Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN THỊ HIỆP
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC
TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN Ở VIỆT NAM
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG
HÀ NỘI

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA
NGUYỄN THỊ HIỆP
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG
Mã số : 60 34 04 03
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. BÙI QUANG TUẤN
HÀ NỘI

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết
quả trong luận văn này là trung thực.
Tác giả
Nguyễn Thị Hiệp

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và thực hiện đề tài này, tôi đã nhận được sự
giúp đỡ tận tình của các Thầy, Cô tại Học viện Hành chính Quốc gia và của
các đồng chí cán bộ Bộ Tài nguyên và Môi trường nói chung, Tổng cục Địa
chất và Khoáng sản Việt Nam nói riêng.
Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới các thầy, cô, các đồng chí
lãnh đạo và bạn bè đồng nghiệp đã dành sự quan tâm giúp đỡ tận tình trong
suốt 02 năm qua.
Đặc biệt trân trọng cảm ơn sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Bùi
Quang Tuấn đã tận tình hình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình hoàn
thành luận văn này.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 06 tháng 6 năm 2017
Tác giả
Nguyễn Thị Hiệp

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
KT TNKS : Khai thác tài nguyên khoáng sản
KT-XH : Kinh tế - xã hội
QLNN Quản lý nhà nước
QPPL : Quy phạm pháp luật
TNKS : Tài nguyên khoáng sản
UBND : Ủy ban nhân dân

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài............................................................. 1
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ....................................... 3
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn................................................ 5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ............................................... 6
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn .................... 6
6. Ý nghĩa của luận văn..................................................................................................... 7
7. Kết cấu của luận văn..................................................................................................... 7
Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI KHAI
THÁC TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN........................................................... 8
1.1. Tài nguyên khoáng sản.................................................................................................... 8
1.1.1. Các khái niệm ........................................................................................................... 8
1.1.2. Những đặc điểm của tài nguyên khoáng sản............................................... 9
1.1.3. Quyền sở hữu về tài nguyên khoáng sản ....................................................12
1.1.4. Vai trò của khai thác tài nguyên khoáng sản đối với phát triển
kinh tế - xã hội 14
1.2. Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản...............................16
1.2.1. Khái niệm quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản .16
1.2.2. Sự cần thiết phải quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên
khoáng sản 17
1.2.3. Yêu cầu và nguyên tắc quản lý nhà nước đối với khai thác tài
nguyên khoáng sản 17
1.2.4. Nội dung quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản...18
1.2.5. Phương pháp quản lý nhà nước đối với khai thác tài nguyên
khoáng sản 21
1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về khai thác tài
nguyên khoáng sản..........................................................................................................23
1.3.1. Các yếu tố khách quan......................................................................................24
1.3.2. Các yếu tố chủ quan...........................................................................................26
1.4. Kinh nghiệm quốc tế về quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản.......27

Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC TÀI
NGUYÊN KHOÁNG SẢN Ở VIỆT NAM 38
2.1. Tổng quát về hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản.........................38
2.2. Tình hình thực hiện quản lý nhà nước đối với hoạt động khai
thác tài nguyên khoáng sản........................................................................................42
2.3. Đánh giá hoạt động quản lý nhà nước đối với khai thác tài
2.3.1. Những kết quả đạt được......................................................................................56
2.3.2. Những hạn chế trong quản lý nhà nước về khai thác tài
nguyên khoáng sản 58
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế....................................................................65
Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ
NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC TÀI NGUYÊN KHOÁNG SẢN
VIỆT NAM 73
3.1. Bối cảnh sắp tới..................................................................................................................73
3.2. Quan điểm, mục tiêu.......................................................................................................74
3.2.1. Các quan điểm cơ bản.........................................................................................75
3.2.2. Các mục tiêu ...........................................................................................................76
3.2.3. Mục tiêu cụ thể ......................................................................................................77
3.2.4. Yêu cầu công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực khai thác
khoáng sản trong điều kiện hiện nay 78
3.3. Các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về khai thác tài
3.3.1. Nhóm giải pháp về thể chế chính sách........................................................79
3.3.2. Nhóm giải pháp về tổ chức thực hiện..........................................................81
3.3.3. Nhóm giải pháp về nguồn lực .........................................................................83
3.3.4. Tham gia sáng kiến minh bạch công nghiệp khai thác khoáng
sản (gọi tắt là EITI) 84
3.3.5. Giải pháp khác .......................................................................................................86
KẾT LUẬN.......................................................................................................................................88
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................90

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài
Theo quy định tại Điều 53 Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam, tài nguyên khoáng sản là “tài sản công” thuộc sở hữu
toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Tài nguyên
khoáng sản là tài sản hữu hình và là một nguồn lực quan trọng để phát triển
kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Với tư cách là đại diện chủ sở hữu, Nhà nước
phải tổ chức quản lý, bảo vệ, khai thác, sử dụng có hiệu quả khoáng sản để
phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong từng thời kỳ.
Việt Nam có nguồn tài nguyên khoáng sản khá phong phú, đa dạng với
trên 5.000 mỏ và điểm quặng của hơn 60 loại khoáng sản khác nhau. Trong đó
có một số loại khoáng sản được dự báo có trữ lượng lớn như bôxít, titan, đá
nguyên liệu xi măng v.v... Tuy nhiên, khoáng sản là hữu hạn, hầu hết không tái
tạo, chính vì vậy việc khai thác, chế biến, sử dụng khoáng sản phải tiết kiệm,
có hiệu quả nhằm phát huy tối đa nguồn lực này cho mục tiêu phát triển trước
mắt cũng như lâu dài.
Công tác quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoán sản đã đạt
được một số kết quả đáng kể trong thời gian qua. Tuy nhiên, thực tế cho thấy
vẫn còn khá nhiều tồn tại hạn chế, bất cập trong công tác này. Hệ thống văn
bản quy phạm pháp luật về khoáng sản cơ bản đã khá đầy đủ nhưng còn nhiều
khó khăn, vướng mắc khi thực hiện; hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước về
khoáng sản từ Trung ương đến địa phương chưa hoàn thiện, hoạt động hiệu
quả chưa cao, lực lượng cán bộ làm công tác QLNN về khoáng sản chưa đáp
ứng được về số lượng và yêu cầu chuyên môn; thông tin, số liệu cơ bản về
nguồn lực khoáng sản chưa được quản lý tốt, chặt chẽ, nhất là đối với thông
tin, số liệu kiểm kê trữ lượng, sản lượng khai thác thực tế, tổn thất khoáng sản

2
thực tế..., các tổ chức, cá nhân tham gia khai thác khoáng sản chưa nhận thức
đầy đủ và chưa thực hiện tốt trách nhiệm của mình trong hoạt động quản lý tài
nguyên khoáng sản.
Ngoài ra khai thác khoáng sản còn phải đối mặt với nhiều thách thức về
kinh tế xã hội của cộng đồng dân cư vùng khai khoáng, trong quá trình khai
thác vẫn còn tình trạng doanh nghiệp khai báo trữ lượng không trung thực;
khai thác tài nguyên khoáng sản một cách bừa bãi, thất thoát, gây ô nhiễm môi
trường, cạn kiệt nhanh chóng tài nguyên khoáng sản, tình trạng khai thác
khoáng sản không có giấy phép gia tăng gây bức xúc trong dư luận xã hội...
Sản phẩm khai thác chế biến khoáng sản ở Việt Nam phần lớn mới dừng
lại ở sản phẩm thô chủ yếu để xuất khẩu, giá trị và hiệu quả sử dụng thấp, chưa
tương xứng với giá trị tài nguyên của khoáng sản khai thác nếu được đầu tư
chế biến sâu hơn. Hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản luôn đi liền với
các tác nhân gây tác hại và ô nhiễm đến môi trường ở các mức độ khác nhau
như làm xuất hiện khối lượng chất thải lớn, trong đó có một số chất thải nguy
hiểm; gây ô nhiễm không khí và nguồn nước; phá vỡ chu kỳ thủy văn; làm mất
đa dạng sinh học; tàn phá rừng; làm sa mạc hóa và nghèo hóa vùng đất, phá
hoại cảnh quan thiên nhiên, di tích lịch sử, văn hóa….nảy sinh
các mâu thuẫn và xung đột xã hội như: tranh chấp tài nguyên; tranh chấp về đất
đai, đền bù….
Để đảm bảo phát triển bền vững, Việt Nam cần có những chính sách
quản lý nhà nước để điều chỉnh hợp lý về khung pháp lý cũng như tổ chức
quản lý ngành khai khoáng theo hướng sử dụng tài nguyên khoáng sản hợp lý,
tiết kiệm, hiệu quả, hài hòa các lợi ích, vần đề môi trường, giải quyết mâu
thuẫn giữa nhu cầu phát triển và bảo vệ môi trường. Chính vì vậy tác giả luận
văn đã lựa chọn vấn đề “Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản
ở Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu.

3
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Quản lý nhà nước nói chung và QLNN về khai thác tài nguyên khoáng
sản là một trong những vấn đề đã thu hút được sự quan tâm của nhiều tác giả,
với nhiều công trình đề cập đến ở nhiều khía cạnh, nội dung khác nhau được
nghiên cứu dưới dạng chuyên đề, báo cáo được đăng tải trên các báo, tạp chí và
một số công trình nghiên cứu khác như luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ...
- Cuốn “Bàn về chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam
trong thời kỳ mới” (Bộ Kế hoạch và Đầu tư, 2007) với mục đích phát huy vai
trò của nhà nước trong việc thực hiện các chính sách phát triển kinh tế- xã hội.
Trong đó, các chuyên gia nhấn mạnh: nhà nước cần xây dựng được hệ thống
pháp luật rõ ràng, tạo môi trường pháp lý thuận lợi và bình đẳng cho các chủ
thể, các thành phần kinh tế hoạt động. Việc lựa chọn các chính sách khác nhau
và mang đến hiệu quả kinh tế-xã hội khác nhau là do năng lực của các thể chế
chính trị quyết định. Tuy nhiên, vai trò của nhà nước là phải tạo ra môi trường
dân chủ trong quá trình lựa chọn, hoạch định và thực hiện các chính sách.
- Luận án tiến sĩ kinh tế (của tác giả Trần Anh Tài, 1996) “Vai trò quản
lý của nhà nước trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường ở Việt
Nam” tác giả đã phân tích tính đặc thù chuyển sang nền kinh tế thị trường ở
Việt Nam. Luận án đã đi sâu nghiên cứu vai trò của nhà nước trong việc tạo lập
cơ chế quản lý, ổn định và tăng trưởng kinh tế, xây dựng kết cấu hạ tầng kỹ
thuật và để xuất mộ số giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước
trong qua trình hình thành và phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam.
- Đề tài “Nghiên cứu cơ sở khoa học và thực tiễn đề xuất cơ chế nâng
cao hiệu quả quản trị tài nguyên khoảng sản” (2014) của Tổng cục Địa chất và
Khoáng sản Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường. Nhóm tác giả đã tiến
hành nghiên cứu, khảo sát thực tế đi sâu đánh giá tình hình thực hiện công tác
quản trị tài nguyên khoáng sản trong thời gian qua để làm rõ những

