etika e punes

ETIKA E PUNËS NË INSTITUCIONET PUBLIKE
(RAST STUDIMI:KRAHASIM ME ATO JO-PUBLIKE)
UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I EKONOMISË
DEPARTAMENTI I MANAXHIMIT
Udhëheqës shkencor :Doc.Arbina Totoni
Punoi: Kristiana Papa
MSHAP
PËRMBAJTJA E PUNIMIT....
 Hyrje
 Vështrim teorik mbi etikën
 Etika dhe Administrata Publike
 Studim në terren
 Përfundime dhe Rekomandime
1
“Pa etikën, çdo gjë do të ndodhte sikur
të ishim pesë miliardë udhëtarë, të
hipur në një makinë të madhe që nuk e
drejton asnjëri ......”.
(Jacques COUSTEAU)
3
HYRJE....
 Përse duhet të ndërmerret një angazhim serioz nga institucionet
për sa i përket vlerësimit të cilësisë së funksionimit dhe të
rezultateve brenda shoqërisë?
 Etika e përgjegjësisë??
 të ndershëm kundrejt vetvetes si përkthyes të rolit që profesioni,
të cilin ushtrojmë, luan në shoqërinë tonë;
 Etika e pajtueshmërisë ??
 të vëmendshëm kundrejt të tjerëve, shoqërisë dhe ndryshimit të
pritjeve dhe kërkesave të saj.
 Sfida e përgjegjësisë dhe përputhshmërisë??
2
HYRJE
 Etikë, nga greqishtja e vjetër èthos - çfarë është aspekti i karakterit,
sjelljes dhe zakonit;
 Pas viteve 90 – Një qasje në “pronësinë publike” - një spastrim i madh
dhe një riformulim i etikës institucionale, një qasje në “pronësinë
publike”.
 Komunizmi drejt demokracisë
 solli një mori lirish të reja individuale
 shumë qytetarë përdorën liritë e sapo fituara për të shmangur krejtësisht
përgjegjësinë ndaj shoqërisë. 3
 Fusha e studimit shtrihet :
 në analizën teorike,
 filozofike,
 ligjore dhe
 ekonomike të etikës
 Rëndësia e etikës – ndikimi i madh në:
 krijimin e marrëdhënieve korrekte mes individëve dhe
 në rritjen e cilësisë së shërbimit dhe performancës së
institucioneve.
6
HYRJE
HYRJE
 Metodologjia: metoda deduktive, rishikim literature dhe kam
analizuar çështje që më parë janë prekuar nga autorë të tjerë
duke mos sjellë një risi ose përfundim të ri.
 Janë integruar të dhëna statistikore të mbledhura si nga
burime të huaja dhe nga ato kombëtare.
 Realizimi i një pyetësori me qëllim që të masë nivelin e
parimeve etike në institucionet publike dhe jo – publike
shqiptare.
7
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
4
A. Ç’është etika?
 Degë të filozofisë
 që merret me vlerat themelore të marrëdhënieve ndërnjerëzore,
 që e studion cilësinë dhe bazën e veprave apo sjelljeve të cilat nga këndi i
moralit janë të mira apo të këqija.
 Disiplinë
 që ka të bëjë me të mirën dhe me të keqen dhe me detyrimet morale
 një tërësi e parimeve dhe vlerave morale
 parime të sjelljes që e qeverisin një individ ose grup
 filozofi drejtuese
 Etika është shkencë mbi moralin ose etosin.
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
 Etika - shkolla që studion moralin,
parimet, normat dhe rregullat e sjelljes së
njerëzve në shoqëri”
 Etike – Standarde që përcaktojnë çfarë është e drejtë
dhe çfarë është e gabuar bazuar në detyrimet për të
shmangur veprime të tilla si përdhunimi, vrasja,
grabitja, abuzimi, shkelja e të drejtave të njeriut
9
A. Ç’është etika?
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
B. Tiparet e Karakterit të Etikës
 Shtatë Shtyllat e Karakterit Personal sipas Michael Josephson :
1. Besueshmëria: përfshin ndershmërinë, besimin, dhe besnikërinë;
2. Respekti: pasqyron mirësjelljen, kortezinë, dinjitetin, tolerancën
dhe pranueshmërinë;
3. Përgjegjësia: përfshin llogaridhënien, përsosmërinë;
4. Paanësia / Ndershmëria: t`u krijosh të tjerëve mundësi të
barabarta;
5. Përkujdesja: përcaktohet si “zemra e etikës”;
6. Civilizimi dhe Qytetaria / virtytet qytetare: përcaktojnë se si duhet
të sillemi si pjesë e komunitetit.
5
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
B.1. Parimet Universale të Etikës
 Personale, të cilën ndryshe e përkufizojnë si Moral;
 Profesionale;
 Globale
 Parimet esenciale të etikës nxisin ndërgjegjen
tonë dhe udhëheqin veprimet pavarësisht se në
cilën pjesë të botës ndodhemi
11
 Si parime të etikës personale klasifikohen:
 Interesimi për mirëqenien e të tjerëve;
 Respekti për pavarësinë / autonominë e të tjerëve;
 Besnikëria dhe ndershmëria;
 Gatishmëria në zbatimin e ligjit;
 Drejtësia;
 Refuzimi i avantazheve që nuk na takojnë;
 Humanizmi. 12
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
 Parime të etikës profesionale:
 Paanësia: objektiviteti;
 Sinqeriteti: të qenit i hapur;
 Konfidencialiteti;
 Përkujdesja: kujdesi për detyrën;
 Besnikëria ndaj përgjegjësive profesionale;
 Shmangia e konflikteve të mundshme apo e konflikteve
të interesave.
13
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
 Parime të etikës të lidhura me jetën publike :
 Vetëmohimi (altruist);
 Ndershmëria;
 Objektiviteti:;
 Llogaridhënia;
 Sinqeriteti.
14
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
 Parimet morale janë zhvilluar nga një periudhë në tjetrën duke
formalizuar moralin në formën e sjelljes i ndikuar nga shumë
faktorë
 kryesisht feja, nga ligjet që drejtuesit e fiseve vendosnin për të
pasur harmoni,
 nga zakonet e ndryshme që krijoheshin nga sjellje të ndryshme
momentale etj.
 Në antikitet rolin e rregullatorit dhe të forcës detyruese për
normat etike e kanë pasur rregullat dhe ligjet e pushtetit të
ndikuara edhe nga besimi fetar.
15
C. Morali dhe etika
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
 Dallimi midis etikës dhe moralit:
 Termat e etikës dhe moralit nuk janë të përcaktuar qartësisht por, bëhet fjalë për
marrëveshje të gjykimit social, të sjelljeve dhe zakoneve.
 Nga pikëpamja “funksionale”, etika dhe morali përcaktojnë rregullat e bashkëjetesës së
individëve, në një shoqëri.
16
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
Etika
e përditshmja
zakon
sjellja
njerëzore në
një kontekst
të caktuar
Morali
zakon, por i përdorur
më tepër për zakonet e
sjelljes dhe kriteret e
gjykimit në kontekstin
situacional të tyre
 Dilema etike ndodhin sepse :
1. Bëjmë atë që na duket më e përshtatshme;
2. Bëjmë gjithçka për të fituar ;
3. Racionalizojmë zgjedhjet tona me relativizëm.
 Dilema etike ka të bëjë me një situatë ku një person pyet se cila është gjeja e drejte apo e
gabuar për tu bërë.
 Konfliktet ngrihen:
 njerëz që u përkasin kulturave të ndryshme
 diversiteteve në moshë, arsim, përkatësi fetare, racë, besim, gjini, statusit social dhe ekonomik dhe
 një eksperience të ndryshme të punësimit.
 Dilemat më të zakonshme etike në vendin e punës:
 përfshijnë pushtetin,
 fuqinë,
 konfidencialitetin,
 ndershmërinë dhe
 besnikërinë.
17
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
 Përse ndodhin dilemat etike? Çfarë sjellin gabimet etike?
 njerëz të korruptuar;
 mjedisi i keq;
 presionet konkurruese;
 presionet e mundshme;
 globalizimi i biznesit.
 Elemente thelbësore ne zgjidhjen etike te konflikteve janë:
 diskutimi;
 analiza;
 zgjidhja e problemeve;
 vendimmarrja.
18
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
6
 Rritja e interesit për etikën vitet e fundit është rezultat i rritjes së :
 përgjegjësisë për ruajtjen e mjedisit,
 përgjegjësisë ndaj fuqisë punëtore,
 përgjegjësisë ndaj klientëve,
 përgjegjësisë ndaj konkurrentëve,
 përgjegjësisë ndaj furnitorëve dhe
 përgjegjësisë ndaj qeverisë.
 Hapat në procesin e marrjes së vendimeve etike:
 nevoja për vendim;
 identifikimi i kritereve për marrjen e vendimeve etike;
 modeli i optimizmit;
 racionaliteti i kufizuar.
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
D. Etika dhe Përgjegjësitë sociale
 Përgjegjësitë sociale obligimet e organizatës së biznesit për të përcaktuar ato
politika, për të marrë ato vendime e për të realizuar ato veprime që janë
njëkohësisht në përputhje me interesat e saj dhe objektivat e shoqërisë.
 Rregullimi qeveritar dhe ndërgjegjësimi në rritje i publikut janë forca të jashtme
që e kanë rritur përgjegjësinë sociale të biznesit.
 Përgjegjësia sociale një fenomen që fitoi të drejtën e qytetarisë në shekullin
e XX – të, e sidomos në gjysmën e dytë të tij.
 Në fillimet e këtij shekulli, disa menaxherë dhe pronarë përkrahën një trajtim
më paternalist. 7
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
 Objekti i përgjegjësive sociale
 komuniteti ku ajo vepron dhe shoqëria në tërësi;
 punonjësit;
 klientët;
 aksionarët
 Dy janë fushat aktuale të konsumerizmit, për të cilat
është e preokupuar shoqëria:
 shëndeti e siguria;
 cilësia e produkteve
21
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
Stakeholders
E. Etika dhe Performanca
 identiteti etik i një organizate është i rëdësishëm:
 për publikun
 për palët e interesuara për atë organizatë
 interesin e aksionerëve
 interesin e investimeve në atë korporatë
8
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
 Etika organizative
 pergjegjësia sociale,
 marrëdhëniet me ambjentin,
 marrëveshjet
 elementët e brendshëm në etikën e brendshme
23
VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
E. Etika dhe Performanca
ETIKA DHE ADMINISTRATA PUBLIKE
A. Ç’është Administrata Publike
 Administrimi publik është shprehje që gjerësisht mund të përshkruhet si zhvillim,
implementim dhe studim i politikave qeveritare, menaxhim i programeve publike
 Menaxhimi i Financave Publike dhe Përgjegjësitë kërkojnë që burimet financiare
të përdoret “në mënyrë efikase, efektive dhe etike”.
 Në menaxhimin etik, nëpunësit publikë janë të detyruar të jenë të paanshëm, për të
ushtruar drejtësinë procedurale dhe në mbështetje të barazisë në punësim.
 Standardet më të larta etike supozojnë më shumë se pajtim me ligjin, duke
përfshirë ligjin administrativ.
 Funksioni Publik Është Depozite E Besimit Të Publikut
 Etika - çelësi i një qeverisjeje të suksesshme
9
 Roli i etikës në administrimin publik:
 të shërbejë si mjet për uljen e konfliktit social të përgjithshëm të
ngritur nga pikëpyetjet morale të cilat nuk marrin përgjigje.
25
B. Lidhja ndërmjet etikës dhe administratës publike
ETIKA DHE ADMINISTRATA PUBLIKE
C. Rasti Shqiptar
 Reforma administrative më 1992 - hapi udhë për një sistem të ri pluralist demokratik
 Normat juridike disiplinuese të institucionitdhe të Management-it - nuk mjaftojnë për
të realizuar efikasitetin dhe efiçencën në institucionet shqiptare
 Lind domosdoshmëria e një etike të administratës publike, e cila të mund të kalojë
limitin e “normës juridike”.
 Detyrat e OECD për Shqipërinë :
 Përdorimi i kritereve objektive dhe të bazuara në merita për
rekrutimet dhe promovimet.
 Forcimi i pozitës institucionale të Departamentit të Administratës
Publike.
 Qartësimi se si do të zhvillohet pozicioni i Komisionit të Shërbimit
Civil në dritën e reformave të planifikuara, të tilla si krijimi i gjykatave
administrative.
 Përmirësimi i efikasitetit dhe efektivitetit në menaxhimin e shërbimit
civil nëpërmjet Sistemit të Burimeve Njerëzore dhe Menaxhimit të
Informacionit.
10
ETIKA DHE ADMINISTRATA PUBLIKE
C. Rasti Shqiptar
STUDIM NË TERREN
A. Gjetjet kërkimore
 Kërkim në terren
 Institucionet publike 51.22%
 Sektori privat 47.78%
 Mbledhja e të dhënave është realizuar në qytetin e Vlorës në
periudhën prill – maj 2014
 Metoda e përdorur për mbledhjen e të dhënave është ajo e pyetësorit,
ajo statistikore si dhe e analizës
 24 pyetje të mbyllura dhe një gjysmë e hapur
 90 pyetësor me një kampionim të rastësishëm
 përfaqësim si nga profesionet në nivele drejtuese deri tek ato punëtore.
11
A. Gjetjet kërkimore
 Përfaqësimi i shtresës së mesme të shërbimeve publike të tilla si:
shërbimi shëndetësor, shërbimi social dhe arsimi 70%
 Realizimi i pyetësorëve është kryer në intervistën e drejtpërdrejt e
të anketuarve në ambientet e tyre të punës.
 Pyetësori ruan të dhënat konfidenciale të të anketuarve duke
mbetur anonim dhe është përdorur vetëm për qëllim studim
 Hipoteza kryesore e këtij hulumtimi ka qenë ajo se ”në shërbimin
publik shqiptar ka mungesë të dukshme të sjelljes etike” hipotezë
kjo e deduktuar nga rrjedha logjike e pyetësorit. 12
STUDIM NË TERREN
13
A. Gjetjet kërkimore
STUDIM NË TERREN
 Në shërbimin publik
dhe jo – publik shqiptar,
ekzistojnë marrëdhënie
konform legjislacionit,
me rregulla dhe detyrime
për palët të cilat
imponojnë vendosjen e
marrëdhënieve etike mes
punëdhënësin dhe
punëmarrësin.
 “A ka institucioni juaj një kod etik pune?”
14
Sektori publik
përgjegjshmëria 87.03%
ndershmëria 59.57%
 respekti 63.83%
Integriteti 46.81%
Sektori Publik
STUDIM NË TERREN
 Vlerat e institucionit
 Sektori privat
 përgjegjshmëria 74.41% respekti 53.49%
 Integriteti 48.84% ndershmëria 62.79%.

