Prezentacja na temat Muzeum Neonów w Warszawie

1. Muzeum Neonów
w Warszawie
Prezentacja w wykonaniu Klaudii Zawiślak 3RTb

2. O Muzeum
Celem Muzeum Neonów jest dokumentacja oraz
ochrona powojennych reklam świetlnych –
neonów. Począwszy od roku 2005 instytucja
angażuje się w działania związane z badaniem i
odnawianiem starych neonów, będących
wspomnieniem po szeroko zakrojonych
projektach wielkiej neonizacji prowadzonych w
krajach Bloku Wschodniego.

3. Stała kolekcja muzeum składa się z ok. stu
starych neonów i innych instalacji reklamowych,
które nierzadko zostały zaprojektowane przez
wybitnych artystów i grafików, będących też
twórcami znanej na świecie tzw. Polskiej Szkoły
Plakatu.
Muzeum nie zajmuje się jednak jedynie
gromadzeniem neonów, które nie mogą wisieć w
swoich oryginalnych lokalizacjach. Zainicjowali
kampanię, której celem jest ochrona starych
reklam neonowych w miejskiej scenerii w ramach
projektu „Akcja Renowacja!”.
O Muzeum

4. Krótka Historia Polskiego Neonu
TŁO POLITYCZNE
Atmosfera politycznej odwilży przełomu lat
1955/1956, nowe przepisy zezwalające na
stosowanie dużych form reklamy i decyzja władz
o neonizacji Warszawy były przyczyną bujnego
rozkwitu neonów na warszawskich ulicach.
W 1955 roku w Ministerstwie Handlu
Wewnętrznego opracowano przepisy
pozwalające na reklamowanie towarów i usług.
Postanowiono też założyć państwowe
przedsiębiorstwo „Reklama”, które zaczęło
działać w lutym 1956 roku i zajęło się reklamą we
wszystkich jej aspektach – od ulotek po neony.

5. Krótka Historia Polskiego Neonu
Neony stanowiły dziedzinę sztuki użytkowej.
Idea neonizacji związana była więc z chęcią
nadania Warszawie charakteru nowoczesnego,
europejskiego miasta. Neony miały być
elementem dekoracyjnym, dobrze
wkomponowanym w przestrzeń miejską,
zharmonizowanym z architekturą. Ich autorami
byli wybitni twórcy, architekci oraz graficy. W
swoich projektach nawiązywali do
przedwojennej szkoły grafiki, kiedy to tworzenie
szyldów i reklam przestało być rzemiosłem, a
stało się sztuką. Co więcej, projekty neonów
musiały być zgodne z projektami
architektonicznymi.

6. Krótka Historia Polskiego Neonu
Projekty neonów wraz z dokumentacją
techniczną były zatwierdzane przez miejski
wydział urbanistyki. Po latach trafiły one do
miejskich archiwów, dzięki czemu zachowały się
do dzisiaj. Dokumentacja ta pozwala odtworzyć
w szczegółach nie tylko, jak wyglądał proces
neonizacji Warszawy, ale także przyjrzeć się
regułom formalnym, które towarzyszyły
uzyskiwaniu pozwoleń na umieszczanie neonów
na fasadach budynków. Znane są nam także
koszty produkcji tych reklam, jednak przede
wszystkim udało się dzięki dokumentacji
przywrócić pamięć o autorach neonów i reklam,
którzy dotąd pozostawali bezimienni.
„Dom Książki”, Al. Jerozolimskie 28. Marek Brudnicki, 1959 r.
„KOMIS”, ul. Grójeck 22. Jan Bogusławski, 1956 r.