4
mặt được, những mặt còn tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của tồn tại, hạn chế.
Làm rõ các quy định của pháp luật về khoáng sản liên quan đến công tác “quản
trị TNKS”; phân tích những nội dung cần hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả
“quản trị TNKS”. Từ đó đề xuất cơ chế hợp lý, hiệu quả hơn để quản trị tốt
hơn TNKS của Việt Nam trong thời gian tới.
- Báo cáo nghiên cứu “Thực trạng và cơ hội nâng cao hiệu quả quản lý
nguồn thu từ khai thác khoáng sản tại Việt Nam (2015) của nhóm tác giả: TS.
Lê Quang Thuận, PGS. TS. Lê Xuân Trường và Th.S Trần Thanh Thủ thuộc
Trung tâm Con người và Thiên Nhiên. Nghiên cứu được thực hiện dựa trên
việc rà soát các chính sách thu hiện hành, đánh giá công tác quản lý thu liên
quan đến lĩnh vực tài nguyên tại Việt Nam và nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế
nhằm làm rõ những mặt tích cực và hạn chế trong việc quản lý thu ở Việt Nam.
Trên cơ sở đó, nghiên cứu đề xuất, kiến nghị hoàn thiện chính sách thu và công
tác quản lý thu theo hướng khuyến khích khai thác tài nguyên tiết kiệm, đồng
thời đảm bảo huy động và sử dụng hiệu quả nguồn thu từ khai thác tài nguyên,
phục vụ mục tiêu phát triển bền vững của quốc gia. Báo cáo đã đi sâu nghiên
cứu các vấn đề về hệ thống chính sách thu đặc thù cho lĩnh vực khai thác
khoáng sản ở Việt Nam có những điểm gì khác biệt so với một số quốc gia
trong khu vực. Đánh giá sự phù hợp về mức thu các khoản đóng góp trong lĩnh
vực khai thác khoáng sản theo quy định chính sách của Việt Nam và hiệu quả
thu ngân sách từ khai thác khoáng sản ở Việt Nam. Các lỗ hổng trong chính
sách hoặc công tác quản lý thu. Ngân sách từ khai thác tài nguyên đã được
quản lý và sử dụng như thế nào và từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng hiệu
quả thu và quản lý ngân sách từ khai thác tài nguyên.
- Báo cáo kết quả rà soát hành lang pháp lý về tính minh bạch trong
hoạt động khai thác khoáng sản ở Việt Nam (2013) của Tiến sĩ Lại Hồng
Thanh, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi

5
trường. Trên cơ sở rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật của Việt Nam
về khoáng sản (Luật Khoáng sản và các văn bản có liên quan) từ khâu điều tra
cơ bản đến thăm dò và đặc biệt là khai thác khoáng sản. Trên cơ sở đó, đề xuất
những nội dung cơ bản cần bổ sung, điều chỉnh, quy định mới trong quá trình
hoàn thiện pháp luật về khoáng sản trong thời gian tới.
Mặc dù, các công trình đã đề cập đến những khía cạnh nhất định của
quản lý nhà nước về lĩnh vực khoáng sản và khai thác tài nguyên khoáng sản.
Có thể khẳng định rằng, cho đến thời điểm này chưa có nhiều công trình đề cập
làm rõ đến vấn đề “Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản
ở Việt Nam” một cách hệ thống từ góc độ của quản lý công. Do đó, các đề
xuất giải pháp chưa giải quyết hết được các vấn đề hạn chế, tồn tại hiện nay. Vì
thế, tác giả luận văn chọn đề tài “Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên
khoáng sản ở Việt Nam” với góc độ tiếp cận riêng và không bị trùng lặp với
các công trình đã công bố.
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
3.1. Mục tiêu nghiên cứu
Trên cơ sở xem xét thực trạng QLNN về tài nguyên khoáng sản trong
giai đoạn vừa qua, luận văn đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác
quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nghiên cứu nói trên, đề tài xác định các nhiệm vụ
nghiên cứu cần phải thực hiện là:
- Hệ thống hóa và làm rõ một số vấn đề chung về quản lý nhà nước đối
với khai thác tài nguyên khoáng sản.
- Làm rõ thực trạng quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng
sản ở Việt Nam giai đoạn từ năm 2002-2016, chỉ ra những hạn chế và nguyên
nhân của hạn chế.

6
- Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về khai
thác tài nguyên khoáng.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là quản lý nhà nước về khai thác tài
nguyên khoáng sản ở Việt Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian: trong phạm vi toàn quốc;
- Về thời gian: chủ yếu số liệu nghiên cứu giai đoạn từ năm 2002 đến
năm 2016
- Về nội dung: Luận văn tập trung phân tích việc tổ chức thực hiện các
nội dung QLNN thuộc chức năng, nhiệm vụ của các chủ thể QLNN là các cơ
quan nhà nước (Chính phủ, các Bộ, UBND các cấp, các sở , phòng, ban) đối
với các đối tượng quản lý (người dân, doanh nghiệp, cộng đồng, các loại hình
tổ chức khác và cả xã hội) trong hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
5.1. Phương pháp luận
Luận văn được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật biện
chứng và duy vật lịch sử để xem xét vấn đề quản lý nhà nước đối với tài
nguyên khoáng sản nói chung và khai thác tài nguyên khoáng sản nói riêng.
5.2. Nguồn số liệu
Tác giả đã sử dụng nguồn số liệu thứ cấp, từ các kết quả khảo sát, báo cáo
của Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường.
5.3. Phương pháp xử lý số liệu
Tác giả đã sử dụng các phương pháp xử lý số liệu cụ thể như sau:
- Nghiên cứu tài liệu thứ cấp: Thông qua phân tích các tài liệu chính
thức và không chính thức, từ các tài liệu được công bố, các báo cáo, thống kê

7
của Tổng Cục Tổng cục Địa chất Khoáng sản Việt Nam, Bộ Tài nguyên và
Môi trường, các bài viết trên các báo, tạp chí chuyên ngành và một số trang
Website... có liên quan tới vấn đề QLNN về khai thác tài nguyên khoáng sản;
- Phân tích, thống kê,: tác giả đã tiến hành thống kê số liệu, văn bản liên
quan về hoạt động khoáng sản và QLNN về khai thác tài nguyên khoáng sản của
Chính phủ, Bộ Tài nguyên Môi trường, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt
Nam và một số bài viết, báo cáo khoa học khác. Từ đó phân tích thực trạng QLNN
đối với lĩnh vực khai thác tài nguyên khoáng sản trong phạm vi toàn quốc.
- So sánh, tổng hợp: tác giả so sánh các thông tin, số liệu liên quan tới
vấn đề nghiên cứu để thấy được sự thay đổi trong công tác QLNN về khai thác
tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam trong thời gian qua.
6. Ý nghĩa của luận văn
Luận văn này có ý nghĩa thực tiễn ở chỗ, luận văn đã đánh giá được hiện
trạng hoạt động quản lý nhà nước trong lĩnh vực khai thác tài nguyên khoáng
sản làm cơ sở cho việc đưa ra các giải pháp để góp phần hoàn thiện công tác
quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
chính của luận văn được kết cầu thành 03 chương như sau:
Chương 1. Cơ sở khoa học về quản lý nhà nước đối với khai thác tài
nguyên khoáng sản.
Chương 2. Thực trạng quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng
sản ở Việt Nam.
Chương 3. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về khai thác tài
nguyên khoáng sản Việt Nam.

8
Chương 2
THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ KHAI THÁC
2.1. Tổng quát về hoạt động khai thác tài nguyên khoáng sản
* Về loại hình khoáng sản được khai thác: Tính riêng các mỏ khoáng
sản do cơ quan Trung ương cấp giấy phép, đến ngày 31 tháng 12 năm 2008
hiện có khoảng 350 mỏ/khu vực mỏ thuộc 10/12 nhóm khoáng sản và 68 điểm
nước khoáng, nước nóng đang khai thác. Tính riêng cho khoáng sản rắn thì
nhóm khoáng sản vật liệu xây dựng (sét xi măng, đá vôi xi măng, đá ốp lát các
loại, đá phiến lợp, cát silic phụ gia xi măng, nguyên liệu phụ gia xi măng
v.v…) chiếm tỷ lệ 36,96 %. Nhóm khoáng sản nhiên liệu (than mỡ, than
antraxit) chiếm tỷ lệ 22,11 %. Nhóm khoáng sản nguyên liệu sứ, gốm, thủy
tinh, chịu lửa, bảo ôn (kaolin, fenspat, sét gốm sứ, sét chịu lửa, đôlômit,
quăczit, cát thủy tinh) chiếm tỷ lệ 15,84 %. Nhóm khoáng sản kim loại cơ bản
thông thường (thiếc, anitmon, đồng, chì - kẽm và nikel) chiếm tỷ lệ 4,29 %.
Nhóm khoáng sản sắt và hợp kim của sắt (sắt, mangan, crômit và wonfram)
chiếm tỷ lệ 5,61 %. Nhóm khoáng sản kim loại nhẹ (bauxit, ilmenit) chiếm tỷ
lệ 7,59 %. Nhóm khoáng sản nguyên liệu kỹ thuật (tacl, đá vôi trắng, các
khuôn đúc, sét bentonit) chiếm tỷ lệ 4,29 %. Nhóm khoáng sản quý hiếm (đá
quý, saphia) chiếm tỷ lệ 0,66 %. Nhóm khoáng sản hóa chất và phân bón
(apatit, fluorit, secpentin) chiếm tỷ lệ 1,65 % và nhóm khoáng sản kim loại quý
(vàng) chiếm 0,99 %.
Theo thống kê, đến tháng 6 năm 2009 có 3.882 giấy phép khai thác do
ủy ban nhân dân cấp tỉnh cho phép khai thác còn hiệu lực và đang thực hiện.
Trong đó có 82% là giấy phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng

