2. İşçilerin iş kazalarına uğramalarını ve meslek
hastalıklarına tutulmalarını önlemek, sağlıklı ve
güvenli çalışma ortamını oluşturmak için alınması
gereken önlemler dizisine işçi sağlığı ve iş
güvenliği diyebiliriz. Dünya Sağlık Örgütü (WHO)
tarafından sağlık "kişinin bedensel, ruhsal sosyal
bakımdan tam iyilik halidir" şeklinde
tanımlanmaktadır.
İşçi sağlığı ise "Bütün mesleklerde, çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal
tam iyilik halinin takviyesini ve en yüksek düzeylerde sürdürülmesini iş
koşulları ve kullanılan zararlı maddeler nedeniyle çalışanların sağlığına
gelebilecek zararların önlenmesini, işçinin psikolojik ve fizyolojik
özelliklerine uygun yerlere yerleştirilmesini gerektirir" şeklinde
tanımlanmıştır. Bu da işin insana, insanın işe adaptasyonu gibi çok geniş
kapsamlı hizmetler zinciridir.
3. İşçi sağlığının en temel amaçlarından biri işçilerin meslek hastalıklarından
korunmalarıdır. Meslek hastalığı dediğimizde işyerindeki herhangi bir etkenle
ortaya çıkmış hastalıkları anlarız. Meslek hastalıklarının SSK yasasına göre
tanımı şöyledir. "Sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir
sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli
hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleri meslek hastalığıdır." Meslek
hastalıkları SSK sağlık işlemleri tüzüğüne ekli meslek hastalıkları listesinde 5
ana grupta toplanmıştır. Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları,
mesleki cilt hastalıkları, mesleki solunum sistemi hastalıkları, mesleki bulaşıcı
hastalıklar ve fiziksel etkenlerle olan meslek hastalıkları olarak adlandırılır.
4. Uluslararası Çalışma Örgütü'nün
(ILO) tespitlerine göre dünyada her
üç dakikada, bir işçi iş kazası veya
meslek hastalığından ölmektedir.
Yine aynı kaynağa göre her yıl
dünyada ortalama 110 milyon işçi
iş kazası geçirmekte veya meslek
hastalığına yakalanmaktadır.
Bunlardan 180 bini yaşamını
yitirmektedir.
İş kazası ve meslek hastalığının
işyerine ve ulusal ekonomiye yüklediği
işgücü kaybı, üretim kaybı gibi
maliyetlerinin yanında ayrıca bir çok
yan maliyetten söz edilebilir. Bunlar
hastane masrafları, ilaç bedelleri,
mahkeme masrafları ve sigortalıya
ödenen tazminatlar gibi maliyetlerdir.
5. Kazaların genellikle yalnızca %3'ü
korunması mümkün olmayan kazalar olup
%97si genel olarak korunabilen
kazalardır.
İşyeri ortamındaki iş kazası ve meslek
hastalığına sebep olabilecek etkenler şu
şekilde sınıflandırılabilir.
Fiziksel etkenler: sıcaklık, nem hava akım hızı, titreşim, gürültü, radyasyon
ve aydınlanma.
Kimyasal etkenler: Katı, sıvı, gaz halinde parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli, zararlı
tüm kimyasal maddeler.
Biyolojik etkenler: Hastalık yapan mikroplar.
Psikolojik etkenler: İnsan ilişkileri ve uyumsuzluklar
6. Bütün bu etkenler bazen birdenbire ama daha çok
zaman içinde insan sağlığını bozar ve çeşitli kazalara,
meslek hastalıklarına neden olurlar. Uluslararası çalışma
örgütü (ILO) ile Dünya Sağlık Örgütü'nün (WHO) işçi
sağlığı ve iş güvenliği ortak komisyonunda işçi
sağlığının esasları şöyle belirlenmiştir.
- Bütün iş kollarında işçinin fiziksel, ruhsal ve sosyo-
ekonomik bakımdan sağlığını en üst düzeye çıkarmak ve
bunun devamını sağlamak.