31
STUDIM NË TERREN
 A mendoni se punonjësit / kolegët tuaj kanë raporte korrekte dhe të ndershme me të
gjitha palët, përfshirë klientët, komunitetin, kolegët, aksionarët, menaxherët, drejtorët?”
32
STUDIM NË TERREN
 Liria e shprehjes
33
STUDIM NË TERREN
 33.33% e të anketuarve mendojnë se
gabimet e bëra gjatë procesit të punës
pranohen “disi” nga punonjësit e
institucionit ku ata punojnë.
 Ndarë sipas sektorëve, 36.17% të të
punësuarve në administratën civile
shprehen për këtë nivel pranimi të gabimit,
kundrejt 27.91% të atyre në sektorin jo –
publik.
34
STUDIM NË TERREN
 Pak” dhe “aspak” për sektorin publik përgjigjen 27.66% e të anketuarve, ndërsa
në aktorin jo – publik 23.26%. Ndërsa për “mjaft” dhe “shumë” arrihet një vlerë
prej 31.91% për sektorin publik dhe 48.84% për atë jo – publik
 2,22% e të gjithë të anketuarve nuk është shprehur mbi këtë çështje
 Në lidhje me reagimin ndaj shkeljeve të ligjit dhe mekanizmave të
sigurisë “aspak” dhe “pak” përgjigjen përkatësisht 6.38% dhe
12.76% e të punësuarve në sektorin publik kundrejt 4.65% dhe
16.28% të atyre në sektorin jo – publik.
 % më e lartë e arritur në sektorin publik renditet në nivelin e
vlerësimit “disi” me 34.04%, ndërsa ai jo publik arrin vlerën
maksimale në vlerësimin “mjaft” me 30.23%.
 Vihet re se reagojnë “shumë” ndaj shkeljeve 25.58% e sektorit jo –
publik kundrejt 17.02 % të atij publik.
35
STUDIM NË TERREN
 Niveli i reagimit ndaj trajtimeve diskriminuese nga krahasimi mes dy
sektorëve është më i kënaqshëm në atë jo – publik, në të cilin vihet re një
rritje e vazhdueshme drejt vlerësimeve maksimale, ndërkohë në sektorin
publik niveli i reagimit është i ulët.
36
STUDIM NË TERREN
 Për sa i përket respektit reciprok brenda institucionit ku punojnë të anketuarit e
punësuar pranë institucioneve publike të cilët mendojnë se ekziston në nivelin
“shumë” janë vetëm 29.79%. në sektorin jo – publik arrin në vlerën 53.49%
respekti ndaj njeri – tjetrit.
 Në alternativën “mjaft” kemi një rezultat të njëjtë në të dy sektorët, 32,5%.
 “Respekti” ndaj palëve të jashtme në institucionet publike ka vend për përmirësim.
Vetëm 34.04% e të punësuarve në administratën publike janë përgjigjur se pala e
jashtme respektohet “shumë”, 31.92% “mjaft”, 25.53% “disi” dhe 4.25% “pak”.
 Rezultate në sektorin jo – publik lidhur me këtë çështje janë më të kënaqshme dhe
më të larta se në atë privat. 53.49% e të punësuarve në këtë sektor shprehen se pala
tjetër respektohet “shumë”, 34.89% “mjaft”, 9.30% “disi” dhe vetëm 2.33% “pak”.
37
STUDIM NË TERREN
 Shkeljet ligjore dhe ato etike në të dy sektorët kanë një nivel mjaft të
kënaqshëm raportimi përkatësisht me 74.47% dhe 69.77% (për të dy
sektorët së bashku 72.22%)
38
STUDIM NË TERREN
 Në lidhje me mjedisin e punës vihet re në sektorin publik të anketuarit
shprehur se nuk është i kënaqshëm.
 Për sa i përket sigurisë në punë sërish vihet re se sektori privat ofron kushte më
të mira pune, e konfirmuar nga vlera prej 44.19% të të punësuarve të sektorit
jo – publik të cilët shprehen se ambienti i tyre i punës është “shumë i sigurt”
kundrejt 27.66% të atyre të sektorit publik
 Ajo që vihet në dukje është niveli relativisht i larte i atyre që mendojnë se
ambienti kua ata punojnë nuk është “jo diskriminues”
 12.76% të sektorit publik dhe 23.25% te atij jo – publik theksojnë se ambienti i
punës është “aspak” jo diskriminues, ndërkohë që respektivisht 25.53% dhe
30.23% e tyre shprehen se është “shumë” jo diskriminues.
39
STUDIM NË TERREN
 Nga analiza statistikore e pyetësorëve vihet re një rezultat mjaft i
kënaqshëm në të dy sektorët në lidhje me diskriminimin racial apo fetar,
fakt që rikonfirmon vlerën e kombit tonë të bashkëjetesës në paqe të feve
dhe racave të ndryshme . 62.22% e të gjithë të anketuarve përgjigjen se në
vendin e tyre të punës nuk dëgjohen “aspak” fyerje ngjyrim fetar apo racial.
40
STUDIM NË TERREN
 Edhe për sa i përket ruajtjes së informacionit personal të dhënat konfirmojnë
një rezultat relativisht të mirë, edhe pse në sektorin publik ka vend
përmirësim dhe paraqitet në nivele më të ulëta se ai privat.
41
STUDIM NË TERREN
 Përpunimi i të dhënave vë në dukje se raste shpërdorimi të aseteve të këtij
institucioni si humbje, vjedhje, keqpërdorim të mjeteve, pajisjeve,
produkteve të ndryshme janë të pranishme.
42
STUDIM NË TERREN
 Për mënyrën e punësimit si në institucionet publike edhe në ato jo
publike vihet re një kontradikte:
 46.33% e të gjithë anketuarve pohojnë se “institucioni ku ata punojnë
ka punësuar individë në bazë preferenciale miqësore ose familjare”
 që 62.22% e tyre pohojnë se “institucioni ku ata punojnë ka punësuar
individë në bazë të një konkurrimi të rregullt e përzgjedhës”
 përgjigje këto që përjashtojnë njëra – tjetrën: si mundet një
konkurrim të jetë i rregullt dhe përzgjedhës ndërkohë që përzgjedhja
e konkurrentëve bëhet në bazë preferenciale miqësore apo familjare 43
STUDIM NË TERREN
 “A mendon se në institucionin tuaj ka pasur raste të cilat
kanë çuar në veprime korruptuese?”
44
STUDIM NË TERREN
 53.19% në institucionet publike pohojnë raste ku
punonjësit / kolegët / Drejtuesit kanë pranuar dhurata, si
dhe përfitime të tjera prej punonjësve të institucioneve /
kompanive / bizneseve të tjera
 Sërish sektori jo – publik do të paraqitet në nivele më të
kënaqshme se ai publik, ku 62.79% e tyre shprehen se në
institucionet ku ata punojnë ky fenomen nuk ekziston
“aspak”, kundrejt 32.56% të cilët vlerësojnë me alternativat
e tjera 45
STUDIM NË TERREN
 “Mendoni se në institucionin tuaj raportohen dhe regjistrohen saktë të
gjitha të ardhurat dhe shpenzimet në përputhje me kuadrin ligjor për
kontabilitetin?”
46
STUDIM NË TERREN
 Nga të dhënat e mbledhura rezulton se sektori jo publik është më
korrekt dhe respekton më tepër orarin dhe detyrat e institucionit ku
është punësuar duke mos shpërdoruar kohën e punës për një
veprimtari tjetër e cila nuk ka lidhje me veprimtarinë e punës
përkatëse.
47
STUDIM NË TERREN
 “A jeni angazhuar në veprimtari politike gjatë orarit tuaj të
punës prej vetë institucionit ku ju punoni?”
 Sektori jo – publik shfaqet me rezultate më të larta se ai publik, (76.74%
kundrejt 70.21%)
 Një përfshirje pothuajse 29.79% e administratës publike në aktivitete të cilat
nuk kanë lidhje me vendin e punës, rrezikojnë cilësinë e shërbimit,
komprometojnë imazhin e institucionit dhe ulin besueshmërinë e publikut
ndaj tij.
48
STUDIM NË TERREN
 12.22% e të anketuarve pohojnë se nuk kane informacion mbi
përgjegjësitë sociale të cilat ushtron institucioni i tyre, ndërsa 5.56%
shprehen se institucioni ku ata punojnë nuk kane përgjegjësi sociale.
 52.22% shprehen se institucioni i tyre ushtron përgjegjësi të
klasifikuara si kontribut në komunitet të tilla si: ndihmë ndaj
individëve në nevoje, integrim të viktimave të dhunues dhe krimit,
ndihmë për fëmijët jetim dhe për shtëpinë e pleqve.
 Kujdes ndaj mjedisit tregojnë vetëm 14.44% e të intervistuarve.
49
STUDIM NË TERREN
 Për sa i përket trajnimit mbi konceptin e etikes, ofrohen kryesisht nga
institucionet publike, të cilat kane një përfaqësim me 78.24% kundrejt
32.92% të sektorit jo – publik.
50
STUDIM NË TERREN
 Një nga kufizimet e këtij studimi i cili u vu re gjatë përpunimit
të të dhënave, ishte se në hartimin e pyetësorit nuk ishte marrë
parasysh gjinia e të anketuarve, variabël i cili mund të na
ofronte të dhelna të tjera të vlefshme.
 Gjithashtu, një tjetër fakt i cili mund të konsiderohet si
kufizim, është se përgjithësimi për të gjithë administratën
shqiptare është disi i vështirë, sepse përjashtohen variabla të
cilët mund të nxirrnin në pah element të tjerë.
 Gjithsesi, ky studim përbën një iniciativë e cila mund të
shërbejë për studime të tjera më detajuara dhe komplekse.
51
STUDIM NË TERREN
B. Konsiderata përmbledhëse mbi gjetjet kërkimore
PËRFUNDIME
Etika është studim i të mirës ose të drejtës për qeniet njerëzore
Thelbi i etikës varet prej zgjedhjes, respektit, vullnetit të mirë por
edhe nga të pasurit konsideratë për të tjerët
Administrata publike përbën një sektor të rëndësishëm të çdo
shoqërie dhe efikasiteti dhe përgjegjshmëria e saj i ndihmon
përmirësimit të gjendjes dhe funksionalitetit të jetës shoqërore.
15
 Për të arritur një nivel konstruktiv të administratës publike
duhet koordinim preciz i punëve, përfshirë këtu edhe spektrin
shtetëror dhe privat
 Aktiviteti i zyrtarëve civil rregullohet ligjërisht dhe moralisht.
 Edhe pse konceptualisht të ndryshme, morali dhe ligji janë të
lidhura ngushtë me njëri – tjetrin. Nëse shoqëria është
moralisht e sëmurë, atëherë sistemi ligjor nuk funksionon.
 Jete politike, ligjore dhe shtet i përshtatshëm nuk ekziston pa
zhvillimin normal moral të individëve
53
PËRFUNDIME
 Për sa i përket kuadrit ligjor mund të themi se ekziston, por në disa
aspekte është evaziv dhe lë vend për përmirësim
 institucionet mbështetëse për informim dhe trajnim të administratës
publike duhet të rrisin frekuencën e veprimeve të tyre për një
kualifikim më të madh të të punësuarve.
 Nëpunësit e administratës publike shqiptare janë të informuar për
kodet etike të funksionimit të institucioneve të tyre
 Sektori jo – publik shqiptar ofron shërbim më cilësor ndaj qytetarëve
në termat e etikës kundrejt atij publik. Ky fakt, mund të jetë i
ndikuar nga kontrolli më i lartë i ushtruar nga zyrtarët jo – publik 54
PËRFUNDIME
 “Jeni të mirëseardhur në shtëpinë time; jeni të
mirëseardhur në zemrën time ... ndjenjat e mia personale
nuk kanë të bëjnë fare me rastin aktual ... Do të
mundohem si George Washington, të bëj gjithçka për ju,
kurse si president nuk mund të bëj asgjë!” (George
Washington, një miku që ka kërkuar post).
55
PËRFUNDIME
16
1 de 56