39
thông thường, than bùn; 16% là giấy phép khai thác loại khoáng sản khác, giấy
phép khai thác tận thu thuộc các nhóm khoáng sản nêu trên.
* Về loại hình doanh nghiệp tham gia khai thác khoáng sản: Từ khi
Luật Khoáng sản ban hành đã có hầu hết các thành phần kinh tế như: doanh
nghiệp nhà nước, doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty
cổ phần, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, hợp tác xã v.v… tham gia
khai thác khoáng sản. Theo thống kê, số doanh nghiệp tham gia hoạt động
trong công nghiệp khai thác mỏ tăng nhanh từ 427 doanh nghiệp (năm 2000)
lên đến hơn 1.400 doanh nghiệp vào thời điểm hiện tại. Trong đó, các doanh
nghiệp khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường chiếm tới gần
1.200 doanh nghiệp với quy mô nhỏ và vừa.
Chỉ tính riêng các doanh nghiệp khai thác theo giấy phép do cơ quan
Trung ương cấp đã có khoảng 150 doanh nghiệp hoạt động trên địa bàn của 37
tỉnh, thành phố. Trong đó, số lượng các doanh nghiệp nhà nước có ưu thế tuyệt
đối, chiếm tỷ lệ 54,41 % (chưa kể công ty trách nhiệm hữu hạn Nhà nước một
thành viên, công ty cổ phần chuyển hóa từ doanh nghiệp nhà nước trước đây).
Số lượng các doanh nghiệp còn lại là: công ty cổ phần chiếm 22,79 %; doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chiếm tỷ lệ 8,82 %; công ty trách nhiệm hữu
hạn chiếm 5,88 %; công ty trách nhiệm hữu hạn Nhà nước một thành viên
chiếm 3,68 %; doanh nghiệp tư nhân chiếm 2,94 %; hợp tác xã và doanh
nghiệp đầu tư 100% vốn nước ngoài chiếm tỷ lệ rất khiêm tốn 1,47 % trong
tổng số các doanh nghiệp đang hoạt động.
Về số lượng các doanh nghiệp tham gia khai thác khoáng sản rắn ở quy
mô công nghiệp do cơ quan Trung ương cấp phép chiếm tỷ lệ không lớn,
khoảng 10% tổng số các doanh nghiệp đang hoạt động trong lĩnh vực khai thác
khoáng sản. Tuy nhiên, phần lớn là các doanh nghiệp lớn của Nhà nước, doanh
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và một số doanh nghiệp ngoài quốc

40
doanh quy mô lớn đầu tư thăm dò, khai thác loại khoáng sản cần vốn lớn, thiết
bị công nghệ hiện đại, có sự rủi ro cao hơn khi đầu tư cho loại hình khoáng sản
làm vật liệu xây dựng thông thường.
Theo thống kê, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tham gia chủ
yếu trong lĩnh vực khai thác khoáng sản phục vụ công nghiệp sản xuất
xi măng (Công ty Xi măng Nghi Sơn, Công ty Xi măng Chinfon, Công ty Xi
măng Lusk Việt Nam, Công ty Xi măng Holcim… ), đá ốp lát (Công ty liên
doanh Latina An Giang), đá vôi trắng (Công ty Yabashi, Công ty liên doanh
cacbonat canxi YBB), nước khoáng (Công ty Lavie), vàng (Công ty trách
nhiệm hữu hạn vàng Bồng Miêu, Công ty trách nhiệm hữu hạn vàng Phước
Sơn), Niken (Công ty trách nhiệm hữu hạn Niken Bản Phúc), titan sa khoáng
(Công ty khoáng sản Bình Định Việt Nam - Malaysia), đá phiến lợp (Công ty
liên doanh đá phiến Lai Châu), quặng sắt (Công ty trách nhiệm hữu hạn
Khoáng sản và luyện kim Việt - Trung). Có một số doanh nghiệp có vốn đầu tư
nước ngoài do hoạt động không có hiệu quả phải giải thể, ngừng hoạt động
trước thời hạn từ những năm cuối thế kỷ 20 như: Xí nghiệp liên doanh vàng
Việt - Nga, Công ty liên doanh Đá quý Việt - Thái, Công ty khai thác chế biến
titan Austinh Hà Tĩnh, Công ty trách nhiệm hữu hạn khai thác đá ốp lát Halim
(100% vốn nước ngoài).
Về quy mô các mỏ khoáng sản được khai thác. Mặc dù phong phú về
chủng loại và nhiều về số lượng nhưng phần lớn các mỏ, điểm mỏ khoáng sản
đã được phát hiện ở Việt Nam chủ yếu là các mỏ nhỏ và vừa. Mặt khác, do hạn
chế về vốn đầu tư, công nghệ khai thác nên các mỏ đang khai thác chủ yếu có
quy mô mỏ nhỏ, hoặc một số mỏ lớn được chia thành nhiều khu vực để khai
thác với quy mô nhỏ hơn. Các mỏ khai thác có công suất lớn tập trung vào một
số loại khoáng sản như: than (có 05 mỏ lộ thiên công suất 2÷3 triệu tấn than
nguyên khai/năm, 08 mỏ than hầm lò công suất từ 0,9÷1,5 triệu tấn

41
than nguyên khai/năm); đá vôi nguyên liệu xi măng (có 15 mỏ khai thác với
công suất từ 1,5÷3,0 triệu tấn đá nguyên khai/năm); apatit (trên 500.000 tấn
quặng/năm); đồng (công suất trên 1 triệu tấn quặng nguyên khai/năm), số mỏ
công suất trung bình (> 400.000 tấn/năm đối với than, sét nguyên liệu xi măng,
ilmenit) chiếm tỷ lệ không lớn, còn lại là các mỏ khoáng sản khai thác ở quy
mô nhỏ.
Xét về giá trị tuyệt đối thì các mỏ khoáng sản rắn ở quy mô công nghiệp
có số lượng không nhiều so với các mỏ khoáng sản khác, nhất là khoáng sản
làm vật liệu xây dựng thông thường (đá, cát xây dựng, sét gạch ngói v.v…) và
chỉ chiếm trên 10% tổng số các mỏ khoáng sản đang hoạt động trên phạm vi cả
nước. Tuy nhiên, các mỏ khoáng sản rắn lại chiếm ưu thế về giá trị tổng sản
lượng toàn ngành công nghiệp khai thác mỏ (trừ dầu khí), giải quyết được số
lượng lớn lao động (chỉ tính riêng ngành khai thác than thì giá trị tổng sản
lượng đã chiếm khoảng 60% tổng giá trị sản lượng toàn ngành khai khoáng và
giải quyết công ăn việc làm cho khoảng 100.000 lao động thường xuyên).
Trong những năm gần đây, sản lượng khai thác một số loại khoáng sản
có mức tăng trưởng nhanh như than, quặng sắt, titan sa khoáng, chì - kẽm,
apatit, nước khoáng, đá vôi, đá sét sản xuất xi măng và đá làm vật liệu xây
dựng thông thường. Sản phẩm của ngành khai khoáng đã đóng góp đáng kể
vào sự phát triển ngành công nghiệp trong thời gian qua. Trong nước đã hình
thành được một số Tập đoàn kinh tế mạnh, một số doanh nghiệp nhà nước có
vai trò chủ đạo, chiếm tỷ trọng lớn trong ngành khai thác khoáng sản như: Tập
đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam, Tổng công ty Thép Việt
Nam, Tổng công ty công nghiệp xi măng Việt Nam. Một số doanh nghiệp
trong nước đã ổn định và phát triển trong lĩnh vực khai khoáng như: Tổng

42
công ty Khoáng sản và Thương mại Hà Tĩnh, Công ty cổ phần đá Hóa An,
Công ty trách nhiệm hữu hạn 1 thành viên vật liệu xây dựng Biên Hòa, Công
ty cổ phần Khoáng sản Bình Định, v.v
2.2. Tình hình thực hiện quản lý nhà nước đối với hoạt động khai
thác tài nguyên khoáng sản
a) Hệ thống thể chế, chính sách liên quan đến quản lý nhà nước về
khai thác tài nguyên khoáng sản hiện nay
* Hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật
Luật Khoáng sản năm 1996 được ban hành, lần đầu tiên chúng ta đã có
văn bản luật - văn bản pháp lý cao nhất để quản lý tài nguyên khoáng sản và đã
đánh dấu một bước phát triển mới, quan trọng trong quản lý nhà nước về
khoáng sản. Từ khi Luật khoáng sản năm 1996 có hiệu lực từ tháng 9 năm
1996 đến nay về cơ bản thể chế quản lý khoáng sản đã được hoàn thiện, tạo
hành lang pháp lý quan trọng để quản lý, bảo vệ, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết
kiệm nguồn lực này để phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Theo đó, cùng với
Luật khoáng sản năm 2010 (thay thế Luật khoáng sản năm 1996 và Luật sửa
đổi, bổ sung một số điều Luật khoáng sản năm 2005); Thi hành Luật khoáng
sản và Luật bảo vệ môi trường đến nay, Chính phủ và các Bộ liên quan đã ban
hành 143 văn bản quy phạm pháp luật, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành văn
bản chỉ đạo điều hành quản lý, gồm: 02 Nghị quyết, 06 Nghị định của Chính
Phủ; 08 Chỉ thị, 05 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ; 120 văn bản Quyết
định, Thông tư, Thông tư liên tịch của các Bộ ngành; 32 văn bản QPPL về bảo
vệ môi trường trong khai thác khoáng sản (gồm: 01 Nghị quyết, 10 Nghị định
của Chính phủ; 02 Quyết định của Chính phủ, 19 Quyết định, Thông tư, Thông
tư liên tịch của các Bộ, ngành liên quan).
Luật khoáng sản năm 2010 đã được Quốc hội khóa XII thông qua tại kỳ
họp thứ tám vào ngày 17 tháng 11 năm 2010. Theo đó, hệ thống văn bản quản

43
lý đến nay cơ bản được hoàn thiện. Đến nay Chính phủ đã ban hành được 06
Nghị định hướng dẫn thi hành Luật khoáng sản; 03 Quyết định của Thủ tướng
Chính phủ; 20 Thông tư, Thông tư liên tịch hướng dẫn thi hành Luật khoáng
sản và các Nghị định của các Bộ Tài nguyên và Môi trường, Công Thương,
Xây dựng, Tài chính... và gần 10 văn bản khác liên quan đến lĩnh vực khoáng
sản ban hành trước ngày 01 tháng 07 năm 2011 đang còn hiệu lực đã tại nên
hành lang pháp lý khá đầy đủ trong công tác quản lý nhà nước về khoáng sản
nói chung và khai khác tài nguyên khoáng sản.
Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì dự thảo trình Quốc hội, Chính
phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành và ban hành, phối hợp ban hành theo thẩm
quyền 26 văn bản, trong đó có: 01 Luật của Quốc hội (Luật sửa đổi, bổ sung
một số điều của Luật Khoáng sản); 03 Nghị định của Chính phủ; 01 Quyết
định và 03 Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ; ban hành theo thẩm quyền 01
Thông tư, 11 Quyết định của Bộ trưởng và phối hợp ban hành 06 Thông tư liên
tịch liên quan đến quản lý nhà nước về khoáng sản.
* Hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên và
khoáng sản
Theo quy định của Luật Khoáng sản năm 2010: Hệ thống các cơ quan
chịu trách nhiệm quản lý nhà nước về khoáng sản bao gồm: Chính phủ, Bộ Tài
nguyên và Môi trường, bộ, cơ quan ngang bộ và Ủy ban nhân dân các cấp,
trách nhiệm của các cơ quan, cụ thể:
- Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về khoáng sản;
- Bộ Tài nguyên và Môi trường chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực
hiện quản lý nhà nước về khoáng sản trong phạm vi cả nước, có trách nhiệm:
+ Ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cơ quan nhà nước có thẩm
quyền ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về khoáng
sản; ban hành quy chuẩn kỹ thuật, định mức, đơn giá trong điều tra cơ bản địa
chất về khoáng sản, thăm dò khoáng sản;

