โดย รองศาสตราจารย์ ดร.สมศักดิ์ แต้มบุญเลิศชัย อาจารย์พิเศษคณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ภายใต้การสนับสนุนของโครงการคลังปัญญาเพื่ออภิวัตน์ประเทศไทยในยุคบูรพาภิวัตน์ วิทยาลัยรัฐกิจ มหาวิทยาลัยรังสิต สนใจติดตามคลิปวีดีได้ที่ : https://www.youtube.com/watch?v=N54lzT9l25s&feature=youtu.be สนใจรายละเอียดโครงการฯเพิ่มเติมได้ที่ Wepsite : http://www.rsu-brain.com Facebook Fanpage : https://www.facebook.com/thinktankrsu?ref=hl

1. ประสบการณ์ปฏิรูปเศรษฐกิจของ
จีนและบทเรียน
เค้าโครงการนาเสนอในการเสวนาของโครงการคลังปัญญา เรื่อง ประโยชน์อันยิ่งใหญ่ที่จีนได้รับจาก
การปฏิรูปด้านเศรษฐกิจและการบริหารของภาครัฐบาล
วันที่ 28 มกราคม 2558
สมศักดิ์ แต้มบุญเลิศชัย

2. การเปลี่ยนแปลงของเศรษฐกิจจีนหลังการปฏิรูปทางเศรษฐกิจ
1. จากประเทศที่ยากจนและล้านหลัง กลายเป็นมหาอานาจทางเศรษฐกิจของโลก
 GDP ใหญ่เป็นอันดับ 2 ของโลกและมีแนวโน้มในการแซงหน้าสหรัฐอเมริกาในอีก 10 ปีข้างหน้า
 ถ้าวัดตามอานาจซื้อ (PPP) ถือได้ว่าประเทศจีนมีเศรษฐกิจขนาดใหญ่ที่สุดในโลกแล้ว
 ราบได้เฉลี่ยของประชาชนจีนสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว ทาให้ประชาชนหลายร้อยล้านคนหลุดพ้นจากภาวะยากจน
คริสตศักราช เปอร์เซ็นต์ PPP ของจีนเมื่อเทียบกับของโลก
1979 < 1%
2014 16.5
คริสตศักราช รายได้เฉลี่ยของประชาชน (ดอลลาร์สหรัฐ)
จีน ไทย
1980 193 683
2013 6,959 5,676
*คิดตามราคาปัจจุบัน

3. การเปลี่ยนแปลงของเศรษฐกิจจีนหลังการปฏิรูปทางเศรษฐกิจ (ต่อ)
2. โครงสร้างทางเศรษฐกิจมีการเปลี่ยนแปลงไปมาก
 สัดส่วนภาคการเกษตรลดลงไปมาก
 สัดส่วนอุตสาหกรรมและบริการเพิ่มขึ้น ทั้งในการผลิตและการส่งออก
 ปริมาณการค้าต่างประเทศเพิ่มชี้นอย่างรวดเร็ว
 ในปัจจุบันจีนมีมูลค่าการค้ามากที่สุดในโลก
 การลงทุนต่างประเทศเพิ่มสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว ทั้งการลงทุนขาเข้าและขาออก
 เอกชนมีความสาคัญในกิจกรรมทางเศรษฐกิจภาคต่างๆมากขึ้น
 มีทุนสารองระหว่างประเทศประมาณ 4 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ
 จากสังคมเกษตรสู่สังคมอุตสาหกรรม จากสังคมชนบทสู่สังคมเมือง จากเศรษฐกิจแบบปิดสู่เศรษฐกิจแบบเปิด
กว้าง ประชาชนมีสินค้าและบริการในการบริโภคที่หลากหลายมากขึ้น
คริสตศักราช 1979 2013
𝒙 + 𝒎
𝑮𝑫𝑷
< 10 % 45 %

4. ผลกระทบของการผงาดขึ้นของจีนต่อเศรษฐกิจโลก
 การเปลี่ยนแปลงดุลอานาจของเศรษฐกิจโลก
 การค้า การลงทุน และสภาพการแข่งขันระหว่างประเทศ
 การเคลื่อนย้ายเงินทุนในตลาดโลก
 ราคาสินค้าโภคภัณฑ์
 แนวคิดในการพัฒนาเศรษฐกิจ