Recomendados

ETIKA NË BIZNES - Dr. Ejup Fejza (Sllajdet e ligjëratave) por
ETIKA NË BIZNES - Dr. Ejup Fejza (Sllajdet e ligjëratave)ETIKA NË BIZNES - Dr. Ejup Fejza (Sllajdet e ligjëratave)
ETIKA NË BIZNES - Dr. Ejup Fejza (Sllajdet e ligjëratave)fatonbajrami1
15.8K visualizações186 slides
Etika e biznesit por
Etika e biznesitEtika e biznesit
Etika e biznesitVeton Sopjani
3K visualizações10 slides
ETIKA NË BIZNES - Dr. Ymer Havolli (Pyetje dhe përgjigje) por
ETIKA NË BIZNES - Dr. Ymer Havolli (Pyetje dhe përgjigje)ETIKA NË BIZNES - Dr. Ymer Havolli (Pyetje dhe përgjigje)
ETIKA NË BIZNES - Dr. Ymer Havolli (Pyetje dhe përgjigje)fatonbajrami1
22.2K visualizações25 slides
Etika e Biznesit - Dr. Ymer Havolli por
Etika e Biznesit - Dr. Ymer HavolliEtika e Biznesit - Dr. Ymer Havolli
Etika e Biznesit - Dr. Ymer Havollifatonbajrami1
5.3K visualizações45 slides
Etika ne Biznes por
Etika ne BiznesEtika ne Biznes
Etika ne BiznesMenaxherat
11.1K visualizações10 slides
1. biznesi dhe format e organizimit të tij por
1. biznesi dhe format e organizimit të tij1. biznesi dhe format e organizimit të tij
1. biznesi dhe format e organizimit të tijMenaxherat
95.6K visualizações48 slides