44
+ Lập, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chiến lược khoáng sản; lập,
trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch khoáng sản theo phân công
của Chính phủ;
+ Khoanh định và công bố các khu vực khoáng sản theo thẩm quyền;
khoanh định và trình Thủ tướng Chính phủ quyết định khu vực không đấu giá
quyền khai thác khoáng sản theo thẩm quyền;
+ Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về khoáng sản; đào tạo,
bồi dưỡng nguồn nhân lực cho công tác điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản
và hoạt động khoáng sản;
+ Cấp, gia hạn, thu hồi Giấy phép thăm dò khoáng sản, Giấy phép khai
thác khoáng sản; chấp thuận trả lại Giấy phép thăm dò khoáng sản, Giấy phép
khai thác khoáng sản, trả lại một phần diện tích khu vực thăm dò, khai thác
khoáng sản; tổ chức đấu giá quyền khai thác khoáng sản thuộc thẩm quyền;
+ Hướng dẫn, tổ chức thực hiện việc đăng ký hoạt động điều tra cơ bản
địa chất về khoáng sản; thống kê, kiểm kê trữ lượng khoáng sản;
+ Tổng hợp kết quả điều tra cơ bản địa chất về khoáng sản, tình hình
hoạt động khoáng sản; quản lý thông tin, mẫu vật địa chất, khoáng sản;
+ Công bố, xuất bản các tài liệu, thông tin điều tra cơ bản địa chất về
khoáng sản;
+ Thường trực Hội đồng đánh giá trữ lượng khoáng sản quốc gia;
+ Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật về khoáng sản theo thẩm
quyền.
- Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng có trách nhiệm lập và trình phê duyệt
quy hoạch về khoáng sản theo phân công của Chính phủ (quy định tại Điều 8
Nghị định số 15/2012/NĐ-CP ngày 09 tháng 3 năm 2012 của Chính phủ quy
định chi tiết một số điều của Luật Khoáng sản); đồng thời phối hợp với Bộ Tài
nguyên và Môi trường trong quản lý nhà nước về khoáng sản.

45
+ Trách nhiệm chính của Bộ Công thương trong quản lý khoáng sản là
việc lập, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch khoáng sản (trừ quy
hoạch khoáng sản thuộc thẩm quyền lập của Bộ Xây dựng và Ủy ban nhân dân
cấp tỉnh); tổ chức, kiểm tra việc thực hiện quy hoạch khoáng sản và quy định
điều kiện xuất khẩu khoáng sản thuộc thẩm quyền; ban hành quy chuẩn kỹ
thuật trong khai thác, chế biến khoáng sản.
Khoản 2 Điều 15 Luật khoáng sản năm 2010 quy định, trong phạm vi
trách nhiệm của mình, sau khi quy hoạch khoáng sản thuộc thẩm quyền lập đã
được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, trong vòng 30 ngày Bộ Công thương
phải tổ chức công bố công khai quy hoạch khoáng sản.
+ Trách nhiệm của Bộ Xây dựng chủ trì lập, trình Thủ tướng Chính phủ
phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến, sử dụng khoáng sản làm vật
liệu xây dựng, nguyên liệu sản xuất xi măng; tổ chức thực hiện, kiểm tra thực
hiện quy hoạch sau khi được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; quy định điều
kiện xuất khẩu khoáng sản và ban hành quy chuẩn kỹ thuật trong khai thác, chế
biến khoáng sản thuộc thẩm quyền.
Tương tự như trên, trách nhiệm công bố công khai quy hoạch khoáng
sản thuộc thẩm quyền lập đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, trong vòng
30 ngày của Bộ Xây dựng cũng được quy định tại khoản 2 Điều 15 Luật
khoáng sản năm 2010.
- Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của
mình có trách nhiệm:
+ Ban hành theo thẩm quyền văn bản hướng dẫn thực hiện các quy định
của Nhà nước về quản lý, bảo vệ khoáng sản và quản lý hoạt động khoáng sản
tại địa phương;
+ Khoanh định và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt khu vực cấm
hoạt động khoáng sản, khu vực tạm thời cấm hoạt động khoáng sản; quyết định
khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản theo thẩm quyền;

46
+ Lập, trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt quy hoạch
thăm dò, khai thác, sử dụng khoáng sản của địa phương theo quy định của
Chính phủ;
+ Công nhận chỉ tiêu tính trữ lượng khoáng sản; phê duyệt trữ lượng
khoáng sản; thống kê, kiểm kê trữ lượng khoáng sản thuộc thẩm quyền cấp
giấy phép;
+ Cấp, gia hạn, thu hồi Giấy phép thăm dò khoáng sản, Giấy phép khai
thác khoáng sản, Giấy phép khai thác tận thu khoáng sản; chấp thuận trả lại Giấy
phép thăm dò khoáng sản, Giấy phép khai thác khoáng sản, Giấy phép khai thác
tận thu khoáng sản, trả lại một phần diện tích khu vực thăm dò, khai thác khoáng
sản; tổ chức đấu giá quyền khai thác khoáng sản thuộc thẩm quyền;
+ Giải quyết theo thẩm quyền việc cho thuê đất hoạt động khoáng sản,
sử dụng hạ tầng kỹ thuật và các vấn đề khác có liên quan cho tổ chức, cá nhân
được phép hoạt động khoáng sản tại địa phương theo quy định của pháp luật;
+ Thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường, khoáng sản chưa khai
thác, tài nguyên thiên nhiên khác theo quy định của pháp luật; bảo đảm an
ninh, trật tự an toàn xã hội tại khu vực có khoáng sản;
+ Báo cáo cơ quan quản lý nhà nước về khoáng sản ở Trung ương về
tình hình hoạt động khoáng sản trên địa bàn;
+ Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về khoáng sản;
quyền.
- Ủy ban nhân dân cấp huyện, Ủy ban nhân dân cấp xã trong phạm vi
nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm:
+ Giải quyết theo thẩm quyền cho thuê đất hoạt động khoáng sản, sử
dụng hạ tầng kỹ thuật và các vấn đề khác có liên quan cho tổ chức, cá nhân
được phép hoạt động khoáng sản tại địa phương theo quy định của pháp luật;

47
+ Thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường, khoáng sản chưa khai
thác, tài nguyên thiên nhiên khác theo quy định của pháp luật; bảo đảm an
ninh, trật tự an toàn xã hội tại khu vực có khoáng sản;
+ Báo cáo Ủy ban nhân dân cấp trên trực tiếp tình hình hoạt động
khoáng sản trên địa bàn;
+ Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về khoáng sản;
quyền.
Mô hình Quản lý nhà nước về khoáng sản
Chính phủ
Bộ Công Bộ Bộ Xây
thương TN&MT dựng
UBND
Tỉnh và TP
Vụ Công Tổng cục Vụ
nghiệp ĐC&KS VLXD
nặng
Sở Xây Sở Công Sở UBND
dựng thương TN&MT huyện, xã
Vụ
Địa Vụ KS Cục Cục
Phòng Phòng
chất KTĐCKS KS HĐ TNKS TNMT

48
b) Quản lý nhà nước đối với hoạt động khai thác tài nguyên khoáng
sản giai đoạn 2002-2016
* Công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về khoáng sản và
khai thác tài nguyên khoáng sản
Việc xây dựng và ban hành thể chế về quản lý tài nguyên khoáng sản là
nhiệm vụ, công việc hết sức quan trọng, là trách nhiệm của các chủ thể quản lý
nhà nước để quản trị có hiệu quả nguồn tài nguyên đặc biệt này. Do đó, công
tác này luôn được Nhà nước ta quan tâm, chỉ đạo thực hiện để ngày càng hoàn
thiện thể chế, chính sách pháp luật về khoáng sản.
Luật Khoáng sản năm 1996 được ban hành, lần đầu tiên chúng ta đã có
văn bản luật - văn bản pháp lý cao nhất để quản lý tài nguyên khoáng sản và đã
đánh dấu một bước phát triển mới, quan trọng trong quản lý nhà nước về
khoáng sản. Từ khi Luật khoáng sản năm 1996 có hiệu lực từ tháng 9 năm
1996 đến nay về cơ bản thể chế quản lý khoáng sản đã được hoàn thiện, tạo
hành lang pháp lý quan trọng để quản lý, bảo vệ, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết
kiệm nguồn lực này để phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Theo đó, cùng với
Luật khoáng sản năm 2010 (thay thế Luật khoáng sản năm 1996 và Luật sửa
đổi, bổ sung một số điều Luật khoáng sản năm 2005); Thi hành Luật khoáng
sản và Luật bảo vệ môi trường đến nay, Chính phủ và các Bộ liên quan đã ban
hành 143 văn bản quy phạm pháp luật, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành văn
bản chỉ đạo điều hành quản lý, gồm: 02 Nghị quyết, 06 Nghị định của Chính
Phủ; 08 Chỉ thị, 05 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ; 120 văn bản Quyết
định, Thông tư, Thông tư liên tịch của các Bộ ngành; 32 văn bản QPPL về bảo
vệ môi trường trong khai thác khoáng sản (gồm: 01 Nghị quyết, 10 Nghị định
của Chính phủ; 02 Quyết định của Chính phủ, 19 Quyết định, Thông tư, Thông
tư liên tịch của các Bộ, ngành liên quan).