7. Przedsiębiorstwa reklamowe
Lata 1956-1960 charakteryzowały się
dynamicznym rozwojem reklamy neonowej w
największych miastach Polski. W odpowiedzi na
to wzrastające zapotrzebowanie pojawiło się
sporo nowych zakładów, które oferowały
produkcję neonów. Oprócz Przedsiębiorstwa
Usług Reklamowych „Reklama” (PUR „Reklama”),
działały też takie jak: Spółdzielnia Pracy S.B.D.T –
Grupa Reklam Świetlnych w Warszawie,
Pracownia Sztuk Plastycznych, Spółdzielnia
Pracy „Spójnia” czy Spółdzielnia Pracy Reklam
Świetlnych „Lumen”. Mimo że funkcjonowały one
w warunkach gospodarki uspołecznionej, to
ostro ze sobą konkurowały.

8. Regulacje prawne
Ministerstwo Handlu Wewnętrznego sprawowało
ścisłą kontrolę nad rozwojem neonizacji. W 1958
roku powstała Rada Programowa Reklamy, która
określała szczegółowe wytyczne dotyczące
zasad projektowania neonów. Regulacjom
podlegały przede wszystkim kolory, liternictwo
oraz kwestie techniczne.

9. Kolory
Dla reklam świetlnych o skomplikowanym
kształcie zarezerwowano kolory: żółty, zielony i
czerwony. Z kolei te o prostym kształcie miały
świecić co najwyżej na niebiesko i fioletowo. Dla
uzyskania większej widoczności neonów
koniecznie zalecono uzyskanie kontrastów:
żółto-czarny, biało-zielony czy biało-czerwony.
Unikano barwy niebieskiej dla neonów
dachowych, ponieważ byłyby mało widoczne na
tle nieba. Również typ reklamowanego obiektu
determinował kolory, jakich używano.

10. Kolory
Niektóre z kolorów uznano za „konsumpcyjne”. I
tak czerwony używano zwykle dla oznaczenia
sklepów z mięsem i wędlinami, zielony – dla
punktów z warzywami i owocami, a
jasnofioletowy – z produktami drogeryjnymi. Nad
sklepami spożywczymi i piekarniami wisiały
neony w kolorze żółtym. Natomiast na
dowolność mogli sobie pozwolić sprzedawcy
farb, którzy mieli neony we wszystkich kolorach
tęczy. Niewskazane było natomiast stosowanie
koloru niebieskiego i fioletowego w gastronomii.
Także neony zdobiące obiekty zabytkowe oraz
miejsca i place o znaczeniu historycznym objęte
były regulacjami. Stosowano wtedy kolory: biały,
jasnoniebieski i jasnofioletowy, zachowując
jednorodną stylistykę dla całej ulicy.

11. Liternictwo
Główną zasadą dotyczącą liternictwa była
przede wszystkim dobra czytelność: w
reklamach dachowych stosowano wyłącznie
litery blokowe (istniał wzór wielkości liter
blokowych), natomiast w reklamach
umieszczonych na elewacjach budynków
dopuszczano większą fantazję autora, co
przekładało się na stosowanie stylizowanych
liter. Treść zawsze musiała być lapidarna i
krótka.

12. Kwestie techniczne
Głównymi wskazówkami technicznymi były:
a) zachowanie lekkości neonu, poprzez
stosowanie konstrukcji ażurowych w postaci ram
stalowych wypełnionych siatką metalową;
b) uzyskanie jak najlepszej widoczności neonu
poprzez umieszczanie liter na tle podkładów w
określonym kolorze.
Najlepszą widoczność neonu można było
uzyskać, gdy podkład literowy był biały, co
dawało aż 80% światła odbitego. I kolejno: 70% –
na tle podkładu żółtego, 60% – zielonego, 50% –
niebieskiego. Litery neonu na podkładzie
czerwonym były najmniej widoczne (tylko 35%
światła odbitego).

13. Artyści
Piękno neonów, które zaczęły ozdabiać ulice
Warszawy po 1956 roku, zawdzięczamy wybitnym
twórcom. Dzięki dokumentacji, która się
zachowała, możemy poznać autorów
poszczególnych projektów i w ten sposób
przyczynić się do wypełnienia luki w dziejach
polskiego wzornictwa. Dziś nie ma już
wątpliwości, że neony, choć wiele z nich się nie
zachowało, na trwałe weszły do historii polskiej
sztuki użytkowej.