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Menaxhmenti strategjik por
Menaxhmenti strategjikMenaxhmenti strategjik
Menaxhmenti strategjikcoupletea
36.8K visualizações41 slides
Organizimi i ndermarrjes por
Organizimi i ndermarrjesOrganizimi i ndermarrjes
Organizimi i ndermarrjesekonomia
29.9K visualizações22 slides
Menaxhment - Permbledhje por
Menaxhment - PermbledhjeMenaxhment - Permbledhje
Menaxhment - PermbledhjeJozef Nokaj
20.3K visualizações33 slides
Pergjegjesia shoqerore por
Pergjegjesia shoqerorePergjegjesia shoqerore
Pergjegjesia shoqeroreNatyraDikaKerluku
901 visualizações33 slides
Mikroekonomi 1 por
Mikroekonomi 1Mikroekonomi 1
Mikroekonomi 1Ermon Cërvadiku
32.9K visualizações75 slides
Etika ne biznes dhe komunikimi por
Etika ne biznes dhe komunikimiEtika ne biznes dhe komunikimi
Etika ne biznes dhe komunikimiMenaxherat
20.1K visualizações15 slides

Mais procurados(20)

Menaxhmenti strategjik por coupletea
Menaxhmenti strategjikMenaxhmenti strategjik
Menaxhmenti strategjik
coupletea36.8K visualizações
Organizimi i ndermarrjes por ekonomia
Organizimi i ndermarrjesOrganizimi i ndermarrjes
Organizimi i ndermarrjes
ekonomia29.9K visualizações
Menaxhment - Permbledhje por Jozef Nokaj
Menaxhment - PermbledhjeMenaxhment - Permbledhje
Menaxhment - Permbledhje
Jozef Nokaj20.3K visualizações
Pergjegjesia shoqerore por NatyraDikaKerluku
Pergjegjesia shoqerorePergjegjesia shoqerore
Pergjegjesia shoqerore
NatyraDikaKerluku901 visualizações
Mikroekonomi 1 por Ermon Cërvadiku
Mikroekonomi 1Mikroekonomi 1
Mikroekonomi 1
Ermon Cërvadiku32.9K visualizações
Etika ne biznes dhe komunikimi por Menaxherat
Etika ne biznes dhe komunikimiEtika ne biznes dhe komunikimi
Etika ne biznes dhe komunikimi
Menaxherat20.1K visualizações
SJELLJA ORGANIZATIVE - Dr. Berim Ramosaj (Pyetjet e provimeve) por fatonbajrami1
SJELLJA ORGANIZATIVE - Dr. Berim Ramosaj (Pyetjet e provimeve)SJELLJA ORGANIZATIVE - Dr. Berim Ramosaj (Pyetjet e provimeve)
SJELLJA ORGANIZATIVE - Dr. Berim Ramosaj (Pyetjet e provimeve)
fatonbajrami128K visualizações
menaxhimi i operacioneve - vehbi rama por drilon emini
menaxhimi i operacioneve - vehbi rama menaxhimi i operacioneve - vehbi rama
menaxhimi i operacioneve - vehbi rama
drilon emini9.3K visualizações
Punim seminarik menaxhimi i rriskut ne ndermarrje por Muhamet Sopa
Punim seminarik menaxhimi i rriskut ne ndermarrjePunim seminarik menaxhimi i rriskut ne ndermarrje
Punim seminarik menaxhimi i rriskut ne ndermarrje
Muhamet Sopa39.4K visualizações
Makroekonomi por Ermon Cërvadiku
MakroekonomiMakroekonomi
Makroekonomi
Ermon Cërvadiku28.3K visualizações
Metodologjia e Hulumtimeve por Fitore ZEQIRI
Metodologjia e Hulumtimeve Metodologjia e Hulumtimeve
Metodologjia e Hulumtimeve
Fitore ZEQIRI19.9K visualizações
Etika e sjelljes por Anida Ago
Etika e sjelljesEtika e sjelljes
Etika e sjelljes
Anida Ago16.9K visualizações
BAZAT E MENAXHIMIT por Saimir Ciraku
BAZAT E MENAXHIMITBAZAT E MENAXHIMIT
BAZAT E MENAXHIMIT
Saimir Ciraku27.6K visualizações
Ndermarresi por Menaxherat
NdermarresiNdermarresi
Ndermarresi
Menaxherat20.5K visualizações
Etika e Biznesit - Ymer Havolli por Menaxherat
Etika e Biznesit   - Ymer HavolliEtika e Biznesit   - Ymer Havolli
Etika e Biznesit - Ymer Havolli
Menaxherat24.5K visualizações
Plan biznesi por Diana Rama
Plan biznesiPlan biznesi
Plan biznesi
Diana Rama82.8K visualizações
Menaxhim Pyetje Pergjigje por Ramadan Ademi
Menaxhim Pyetje PergjigjeMenaxhim Pyetje Pergjigje
Menaxhim Pyetje Pergjigje
Ramadan Ademi45.8K visualizações
Formulimi i objektivave dhe identifikimi i alternativave por Aneida Bajraktari Bicja
Formulimi i objektivave dhe identifikimi i alternativaveFormulimi i objektivave dhe identifikimi i alternativave
Formulimi i objektivave dhe identifikimi i alternativave
Aneida Bajraktari Bicja8.1K visualizações
Menaxhimi i Dijes dhe Inovacionet - Dr. Ymer Havolli (Ligjërata të autorizuara) por fatonbajrami1
Menaxhimi i Dijes dhe Inovacionet - Dr. Ymer Havolli (Ligjërata të autorizuara)Menaxhimi i Dijes dhe Inovacionet - Dr. Ymer Havolli (Ligjërata të autorizuara)
Menaxhimi i Dijes dhe Inovacionet - Dr. Ymer Havolli (Ligjërata të autorizuara)
fatonbajrami110.1K visualizações
Si te bejme hulumtim por Menaxherat
Si te bejme hulumtimSi te bejme hulumtim
Si te bejme hulumtim
Menaxherat15.1K visualizações

Destaque

Etika Profesionale por
Etika ProfesionaleEtika Profesionale
Etika Profesionaledani
18.8K visualizações3 slides
Etika ne Biznes Prezantim por
Etika ne Biznes PrezantimEtika ne Biznes Prezantim
Etika ne Biznes PrezantimTarget
5.6K visualizações18 slides
Etika profesional por
Etika profesionalEtika profesional
Etika profesionalEko Wibowo
9.1K visualizações34 slides
LIGJI DHE ETIKA por
LIGJI DHE ETIKALIGJI DHE ETIKA
LIGJI DHE ETIKALand Shkalla
10.3K visualizações10 slides
Etika por
EtikaEtika
Etikaw_sriutami
6.3K visualizações34 slides
ETIKA E BIZNESIT - Dr. Hysen Çela por
ETIKA E BIZNESIT - Dr. Hysen ÇelaETIKA E BIZNESIT - Dr. Hysen Çela
ETIKA E BIZNESIT - Dr. Hysen Çelafatonbajrami1
8.8K visualizações332 slides

Destaque(20)