49
Mới đây nhất, Luật khoáng sản năm 2010 đã được Quốc hội khóa XII
thông qua tại kỳ họp thứ tám vào ngày 17 tháng 11 năm 2010. Theo đó, hệ
thống văn bản quản lý đến nay cơ bản được hoàn thiện. Đến nay Chính phủ đã
ban hành được 05 Nghị định hướng dẫn thi hành Luật khoáng sản; 03 Quyết
định của Thủ tướng Chính phủ; 20 Thông tư, Thông tư liên tịch hướng dẫn thi
hành Luật khoáng sản và các Nghị định của các Bộ Tài nguyên và Môi trường,
Công Thương, Xây dựng, Tài chính... và gần 10 văn bản khác liên quan đến
lĩnh vực khoáng sản ban hành trước ngày 01 tháng 07 năm 2011 đang còn hiệu
lực đã tại nên hành lang pháp lý khá đầy đủ trong công tác quản lý nhà nước về
khoáng sản nói chung và khai khác tài nguyên khoáng sản.
Riêng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì dự thảo trình Quốc hội,
Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành và ban hành, phối hợp ban hành
theo thẩm quyền 26 văn bản, trong đó có: 01 Luật của Quốc hội (Luật sửa đổi,
bổ sung một số điều của Luật Khoáng sản); 03 Nghị định của Chính phủ; 01
Quyết định và 03 Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ; ban hành theo thẩm quyền
01 Thông tư, 11 Quyết định của Bộ trưởng và phối hợp ban hành 06 Thông tư
liên tịch liên quan đến quản lý nhà nước về khoáng sản.
*Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khoáng sản
Sau khi Luật Khoáng sản được ban hành, Bộ Công nghiệp trước đây, Bộ
Tài nguyên và Môi trường hiện nay và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố
trực thuộc Trung ương đã thường xuyên phối hợp tiến hành tổ chức công tác
tuyên truyền, hướng dẫn thi hành Luật Khoáng sản trong phạm vi cả nước.
Các phương tiện thông tin đại chúng ở Trung ương, địa phương đã đăng
tải nội dung Luật Khoáng sản; Các cuộc phỏng vấn, trao đổi, tọa đàm được
thực hiện nhằm tạo điều kiện phổ biến sâu rộng pháp luật về khoáng sản trong
quần chúng nhân dân. Công tác tuyên truyền, phổ biến các văn bản pháp luật
về khoáng sản cho các tổ chức, cá nhân hoạt động khoáng sản còn được

50
thực hiện thông qua công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động khoáng sản. Riêng
Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức được 08 Lớp bồi dưỡng kiến thức
quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường cho lãnh đạo, cán bộ Sở Tài
nguyên và Môi trường các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, 03 lớp bồi
dưỡng kiến thức quản lý nhà nước về khoáng sản cho phóng viên báo chí, 06
lớp cho cán bộ, chuyên viên Sở Tài nguyên và Môi trường các tỉnh, thành phố
trong cả nước. Bộ Tài nguyên và Môi trường đã phối hợp Chương trình
SEMLA (Thụy Điển) xây dựng bộ tài liệu bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà
nước về tài nguyên và môi trường cấp huyện, trong đó có riêng một chuyên đề
quản lý nhà nước về khoáng sản và tổ chức 06 đợt tập huấn, bồi dưỡng cho cán
bộ tài nguyên và môi trường cấp huyện.
Thực hiện đa dạng hóa công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khoáng
sản, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, Bộ Tài nguyên và Môi tường
đã phối hợp với Đài tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình Việt Nam thực hiện
nhiều chuyên đề về công tác quản lý nhà nước về khoáng sản. Năm 2006 Bộ Tài
nguyên và Môi trường đã tổ chức thí điểm "Tuần lễ giáo dục pháp luật về tài
nguyên và môi trường" trong đó có lĩnh vực quản lý nhà nước về khoáng sản tại
một số khu vực. Ngoài ra, từ năm 2006 đến nay, Bộ đã tiến hành 18 phiên giao
lưu trực tuyến để giải đáp pháp luật về tài nguyên và môi trường trên mạng
Internet với Sở Tài nguyên và Môi trường, người dân và doanh nghiệp và sẽ tiếp
tục thực hiện trong các năm tiếp theo để giải đáp những vấn đề vướng mắc của
người dân và doanh nghiệp trong lĩnh vực tài nguyên môi trường nói chung và về
quản lý khai thác tài nguyên khoáng sản nói riêng.
* Công tác xây dựng, phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến
và sử dụng khoáng sản (quy hoạch khoáng sản)
Thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về khoáng sản được phân công, từ
năm 2005 Bộ Công nghiệp (nay là Bộ Công Thương), Bộ Xây dựng đã

51
triển khai công tác lập Quy hoạch khoáng sản thuộc thẩm quyền. Đến nay, các
Bộ đã xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, hoặc Bộ trưởng Bộ
Công Thương phê duyệt theo ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ 13 Quy
hoạch đối với 39 loại khoáng sản, gồm: quặng sắt; quặng chì - kẽm; quặng
titan; quặng bauxit; quặng crômit, mangan; quặng thiếc, vonfram và antimon;
quặng vàng, đồng, niken, molipđen; đá quý, đất hiếm, urani; quặng apatit;
nhóm khoáng chất công nghiệp (serpentin, barit, grafit, fluorit, bentonit,
diatomit, talc); nhóm khoáng chất nguyên liệu (đá hoa trắng, felspat, cao lanh,
magnezit); nhóm khoáng sản làm xi măng (đá vôi xi măng, đá sét xi măng, cát
silic, puzơlan, laterit, đá bazan); nhóm khoáng sản làm vật liệu xây dựng (đất
sét trắng, sét chịu lửa, cát trắng, đôlômit, đá ốp lát).
Thực hiện nhiệm vụ đã được phân cấp, hầu hết UBND các tỉnh, thành
phố đã lập và phê duyệt quy hoạch khoáng sản thuộc thẩm quyền. Theo số liệu
tổng hợp từ 60/63 báo cáo của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, đến
tháng 6 năm 2009 mới có 47/63 tỉnh, thành phố đã phê duyệt quy hoạch
khoáng sản trên địa bàn địa phương (đạt 74,6 %). Công tác khoanh định, phê
duyệt khu vực cấm, tạm cấm hoạt động khoáng sản đã được các địa phương
triển khai nhưng tiến độ phê duyệt còn rất chậm. Đến tháng 6 năm 2009 mới
chỉ có 27/63 tỉnh, thành phố hoàn thành công tác (đạt 42,86 %); đến hết năm
2016 có 55/63 tỉnh, thành phố đã thực hiện công tác này.
Đến hết năm 2016, theo thống kê của 61/63 tỉnh, thành phố đã có 110
quy hoạch các loại khoáng sản được UBND các tỉnh, thành phố phê duyệt theo
thẩm quyền. Các địa phương đã rà soát, điều chỉnh 20 quy hoạch khoáng sản
đã phê duyệt trước đó để phù hợp với yêu cầu thực tế cũng như các quy hoạch
có liên quan của cả nước.
* Công tác cấp giấy phép hoạt động khoáng sản
Theo thống kê, từ khi Luật Khoáng sản có hiệu lực vào tháng 9 năm
1996 đến hết năm 2008, Bộ Công nghiệp (nay là Bộ Công Thương), Bộ Tài

52
nguyên và Môi trường đã cấp, gia hạn, thu hồi, cho phép chuyển nhượng, thừa
kế, cho phép tiếp tục thực hiện quyền thăm dò, khai thác khoáng sản tổng cộng
1.031 giấy phép hoạt động khoáng sản. Trong đó, có 640 giấy phép thăm dò
khoáng sản, 387 giấy phép khai thác khoáng sản, 03 giấy phép khảo sát khoáng
sản và 01 giấy phép chế biến khoáng sản. Công tác cấp giấy phép hoạt động
khoáng sản được thực hiện đúng theo quy định của pháp luật về khoáng sản,
nhất là sau khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Khoáng sản ban
hành và có hiệu lực. Theo đó, khi cấp phép đều phải tuân thủ quy hoạch đã phê
duyệt, trường hợp chưa có quy hoạch phải có ý kiến chấp thuận bằng văn bản
của Thủ tướng Chính phủ hoặc Bộ được Thủ tướng Chính phủ ủy quyền. Mặt
khác, trong quá trình thẩm định, cấp giấy phép đều phải rà soát kỹ các vấn đề
liên quan đến an ninh - quốc phòng, di tích lịch sử văn hóa, cảnh quan, môi
trường cũng như các vấn đề khác có liên quan. Riêng năm 2016, Bộ Tài
nguyên và Môi trường cấp mới, gia hạn cho phép chuyển nhượng 78 giấy phép
thăm dò/khai thác khoáng sản và ban hành 03 Quyết định đóng cửa mỏ khoáng
sản.
Về phía Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh; theo số liệu thống kê từ 60/63 báo
cáo của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, đến tháng 6 năm 2009 có
331 giấy phép thăm dò và 3.882 giấy phép khai thác do Ủy ban nhân dân tỉnh,
thành phố trực thuộc Trung ương cấp đang thực hiện. Trong đó có 82% là giấy
phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường, than bùn, 16%
là giấy phép khai thác loại khoáng sản khác, còn lại là giấy phép khai thác tận
thu.
Các tỉnh cấp nhiều giấy phép khai thác là Bình Thuận (200 giấy phép),
Vĩnh Long (155 giấy phép), Yên Bái (152 giấy phép), Cao Bằng (142 giấy
phép), Lâm Đồng (136 giấy phép), Lai Châu (124 giấy phép), Nghệ An (126
giấy phép), Lào Cai (121 giấy phép), Thanh Hóa (101 giấy phép). Tuy nhiên

53
cũng có tỉnh chưa cấp giấy phép khai thác (Bạc Liêu, Cà Mau), hoặc chỉ cấp 1,
2 giấy phép (Thái Bình, Thành phố Hồ Chí Minh, Bến Tre, Hưng Yên).
Theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường, năm 2016, UBND cấp
tỉnh đã cấp mới tổng số 1.083 giấy phép, trong đó: 395 Giấy phép thăm dò
khoáng sản và 688 Giấy phép khai thác khoáng sản; đã thu thu hồi 28 Giấy
phép, cho phép trả lại 18 giấy phép và quyết định đóng cửa 94 khu vực mỏ.
* Công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động khoáng sản
Công tác kiểm tra được tăng cường đối với các nội dung liên quan đến
khai thác, chế biến và sử dụng hợp lý tài nguyên khoáng sản như: kiểm tra
công tác kiểm kê, quyết toán tài nguyên khoáng sản đã khai thác, chế biến
hàng năm; kiểm tra công tác khai thác, sử dụng khoáng sản đi kèm với khoáng
sản chính đang khai thác (nếu có); kiểm tra quy hoạch, kế hoạch xây dựng cơ
bản của các mỏ mới được cấp phép, kế hoạch khai thác 5 năm, hàng năm của
doanh nghiệp liên quan đến trình tự, công nghệ khai thác hợp lý nhằm thu hồi
tối đa tài nguyên khoáng sản đang khai thác; kiểm tra công tác đổ thải đất đá
hợp lý (không đổ thải đất đá mỏ lên các khu vực có khoáng sản) v.v...
Hàng năm, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chỉ đạo các đơn vị chức
năng của Bộ chủ trì, phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện
trung bình 30 - 40 lượt kiểm tra định kỳ khai thác khoáng sản tại các mỏ trên
địa bàn từ 8 - 10 tỉnh, thành phố. Trong các năm 2007, 2008, 2009 công tác
này đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường đặc biệt quan tâm chỉ đạo thực hiện
với 05 đợt kiểm tra quy mô lớn tại 42 tỉnh, thành phố trong cả nước, trong đó
có 12 tỉnh, thành phố có 02 lượt kiểm tra. Cụ thể: kiểm tra tình tình thực hiện
pháp luật về Khoáng sản tại 07 tỉnh: Thái Nguyên, Cao Bằng, Thanh Hóa,
Quảng Bình, Quảng Nam, Lâm Đồng và Đồng Nai; kiểm tra hoạt động khai
thác, chế biến, vận chuyển, tiêu thụ và xuất khẩu khoáng sản tại 07 tỉnh: Hà
Tĩnh, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Bình Định, Ninh

