiten du.
Lurrak egun bat (24 ordu) behar du bira oso bat emateko.
Egunak eta gauak sortzen dira.
 LURRAREN TRANSLAZIO- HIGIDURA
Lurrak Eguzkiaren inguruan bira egiten du.
Urtebete (365 egun) behar du bira oso bat emateko.
Urtaroak sortzen dira: udaberria, uda, udazkena eta negua.
Ipar hemisferioan uda denean, Hego hemisferioan negua da, eta
alderantziz.
EGUNA
GAUA
24 ORDU

ILARGIAREN HIGIDURAK
Ilargiak bere ardatzaren inguruan bira egiten du.
28 egun behar ditu bira oso bat egiteko.
Ilargiak Lurraren inguruan biraka ibiltzen da.
Horretrako, 28 egun ere behar ditu buelta oso bat emateko.
 Ilargiaren aldiak:
365 egun
urtebete

JARDUERAK:
Zeintzuk dira Lurraren mugimenduak? Zenbat irauten dute?
Ilargiak, zeren inguruan biratzen du?
Lotu:
Ilgora - ilbehera - ilberria - ilbetea
Sailkatu planeten izenak Eguzkitik hurbilen dagoenetik hasi eta urrunen
dagoenaraino:
Saturno, Marte, Neptuno, Lurra, Jupiter, Mercurio, Urano eta Artizarra
Lotu:
Kometa Planeten inguruan jiraka dabilen zeruko gorputza.
Planeta Eguzkiaren inguruan jiraka dabil.
Izarra Izotz, hauts eta gasez osaturiko zeruko gorputza.
Satelitea Argia eta beroa ematen duen zeruko gorputza.

LURRAREN GERUZAK
LURRAREN GERUZAK
ATMOSFERA: Lurra
inguratzen duen gas-
geruza da.
Aire geruza da.
Hodeiak daude.
BIOSFERA: Lurreko izaki
bizidun guztien multzoa da.
HIDROSFERA: Ur-geruza
da. Gure planetan zatirik
handiena urez osatuta
dago (ur gazia, ozeanoak,
eta ur geza).
GEOSFERA: Planetaren
atal solidoa da. Harriz
osatuta dago.

GEOSFERA
Lurraren atal solidoa da, harriz eta mineralez osatuta dago.
Hiru geruza bereizten dira: lurrazala, mantua eta nukleoa
LURRAZALA: Kanpo geruza fina da.
Harriz osatuta dago.
MANTUA: Lurrazalaren
azpian dago.Harri
solidoek eta material
erdiurtuek osatzen dute.
NUKLEOA: Barru-barruko
geruza da. Materialak urtuta
daude, oso tenperaturak
altuak direlako.

LURRAZALA ALDATU EGITEN DA:
Lurrazala etengabe aldatzen da.
Aldaketa batzuk barrutik etortzen dira:
 Sumendi-erupzioak
 Lurrikarak
 Bilatu sumendi baten irudia:
Sumendietan gora ateratzen da
magma.
Lurrikarak: Lurraren gainazalean
bat-bateko mugimenduak dira.

HIGADURA, GARRAIOA ETA SEDIMENTAZIOA
Urak eta haizeak lurrazala aldatzen dute higaduraren, garraioaren eta
sedimentazioaren ondorioz.
Erosio (higadura)- adibideak:
erosioa

Garraoia:
Sedimentazioa:
Erosioa eta sedimentazioa:
EROSIOA
SEDIMENTAZIOA

JARDUERAK:
 Idatzi Lurreko geruzen izenak.
 Geosferaren geruzak idatzi:
 Izenak ipini:

 Taula osatu:
- Bere ardatzaren inguruan biratzen da. (2 aldiz)
- Egunak eta gauak
- Ilargiaren aldiak
- Eguzkiaren inguruan bira egiten du.
- Lurraren inguruan biraka egiten du.
- Urtaroak.
- 28 egun (2 aldiz)
Deskribapena Iraupena Ondorioak
Lurraren
errotazioa
Lurraren
translazioa
Ilargiaren
errotazioa
Ilargiaren
translazioa

 Zer esan nahi dute hitz hauek?
Lurrikara:
Sumendia:
Satelitea:
Kometa:
Konstelazioak:
 Zer dira izarrak?

 Planeten izenak kokatu:
 Idatzi sumendi baten atalak: tximinia, kraterra, konoa, magma

 Idatzi dagokion lekuan:
Sedimentazioa - higadura - garraioa
 Materialak pilatu egiten dira eta dunak sortzen dituzte:
 Haizeak materialak zatitzen (erauzten) ditu.
 Apurtu dituen materialak batetik bestera eramaten ditu haizeak.

1. unibertsoa eta lurra

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (20)

Destaque

Destaque (20)

Semelhante a 1. unibertsoa eta lurra

Semelhante a 1. unibertsoa eta lurra (20)

Mais de MargaGutierrez

Mais de MargaGutierrez (20)

1. unibertsoa eta lurra