Etika Profesionale por dani
Etika ProfesionaleEtika Profesionale
Etika Profesionale
dani18.8K visualizações
Etika ne Biznes Prezantim por Target
Etika ne Biznes PrezantimEtika ne Biznes Prezantim
Etika ne Biznes Prezantim
Target5.6K visualizações
Etika profesional por Eko Wibowo
Etika profesionalEtika profesional
Etika profesional
Eko Wibowo9.1K visualizações
LIGJI DHE ETIKA por Land Shkalla
LIGJI DHE ETIKALIGJI DHE ETIKA
LIGJI DHE ETIKA
Land Shkalla10.3K visualizações
Etika por w_sriutami
EtikaEtika
Etika
w_sriutami6.3K visualizações
ETIKA E BIZNESIT - Dr. Hysen Çela por fatonbajrami1
ETIKA E BIZNESIT - Dr. Hysen ÇelaETIKA E BIZNESIT - Dr. Hysen Çela
ETIKA E BIZNESIT - Dr. Hysen Çela
fatonbajrami18.8K visualizações
Komunikimi por Self employed
KomunikimiKomunikimi
Komunikimi
Self employed32.4K visualizações
Administrata publike por Nasuf GËRMIZAJ
Administrata publikeAdministrata publike
Administrata publike
Nasuf GËRMIZAJ27.3K visualizações
Etika e kriminalistikes por Nasuf GËRMIZAJ
Etika e kriminalistikesEtika e kriminalistikes
Etika e kriminalistikes
Nasuf GËRMIZAJ3.1K visualizações
Gjeografi ppff por Xhejni Melonashi
Gjeografi ppffGjeografi ppff
Gjeografi ppff
Xhejni Melonashi1.2K visualizações
Presentshtetiweb por ShtetiWeb
PresentshtetiwebPresentshtetiweb
Presentshtetiweb
ShtetiWeb2K visualizações
Variablat qe ndikojne procesin e vendimarrjes etik por ajsli
Variablat  qe ndikojne procesin e vendimarrjes etikVariablat  qe ndikojne procesin e vendimarrjes etik
Variablat qe ndikojne procesin e vendimarrjes etik
ajsli2.9K visualizações
Mesimi praktik 7 por Valdet Shala
Mesimi praktik 7Mesimi praktik 7
Mesimi praktik 7
Valdet Shala1.3K visualizações
Etika dhe pergjegjesia shoqerore por Armir Ziba
Etika dhe pergjegjesia shoqeroreEtika dhe pergjegjesia shoqerore
Etika dhe pergjegjesia shoqerore
Armir Ziba1.9K visualizações
Mënyrat dhe veglat për komunikim por Metamorphosis
Mënyrat dhe veglat për komunikimMënyrat dhe veglat për komunikim
Mënyrat dhe veglat për komunikim
Metamorphosis3.5K visualizações
Etika e biznesit por Menaxherat
Etika e biznesitEtika e biznesit
Etika e biznesit
Menaxherat5.8K visualizações
Komunikimi Në formën e Web-it por brejdon xhavara
Komunikimi Në formën e Web-itKomunikimi Në formën e Web-it
Komunikimi Në formën e Web-it
brejdon xhavara4.2K visualizações
Administrative 2 por zogaj
Administrative 2Administrative 2
Administrative 2
zogaj1.5K visualizações
Barnat dhe drogat por Fleurati
Barnat dhe drogatBarnat dhe drogat
Barnat dhe drogat
Fleurati10.2K visualizações

Similar a etika e punes

Etika por
EtikaEtika
EtikaXHERE
158 visualizações1 slide
Java e 11 etika e lidershipit dhe diversiteti por
Java e 11 etika e lidershipit dhe diversitetiJava e 11 etika e lidershipit dhe diversiteti
Java e 11 etika e lidershipit dhe diversiteticoupletea
2.5K visualizações17 slides
Etika dhe dilemat fin por
Etika dhe dilemat finEtika dhe dilemat fin
Etika dhe dilemat finElsa Toska PhD
307 visualizações15 slides
punimi seminarik h.k.docx por
punimi seminarik h.k.docxpunimi seminarik h.k.docx
punimi seminarik h.k.docxhylikadriu
4 visualizações8 slides
REFORMAT E NDRYSHIMIT TRANSFORMUES NE SISTEMIN ARSIMOR SHQIPTAR.ppt por
REFORMAT E NDRYSHIMIT TRANSFORMUES NE SISTEMIN ARSIMOR SHQIPTAR.pptREFORMAT E NDRYSHIMIT TRANSFORMUES NE SISTEMIN ARSIMOR SHQIPTAR.ppt
REFORMAT E NDRYSHIMIT TRANSFORMUES NE SISTEMIN ARSIMOR SHQIPTAR.pptRenita Piqoni
7 visualizações16 slides
Sjelljet Deviante - Projekt sociologji por
Sjelljet Deviante - Projekt sociologjiSjelljet Deviante - Projekt sociologji
Sjelljet Deviante - Projekt sociologjiMirsad - New
19.7K visualizações16 slides

Similar a etika e punes(20)

Etika por XHERE
EtikaEtika
Etika
XHERE158 visualizações
Java e 11 etika e lidershipit dhe diversiteti por coupletea
Java e 11 etika e lidershipit dhe diversitetiJava e 11 etika e lidershipit dhe diversiteti
Java e 11 etika e lidershipit dhe diversiteti
coupletea2.5K visualizações
Etika dhe dilemat fin por Elsa Toska PhD
Etika dhe dilemat finEtika dhe dilemat fin
Etika dhe dilemat fin
Elsa Toska PhD307 visualizações
punimi seminarik h.k.docx por hylikadriu
punimi seminarik h.k.docxpunimi seminarik h.k.docx
punimi seminarik h.k.docx
hylikadriu4 visualizações
REFORMAT E NDRYSHIMIT TRANSFORMUES NE SISTEMIN ARSIMOR SHQIPTAR.ppt por Renita Piqoni
REFORMAT E NDRYSHIMIT TRANSFORMUES NE SISTEMIN ARSIMOR SHQIPTAR.pptREFORMAT E NDRYSHIMIT TRANSFORMUES NE SISTEMIN ARSIMOR SHQIPTAR.ppt
REFORMAT E NDRYSHIMIT TRANSFORMUES NE SISTEMIN ARSIMOR SHQIPTAR.ppt
Renita Piqoni7 visualizações
Sjelljet Deviante - Projekt sociologji por Mirsad - New
Sjelljet Deviante - Projekt sociologjiSjelljet Deviante - Projekt sociologji
Sjelljet Deviante - Projekt sociologji
Mirsad - New19.7K visualizações
Teoria Institucionale por Kujtim Hameli
Teoria InstitucionaleTeoria Institucionale
Teoria Institucionale
Kujtim Hameli396 visualizações
Menaxhmenti dje dhe sot por Menaxherat
Menaxhmenti dje dhe sotMenaxhmenti dje dhe sot
Menaxhmenti dje dhe sot
Menaxherat5.7K visualizações
M.s analiza e_mjedisit_te_brendshem_-_pjesa_1__prezentimi_besart_hajrizi por Prof.Lutfi
M.s analiza e_mjedisit_te_brendshem_-_pjesa_1__prezentimi_besart_hajriziM.s analiza e_mjedisit_te_brendshem_-_pjesa_1__prezentimi_besart_hajrizi
M.s analiza e_mjedisit_te_brendshem_-_pjesa_1__prezentimi_besart_hajrizi
Prof.Lutfi3.3K visualizações
Sociologjia e se drejtes por YllYmeri
Sociologjia e se drejtesSociologjia e se drejtes
Sociologjia e se drejtes
YllYmeri662 visualizações
Nje veshtrim i pergjithshem per organizaten ligj 1 Mr.Driton Sylqa por Valdet Shala
Nje veshtrim i pergjithshem per organizaten   ligj 1  Mr.Driton SylqaNje veshtrim i pergjithshem per organizaten   ligj 1  Mr.Driton Sylqa
Nje veshtrim i pergjithshem per organizaten ligj 1 Mr.Driton Sylqa
Valdet Shala2.8K visualizações
Psikologji Sociale por Anida Ago
Psikologji SocialePsikologji Sociale
Psikologji Sociale
Anida Ago2.6K visualizações
Vlerat-dhe-Etika-ne-Biznes.pdf por SabirRramanaj
Vlerat-dhe-Etika-ne-Biznes.pdfVlerat-dhe-Etika-ne-Biznes.pdf
Vlerat-dhe-Etika-ne-Biznes.pdf
SabirRramanaj5 visualizações
Analiza e faktorëve të brendshëm por Ramë Hajraj
Analiza e faktorëve të brendshëmAnaliza e faktorëve të brendshëm
Analiza e faktorëve të brendshëm
Ramë Hajraj4.1K visualizações
Tema 1 e drejta e biznesit por Bledi Lila
Tema 1 e drejta e biznesitTema 1 e drejta e biznesit
Tema 1 e drejta e biznesit
Bledi Lila8.3K visualizações
PUNIM SEMINARIK - Metodat Sociologjike por eriona7
PUNIM SEMINARIK - Metodat SociologjikePUNIM SEMINARIK - Metodat Sociologjike
PUNIM SEMINARIK - Metodat Sociologjike
eriona7862 visualizações
Qverisja dhe udhëheqja në arsim por Vlora Osmani
Qverisja dhe udhëheqja në arsimQverisja dhe udhëheqja në arsim
Qverisja dhe udhëheqja në arsim
Vlora Osmani23.7K visualizações
Filozofia e edukimit(teme mikroteze) por Vilma Hoxha
Filozofia e edukimit(teme mikroteze)Filozofia e edukimit(teme mikroteze)
Filozofia e edukimit(teme mikroteze)
Vilma Hoxha32K visualizações
Menaxhimi i vetvetes alma dimo(qemalli) mpa 11 por Alma Dimo
Menaxhimi i vetvetes  alma dimo(qemalli) mpa 11Menaxhimi i vetvetes  alma dimo(qemalli) mpa 11
Menaxhimi i vetvetes alma dimo(qemalli) mpa 11
Alma Dimo4.1K visualizações
1 2 3. njohuri per menaxhim arti por Hysen Rama
1 2 3. njohuri per menaxhim arti1 2 3. njohuri per menaxhim arti
1 2 3. njohuri per menaxhim arti
Hysen Rama2.4K visualizações