54
Thuận và Bình Thuận (năm 2007); kiểm tra tình hình thực hiện thẩm quyền
cấp giấy phép hoạt động khoáng sản của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tại 15 tỉnh:
Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, Hà Giang, Tuyên Quang, Lào Cai, Quảng Nam,
Quảng Ngãi, Gia Lai, Kon Tum, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Bình
Phước, Lâm Đồng và thành phố Hà Nội (năm 2008); tổng kiểm tra tình hình
quản lý nhà nước về khoáng sản và hoạt động khoáng sản tại 16 tỉnh, thành
phố: Cao Bằng, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Hải Dương, Tuyên Quang,
Phú Thọ, Bình Định, Phú Yên, Quảng Bình, Thừa Thiên Huế, Tây Ninh, An
Giang, Đắk Lắc, Bình Thuận và TP Hải Phòng; kiểm tra tình hình khai thác,
vận chuyển, tiêu thụ, xuất khẩu cát trên địa bàn 10 tỉnh, thành phố: An Giang,
Đồng Tháp, Vĩnh Long, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bến Tre, Tiền Giang, Hậu
Giang, Kiên Giang và Cần Thơ (năm 2009). Năm 2016, Bộ Tài nguyên và Môi
trường thực hiện 21 cuộc thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch và 08 cuộc kiểm tra
đột xuất với trên 260 tổ chức, cá nhân trên địa bàn 29 tỉnh, thành phố, cụ thể:
thực hiện 04 cuộc thanh tra chuyên đề về quản lý, thăm dò, khai thác, sử dụng
đá ốp lát tại 04 tỉnh tại 01 doanh nghiệp gồm: Yên Bái (20), Ninh Bình (04),
Phú Yên (04), Gia Lai (13); 01 cuộc thanh tra trách nhiệm công tác QLNN về
KS đối với UBND tỉnh Bình Định có lồng ghép thanh tra chuyên đề hoạt động
khai thác, sử dụng đá ốp lát tại 25 doanh nghiệp. Kiểm tra theo kế hoạch việc
chấp hành pháp luật khoáng sản tại 06 tỉnh đối với 62 tổ chức, cá nhân, gồm:
Cao Bằng (12), Thái Nguyên (09), Bắc Kạn (12), Đồng Tháp (04), Tây Ninh
(10) và Lâm Đồng (15); kiểm tra việc thực hiện các kết luận sau thanh tra,
kiểm tra (hậu kiểm) tại 02 tỉnh đối với 23 doanh nghiệp, gồm: Thừa Thiên Huế
(03), Quảng Ninh (20).
Ngoài ra, Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng thường xuyên chỉ đạo thực
hiện nhiều cuộc kiểm tra đột xuất theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, yêu
cầu quản lý và phản ánh của báo chí điển hình như: kiểm tra việc thu hồi

55
cát từ dự án nạo vét Quân cảng Vùng 5 Hải quân tại Kiên Giang; kiểm tra công
tác quản lý cấp phép và hoạt động thăm dò, khai thác vàng tại tỉnh Quảng
Nam; kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật trong hoạt động khai
thác, nạo vét cát lòng sông tại các tỉnh Quảng Bình, Thừa Thiên Huế, Hưng
Yên và thành phố Hà Nội, kiểm tra sự cố vỡ bờ trong khai thác titan tại mỏ
Nam Suối Nhum, hoạt động khai thác titan tại Bình Thuận, kiểm tra hoạt động
thăm dò, khai thác đá ốp lát tại tỉnh Đắk Lắk….
Kết quả đã phát hiện các hành vi vi phạm quy định về thông báo, bổ
nhiệm giám đốc điều hành mỏ; thống kê, kiểm kê trữ lượng, khai thác khi giấy
phép đã hết hạn; vượt công suất, thiết kế mỏ; cắm mốc khu vực khai thác; bản
đồ hiện trạng; hợp đồng thuê đất; quan trắc giám sát môi trường; nộp tiền cấp
quyền khai thác khoáng sản….
2.3. Đánh giá hoạt động quản lý nhà nước đối với khai thác tài
nguyên khoáng sản
Hoạt động quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản đã góp
phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của đất nước trong giai đoạn
vừa qua. Những kết quả về phát triển kinh tế và đổi mới quản lý nhà nước về
tài nguyên khoáng sản bắt nguồn từ sự quán triệt nghiêm túc và vận dụng sáng
tạo quan điểm chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước, xác định được
tầm quan trọng của tài nguyên khoáng sản, khai thác tài nguyên khoáng để tận
dụng nguồn “tài sản” đặc biệt này trong phát triển kinh tế xã hội mà vẫn đảm
bảo mục tiêu phát triển bền vững.
Qua thực trạng quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản giai
đoạn 2002-2015 cho thấy cần nhận định một cách nghiêm túc và khách quan
tình hình thực hiện công tác quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng
sản trong giai đoạn hiện nay và xác định phương hướng mục tiêu, cho giai
đoạn tiếp theo.

56
2.3.1. Những kết quả đạt được
- Công tác xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về khoáng sản ngày
càng được quan tâm, các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn thi hành Luật
Khoáng sản, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Khoáng sản đã được
các cơ quan có thẩm quyền ở Trung ương và địa phương ban hành kịp thời và
khá đồng bộ, phù hợp với quy định của pháp luật về khoáng sản và quy định
của pháp luật khác có liên quan; đã thể chế hóa được các chính sách lớn của
Đảng và Nhà nước nhằm thúc đẩy sự phát triển ngành công nghiệp khai thoáng
và tăng cường công tác quản lý nhà nước về khoáng sản; Luật khoáng sản năm
2010 (thay thế Luật khoáng sản năm 1996 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều
Luật khoáng sản năm 2005); Chính phủ và các Bộ liên quan đã ban hành 143
văn bản quy phạm pháp luật, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành văn bản chỉ
đạo điều hành quản lý, gồm: 02 Nghị quyết, 05 Nghị định của Chính Phủ; 08
Chỉ thị, 05 Quyết định của Thủ tướng Chính phủ; 120 văn bản Quyết định,
Thông tư, Thông tư liên tịch của các Bộ ngành; 32 văn bản QPPL về bảo vệ
môi trường trong khai thác khoáng sản…
- Công tác thanh tra, kiểm tra các hoạt động khoáng sản ngày càng được
tăng cường, thường xuyên, liên tục và có chất lượng hơn, nội dung thanh tra,
kiểm tra có trọng tâm, trọng điểm: thông qua công tác kiểm tra, thanh tra hoạt
động khoáng sản, nhiều vi phạm của tổ chức, cá nhân hoạt động khoáng sản đã
bị xử lý; các sai sót trong công tác cấp phép hoạt động khoáng sản tại một số
địa phương đã được khắc phục đáng kể; hạn chế tình trạng khai thác khoáng
sản trái phép, ý thức tuân thủ pháp luật về khoáng sản của các cơ quan tổ chức,
cá nhân. Nhiều bất cập trong các quy định của hệ thống văn bản quy phạm
pháp luật về khoáng sản được phát hiện thông qua công tác thanh tra, kiểm tra
đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường kịp thời

57
sửa đổi, bổ sung hoặc trình cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung phù hợp với
thực tiễn. Hàng năm, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chỉ đạo các đơn vị chức
năng của Bộ chủ trì, phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường thực hiện
trung bình 30 - 40 lượt kiểm tra định kỳ khai thác khoáng sản tại các mỏ trên
địa bàn từ 8 - 10 tỉnh, thành phố. Kiểm tra tình tình thực hiện pháp luật về
Khoáng sản; kiểm tra tình hình thực hiện thẩm quyền cấp giấy phép hoạt động
khoáng sản của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh; năm 2009, tổng kiểm tra tình hình
quản lý nhà nước về khoáng sản và hoạt động khoáng sản tại 16 tỉnh, thành
phố: Cao Bằng, Thái Nguyên, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Hải Dương, Tuyên Quang,
Phú Thọ, Bình Định, Phú Yên, Quảng Bình, Thừa Thiên Huế, Tây Ninh, An
Giang, Đắk Lắc, Bình Thuận và TP Hải Phòng; kiểm tra tình hình khai thác,
vận chuyển, tiêu thụ, xuất khẩu cát trên địa bàn 10 tỉnh, thành phố: An Giang,
Đồng Tháp, Vĩnh Long, Trà Vinh, Sóc Trăng, Bến Tre, Tiền Giang, Hậu
Giang, Kiên Giang và Cần Thơ.
- Công tác xây dựng, phê duyệt quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến
và sử dụng khoáng sản (quy hoạch khoáng sản) đã được các Bộ Công Thương,
Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên và Môi trường và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đã
triển khai xây dựng kịp thời, tuy nhiên tiến độ phê duyệt còn chậm.
- Công tác cấp giấy phép hoạt động khoáng sản: Hệ thống các văn bản
pháp luật về khoáng sản đã tăng cường phân cấp trong quản lý nhà nước về
khoáng sản và đặc biệt là việc cấp giấy phép thăm dò, khai thác, chế biến
khoáng sản đã có sự phân cấp theo thẩm quyền cho các địa phương. Nhằm tăng
tính chủ động, nâng cao vai trò trách nhiệm của chính quyền địa phương trong
quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản.
Có một số tỉnh đã thực hiện khá nghiêm túc việc cấp giấy phép hoạt
động khoáng sản, phê duyệt trữ lượng theo thẩm quyền như: thành phố Hải
Phòng, Bình Thuận, Bình Định, Đồng Nai, Tuyên Quang, Hòa Bình, Trà Vinh,
Tiền Giang, Tây Ninh.

