Cau 5 ve van hoa

1. Câu số 5: Phân tích quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh:
“Cái gốc của văn hóa mới là dân tộc”. Liên hệ, vận dụng vào việc
xây dựng nền văn hóa mới trong giai đoạn hiện nay.
Bài làm
Chủ tịch HCM, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộ Việt Nam
Người vừa là nhà hoạt động chính trị lỗi lạc, nhà quân sự
thiên tài, vùa là nhà văn hoá lớn. Trong tư tưởng của Người,
tư tưởng về văn hoá chiếm một vị trí quan trọng. Để đánh giá
và ghi nhận công lao to lớn củ Người đối với dân tộc Vịât
Nam và nhân loại, năm 1987, Tổ chức Giáo dục, khoa học và
nhân văn của Liên hợp quốc (UNESCO) đã ra Nghị quyết tất
cả các quốc gia kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Người. Nghị
quyết công nhận: “ Chủ tịch Hồ Chí Minh là vị anh hùng
giải phóng của dân tộc Việt Nam và là một nhà văn hoá
lớn” và khẳng định: “sự đóng góp quan trọng về nhiều mặt
của Chủ tịch HCM trong các lĩnh vực VH, giáo dục và nghệ
thuật là kết tinh của truyền thống VH hàng ngàn năm của
nhân dân VN và những tư tưởng của Người là hiện thân của
những khát vọng của các dân tộc trong việc khẳng định bản
sắc dân tộc của mình và tiêu biểu cho việc thúc đẩy sự hiểu
biết lẫn nhau”.
Vậy tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hoá có những nội
dung như thế nào? Chúng ta sẽ lần lượt trình bày và làm rõ
các vấn đề như sau:
Nói đến VH trong tư tưởng HCM, đó là sự hài hòa của tinh hoa
VH dân tộc và VH nhân loại. HCM là biểu hiện cao nhất của
1
để giải phóng chính trị, giải phóng XH, từ đó giải phóng VH,
mở đường cho VH phát triển. Xây dựng KT để tạo điều kiện cho việc
xây dựng và phát triển VH. HCM đã chỉ rõ: KT thuộc về cơ sở hạ
tầng, còn VH thuộc về kiến trúc thượng tầng. Từ đó Người nêu ra
luận điểm phải xây dựng KT, xây dựng cơ sở hạ tầng để có điều kiện
xây dựng và phát triển VH. Tục ngữ ta có câu: Có thực mới vực
được đạo, vì thế phải phát triển KT trước mới có điều kiện và cơ sở
để phát triển nền VH. VH không thể đứng ngòai, mà phải ở trong
KT và CT. Điều này có nghĩa là VH phải phục vụ nhiệm vụ CT, thúc
đẩy xây dựng và phát triển KT, tác động tích cực trở lại đối với KT
và CT, như một động lực hết sức quan trọng. Chủ tịch HCM đã
khẳng định: "VH, nghệ thuật cũng như mọi họat động khác, không
thể đứng ngòai, mà phải ở trong KT và CT". Quan điểm này của
HCM đã định hướng cho mọi họat động VH, động viên giới VH văn
nghệ trong suốt hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc ta, cũng
như trong sự nghiệp xây dựng CNXH hiện nay ở nước ta.
Theo HCM, VH còn là động lực, mục tiêu của sự nghiệp cách
mạng. Độc lập dân tộc mang lại giá trị đích thực cho VH, xây dựng
CNXH là phải có nền VH tiên tiến, “VH soi đường cho quốc dân
đi”, phải đem VH lãnh đạo quốc dân để thực hiện độc lập, tự cường,
tự chủ.
Trong lĩnh vực VH, Người là người chiến sĩ tiên phong, đặt nền tảng
cho nền văn học - nghệ thuật, báo chí cách mạng, đấu tranh cho độc
lập dân tộc và lẽ phải trên trái đất, sự đóng góp của Người về VH rất
phong phú và đa dạng, thấm đượm trong toàn bộ cuộc đời và sự
nghiệp của Người, được tỏa sáng trong từng việc
3

2. 2
chủ nghĩa yêu nước VN, là thể hiện tập trung cốt cách tâm
hồn VN, thể hiện cái khí thế xông lên của dân tộc ta, cái hồn thiêng
sông núi VN. Tư tưởng về VH của HCM là cách cảm, cách nghĩ,
cách nói của Người luôn thể hiện cách cảm, cách nghĩ, cách nói của
dân tộc VN.