- Çalışma şartları ve kullanılan zararlı maddeler nedeni
ile işçi sağlığının bozulmasını engellemek.
- Her işçiyi kendi fiziksel ve ruhsal yapısına uygun işte
çalıştırmak.
- Özet olarak işin, işçiye ve işçinin işe uyumunu
sağlamaktır.
7. Belirlenen amaçlara ulaşmak, dolayısıyla, iş kazalarını ve meslek
hastalıklarını önlemek Güvenlik Yönetiminin sorumluluğudur.
Güvenlik yönetimine 3 temel görev düşmektedir.
8. Belirlenen amaçlara ulaşmak, dolayısıyla, iş kazalarını ve meslek
hastalıklarını önlemek Güvenlik Yönetiminin sorumluluğudur.
Güvenlik yönetimine 3 temel görev düşmektedir.
1) Tehlikeleri tanımlamak.
9. Belirlenen amaçlara ulaşmak, dolayısıyla, iş kazalarını ve meslek
hastalıklarını önlemek Güvenlik Yönetiminin sorumluluğudur.
Güvenlik yönetimine 3 temel görev düşmektedir.
1) Tehlikeleri tanımlamak.
2) Her tehlike için riskin boyutunu tahmin etmek, saptamak.
10. Belirlenen amaçlara ulaşmak, dolayısıyla, iş kazalarını ve meslek
hastalıklarını önlemek Güvenlik Yönetiminin sorumluluğudur.
Güvenlik yönetimine 3 temel görev düşmektedir.
1) Tehlikeleri tanımlamak.
2) Her tehlike için riskin boyutunu tahmin etmek, saptamak.
3) Riskin kabul edilip edilemediğine karar vermek ve riski kontrol
altına almaktır.
11. Tehlikelerin tanımlanması
Bir çalışma ortamında tehlikeleri
tanımlayabilmek için öncelikle tüm
tehlike kaynaklarını arayıp bulmak
gerekmektedir. Bu aşamada çok değişik
verilerden yararlanılabilir.
İş kazası istatistikleri, günlük poliklinik kayıtları ile işçi sağlığı iş
güvenliği toplantı tutanakları, makine teknik dokümanları, güvenlikli
çalışma talimatları yararlanılan veri kaynaklarındandır. Tehlike
tanımlanmasına yönelik en sistematik yaklaşım ise işyerinde mevcut
tüm iş çeşitlerinde ve bu işlerde çalışan personel üzerindeki
tehlikeleri incelemektir.
12.
13.
14.
15. Bu tanımları iyi ve gerçekçi bir
şekilde elde etmek üzere "tehlike
tanımlama" şemaları, formları
geliştirilmiştir. Burada unutulmaması
gereken, aynı görevlerin farklı iş
süreçlerinde değişik risklere sahip
olduğudur. Tanım çalışmaları
sırasında en önemli başvuru kaynağı
ise bizzat işi yapan işçiler ustalar,
ustabaşıları ve teknik personeldir.
Böyle bir ekip çalışması, kimin nasıl
bir tehlike ile karşı karşıya olduğunu
gösterebileceği gibi, şimdiye kadar
hiç gözlemlenmemiş potansiyel
tehlike kaynaklarını da ortaya
çıkarabilir.
16. Tehlike boyutunun ve ihtimalinin saptanması: İşyerinde toplanan tehlike
ile ilgili verilerin değişik kriterlere göre sınıflandırılması gereklidir. Burada
temel iki kriterden bahsedilir.
a) Potansiyel olarak oluşacak zararın boyutudur: İş ortamında saptanan
ve çalışanların maruz kaldıkları çevre zararlılarının (fiziksel, kimyasal,
biyolojik, ergonomik) ne düzeyde olduğu, yasa ve yönetmeliklerle
belirlenen, müsaade edilen seviyelerin aşılıp aşılmadığının öğrenilmesi,
yani ortam zararlılarının değişik bilimsel tekniklerle ölçülmesi gereklidir.
