Մխիթարյաններ և Սեբաստացիներ

1. Մխիթարյաննե
ր և
Սեբաստացինե
ր
Մանե Մկրտչյան 9-4
դասարան

2. Մխիթար Սեբաստացիի
Մխիթար Սեբաստացին սովորել է Սեբաստիայի Սբ Նշան, ապա՝ Էջմիածնի,
Սևանի, Կարինի վանքերում: 1693 թ-ին մեկնել է Բերիա , որտեղ ծանոթացել է
կաթոլիկ միսիոներների հետ: 1696 թ-ին ձեռնադրվել է կուսակրոն քահանա,
1699 թ-ին՝ վարդապետ: 1701 թ-ին Կոստանդնուպոլսում հիմնադրել է
միաբանություն: 1705 թ-ին Հռոմի իշխանություններից ձեռք բերելով վանք
հիմնելու համաձայնություն՝ 1706 թ-ին Վենետիկին ենթակա Հունաստանի
Մեթոն բերդաքաղաքում ձեռնամուխ է եղել վանքի կառուցմանը: 1712 թ-ին
Հռոմի պապը Սեբաստացուն շնորհել է աբբահոր կոչում: Խուսափելով
թուրքական հարձակումներից՝ 1715 թ-ին միաբանությունը տեղափոխվել է
Վենետիկ: 1717 թ-ին Վենետիկի Ծերակույտը հրովարտակով Սբ Ղազար
կղզին շնորհել է միաբանությանը: Այստեղ Սեբաստացին կառուցել է եկեղեցի,
բացել դպրոց, պատրաստել է միաբան-գործիչներ: Սբ Ղազարում նա զբաղվել
է մատենագիտական աշխատանքով, ղեկավարել իր սաների բանասիրական
հետազոտական աշխատանքները, կատարել թարգմանություններ,
հրատարակել գրքեր: Սեբաստացու մահվանից հետո միաբանությունը, ի
պատիվ նրա, կոչվել է Մխիթարյան: Դեռևս կենդանության օրոք նրան մեծարել
են Երկրորդ Լուսավորիչ ազգիս, Երկրորդ Մեսրոպ և այլ պատվանուններով:

3. Մխիթարյան միաբանություն
Վատիկանի աջակցությունն ապահովելու նպատակով
սկզբնական շրջանում թարգմանել ու հրատարակել են
կաթոլիկական գրականություն: Զուգահեռաբար
նախապատրաստել և տպագրել են հայագիտական
աշխատություններ՝ հայ պատմիչների երկերի քննական
բնագրեր, գրաբարի քերականությանը նվիրված
ուսումնասիրություններ, արժեքավոր բառգրքեր,
դասագրքեր, գեղարվեստական գրականություն:
Մխիթարյան միաբանությունը հոգևոր,
ուսումնակրթական, գիտական և մշակութային
կազմակերպություն է: Հիմնադրել է Մխիթար
Սեբաստացին 1701 թ-ին, Կոստանդնուպոլսում: 1717
թ-ին միաբանությունը հաստատվել է Վենետիկի
մերձակա Սբ Ղազար կղզում. Մխիթարյան է կոչվել
Սեբաստացու մահվանից հետո:

4. Հատկապես մեծարժեք են Մխիթար Սեբաստացու «Բառգիրք հայկազյան լեզվի» ,
Միքայել Չամչյանի «Պատմություն Հայոց» , Ստեփանոս Ագոնցի և Ղուկաս
Ինճիճյանի «Աշխարհագրություն չորից մասանց աշխարհի», Մկրտիչ Ավգերյանի
«Լիակատար վարք և վկայաբանություն սրբոց...» , Հարություն Ավգերյանի
«Բառարան անգղիերեն և հայերեն» ( ու «Բառարան հայերեն և անգղիական»
,Գաբրիել Ավետիքյանի, Խաչատուր Սյուրմելյանի և Մկրտիչ Ավգերյանի «Նոր
բառգիրք հայկազյան լեզվի» , Գաբրիել Այվազովսկու «Համառոտ պատմություն
Ռուսաց» և «Պատմություն օսմանյան պետության» , Հովսեփ Գաթըրճյանի
«Տիեզերական պատմություն...» , Ղևոնդ Ալիշանի «Քաղաքական
աշխարհագրություն» , «Շիրակ», «Սիսուան» , «Այրարատ» , «Սիսական» ,
Ղևոնդ Հովնանյանի «Պատմություն քաղաքակրթության...» , Գարեգին
Զարբհանալյանի «Պատմություն հայերեն դպրությանց» , Արսեն Այտընյանի
«Քննական քերականություն աշխարհաբար կամ արդի հայերեն լեզվի» , Սերովբե
Տերվիշյանի «Հնդեվրոպական նախալեզու» և այլ աշխատություններ,
«Մատենագիրք նախնյաց», «Ընտիր մատենագիրք», «Սոփերք հայկական»
մատենաշարերը:

5. Մխիթար Սեբաստացի
«Բառգիրք հայկազյան
լեզվի»
Հայ հին մատենագրության՝ իր ժամանակին
հայտնի ձեռագիր ու տպագիր
հուշարձանների լիակատար բառագանձն
ամփոփող, իր դարաշրջանի համար
գիտական աﬔնաբարձր մակարդակով
կազմվաձ բառարանն է դա, որ անա140
տարի շարունակ եղել է հայագիաությամբ
զբաղվողների ուղեցույցն ու ուսուցիչը՝
գրաբար լեզվի իմացության, հայոց լեզվի
բառագիտական հետազոտությունների և,
առհասարակ, հայագիտական
ուսուﬓասիրությունների մարզում։
«Հայկազյան բառարանի» կազմությունը
հիսուն տարիների ընթացքում բառարանի
երեք հեղինակները՝ Գաբրիել Ավետիքյանը,
Խաչատուր Սյուրﬔլյանը , Մկրտիչ
Ավգերյանը։Բաղկացած Էր 12 ձեռագիր
հատորներից (109 հազար բառ) ։

6. Մշխթար Սեբաստացի Դպրոց
Այս լինքերով կարող եք մանրամասն իմանալ Մխիթար Սեբաստացի դպրոցի
մասին։https://ashotbleyan.mskh.am/archives/3329,
https://nunemovsisyanblog.wordpress.com/2017/11/12/%D5%B4%D5%AD%D5%AB%D5%A9%D5%A1%
D6%80-%D5%BD%D5%A5%D5%A2%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB-
%D5%AF%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80-
%D5%AB%D5%B6%D5%B9%D5%BA/

7. Աղբյուրներ՝https://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1334
https://www.academia.edu/4353333/%D4%B5%D5%90%D4%BF%D5%88%D5%92
_%D4%B2%D4%B1%D5%8C_%D5%80%D4%B1%D5%85%D4%BF%D4%B1%D4%
B6%D5%85%D4%B1%D5%86_%D4%B2%D4%B1%D5%8C%D4%B1%D5%90%D4
%B1%D5%86%D4%BB_%D5%84%D4%B1%D5%8D%D4%BB%D5%86_CONCERNI
NG_THE_OLD_ARMENIAN_DICTIONARY_OF_MEKHITAR_OF_SEBASTE_%D0%9E
https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%AD%D5%AB%D5%A9%D5%A1%D6%
80_%D5%8D%D5%A5%D5%A2%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5
%AB
http://www.magaghat.am/2015/04/%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%A3
%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6
-
%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B5%D5%A1%D5%B
6-%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6/
https://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1374