5. ประสบการณ์การปฏิรูปทางเศรษฐกิจและการเปิดประเทศ
 ภาพรวมเศรษฐกิจจีนก่อนการปฏิรูป
 การรวมประเทศเป็นปึกแผ่น การปราบปรามกลุ่มนายทุนและผู้ที่เป็นปฏิปักษ์ต่อรัฐบาล
 การปฏิรูปที่ดิน
 การรวมกลุ่มเป็นคอมมูนประชาชน (people’s commune)
 การก้าวกระโดดไปข้างหน้าที่ยิ่งใหญ่ (great leap forward)
 นโยบายการพัฒนาอุตสาหกรรมหนักและผลกระทบ
 การปฏิวัติวัฒนธรรม (cultural revolution)
นโยบายการปฏิรูปและการเปิดประเทศทางเศรษฐกิจเริ่มขึ้นเป็นทางการปลายปี 1978

6. ประสบการณ์การปฏิรูปทางเศรษฐกิจและการเปิดประเทศ(ต่อ)
 การปฏิรูปในภาคการเกษตร
 ระบบการรับผิดชอบในครัวเรือน (household responsibility system):
จุดเริ่มต้น การแพร่หลาย และผลที่ปรากฏ
 ในปี 1984 มีการใช้ระบบดังกล่าวอย่างแพร่หลาย ระบบคอมมูนจึงถูกยกเลิกไปโดยปริยาย
 ผลกระทบ: การผุดขึ้นของกิจการในชนบท (village and township
enterprises) เกิดความหลากหลายในผลผลิตภาคการเกษตร และผลผลิตทางการเกษตรเพิ่ม
สูงขึ้นอย่างรวดเร็ว
 การปฏิรูปภาคอุตสาหกรรมแบะบริการ
 จุดเริ่มต้นของธุรกิจอุตสาหกรรมและการบริการในเมือง
 การเกิดขึ้นของอุตสาหกรรมโรงงาน
 การส่งเสริมการลงทุนจากต่างประเทศ
 การปฏิรูปรัฐวิสาหกิจ
 การเปลี่ยนแปลงในภาคการเงิน

7. ประสบการณ์การปฏิรูปทางเศรษฐกิจและการเปิดประเทศ(ต่อ)
 การค้าและการลงทุนระหว่างประเทศ
 ค้าขายกับต่างประเทศมากขึ้น
 การลงทุนจากต่างประเทศ
 การเปิดเขตเศรษฐกิจพิเศษ และการสถาปนา 14 เมืองในแถบชายฝั่งทะเลตะวันออกให้เป็นประตู
ติดต่อซื้อขายลงทุนกับต่างประเทศ
 การเข้าเป็นสมาชิกขององค์การการค้าโลก (WTO) ในปี 2001
 การเปลี่ยนแปลงด้านการเงินระหว่างประเทศ
 การเพิ่มขึ้นของการออกไปลงทุนนอกประเทศ (outward investment)
 การผลักดันเงินหยวนสู่ตลาดโลก

8. ปัจจัยสาคัญที่เอื้อต่อการเจริญเติบโตอย่างสูงของจีนหลังปฏิรูป
 การเปลี่ยนแปลงนโยบายที่มุ่งสู่การใช้ระบบตลาด
 การเคลื่อนย้ายปัจจัยการผลิตทั้งทรัพยากรและแรงงาน
 การขยายตัวในการค้าต่างประเทศ และการใช้ประโยชน์จากข้อได้เปรียบโดยเปรียบเทียบ
(comparative advantage)
 การเพิ่มขึ้นของการลงทุนภายในประเทศและจากต่างประเทศ
 การขยายตัวของตลาดภายในประเทศ
 การพัฒนาอุตสาหกรรมโดยการอาศัยความได้เปรียบของผู้มาทีหลัง (late-comer’s
advantage)