etika e punes

  • 1. ETIKA E PUNËS NË INSTITUCIONET PUBLIKE (RAST STUDIMI:KRAHASIM ME ATO JO-PUBLIKE) UNIVERSITETI I TIRANËS FAKULTETI I EKONOMISË DEPARTAMENTI I MANAXHIMIT Udhëheqës shkencor :Doc.Arbina Totoni Punoi: Kristiana Papa MSHAP
  • 2. PËRMBAJTJA E PUNIMIT....  Hyrje  Vështrim teorik mbi etikën  Etika dhe Administrata Publike  Studim në terren  Përfundime dhe Rekomandime 1
  • 3. “Pa etikën, çdo gjë do të ndodhte sikur të ishim pesë miliardë udhëtarë, të hipur në një makinë të madhe që nuk e drejton asnjëri ......”. (Jacques COUSTEAU) 3
  • 4. HYRJE....  Përse duhet të ndërmerret një angazhim serioz nga institucionet për sa i përket vlerësimit të cilësisë së funksionimit dhe të rezultateve brenda shoqërisë?  Etika e përgjegjësisë??  të ndershëm kundrejt vetvetes si përkthyes të rolit që profesioni, të cilin ushtrojmë, luan në shoqërinë tonë;  Etika e pajtueshmërisë ??  të vëmendshëm kundrejt të tjerëve, shoqërisë dhe ndryshimit të pritjeve dhe kërkesave të saj.  Sfida e përgjegjësisë dhe përputhshmërisë?? 2
  • 5. HYRJE  Etikë, nga greqishtja e vjetër èthos - çfarë është aspekti i karakterit, sjelljes dhe zakonit;  Pas viteve 90 – Një qasje në “pronësinë publike” - një spastrim i madh dhe një riformulim i etikës institucionale, një qasje në “pronësinë publike”.  Komunizmi drejt demokracisë  solli një mori lirish të reja individuale  shumë qytetarë përdorën liritë e sapo fituara për të shmangur krejtësisht përgjegjësinë ndaj shoqërisë. 3
  • 6.  Fusha e studimit shtrihet :  në analizën teorike,  filozofike,  ligjore dhe  ekonomike të etikës  Rëndësia e etikës – ndikimi i madh në:  krijimin e marrëdhënieve korrekte mes individëve dhe  në rritjen e cilësisë së shërbimit dhe performancës së institucioneve. 6 HYRJE
  • 7. HYRJE  Metodologjia: metoda deduktive, rishikim literature dhe kam analizuar çështje që më parë janë prekuar nga autorë të tjerë duke mos sjellë një risi ose përfundim të ri.  Janë integruar të dhëna statistikore të mbledhura si nga burime të huaja dhe nga ato kombëtare.  Realizimi i një pyetësori me qëllim që të masë nivelin e parimeve etike në institucionet publike dhe jo – publike shqiptare. 7
  • 8. VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN 4 A. Ç’është etika?  Degë të filozofisë  që merret me vlerat themelore të marrëdhënieve ndërnjerëzore,  që e studion cilësinë dhe bazën e veprave apo sjelljeve të cilat nga këndi i moralit janë të mira apo të këqija.  Disiplinë  që ka të bëjë me të mirën dhe me të keqen dhe me detyrimet morale  një tërësi e parimeve dhe vlerave morale  parime të sjelljes që e qeverisin një individ ose grup  filozofi drejtuese  Etika është shkencë mbi moralin ose etosin.
  • 9. VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN  Etika - shkolla që studion moralin, parimet, normat dhe rregullat e sjelljes së njerëzve në shoqëri”  Etike – Standarde që përcaktojnë çfarë është e drejtë dhe çfarë është e gabuar bazuar në detyrimet për të shmangur veprime të tilla si përdhunimi, vrasja, grabitja, abuzimi, shkelja e të drejtave të njeriut 9 A. Ç’është etika?
  • 10. VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN B. Tiparet e Karakterit të Etikës  Shtatë Shtyllat e Karakterit Personal sipas Michael Josephson : 1. Besueshmëria: përfshin ndershmërinë, besimin, dhe besnikërinë; 2. Respekti: pasqyron mirësjelljen, kortezinë, dinjitetin, tolerancën dhe pranueshmërinë; 3. Përgjegjësia: përfshin llogaridhënien, përsosmërinë; 4. Paanësia / Ndershmëria: t`u krijosh të tjerëve mundësi të barabarta; 5. Përkujdesja: përcaktohet si “zemra e etikës”; 6. Civilizimi dhe Qytetaria / virtytet qytetare: përcaktojnë se si duhet të sillemi si pjesë e komunitetit. 5
  • 11. VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN B.1. Parimet Universale të Etikës  Personale, të cilën ndryshe e përkufizojnë si Moral;  Profesionale;  Globale  Parimet esenciale të etikës nxisin ndërgjegjen tonë dhe udhëheqin veprimet pavarësisht se në cilën pjesë të botës ndodhemi 11
  • 12.  Si parime të etikës personale klasifikohen:  Interesimi për mirëqenien e të tjerëve;  Respekti për pavarësinë / autonominë e të tjerëve;  Besnikëria dhe ndershmëria;  Gatishmëria në zbatimin e ligjit;  Drejtësia;  Refuzimi i avantazheve që nuk na takojnë;  Humanizmi. 12 VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
  • 13.  Parime të etikës profesionale:  Paanësia: objektiviteti;  Sinqeriteti: të qenit i hapur;  Konfidencialiteti;  Përkujdesja: kujdesi për detyrën;  Besnikëria ndaj përgjegjësive profesionale;  Shmangia e konflikteve të mundshme apo e konflikteve të interesave. 13 VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
  • 14.  Parime të etikës të lidhura me jetën publike :  Vetëmohimi (altruist);  Ndershmëria;  Objektiviteti:;  Llogaridhënia;  Sinqeriteti. 14 VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
  • 15.  Parimet morale janë zhvilluar nga një periudhë në tjetrën duke formalizuar moralin në formën e sjelljes i ndikuar nga shumë faktorë  kryesisht feja, nga ligjet që drejtuesit e fiseve vendosnin për të pasur harmoni,  nga zakonet e ndryshme që krijoheshin nga sjellje të ndryshme momentale etj.  Në antikitet rolin e rregullatorit dhe të forcës detyruese për normat etike e kanë pasur rregullat dhe ligjet e pushtetit të ndikuara edhe nga besimi fetar. 15 C. Morali dhe etika VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
  • 16.  Dallimi midis etikës dhe moralit:  Termat e etikës dhe moralit nuk janë të përcaktuar qartësisht por, bëhet fjalë për marrëveshje të gjykimit social, të sjelljeve dhe zakoneve.  Nga pikëpamja “funksionale”, etika dhe morali përcaktojnë rregullat e bashkëjetesës së individëve, në një shoqëri. 16 VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN Etika e përditshmja zakon sjellja njerëzore në një kontekst të caktuar Morali zakon, por i përdorur më tepër për zakonet e sjelljes dhe kriteret e gjykimit në kontekstin situacional të tyre
  • 17.  Dilema etike ndodhin sepse : 1. Bëjmë atë që na duket më e përshtatshme; 2. Bëjmë gjithçka për të fituar ; 3. Racionalizojmë zgjedhjet tona me relativizëm.  Dilema etike ka të bëjë me një situatë ku një person pyet se cila është gjeja e drejte apo e gabuar për tu bërë.  Konfliktet ngrihen:  njerëz që u përkasin kulturave të ndryshme  diversiteteve në moshë, arsim, përkatësi fetare, racë, besim, gjini, statusit social dhe ekonomik dhe  një eksperience të ndryshme të punësimit.  Dilemat më të zakonshme etike në vendin e punës:  përfshijnë pushtetin,  fuqinë,  konfidencialitetin,  ndershmërinë dhe  besnikërinë. 17 VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
  • 18.  Përse ndodhin dilemat etike? Çfarë sjellin gabimet etike?  njerëz të korruptuar;  mjedisi i keq;  presionet konkurruese;  presionet e mundshme;  globalizimi i biznesit.  Elemente thelbësore ne zgjidhjen etike te konflikteve janë:  diskutimi;  analiza;  zgjidhja e problemeve;  vendimmarrja. 18 VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
  • 19. 6  Rritja e interesit për etikën vitet e fundit është rezultat i rritjes së :  përgjegjësisë për ruajtjen e mjedisit,  përgjegjësisë ndaj fuqisë punëtore,  përgjegjësisë ndaj klientëve,  përgjegjësisë ndaj konkurrentëve,  përgjegjësisë ndaj furnitorëve dhe  përgjegjësisë ndaj qeverisë.  Hapat në procesin e marrjes së vendimeve etike:  nevoja për vendim;  identifikimi i kritereve për marrjen e vendimeve etike;  modeli i optimizmit;  racionaliteti i kufizuar. VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