HCM định nghĩa về văn hoá: "Vì lẽ sinh tồn cũng như mục
đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra
ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo, văn
học, nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc,
ăn, ở và các phương thức sử dụng. Toàn bộ những sáng tạo và
phát minh đó tức là văn hoá. VH là sự tổng hợp của mọi phương
thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà lòai người đã sản
sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của
sự sinh tồn".
HCM khẳng định: VH là một mặt trong toàn bộ đời sống XH, vì
vậy trong công cuộc kiến thiết nước nhà, bốn vấn đề CT, KT, XH,
VH phải được chú trọng ngang nhau. Đồng thời trong mối quan hệ
của bốn thành tố trên, HCM chỉ rõ vai trò quyết định của chính trị
và kinh tế đối với sự phát triển của VH. Chính trị, XH có được giải
phóng thì VH mới được giải phóng. Chính trị giải phóng mở đường
cho VH phát triển. Khi dân tộc, đất nước còn bị nô lệ thì VH cũng
cùng chung số phận nô lệ đó, tuyệt đại bộ phận nhân dân bị đầy đọa
trong vòng tối tăm, dốt nát. Người viết: "XH thế nào, VH thế ấy.
Văn nghệ của dân tộc ta vốn rất phong phú, nhưng dưới chế độ thực
dân và phong kiến nhân dân ta bị nô lệ, thì văn nghệ cũng bị nô lệ,
bị tồi tàn, không thể phát triển được". Vì vậy, theo HCM, phải tiến
hành CM chính trị trước
2
4
làm, từng cử chỉ, từng mối quan hệ với đồng chí, đồng bào
và bạn bè quốc tế. Người còn là nhà nhà giáo dục vĩ đại, Người đã
sáng lập và rèn luyện đảng cộng sản VN trở thành một đảng cách
mạng chân chính, là người thầy, người cha thân yêu của lực lượng
vũ trang. Người đã đào tạo nhiều thế hệ cán bộ cách mạng, xả thân
vì độc lập dân tộc, tự do, hạnh phúc cho nhân dân, đào tạo ra nhiều
nhà hoạt động chính trị lỗi lạc, nhiều nhà quân sự tài ba. HCM là
người đặt nền tảng cho nền giáo dục mới VN, đưa nó đi theo
phương châm dân tộc, khoa học và đại chúng, kết hợp khoa học với
thực tiễn.
Một trong những nội dung cơ bản của tư tưởng HCM về VH là xây
dựng nền VH mới VN. Bởi vì, Người xác định, VH có vị trí quan
trọng trong cuộc sống của con người. Đó là toàn bộ những giá trị về
vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong hoạt động thực
tiễn lịch sử của mình. Theo tư tưởng HCM, yêu nước là nấc thang
giá trị cao nhất của dân tộc VN và của nền VH VN. Kế tục phẩm
chất bền vững đó của VH dân tộc trong quá khứ, nền VH mới phải
tiếp tục phát triển với những đặc trưng mới. Đó chính là sự gắn bó
mật thiết và trở thành một bộ phận của sự nghiệp CM, là sự hài hòa
giữa lý tưởng độc lập dân tộc với lý tưởng XHCN trong nền VH đó,
trở thành nội dung cốt lõi của nó trong thời đại mới. Như vậy, chứa
đựng trong nền VH mới của VN ta, theo tư tưởng HCM là những
giá trị bền vững, cao quý và những tinh hoa của VH và truyền thống
dân tộc cùng với những giá trị mới được xây đắp và phát triển trong
thời kỳ hiện đại của dân tộc ta. Có nghĩa là xây dựng một nền VH
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Về phẩm chất dân tộc, đậm đà
bản sắc dân tộc

3. 3
của nền VH mới VN, trước là nền VH đó có gốc rễ từ dân
tộc VN, mang tâm hồn, diện mạo, đặc tính và cốt cách dân tộc VN.