58
- Công tác cán bộ và quản lý đội ngũ công chức thực hiện nhiệm vụ
quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản đã có nhiều cố gắng, dần
đi vào nề nếp, trình độ đào tạo chuyên môn nghiệp vụ, quản lý nhà nước và các
kỹ năng khác bước đầu được nâng cao, đội ngũ cán bộ công chức dần được
chuẩn hóa. Công tác đánh giá, quy hoạch, đề bạt, bổ nhiệm và luân chuyển cán
bộ được coi trọng và có nhiều chuyển biến mới; công tác đánh giá, phân loại
cán bộ được tiến hành nghiêm túc, đúng quy trình, quy định; công tác đào tạo
bồi dưỡng cán bộ, công chức trong ngành ngày càng được quan tâm nhằm
nâng cao chất lượng đội ngũ công chức; Việc thực hiện chế độ chính sách cho
công chức thực thi nhiệm vụ được đảm bảo, nhằm khuyến khích, động viên kịp
thời đội ngũ cán bộ công chức yên tâm cống hiến, phấn đấu hoàn thành tốt các
nhiệm vụ được giao.
- Công tác tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật về Khoáng sản
được đẩy mạnh thông qua nhiều hình thức nên đã phần nào tác động tới cán bộ,
công chức làm công tác quản lý nhà nước về khoáng sản tại các cơ quản quản
lý nhà nước về khoáng sản ở địa phương; ý thức tuân thủ pháp luật về khoáng
sản của người dân và doanh nghiệp đã được cải thiện một bước đáng kể, góp
phần tích cực trong công tác bảo vệ tài nguyên khoáng sản, nâng cao hiệu lực,
hiệu quả trong công tác quản lý nhà nước về tài nguyên khoáng sản.
2.3.2. Những hạn chế trong quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên
khoáng sản
* Đối với hoạt động khai thác khoáng sản
Trong vài năm trở lại đây, hoạt động khoáng sản đã thực hiện theo quy
hoạch, kế hoạch của Nhà nước; một số doanh nghiệp đã chú ý đầu tư chiều sâu
vào công nghệ khai thác, chế biến và tạo thêm nhiều công ăn việc làm, góp
phần cải tạo từng bước cơ sở hạ tầng của các địa phương, nhất là ở những vùng
sâu, vùng xa. Hoạt động khoáng sản đã dần đi vào nền nếp, khai thác

59
khoáng sản trái phép ngày càng giảm; các tổ chức cá nhân tham gia hoạt động
khoáng sản nhìn chung đã có ý thức tuân thủ quy định của pháp luật, gắn mục
tiêu lợi ích sản xuất, kinh doanh khoáng sản với mục tiêu bảo vệ môi trường,
rừng các loại, an toàn lao động, đảm bảo an ninh quốc phòng và phát triển bền
vững kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, vẫn còn một số tồn tại, yếu kém cần được
khắc phục, cụ thể là:
- Công nghiệp khai thác, chế biến khoáng sản còn ở mức độ thấp
Nhìn chung hoạt động khai thác, chế biến khoáng sản của các doanh
nghiệp chưa khai thác triệt để được quặng nghèo, các thành phần có ích đi kèm
trong quặng; tài nguyên khoáng sản chưa được sử dụng hợp lý, tiết kiệm, có
hiệu quả. Tình trạng "dễ làm - khó bỏ" khai thác không theo quy hoạch, không
theo thiết kế vẫn còn diễn ra, nhất là đối với các mỏ khoáng sản kim loại. Điều
này dẫn tới việc tài nguyên khoáng sản nhanh chóng cạn kiệt, tổn thất tài
nguyên khoáng sản trong quá trình khai thác và chế biến còn ở mức cao, chưa
kiểm soát được (quặng thiếc, quặng chì - kẽm, quặng crômit, mangan v.v...).
- Đầu tư các dự án chế biến sâu khoáng sản chưa được chú trọng
Thực hiện chủ trương hạn chất xuất khẩu khoáng sản thô, quặng tinh,
tăng cường chế biến sâu, thời gian gần đây đã có một số doanh nghiệp quan
tâm đầu tư cho hoạt động chế biến, nhất là chế biến sâu. Tuy nhiên, số lượng
các dự án chế biến sâu khoáng sản chưa nhiều, trình độ công nghệ chế biến
chưa cao; hệ thu hồi thấp, chưa có công nghệ thu hồi triệt để khoáng sản đi
kèm với khoáng sản chính; chưa thực sự quan tâm đến lựa chọn công nghệ
thân thiện với môi trường khi chế biến khoáng sản.
- Trữ lượng đã thăm dò của một số mỏ khoáng sản đang dần cạn kiệt
Một số loại khoáng sản như thiếc sa khoáng, chì - kẽm, mangan v.v... do
đã khai thác lâu năm, trữ lượng đã và đang dần cạn kiệt, hoặc còn lại không

60
nhiều, cần phải tiếp tục đầu tư thăm dò mở rộng trên mặt và bổ sung phần trữ
lượng dưới sâu nhằm gia tăng trữ lượng. Tuy nhiên điều này chưa được các
doanh nghiệp thực sự quan tâm đầu tư, một phần là do nguồn vốn đầu tư cho
hoạt động thăm dò của các doanh nghiệp còn hạn chế như đã nêu trên.
- Khoáng sản xuất khẩu vẫn còn ở dạng nguyên liệu thô, quặng tinh
Mặc dù Nhà nước có nhiều văn bản yêu cầu không xuất khẩu khoáng
sản thô, quặng tinh nhưng trong thực tế vẫn chưa hạn chế được tình trạng xuất
khẩu khoáng sản ở dạng nguyên liệu thô; tình trạng mua, bán, vận chuyển
quặng trái phép và xuất khẩu quặng (như quặng antimon, chì - kẽm, sắt, crômit
v.v… ) vẫn còn diễn ra tại một số địa phương, nhất là tại các tỉnh miền núi phía
Bắc.
- Hoạt động khai thác thủ công, nhỏ lẻ chưa được quản lý chặt chẽ
Hoạt động khai thác nhỏ lẻ, thủ công (cá thể, hộ gia đình) đối với khai
thác cát, sỏi lòng sông, khai thác sét làm gạch ngói thủ công v.v... mang tính
mưu sinh của người dân tại nhiều địa phương đến nay vẫn chưa được cấp phép
theo quy định để quản lý. Do phần lớn các doanh nghiệp có quy mô nhỏ, hạn
chế về năng lực vốn đầu tư nên vẫn còn tình trạng chia các khu mỏ có quy mô
lớn thành các khu vực nhỏ để cấp cho nhiều doanh nghiệp. Điều này dẫn tới
tình trạng đầu tư dàn trải, không tập trung, tài nguyên khoáng sản khai thác, sử
dụng chưa triệt để, đặc biệt là đối với hoạt động khai thác đá vật liệu xây dựng
thông thường.
- Công tác giám sát tổn thất, làm nghèo khoáng sản; công tác kiểm kê
tài nguyên khoáng sản chưa được quan tâm đúng mức
Công tác theo dõi thông tin tổn thất, làm nghèo khoáng sản trong quá
trình khai thác; biến động chất lượng, trữ lượng mỏ khoáng sản được khai thác,
công tác lập bản đồ hiện trạng khai thác mỏ định kỳ theo quy định của pháp
luật về khoáng sản chưa được các tổ chức, cá nhân khai thác khoáng sản

61
thực hiện tốt. Điều này gây khó khăn cho công tác quản lý kỹ thuật, nhất là
công tác kiểm kê trữ lượng khoáng sản phục vụ công tác quản lý nhà nước về
khoáng sản, nhất là công tác quy hoạch, định hướng phát triển công nghiệp
khai khoáng.
* Đối với công tác QLNN về khai thác tài nguyên khoáng sản
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả đáng kể nêu trên, nhưng công tác
quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản vẫn còn một số tồn tại,
bất cập cần khắc phục, đó là:
- Một số văn bản hướng dẫn thi hành Luật chậm được ban hành hoặc
ban hành chưa đúng quy định
Một số nội dung đã được quy định trong Luật Khoáng sản nhưng chậm
được ban hành như: quy chế đấu thầu thăm dò, khai thác khoáng sản; quy định
thủ tục cấp vốn Nhà nước, thuế chuyển nhượng quyền thăm dò, khai thác
khoáng sản v.v … nên chưa được triển khai trong thực tế; quy định hoạt động
điều tra cơ bản địa chất về tài nguyên khoáng sản chưa rõ nét, khó thực hiện
Hiện nay pháp luật về khoáng sản chưa quy định về phân cấp thẩm
quyền cấp giấy phép khai thác khoáng sản cho Ủy ban nhân dân cấp huyện
(hoặc Sở Tài nguyên và Môi trường). Tuy nhiên, qua kiểm tra đã có một số địa
phương quy định phân cấp (hoặc ủy quyền nhưng thực chất là phân cấp) cho
Sở Tài nguyên và Môi trường hoặc Ủy ban nhân dân cấp huyện cấp giấy phép
hoạt động khoáng sản, phê duyệt trữ lượng một số loại khoáng sản (có quy mô
nhỏ, khai thác cá thể, hộ gia đình) thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân cấp
tỉnh là chưa phù hợp với quy định của pháp luật về khoáng sản và pháp luật
khác có liên quan.
- Công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về khoáng sản còn hạn chế
Mặc dù đã đạt được nhưng kết quả đáng kể, nhưng công tác tuyên
truyền, phổ biến pháp luật về khoáng sản thực hiện chưa thường xuyên, chưa

62
phổ biến sâu rộng tới mọi thành phần trong xã hội, nhất là người dân ở vùng
sâu, vùng xa, vùng miền núi khó khăn là những địa bàn chủ yếu có các hoạt
động khai thác khoáng sản, người dân ở những khu vực có khoáng sản chưa
khai thác, cũng như những nơi có hoạt động khoáng sản.
- Công tác lập, phê duyệt, thực hiện Quy hoạch khoáng sản còn bất cập
Một số địa phương cho phép đầu tư nhiều dự án chế biến hoặc chế biến
sâu khoáng sản chưa có trong quy hoạch Trung ương mà không có ý kiến của
Thủ tướng Chính phủ cũng như của các Bộ có liên quan (chế biến sâu quặng
sắt, quặng mangan tại Cao Bằng; chế biến sâu quặng sắt, chế biến quặng titan
tại Thái Nguyên, chế biến sâu quặng titan tại Bình Định, chế biến sét tại Hải
Dương v.v...). Điều này dẫn đến những bất cập sau:
+ Số lượng dự án chế biến sâu do địa phương quy hoạch hoặc đã cấp chứng
nhận đầu tư lớn hơn số lượng dự án trong Quy hoạch Trung ương đã phê duyệt;
+ Công suất thiết kế của các nhà máy chế biến sâu do Ủy ban nhân dân
cấp tỉnh cho phép đầu tư lớn hơn công suất các nhà máy chế biến sâu trong quy
hoạch của Trung ương. Tuy nhiên do không cân đối được nguồn nguyên liệu
khoáng sản cung cấp cho các nhà máy dễ dẫn tới tình trạng tranh mua, tranh
bán, cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp.
+ Tiến độ lập, phê duyệt quy hoạch khoáng sản, nhất là tiến độ khoanh
định, phê duyệt khu vực cấm, tạm cấm hoạt động khoáng sản chậm. Đến năm
2015 đã có 78,5 % tỉnh, thành phố trong cả nước phê duyệt quy hoạch khoáng
sản thuộc thẩm quyền. Tuy nhiên, còn nhiều quy hoạch ban hành trước tháng
10 năm 2005 chưa được rà soát, điều chỉnh, nhất là điều chỉnh sau khi quy
hoạch khoáng sản của cả nước đã phê duyệt; chất lượng các quy hoạch của các
địa phương đã duyệt còn thấp; có sự chồng chéo giữa quy hoạch khoáng sản
của Trung ương và địa phương, nhất là các dự án chế biến sâu như đã nêu trên.