  • 20. D. Etika dhe Përgjegjësitë sociale  Përgjegjësitë sociale obligimet e organizatës së biznesit për të përcaktuar ato politika, për të marrë ato vendime e për të realizuar ato veprime që janë njëkohësisht në përputhje me interesat e saj dhe objektivat e shoqërisë.  Rregullimi qeveritar dhe ndërgjegjësimi në rritje i publikut janë forca të jashtme që e kanë rritur përgjegjësinë sociale të biznesit.  Përgjegjësia sociale një fenomen që fitoi të drejtën e qytetarisë në shekullin e XX – të, e sidomos në gjysmën e dytë të tij.  Në fillimet e këtij shekulli, disa menaxherë dhe pronarë përkrahën një trajtim më paternalist. 7 VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
  • 21.  Objekti i përgjegjësive sociale  komuniteti ku ajo vepron dhe shoqëria në tërësi;  punonjësit;  klientët;  aksionarët  Dy janë fushat aktuale të konsumerizmit, për të cilat është e preokupuar shoqëria:  shëndeti e siguria;  cilësia e produkteve 21 VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN Stakeholders
  • 22. E. Etika dhe Performanca  identiteti etik i një organizate është i rëdësishëm:  për publikun  për palët e interesuara për atë organizatë  interesin e aksionerëve  interesin e investimeve në atë korporatë 8 VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN
  • 23.  Etika organizative  pergjegjësia sociale,  marrëdhëniet me ambjentin,  marrëveshjet  elementët e brendshëm në etikën e brendshme 23 VËSHTRIM TEORIK MBI ETIKËN E. Etika dhe Performanca
  • 24. ETIKA DHE ADMINISTRATA PUBLIKE A. Ç’është Administrata Publike  Administrimi publik është shprehje që gjerësisht mund të përshkruhet si zhvillim, implementim dhe studim i politikave qeveritare, menaxhim i programeve publike  Menaxhimi i Financave Publike dhe Përgjegjësitë kërkojnë që burimet financiare të përdoret “në mënyrë efikase, efektive dhe etike”.  Në menaxhimin etik, nëpunësit publikë janë të detyruar të jenë të paanshëm, për të ushtruar drejtësinë procedurale dhe në mbështetje të barazisë në punësim.  Standardet më të larta etike supozojnë më shumë se pajtim me ligjin, duke përfshirë ligjin administrativ.  Funksioni Publik Është Depozite E Besimit Të Publikut  Etika - çelësi i një qeverisjeje të suksesshme 9
  • 25.  Roli i etikës në administrimin publik:  të shërbejë si mjet për uljen e konfliktit social të përgjithshëm të ngritur nga pikëpyetjet morale të cilat nuk marrin përgjigje. 25 B. Lidhja ndërmjet etikës dhe administratës publike ETIKA DHE ADMINISTRATA PUBLIKE C. Rasti Shqiptar  Reforma administrative më 1992 - hapi udhë për një sistem të ri pluralist demokratik  Normat juridike disiplinuese të institucionitdhe të Management-it - nuk mjaftojnë për të realizuar efikasitetin dhe efiçencën në institucionet shqiptare  Lind domosdoshmëria e një etike të administratës publike, e cila të mund të kalojë limitin e “normës juridike”.
  • 26.  Detyrat e OECD për Shqipërinë :  Përdorimi i kritereve objektive dhe të bazuara në merita për rekrutimet dhe promovimet.  Forcimi i pozitës institucionale të Departamentit të Administratës Publike.  Qartësimi se si do të zhvillohet pozicioni i Komisionit të Shërbimit Civil në dritën e reformave të planifikuara, të tilla si krijimi i gjykatave administrative.  Përmirësimi i efikasitetit dhe efektivitetit në menaxhimin e shërbimit civil nëpërmjet Sistemit të Burimeve Njerëzore dhe Menaxhimit të Informacionit. 10 ETIKA DHE ADMINISTRATA PUBLIKE C. Rasti Shqiptar
  • 27. STUDIM NË TERREN A. Gjetjet kërkimore  Kërkim në terren  Institucionet publike 51.22%  Sektori privat 47.78%  Mbledhja e të dhënave është realizuar në qytetin e Vlorës në periudhën prill – maj 2014  Metoda e përdorur për mbledhjen e të dhënave është ajo e pyetësorit, ajo statistikore si dhe e analizës  24 pyetje të mbyllura dhe një gjysmë e hapur  90 pyetësor me një kampionim të rastësishëm  përfaqësim si nga profesionet në nivele drejtuese deri tek ato punëtore. 11
  • 28. A. Gjetjet kërkimore  Përfaqësimi i shtresës së mesme të shërbimeve publike të tilla si: shërbimi shëndetësor, shërbimi social dhe arsimi 70%  Realizimi i pyetësorëve është kryer në intervistën e drejtpërdrejt e të anketuarve në ambientet e tyre të punës.  Pyetësori ruan të dhënat konfidenciale të të anketuarve duke mbetur anonim dhe është përdorur vetëm për qëllim studim  Hipoteza kryesore e këtij hulumtimi ka qenë ajo se ”në shërbimin publik shqiptar ka mungesë të dukshme të sjelljes etike” hipotezë kjo e deduktuar nga rrjedha logjike e pyetësorit. 12 STUDIM NË TERREN
  • 29. 13 A. Gjetjet kërkimore STUDIM NË TERREN  Në shërbimin publik dhe jo – publik shqiptar, ekzistojnë marrëdhënie konform legjislacionit, me rregulla dhe detyrime për palët të cilat imponojnë vendosjen e marrëdhënieve etike mes punëdhënësin dhe punëmarrësin.
  • 30.  “A ka institucioni juaj një kod etik pune?” 14 Sektori publik përgjegjshmëria 87.03% ndershmëria 59.57%  respekti 63.83% Integriteti 46.81% Sektori Publik STUDIM NË TERREN
  • 31.  Vlerat e institucionit  Sektori privat  përgjegjshmëria 74.41% respekti 53.49%  Integriteti 48.84% ndershmëria 62.79%.  31 STUDIM NË TERREN
  • 32.  A mendoni se punonjësit / kolegët tuaj kanë raporte korrekte dhe të ndershme me të gjitha palët, përfshirë klientët, komunitetin, kolegët, aksionarët, menaxherët, drejtorët?” 32 STUDIM NË TERREN
  • 33.  Liria e shprehjes 33 STUDIM NË TERREN
  • 34.  33.33% e të anketuarve mendojnë se gabimet e bëra gjatë procesit të punës pranohen “disi” nga punonjësit e institucionit ku ata punojnë.  Ndarë sipas sektorëve, 36.17% të të punësuarve në administratën civile shprehen për këtë nivel pranimi të gabimit, kundrejt 27.91% të atyre në sektorin jo – publik. 34 STUDIM NË TERREN  Pak” dhe “aspak” për sektorin publik përgjigjen 27.66% e të anketuarve, ndërsa në aktorin jo – publik 23.26%. Ndërsa për “mjaft” dhe “shumë” arrihet një vlerë prej 31.91% për sektorin publik dhe 48.84% për atë jo – publik  2,22% e të gjithë të anketuarve nuk është shprehur mbi këtë çështje
  • 35.  Në lidhje me reagimin ndaj shkeljeve të ligjit dhe mekanizmave të sigurisë “aspak” dhe “pak” përgjigjen përkatësisht 6.38% dhe 12.76% e të punësuarve në sektorin publik kundrejt 4.65% dhe 16.28% të atyre në sektorin jo – publik.  % më e lartë e arritur në sektorin publik renditet në nivelin e vlerësimit “disi” me 34.04%, ndërsa ai jo publik arrin vlerën maksimale në vlerësimin “mjaft” me 30.23%.  Vihet re se reagojnë “shumë” ndaj shkeljeve 25.58% e sektorit jo – publik kundrejt 17.02 % të atij publik. 35 STUDIM NË TERREN
  • 36.  Niveli i reagimit ndaj trajtimeve diskriminuese nga krahasimi mes dy sektorëve është më i kënaqshëm në atë jo – publik, në të cilin vihet re një rritje e vazhdueshme drejt vlerësimeve maksimale, ndërkohë në sektorin publik niveli i reagimit është i ulët. 36 STUDIM NË TERREN
  • 37.  Për sa i përket respektit reciprok brenda institucionit ku punojnë të anketuarit e punësuar pranë institucioneve publike të cilët mendojnë se ekziston në nivelin “shumë” janë vetëm 29.79%. në sektorin jo – publik arrin në vlerën 53.49% respekti ndaj njeri – tjetrit.  Në alternativën “mjaft” kemi një rezultat të njëjtë në të dy sektorët, 32,5%.  “Respekti” ndaj palëve të jashtme në institucionet publike ka vend për përmirësim. Vetëm 34.04% e të punësuarve në administratën publike janë përgjigjur se pala e jashtme respektohet “shumë”, 31.92% “mjaft”, 25.53% “disi” dhe 4.25% “pak”.  Rezultate në sektorin jo – publik lidhur me këtë çështje janë më të kënaqshme dhe më të larta se në atë privat. 53.49% e të punësuarve në këtë sektor shprehen se pala tjetër respektohet “shumë”, 34.89% “mjaft”, 9.30% “disi” dhe vetëm 2.33% “pak”. 37 STUDIM NË TERREN