HCM cho rằng VH là linh hồn là bản sắc của dân tộc, hệ thống giá
trị tinh thần của mỗi dân tộc hình thành nên bản sắc của mỗi dân
tộc. VH thực chất là cái để phân biệt dân tộc này đối với dân tộc
khác. HCM đã dạy rằng: phải giữ gìn và phát huy bản sắc dân tộc,
lấy VH xưa để bồi đắp cho VH nay, cho nên phải phục hồi vốn cũ
của dân tộc. Người giáo dục: “dân tộc ta phải biết sử ta, cho tường
gốc tích nước nhà VN”. CT HCM thường ân cần nhắc nhở chúng ta
phải giữ gìn và phát huy những truyền thống và bản sắc VH tốt đẹp
ấy của dân tộc. Người khẳng định, VH phải “lột cho hết tinh thần
dân tộc”, “phát huy cốt cách dân tộc”… không chỉ ở chiều sâu của
nội dung VH mà còn thể hiện đậm đà trong các hình thức, phương
thức biểu hiện nội dung đó.
Trong tư tưởng HCM về VH, nói giữ gìn và phát huy bản sắc dân
tộc không đồng nghĩa với dân tộc hẹp hòi, đóng cửa khép kín và
cùng hòan toàn xa lạ với kiểu bắt chước, học đòi, lai căng để đánh
mất đi cái độc đáo, cái đặc trưng của dân tộc mình; đừng biến
chúng ta thành kẻ bắt chước và kẻ “vay mà không trả”. Mà phải biết
kế thừa phát huy có chọn lọc cái hay, cái tốt của VH thế giới trên cơ
sở phát huy cái gốc của VH dân tộc, kiên quyết phê phán và loại bỏ
những tập tục lạc hậu, cổ hủ, đủ bản lĩnh để mở rộng giao lưu với
thế giới, tiếp thu có chọn lọc những cái hay, cai tốt đẹp, tiến bộ của
VH nhân loại, tỉnh táo chống lại sự xâm nhập của mọi thứ VH độc
hại… “Tây phương, hay Đông phương có cái gì tồt, ta học lấy để
tạo ra một nền VH VN. Nghĩa là lấy kinh
dạng trong cộng đồng dân tộc VN, cho nên cần phát huy và
bảo tồn từng bản sắc văn hoá của mỗi dân tộc. Phải thấm nhuần
quan điểm xây dựng văn hoá là sự nghiệp của toàn dân trong đó đội
ngũ trí thức do Đảng lãnh đạo có vai trò quan trọng. Văn hoá là một
mặt trận, xây dựng văn hoá là sự nghiệp cách mạng lâu dài cần phải
có ý chí cách mạng đồng thời phải kiên định và thận trọng, kết hợp
giữa xây với chống và lấy xây làm chính
Trên cơ sở thực trạng VH nước ta mà Hội nghị TW5 (khóa VIII) đã
đánh giá, Hội nghị TW10 (khóa IX) tiếp tục khẳng định giá: VH đã
gắn kết chặt chẽ hơn với các lĩnh vực của đời sống XH, đã góp phần
quan trọng vào việc giữ vững ổn định chính trị và tạo nên những
thành tựu về KT, XH, an ninh, quốc phòng, đối ngoại… của đất
nước. Đã có sự tham gia tích cực, tự giác của nhân dân vào các hoạt
động VH, đặc biệt là cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng
đời sống VH” đã tạo được chuyển biến bước đầu và tiền đề rất quan
trọng để VH nước nhà tiế tục phát triển đúng hướng và vững chắc.
Các giá trị VH ngày càng thể hiện rõ hơn vai trò tích cực và khả
năng tác động mạnh vào các lĩnh vực của đời sống. Những nét mới
trong chuẩn mực VH và trong nhân cách con người VN thời kỳ
CNH, HĐH từng bước được hình thành. Tuy nhiên, những thành
tựu và tiến bộ đạt được trong lĩnh vực VH còn chưa tương xứng và
chưa vững chắc, chưa đủ để tác động có hiệu quả đối với các lĩnh
vực của đời sống XH, đặc biệt là lĩnh vực tư tưởng, đạo đức, lối
sống. Nhiệm vụ xây dựng con người VN trong thời kỳ CNH, HĐH
chưa tạo được chuyển biến rõ rệt. Môi trường VH còn bị ô nhiễm
bởi các tệ nạn XH, còn sự lan tràn các sản phẩm và dịch vụ mê tín
dị đoan, độc hại, thấp
5 7

4. 4
kém, lai căng… Sản phẩm VH và các dịch vụ VH ngày càng
phong phú nhưng vẫn rất thiếu những tác phẩm văn học, nghệ thuật
có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, có ảnh hưởng tích cực và
sâu sắc trong đời sống XH. Trong một bộ phận đội ngũ trí thức, văn
nghệ sĩ, những người hoạt động trên lĩnh vực VH, thông tin, báo chí
và xuất bản có những biểu hiện xa rời đời sống, lúng túng trong
định hướng sáng tạo và hoạt động nghiệp vụ, chay theo chủ nghĩa
thực dụng, chiều theo thị hiếu thấp kém đã tạo ra một số sản phẩm
VH chất lượng thấp, thậm chí sai trái, phản động. Đời sống VH –
tinh thần ở nhiều vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa,
vùng đồng bào các dân tộc thiểu số còn nghèo nàn, thiếu thốn, lạc
hậu.