Benzer olarak, oluşabilecek iş kazalarının sonucunun önceden tahmin
edilebilecek şekilde sınıflandırılmasıdır.
b) Zararın meydana gelme ihtimalinin belirlenmesidir: Bir tehlikeye
bağlı olarak meydana gelecek hasar ya da zararın ihtimali işyerinde
yasalara ne düzeyde uyulduğuna, tehlikelere kaç kişinin maruz kaldığına,
güvensiz koşul ve durumların hangi sıklıkla var olduğuna, kişisel ve makine
koruyucuların kullanılıp kullanılmadığına, makine ve malzeme hatalarına
göre artar ya da azalır. Bu nedenle zararın oluşma olasılığı araştırılırken tüm
sayılan faktörler ele alınmalıdır.
17. Risklerin kontrol altına alınması
Bu aşama bir final olup daha sonra alınacak
tüm kararlara, eylemlere rehberlik edecektir.
Bir kez tehlike değerlendirme sonuçları
alındıktan sonra işletmenin hangi riskleri ne
düzeyde ve ne zaman azaltacağı veya
ortadan kaldıracağına karar vermesi gerekir.
Riskleri kontrol altına alma yöntemleri ise şu
şekilde sıralanabilir: Daha az tehlikeli
maddeyi kullanma, süreci değiştirme,
yalıtma, havalandırma, ıslak çalışma,
mühendislik ve idari önlemler, ergonomik
yaklaşımlar, kişisel koruyucular gibi.
18. Güvenlik yönetimi çalışanların fiziksel
durumlarının yanında işçi sağlığı ve iş
güvenliğinin ruhsal durumlarında yarattığı
olumlu ve olumsuz etkilerle de ilgilenir, olumlu
etki yapan faktörleri güçlendirmeye, olumsuz
etki yapanları ortadan kaldırmaya çalışır. Biz
buna iş psikolojisi diyoruz. İş psikolojisi, klinik,
endüstri ve sosyal psikoloji alanlarının bir
sentezidir. Temeli çalışan insan ve onun
potansiyelidir. İnsanların birbirinden her
bakımdan farklı olduğunu kabul eder. Kişisel
farklar esasına dayanarak insanı bir bütün
olarak ele alır. Çevresini bilimsel olarak inceler.
İnsanı sosyal varlık olarak ele alır sosyal
etkenlerle ve onların insan üzerindeki etkileri
ile ilgilenir.
19. İnsan makine gibi bir sistem içinde çalışmamalıdır. Kendisini makinenin bir
parçası gibi duyması insan doğasına ters düşer. Güvenlik yönetimi, makine
ve aletlerin insana uygun biçimde olmadığı ve işin insana göre
düzenlenmediği hallerde çeşitli iş yerlerinde meydana gelen işçi sağlığı
sorunları ile ilgilenir, en uygun çözüm yollarını araştırır. Buna göre, işçinin
güvenliği ve ruhsal sağlığı açısından işin gerektirdiği yeteneklere sahip olan
insan işe göre seçilmelidir.
Böyle bir kişi fazla efor sarf
etmeden iş tatmini alacak ve
üretimi yüksek olacaktır. Tersi ise
beklenen işi yapmak için aşırı
zorlanacak bu da onun çabuk
yıpranmasına sebep olacak ve iş
tatmini duymasını engelleyecektir.
20. Yapılan araştırmalar böyle çalışanların iş güvenliğine aldırmazlık, çevresine
ve işine düşmanca davranışa girdiğini, çevresiyle ilişkilerin giderek
bozulduğu hırçın bir ruh haline büründüğünü göstermiştir. Özetle insan ile
iş uyumu şu yararları getirecektir.
İş kazalarının önlenmesi, iş emniyeti açısından firelerin azalması.
Eğitimde kolaylık ve ekonomi.
Üretimin artması.
Başarı ve iş tatmini.
Sakatların mesleki rehabilitasyonu.
Meslek hastalıklarının önlenmesi.