63
- Việc thực hiện thẩm quyền cấp giấy phép hoạt động khoáng sản của
địa phương vẫn còn một số bất cập
Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Khoáng sản đã tăng cường
phân cấp trong quản lý nhà nước cho các địa phương, nhất là thẩm quyền cấp
giấy phép thăm dò, khai thác, chế biến khoáng sản. Đây là một chủ trương
đúng đắn, góp phần tăng cường cải cách hành chính, tăng tính chủ động cho
địa phương trong công tác quản lý nhà nước về khoáng sản. Tuy nhiên, qua
kiểm tra cho thấy công tác cấp giấy phép hoạt động khoáng sản của các địa
phương còn một số bất cập, đó là:
Còn nhiều giấy phép khai thác khoáng sản do Ủy ban nhân dân tỉnh,
thành phố trực thuộc Trung ương cấp chưa đúng quy định (cấp trước khi quy
hoạch khoáng sản của Trung ương phê duyệt nhưng chưa có ý kiến của Thủ
tướng Chính phủ; khu vực cấp giấy phép thuộc quy hoạch khai thác do Trung
ương quản lý; cấp giấy phép khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông
thường nhưng khi sử dụng lại làm cho mục đích khác như đá ốp lát, đá bột); hồ
sơ cấp giấy phép khai thác khoáng sản chưa chặt chẽ, sơ sài; trong quá trình
cấp phép chưa ràng buộc chặt chẽ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong việc
bảo đảm an toàn lao động, bảo vệ môi trường, môi sinh, nhất là trách nhiệm
khai thác triệt để, tiết kiệm, có hiệu quả tài nguyên khoáng sản v.v...
- Tình trạng khai thác khoáng sản trái phép vẫn còn diễn ra
Mặc dù đã có nhiều cố gắng trong công tác giải tỏa các tụ điểm khai thác
khoáng sản trái phép thời gian qua nhưng hoạt động khai thác khoáng sản trái
phép, nhất là đối với khai thác trái phép cát sỏi lòng sông, lòng hồ tại nhiều địa
phương vẫn còn diễn ra khá công khai, quy mô đáng kể như đã nêu trên. Hậu quả
của hoạt động khai thác khoáng sản trái phép là: gây mất trật tự an ninh, xã hội;
gây thất thoát tài nguyên khoáng sản của quốc gia; gây hậu quả khá nghiêm trọng
về môi trường mà không được xử lý như: thiếc sa khoáng (Quỳ Hợp -

64
Nghệ An), vàng sa khoáng (Cao Bằng), vàng sa khoáng Thần Sa - Khắc Kiệm
(Thái Nguyên), crômit sa khoáng Cổ Định (Thanh Hóa), vàng sa khoáng, vàng
gốc (Quảng Nam), vàng gốc (Lào Cai), vàng sa khoáng (Lai Châu), than (Hải
Dương, Quảng Ninh ) v.v...
- Công tác thanh tra, kiểm tra
Công tác này thời gian qua đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy
nhiên, vẫn còn một số tồn tại hạn chế đó là: lực lượng cán bộ làm công tác
thanh tra ở Trung ương cũng như địa phương còn thiếu, chưa đáp ứng yêu cầu
cả về số lượng, chất lượng; phương tiện, thiết bị, kinh phí còn thiếu không đáp
ứng yêu cầu công tác thanh tra chuyên ngành. Do đó, kết luận thanh tra , kiểm
tra thường chung chung, chưa cụ thể. Nội dung thanh tra chủ yếu tập trung vào
các vấn đề về pháp lý, hồ sơ mà chưa quan tâm đến nội dung quản trị tài
nguyên khoáng sản của các chủ thể khai thác khoáng sản như: công tác quản lý
ranh giới mỏ; công tác lập bản đồ hiện trạng, mặt cắt hiện trạng; công tác thống
kê, kiểm kê trữ lượng khoáng sản đã khai thác; tổn thất khoáng sản đã khai
thác; việc sử dụng hợp lý, tiết kiệm, tối đa khoáng sản trong khai thác....
- Nguồn thu cho ngân sách Nhà nước trực tiếp từ hoạt động khoáng sản
còn hạn chế
Tài nguyên khoáng sản là một trong những nguồn lực để phát triển đất
nước, cần phải được khai thác, sử dụng hợp lý, có hiệu quả để phát huy sức
mạnh của nó. Tuy nhiên, nguồn thu của Nhà nước từ tài sản tài nguyên khoáng
sản chưa nhiều, ngoài các khoản thuế như thuế doanh thu, thuế thu nhập doanh
nghiệp thì Nhà nước chỉ có nguồn thu thông qua thuế tài nguyên.
Trong thực tế, khi có giấy phép khai thác khoáng sản, các doanh nghiệp,
nhất là Công ty TNHH, doanh nghiệp tư nhân...dễ dàng chuyển nhượng quyền
khai thác với nguồn thu đáng kể mà Nhà nước không thu được khoản phí hoặc
thuế nào. Trong khi đó, nguồn thu của Nhà nước thông qua

65
việc cấp giấy phép khai thác không đáng kể, chưa thực sự phát huy được giá trị
thực của nguồn tài sản này. Điều này gây khó khăn cho việc tăng thu ngân sách
Nhà nước từ hoạt động khai thác khoáng sản nhằm điều tiết lợi ích trở lại cho
người chủ thực sự của tài sản này là người dân.
Mặt khác, các Doanh nghiệp đứng ra khai thác khoáng sản và nộp ngân
sách nhà nước như thuế tài nguyên, phí bảo vệ môi trường, tiền cấp quyền khai
thác khoáng sản. Tuy nhiên, hiện nay các nguồn thu ngân sách từ các khoản
này chủ yếu là do doanh nghiệp tự khai báo sản lượng, trữ lượng mà nhà nước
chưa có cơ chế để kiểm soát được việc kê khai này. Nguồn thu từ khoáng sản
chưa kiểm soát được dẫn đến thất thu.
2.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế
* Về thể chế, chính sách
- Một số văn bản quy phạm pháp luật về khoáng sản do yêu cầu về tiến
độ soạn thảo đã bỏ qua bước khảo sát thực tế đã làm giảm tính thực tiễn của
những văn bản quy phạm pháp luật này, gây khó khăn khi thi hành.
- Do trải qua nhiều giai đoạn, chuyển qua nhiều Bộ quản lý nên hệ
thống văn bản pháp luật về khoáng sản hiện hành bộc lộ nhiều tồn tại. Hoạt
động khoáng sản của các tổ chức, cá nhân còn bị điều chỉnh bởi một số văn bản
pháp luật khác như: Bảo vệ môi trường, Đất đai, Tài nguyên nước, Tài nguyên
rừng, v.v... Trong khi các văn bản luật nêu trên đều đã được sửa đổi để ban
hành mới hoặc đã được sửa đổi, bổ sung thì một số quy định của pháp luật về
khoáng sản chưa kịp thời sửa đổi, bổ sung cho phù hợp gây khó khăn cho công
tác quản lý, nhất là tại các địa phương.
- Xuất phát từ thực tiễn hoạt động khai thác khoáng sản (chủ yếu là cát,
sỏi, sét gạch ngói, đá chẻ v.v...) theo hình thức thủ công, nhỏ lẻ vì mục đích
mưu sinh của hộ gia đình, cá nhân diễn ra khá phổ biến, không thể ngăn cấm
nhưng không áp dụng quy định thủ tục hành chính hiện hành, chưa có quy

66
định quản lý hoạt động này trong pháp luật về khoáng sản nên một số địa
phương đã “linh hoạt” quy định phân cấp cho Ủy ban nhân dân cấp huyện, cho
Sở Tài nguyên và Môi trường như đã nêu trên.
- Cơ chế bảo vệ tài nguyên khoáng sản chưa khai thác, ngăn chặn hoạt
động khai thác khoáng sản trái phép chủ yếu bằng mệnh lệnh hành chính như
hiện nay kém hiệu quả, chưa phù hợp với đặc điểm và thực trạng công tác quản
lý nhà nước về khoáng sản. Do đó, hoạt động khai thác khoáng sản trái phép
chỉ được ngăn chặn mang tính tức thời, không giải quyết triệt để, nguy cơ tái
diễn cao như đã xảy ra trong thời gian qua. Trên thực tế, các địa phương vẫn
chưa nghiên cứu, đề xuất được cơ chế, chính sách, giải pháp bảo vệ tài nguyên
khoáng sản hữu hiệu theo hướng gắn trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp
huyện, xã và quyền lợi của người dân địa phương nơi có khoáng sản.
* Về công tác lập, phê duyệt, triển khai quy hoạch khoáng sản, khoanh
định và phê duyệt khu vực cấm, tạm thời cấm hoạt động khoáng sản
- Hầu hết các quy hoạch (trừ quy hoạch khoáng sản làm nguyên liệu xi
măng) chỉ nêu tên mỏ, khu vực mỏ hoặc địa danh có mỏ đưa vào quy hoạch mà
không có tọa độ, diện tích cụ thể, điều này gây khó khăn khi xem xét, cấp giấy
phép hoạt động khoáng sản, cũng như xác định các khu vực nằm ngoài quy
hoạch của Trung ương (để xác định thẩm quyền cấp phép của UBND cấp tỉnh).
- Một số quy hoạch ngay thời điểm phê duyệt đã không cập nhật các
thông tin mới nhất về các dự án thăm dò, khai thác đã và đang triển khai
(không có phương án xử lý đối với các dự án đang triển khai trước thời điểm
phê duyệt quy hoạch); việc xác định sản lượng quặng tinh theo từng giai đoạn
nêu trong quy hoạch không có giai đoạn “quá độ” chuyển tiếp (titan), chưa phù
hợp với thực tế hoạt động khai thác của các doanh nghiệp (quy hoạch titan, chì
- kẽm v.v..). Một số quy hoạch chưa có sự thống nhất, đồng bộ về tiến độ thực
hiện dự án giữa giai đoạn thăm dò và khai thác (nêu trong quy hoạch dự án sẽ

Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam.doc

Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam.doc

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Semelhante a Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam.doc

Semelhante a Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam.doc (20)

Mais de Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

Mais de Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 🥳🥳 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Último

Último (20)

Quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản ở Việt Nam.doc