9. ลักษณะเด่นของการปฏิรูปเศรษฐกิจจีน
 เริ่มจากภาคการเกษตรและแผ่ขยายไปสู่ภาคเศรษฐกิจอื่น
 จากการทดลองส่วนย่อยสู่การใช้ในระดับประเทศ
 การขยายการปฏิรูปไปยังพื้นที่ต่างๆทั้งประเทศ
 แนวคิดการปฏิรูปที่ใช้ระบบสองช่องทาง (dual tracks) เทียบกับวิธีบาบัดรักษาด้วยการกระตุ้นที่
รุนแรง (shock therapy)
 แนวคิดที่อยู่เบื้องหลังการเปลี่ยนแปลงในนโยบายจาก “สองบรรดา” สู่ “การแสวงหาสัจจะด้วยการ
พิสูจน์จากการปฏิบัติ”
 การศึกษาประสบการณ์ของประเทศอื่น
 เติ้ง เสี่ยว ผิง
“ไม่ว่าแมวดาหรือแมวขาว ถ้าจับหนูได้ ก็เป็นแมวที่ดี”
“ข้ามแม่น้าโดยการคลาก้อนหิน (ที่อยู่ใต้น้า)”

10. บทเรียนจากการปฏิรูปเศรษฐกิจของจีน
 ความสาคัญของแนวคิดหรือแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจ
 ความสาคัญของการปฏิรูปในภาคการเกษตร
 ผลของความสอดคล้องกันกับแนวคิดความได้เปรียบโดยเปรียบเทียบ (comparative
advantage) ในการพัฒนาเศรษฐกิจ
 การเปิดประเทศทางเศรษฐกิจและผลกระทบ
 ความสาคัญของเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ สังคมและการเมืองต่อการพัฒนาเศรษฐกิจ
 เมื่อเศรษฐกิจมีการพัฒนาถึงระดับหนึ่งแล้วก็ต้องมีการเปลี่ยนแปลงและปรับปรุงนโยบาย

11. Resource
Endowments
Factors of
production
Product
Structure
Economic and
Political System
Economic Policy and
Imprementation
Economic
Development
Economic
Structure
and Growth
People’s
Income and
Living
standard
A country’s economic policy should be consistent with its
resource endowments and comparative advantage

12. ปัญหาของเศรษฐกิจจีนในปัจจุบัน
 ไม่สมดุล ไม่ยังยืน ไม่มีประสิทธิภาพ
 การชะลอตัวของอัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจ
 ความเหลื่อมล้าในการกระจายรายได้
 ปัญหามลภาวะ ทรัพยากร และสิ่งแวดล้อม
 ปัญหาคอร์รัปชั่น
 ภาระหนี้ของรัฐบาลท้องถิ่น
 ปัญหาภาคการเงิน รัฐวิสาหกิจ และการจัดสรรทรัพยากรโดยหน่วยงานภาครัฐ
 ปัญหาและอุปสรรคในการปฏิรูปเศรษฐกิจขั้นต่อไป
 ปัญหาสังคมที่มีความหลากหลายมากขึ้น

13. อัตราการขยายตัวของเศรษฐกิจจีน
ปี คริสตศักราช อัตราการขยายตัวของเศรษฐกิจจีน
1970-1990 เฉลี่ย 9% ต่อปี
1991-2011 เฉลี่ย 10.4% ต่อปี
2012 7.7%
2013 7.7%
2014 7.4% (ต่าสุดในรอบ 24 ปี)
GDP ของจีนอาจชะลอตัวลงกว่านี้ในเวลาข้างหน้า

14. สาเหตุของการลดลงในการขยายตัวทางเศรษฐกิจ
 ฐานเศรษฐกิจที่ใหญ่ขึ้น
 การชะลอตัวของเศรษฐกิจโลก และการเปลี่ยนแปลงค่าเงิน ส่งผลกระทบต่อ
การส่งออก
 การสูญเสียความได้เปรียบในการแข่งขันของสินค้าออกบางชนิด
 การแก้ปัญหาในภาคการเงิน อสังหาริมทรัพย์ และการปราบปรามคอร์รัปชั่น ก็
ส่งผลต่อการขยายตัวทางเศรษฐกิจในระยะสั้น