Hiện nay, sự phát triển toàn diện của đất nước đòi hỏi phải
tiếp tục phát triển nền VH tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc tương
ứng và đồng bộ với sự phát triển KT-XH; đáp ứng ngày càng tốt
hơn yêu cầu phát triển của XH và con người trong điểu kiện mới.
Do đó Đại hội X của Đảng xác định:
“Đẩy mạnh việc thực hiện nhiệm vụ phát triển văn hoá đã
được xác định trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm
2001 - 2010 là "làm cho văn hoá thấm sâu vào từng khu dân cư,
từng gia đình, từng người, hoàn thiện hệ giá trị mới của con người
Việt Nam, kế thừa các giá trị truyền thống của dân tộc và tiếp thu
tinh hoa văn hoá của loài người, tăng sức đề kháng chống văn hoá
đồi trụy, độc hại. Nâng cao tính văn hoá trong mọi hoạt động kinh
tế, chính trị, xã hội và sinh hoạt của nhân dân”.
Xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc,
đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội và con người trong
nghiệm tốt của VH xưa và VH nay, trau dồi cho VH VN thật
có tinh thần thuần túy VN”.
Trong xây dựng nền VH mới, phải đi đôi với xây dựng con
người mới – con người XHCN. Người dạy “Muốn xây dựng CNXH
trước hết cần có những con người XHCN”. Con người mới là con
người kế thừa những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, con người có
VH, có đạo đức, trí tuệ, sức khỏe, có năng lực làm chủ bản thân và
làm chủ xã hội. Để có được những phẩm chất ấy, con người mới
cần được học tập, đào tạo để có trình độ nhất định về chuyên môn,
khoa học, đạo đức, pháp luật,... Hồ Chủ tịch đã từng dạy chúng ta
“Vì lợi ích 10 năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm trồng người”.
Ngoài ra Người còn chỉ rõ “VH phải gắn liền với lao động sản xuất,
VH xà đời sống, xa lao động là VH suông” và “phải làm thế nào
cho VH vào sâu trong tâm lý của quốc dân, nghĩa là VH phải sửa
đổi được tham nhũng, được lười biếng, phù hoa, xa xỉ”. Tức, VH
phải gắn liền đời sống XH, phải có tác dụng cải tạo những thói hư
tật xấu của XH; đồng thời VH tạo được sức mạnh vật chất, tinh thần
thắng ngoại xâm theo tinh thần “văn minh thắng bạo tàn”.
Trong công cuộc đổi mới Đảng ta chủ trương “xây dựng nền
VH VN tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” (NQ TW5, khóa VIII,
năm 1998). Nền VH đó được xây dựng trên cơ sở kiên định CN
Mác-Lênin và tư tưởng HCM với tinh thần chủ đạo là CN yêu nước
VN. Nhấn mạnh vai trò, chức năng quan trọng của VH đối với sự
tồn tại và phát triển XH ngày nay; VH vừa là nền tảng tinh thần,
vừa là mục tiêu và động lực của sự phát triển KTXH. Phải nhận
thức rõ nền văn hoá VN là nền văn hoá thống nhất và đa
8 6

5. 5
điều kiện đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội
nhập kinh tế quốc tế. Bảo đảm sự gắn kết giữa nhiệm vụ phát triển
kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt với phát triển văn
hoá - nền tảng tinh thần của xã hội. Xây dựng đời sống văn hoá
tiên tiến, thúc đẩy sáng tạo văn hoá và xây dựng thiết chế văn hoá.
Đặc biệt coi trọng nâng cao văn hoá lãnh đạo và quản lý, văn hoá
trong kinh doanh và văn hoá trong nhân cách của thanh niên, thiếu
niên; chống những hiện tượng phản văn hoá, phi văn hoá.