14. Jan Mucharski (1900-1981)
To pionier polskiej grafiki reklamowej. Z
wykształcenia był architektem, ale pracował
głównie jako projektant graficzny, ilustrator oraz
malarz. Zalicza się go do grupy
architektów-reformatorów polskiej sztuki
plakatu dwudziestolecia międzywojennego.
Współpracował z agencjami
graficzno-reklamowymi Atelier Reklamy PLAKAT,
Atelier Reklamy ARA i Atelier Reklamy
Towarzystwa Księgarń Kolejowych „Ruch”.
Organizował wystawy oraz projektował plakaty i
neony na zamówienie różnych zakładów.
Ilustracje Mucharskiego ukazywały się w
„Tygodniku Handlowym”, „Tygodniku
Ilustrowanym” oraz czasopiśmie „Kino”.
Był założycielem Koła Artystów Grafików
Reklamowych, działał również w Polskim Związku
Reklamowym. W 1937 roku na Międzynarodowej
Wystawie Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu został
nagrodzony dwoma medalami: złotym i
brązowym. Po wojnie kontynuował pracę twórczą
jako ilustrator prasowy, a także autor projektów
neonów i reklam.
Dopiero wiele lat po śmierci jego twórczość
doczekała się monograficznej wystawy w
warszawskim Muzeum Plakatu. W zachowanych
projektach Mucharskiego na szczególną uwagę
zasługuje reklama Hali Kopińskiej, neon sklepu
Rękodzieło z Nowego Światu oraz neon Ogrodu
Zoologicznego (wszystkie 1959).

15. Jan Bogusławski (1910-1982)
Wybitny architekt również projektował neony,
które traktował jako istotny element
powstających za jego sprawą budynków. Przed
wojną pracował jako architekt i projektant
wnętrz. Po wojnie, którą spędził w niewoli w
obozie jenieckim w Woldenbergu, wrócił do
Warszawy i rozpoczął pracę w Biurze Odbudowy
Stolicy. Wiele obiektów w stolicy jest jego
autorstwa.
Zaprojektował osiedla mieszkaniowe Grzybów i
Srebrna , a wspólnie ze znakomitym architektem
Bohdan Gniewiewskim (1922-1992) budynki w
Alejach Jerozolimskich wraz z pierwszym w
Polsce barem szybkiej obsługi Praha.
Znaczną częścią jego dorobku
architektonicznego stanowią projekty teatrów i
oper, m.in. Opery w Madrycie, Budapeszcie i
Lipsku. Zachowały się projekty neonów sklepu
Chinka (Al. Jerozolimskie 25) oraz neonu
Jedwabie (Al. Jerozolimskie 42), oba z 1959 roku,
które ściśle są związane z projektami
architektonicznymi budynków. Gniewiewski był
również współautorem (razem z Bogusławskim)
neonu Pralinka (Al. Jerozolimskie 29) oraz Wełny
(Al. Jerozolimskie 42), oba z 1959 roku.

16. Tadeusz Rogowski
Zaczynał swoją drogę artystyczną przed wojną.
Urodził się we Lwowie w 1912 roku. Studiował
prawo i dziennikarstwo na Uniwersytecie
Warszawskim, ale prywatnie uczył się rysunku i
plastyki. Od 1937 roku pracował jako grafik w
przedstawicielstwie Orbisu, a także
współpracował z Tadeuszem Gronowskim,
twórcą polskiej szkoły plakatu. Następnie był
pracownikiem tygodnika „Grafika”. Po wojnie
pracował w Biurze Wydawnictw Polskiego Radia,
następnie projektował neony warszawskie,
współpracując z Powszechną Agencją Reklamy
RSSW Prasa.
Projekty Rogowskiego są najliczniej
reprezentowane w archiwach i należą do
najciekawszych. Oto kilkanaście przykładów:
neon semaforowy Maszyny Do Szycia (ul.
Marszałkowska 138, 1959), neon Warszawskiej
Fabryki Mydła i Kosmetyków (ul. Szwedzka 20,
1959)), neon kina ATLANTIC (1959), neon
semaforowy sklepu AGD (Al. Jerozolimskie 30,
1959), neon sklepu Warszawskiej Fabryki
Motocykli (ul. Krucza 16/18, 1957), neon Teatru
Dramatycznego (PKiN, 1959 – istniejący do dziś),
neony restauracji Dzik i Jeleń (ul. Nowogrodzka,
1957), neon semaforowy Pijalni Piwa (ul.
Marszałkowska 150, 1960), neon Domu Mody (pl.
Zbawiciela, 1959), neon Polskie Nagrania (ul.
Krucza 24/26, 1958).