  • 38.  Shkeljet ligjore dhe ato etike në të dy sektorët kanë një nivel mjaft të kënaqshëm raportimi përkatësisht me 74.47% dhe 69.77% (për të dy sektorët së bashku 72.22%) 38 STUDIM NË TERREN
  • 39.  Në lidhje me mjedisin e punës vihet re në sektorin publik të anketuarit shprehur se nuk është i kënaqshëm.  Për sa i përket sigurisë në punë sërish vihet re se sektori privat ofron kushte më të mira pune, e konfirmuar nga vlera prej 44.19% të të punësuarve të sektorit jo – publik të cilët shprehen se ambienti i tyre i punës është “shumë i sigurt” kundrejt 27.66% të atyre të sektorit publik  Ajo që vihet në dukje është niveli relativisht i larte i atyre që mendojnë se ambienti kua ata punojnë nuk është “jo diskriminues”  12.76% të sektorit publik dhe 23.25% te atij jo – publik theksojnë se ambienti i punës është “aspak” jo diskriminues, ndërkohë që respektivisht 25.53% dhe 30.23% e tyre shprehen se është “shumë” jo diskriminues. 39 STUDIM NË TERREN
  • 40.  Nga analiza statistikore e pyetësorëve vihet re një rezultat mjaft i kënaqshëm në të dy sektorët në lidhje me diskriminimin racial apo fetar, fakt që rikonfirmon vlerën e kombit tonë të bashkëjetesës në paqe të feve dhe racave të ndryshme . 62.22% e të gjithë të anketuarve përgjigjen se në vendin e tyre të punës nuk dëgjohen “aspak” fyerje ngjyrim fetar apo racial. 40 STUDIM NË TERREN
  • 41.  Edhe për sa i përket ruajtjes së informacionit personal të dhënat konfirmojnë një rezultat relativisht të mirë, edhe pse në sektorin publik ka vend përmirësim dhe paraqitet në nivele më të ulëta se ai privat. 41 STUDIM NË TERREN
  • 42.  Përpunimi i të dhënave vë në dukje se raste shpërdorimi të aseteve të këtij institucioni si humbje, vjedhje, keqpërdorim të mjeteve, pajisjeve, produkteve të ndryshme janë të pranishme. 42 STUDIM NË TERREN
  • 43.  Për mënyrën e punësimit si në institucionet publike edhe në ato jo publike vihet re një kontradikte:  46.33% e të gjithë anketuarve pohojnë se “institucioni ku ata punojnë ka punësuar individë në bazë preferenciale miqësore ose familjare”  që 62.22% e tyre pohojnë se “institucioni ku ata punojnë ka punësuar individë në bazë të një konkurrimi të rregullt e përzgjedhës”  përgjigje këto që përjashtojnë njëra – tjetrën: si mundet një konkurrim të jetë i rregullt dhe përzgjedhës ndërkohë që përzgjedhja e konkurrentëve bëhet në bazë preferenciale miqësore apo familjare 43 STUDIM NË TERREN
  • 44.  “A mendon se në institucionin tuaj ka pasur raste të cilat kanë çuar në veprime korruptuese?” 44 STUDIM NË TERREN
  • 45.  53.19% në institucionet publike pohojnë raste ku punonjësit / kolegët / Drejtuesit kanë pranuar dhurata, si dhe përfitime të tjera prej punonjësve të institucioneve / kompanive / bizneseve të tjera  Sërish sektori jo – publik do të paraqitet në nivele më të kënaqshme se ai publik, ku 62.79% e tyre shprehen se në institucionet ku ata punojnë ky fenomen nuk ekziston “aspak”, kundrejt 32.56% të cilët vlerësojnë me alternativat e tjera 45 STUDIM NË TERREN
  • 46.  “Mendoni se në institucionin tuaj raportohen dhe regjistrohen saktë të gjitha të ardhurat dhe shpenzimet në përputhje me kuadrin ligjor për kontabilitetin?” 46 STUDIM NË TERREN
  • 47.  Nga të dhënat e mbledhura rezulton se sektori jo publik është më korrekt dhe respekton më tepër orarin dhe detyrat e institucionit ku është punësuar duke mos shpërdoruar kohën e punës për një veprimtari tjetër e cila nuk ka lidhje me veprimtarinë e punës përkatëse. 47 STUDIM NË TERREN
  • 48.  “A jeni angazhuar në veprimtari politike gjatë orarit tuaj të punës prej vetë institucionit ku ju punoni?”  Sektori jo – publik shfaqet me rezultate më të larta se ai publik, (76.74% kundrejt 70.21%)  Një përfshirje pothuajse 29.79% e administratës publike në aktivitete të cilat nuk kanë lidhje me vendin e punës, rrezikojnë cilësinë e shërbimit, komprometojnë imazhin e institucionit dhe ulin besueshmërinë e publikut ndaj tij. 48 STUDIM NË TERREN
  • 49.  12.22% e të anketuarve pohojnë se nuk kane informacion mbi përgjegjësitë sociale të cilat ushtron institucioni i tyre, ndërsa 5.56% shprehen se institucioni ku ata punojnë nuk kane përgjegjësi sociale.  52.22% shprehen se institucioni i tyre ushtron përgjegjësi të klasifikuara si kontribut në komunitet të tilla si: ndihmë ndaj individëve në nevoje, integrim të viktimave të dhunues dhe krimit, ndihmë për fëmijët jetim dhe për shtëpinë e pleqve.  Kujdes ndaj mjedisit tregojnë vetëm 14.44% e të intervistuarve. 49 STUDIM NË TERREN
  • 50.  Për sa i përket trajnimit mbi konceptin e etikes, ofrohen kryesisht nga institucionet publike, të cilat kane një përfaqësim me 78.24% kundrejt 32.92% të sektorit jo – publik. 50 STUDIM NË TERREN
  • 51.  Një nga kufizimet e këtij studimi i cili u vu re gjatë përpunimit të të dhënave, ishte se në hartimin e pyetësorit nuk ishte marrë parasysh gjinia e të anketuarve, variabël i cili mund të na ofronte të dhelna të tjera të vlefshme.  Gjithashtu, një tjetër fakt i cili mund të konsiderohet si kufizim, është se përgjithësimi për të gjithë administratën shqiptare është disi i vështirë, sepse përjashtohen variabla të cilët mund të nxirrnin në pah element të tjerë.  Gjithsesi, ky studim përbën një iniciativë e cila mund të shërbejë për studime të tjera më detajuara dhe komplekse. 51 STUDIM NË TERREN B. Konsiderata përmbledhëse mbi gjetjet kërkimore
  • 52. PËRFUNDIME Etika është studim i të mirës ose të drejtës për qeniet njerëzore Thelbi i etikës varet prej zgjedhjes, respektit, vullnetit të mirë por edhe nga të pasurit konsideratë për të tjerët Administrata publike përbën një sektor të rëndësishëm të çdo shoqërie dhe efikasiteti dhe përgjegjshmëria e saj i ndihmon përmirësimit të gjendjes dhe funksionalitetit të jetës shoqërore. 15
  • 53.  Për të arritur një nivel konstruktiv të administratës publike duhet koordinim preciz i punëve, përfshirë këtu edhe spektrin shtetëror dhe privat  Aktiviteti i zyrtarëve civil rregullohet ligjërisht dhe moralisht.  Edhe pse konceptualisht të ndryshme, morali dhe ligji janë të lidhura ngushtë me njëri – tjetrin. Nëse shoqëria është moralisht e sëmurë, atëherë sistemi ligjor nuk funksionon.  Jete politike, ligjore dhe shtet i përshtatshëm nuk ekziston pa zhvillimin normal moral të individëve 53 PËRFUNDIME
  • 54.  Për sa i përket kuadrit ligjor mund të themi se ekziston, por në disa aspekte është evaziv dhe lë vend për përmirësim  institucionet mbështetëse për informim dhe trajnim të administratës publike duhet të rrisin frekuencën e veprimeve të tyre për një kualifikim më të madh të të punësuarve.  Nëpunësit e administratës publike shqiptare janë të informuar për kodet etike të funksionimit të institucioneve të tyre  Sektori jo – publik shqiptar ofron shërbim më cilësor ndaj qytetarëve në termat e etikës kundrejt atij publik. Ky fakt, mund të jetë i ndikuar nga kontrolli më i lartë i ushtruar nga zyrtarët jo – publik 54 PËRFUNDIME
  • 55.  “Jeni të mirëseardhur në shtëpinë time; jeni të mirëseardhur në zemrën time ... ndjenjat e mia personale nuk kanë të bëjnë fare me rastin aktual ... Do të mundohem si George Washington, të bëj gjithçka për ju, kurse si president nuk mund të bëj asgjë!” (George Washington, një miku që ka kërkuar post). 55 PËRFUNDIME
  • 56. 16

Notas do Editor

  1. ò