15. เศรษฐศาสตร์ของหลี่เค่อเฉียง(Likonomics)
 ไม่มีนโยบายกระตุ้นเศรษฐกิจขนานใหญ่
 ไม่อัดฉีดสภาพคล่องเพื่อช่วยเหลือสถาบันทางการเงิน
 เน้นปรับโครงสร้างทางเศรษฐกิจต่อไป แต่มีมาตรการช่วยพยุงเศรษฐกิจภาคต่างๆบ้าง เช่น
 ลดหรือยกเว้นภาษีให้กิจการขนาดย่อม
 ลดขั้นตอนหรือกฎระเบียบการส่งออก
 ส่งเสริมความเป็นเมือง (urbanizaiton) และแก้กฎระเบียบเกี่ยวกับสวัสดิการของผู้อพยพมาทางานใน
เมือง
 ส่งเสริมการสร้างถนน ทางรถไฟ และสิ่งสาธารณูปโภคอื่นๆในท้องที่ที่ยังมีความล้าหลังในการพัฒนาเศรษฐกิจ
 ลดอัตราเงินสดสารองของธนาคารพาณิชย์ และลดอัตราดอกเบี้ยหลายละลอกโดยธนาคารกลาง (PBC)

16. ผู้นาจีน: เศรษฐกิจจีนเข้าสู่ภาวะปกติใหม่ (new normal)
 ไม่เจริญเติบโตแบบก้าวกระโดดเหมือนอดีต (แต่ก็ยังมีอัตราการขยายตัวในระดับสูงปาน
กลางและไม่กระเพื่อมขึ้นลงมาก)
 โครงสร้างเศรษฐกิจมีการปรับปรุงดีขึ้น เช่น ภาคบริการมีสัดส่วนสูงขึ้น รายได้ของ
ประชาชนมีความเหลื่อมล้าน้อยลง ตลาดภายในประเทศมีการขยายตัวในอัตราที่สูงขึ้น
 การขยายตัวทางเศรษฐกิจอาศัยการขับเคลื่อน จากการเพิ่มการลงทุนและการใช้ทรัพยากร
มาเป็นการอาศัยเทคโนโลยีและนวัตกรรมมากขึ้น
สรุป: 1.อัตราการขยายตัว
2.โครงสร้างเศรษฐกิจ
3.ปัจจัยที่เป็นแรงขับเคลื่อนเศรษฐกิจ
มีการเปลี่ยนแปลง

17. เศรษฐกิจจะมุ่งไปทางใด?
1. กลับไปสู่นโยบายที่ภาครัฐมีอานาจควบคุมมากขึ้น
2. ดาเนินการปฏิรูปทางเศรษฐกิจต่อไป แต่ต้องพยายามขจัดปัญหาและข้อบกพร่อง ต้องมี
การปฏิรูปในเชิงลึก
มิฉะนั้น สังคมจีนจะกลายเป็นสังคมทุนนิยมสามานย์ ที่เต็มไปด้วยอภิสิทธิ์ชน
ปัญหา: การปฏิรูปเศรษฐกิจย่างเข้าสู่เขต “น้าลึก” มีความลาบากในการผลักดันไป
ข้างหน้ามากขึ้น ผู้คัดค้านการปฏิรูปเชิงลึกมีทั้งผู้ที่ได้ประโยชน์จากการปฏิรูป ผู้ด้อยโอกาสใน
สังคม และผู้ที่ยังมีแนวคิดหรือศรัทธาในระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม

18. เศรษฐกิจจีนจะเจริญเติบโตได้อีกเพียงใด?
 ความเห็นเกี่ยวข้องกับการเจริญเติบโตของเศรษฐกิจจีน
เศรษฐกิจจีนมีศักยภาพในการโตได้อีกอย่างน้อย 10-20 ปีข้างหน้า (เข่น
Justin Lin)
เศรษฐกิจจีนจะประสบปัญหามาก อาจถึงขั้นแตกสลาย (crash) (เช่น Paul
Krugman) หรือการเจริญเติบโตจะชะลอลงมากจนถึงระดับ 2-3% ต่อปี
(เช่น Lawrence Summers)
แต่ส่วนใหญ่เห็นพร้องกันว่า เศรษฐกิจจีนจะมีอัตราการขยายตัวทางเศรษฐกิจลดลงไปอีกในอนาคต
(ไม่ใช่ร้อยละ 10 ต่อปี แต่อาจเป็นร้อยละ 6-7)

19. THANK YOU
Contact information: somsak.tambunlertchai@gmail.com