17. Tadeusz Rogowski
Maszyny Do Szycia
(ul. Marszałkowska
138, 1959)

18. Zaprojektował piękny neon Księgarni Im.
Stefana Żeromskiego (Al. „Solidarności” 119/125,
1958), który ostatnio pieczołowicie
odrestaurowany z powrotem rozbłysł nad
witryną księgarni. Na uwagę zasługują także:
Neon Cepelii z placu Konstytucji (1959) oraz
stacji obsługi FSO (ul. Towarowa 33, 1959).
Maksymilian Krzyżanowski

19. Zbigniew Labes (1924-1978) i Marek Brudnicki
Zbigniew Labes zaprojektował neon Gallux na
pl. Zbawiciela (1957) oraz Centralnej Składnicy
Harcerskiej (ul. Marszałkowska 82, 1958).
„Bar Rarytas”, Marszałkowska 13/15. Spółdzielnia Pracy
SBDT Grupa Reklam Świetlnych w Warszawie, 1957 r.
Marek Brudnicki był uznanym twórcą
ekslibrisów. Zaskakujące, jak dużo stworzył
projektów reklam świetlnych takich jak: Kabanos
dla sklepu mięsnego (Al. Jerozolimskie 23, 1959),
neon Kwiaty (ul. Puławska 10, 1959) czy neon
semaforowy sklepu spożywczego SAM (ul.
Marszałkowska 82, 1959).

20. LATA 1980-1989
Lata 80. to koniec epoki neonów, które znikały z
polskich ulic z wielu powodów. Przede wszystkim
przyczynił się do tego kryzys gospodarczy, który
rozpoczął się jeszcze pod koniec lat 70., oraz
trwający w latach 1981-1983 stan wojenny. Nie bez
wpływu dla neonów pozostał także powolny, lecz
stały rozkład ekonomiczny i polityczny PRL-u, a
także oszczędności w zużyciu prądu. Estetyka
ulic (a tylko do takiej roli zostały w tym czasie
sprowadzone neony) stała się potrzebą drugiej
kategorii. Choć produkcja reklam świetlnych
trwała nadal, neony były uboższe i oszczędne.
Brakowało pieniędzy na regularne naprawy, w
efekcie czego – niegdyś piękne i dekoracyjne
neony – straszyły niekompletnymi napisami.

21. Współczesność
Zmianę w postrzeganiu reklam świetlnych, które
przed laty nadawały wielkomiejski sznyt stolicy,
zapoczątkowało dopiero Muzeum Neonów na
warszawskiej Pradze. Do niedawna jeszcze
zapomniane i zdewastowane neony, dzisiaj na
nowo cieszą swym blaskiem. Niestety, często już
nie w swoich oryginalnych miejscach, a na
ścianach wystawowych muzeum. Potrzeba było
wiele wysiłku, by tchnąć życie w tę niemodną już
przecież reklamę. Muzeum opiekuje się coraz
większą liczbą starych neonów, ratując je od
zapomnienia. Co więcej, coraz śmielej na ulice
miast – zwłaszcza Warszawy – wkraczają nowe
neonowe szyldy. W większości proste, jednak raz
za razem zdarza się coraz ciekawszy projekt. Z
modą już tak jest, że przemija i wraca. Oby i tym
razem sprawdziła się ta prawidłowość.

22. Zdjęcia wykonane przez odwiedzających