Đẩy mạnh việc xây dựng đời sống văn hoá đại chúng, xây
dựng môi trường văn hoá lành mạnh, đi đôi với bồi dưỡng các tài
năng văn hoá, khuyến khích sáng tạo nhiều công trình văn hoá,
nghệ thuật tiêu biểu có giá trị cao về tư tưởng và nghệ thuật, tương
xứng với sự nghiệp giữ nước và dựng nước, đổi mới và phát triển
của dân tộc. Nâng cao chất lượng và mở rộng diện phổ biến các
sản phẩm văn hoá đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hoá ngày càng
cao, đa dạng của các tầng lớp nhân dân.
Phát triển mạnh và nâng cao chất lượng các hoạt động
thông tin, báo chí, phát thanh, truyền hình, xuất bản và phát hành
sách trên tất cả các vùng, chú ý nhiều hơn đến vùng sâu, vùng xa,
vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Xúc tiến xã hội hoá các hoạt động văn hoá, nghệ thuật, thông tin
với bước đi thích hợp cho từng loại hình, từng vùng. Huy động các
nguồn lực và sức sáng tạo trong xã hội để đầu tư xây dựng các
công trình và thiết chế văn hoá, tổ chức các hoạt động văn hoá,
khuyến khích các tổ chức, cá nhân, hộ gia đình
9

6. 6
đoàn thể tham gia hoạt động văn hoá, nghệ thuật, quản lý và
bảo vệ di tích, di sản văn hoá.
Mở rộng giao lưu văn hoá, thông tin với thế giới. Đổi mới
và tăng cường quản lý nhà nước trong lĩnh vực văn hoá - thông tin.
Sắp xếp lại hệ thống báo chí”.
(VKĐH X, NXB.CTQG, H.2006, tr.212, 213, 214)
Tóm lại, Tư tưởng của Người về văn hoá là một hệ thống
quan điểm lý luận manh tính khoa học và cách mạng về văn hoá và
xây dựng nền văn hoá nới của Việt Nam được Người chắc lọc, tổng
hợp và kết tinh những giá trị của văn hoá Việt Nam, của phương
Đông và phương Tây, vừa mang tính truyền thống vừa mang tính
hiện đại mà cốt lõi là sự kết hợp Chủ nghĩa Mác-Lê nin với tinh
hoa, bản sắc văn hoá dân tộc. Đó là một trong những di sản quí báu
mà Người để lại cho dân tộc chúng ta và cho nhân loại. Do đó trách
nhiệm của mỗi chúng ta cần phải nghiên cứu, khai thác, vận dụng
những di sản tư tưởng của Người về văn hoá vào nhiệm vụ cụ thể
trên từng lĩnh vực góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu “Dân giàu,
nước mạnh xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”, tiến tới xây dựng
thành công CNXH và bảo vệ vững chắt nền độc lập của Tổ quốc,
hạnh phúc của nhân dân./.
10

7. 6
đoàn thể tham gia hoạt động văn hoá, nghệ thuật, quản lý và
bảo vệ di tích, di sản văn hoá.
Mở rộng giao lưu văn hoá, thông tin với thế giới. Đổi mới
và tăng cường quản lý nhà nước trong lĩnh vực văn hoá - thông tin.
Sắp xếp lại hệ thống báo chí”.
(VKĐH X, NXB.CTQG, H.2006, tr.212, 213, 214)
Tóm lại, Tư tưởng của Người về văn hoá là một hệ thống
quan điểm lý luận manh tính khoa học và cách mạng về văn hoá và
xây dựng nền văn hoá nới của Việt Nam được Người chắc lọc, tổng
hợp và kết tinh những giá trị của văn hoá Việt Nam, của phương
Đông và phương Tây, vừa mang tính truyền thống vừa mang tính
hiện đại mà cốt lõi là sự kết hợp Chủ nghĩa Mác-Lê nin với tinh
hoa, bản sắc văn hoá dân tộc. Đó là một trong những di sản quí báu
mà Người để lại cho dân tộc chúng ta và cho nhân loại. Do đó trách
nhiệm của mỗi chúng ta cần phải nghiên cứu, khai thác, vận dụng
những di sản tư tưởng của Người về văn hoá vào nhiệm vụ cụ thể
trên từng lĩnh vực góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu “Dân giàu,
nước mạnh xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”, tiến tới xây dựng
thành công CNXH và bảo vệ vững chắt nền độc lập của Tổ quốc,
hạnh phúc của nhân dân./.
10