1. Vì ngh a vì tình 1 www.hobieuchanh.com
Vì Ngh a Vì Tình
Bi u Chánh
I
CON TH LÌA M
n h t n a canh n m, h ng ông sao mai ã ló m c. B u tr i r c sáng, nên ch
en en, ch ; m t c g i s ng nên kho nh t t, kho nh khô khô.
Có m t ng i àn ông, tu i trên b n m i, phía d i tr ng ua ng a c Sài
Gòn, theo ng qu n h t l m l i i ri t lên xóm Chí Hoà, hai tay có ôm m t a con nít
ch ng n m, sáu tu i.
y nhà d c theo hai bên l còn ng , nên c nh v t im lìm, duy có m t c xe bò
ch rau, c i, khoai, u trên mi t Bà Qu o th ng th ng i xu ng, c p bò na n n, l ng
èn leo heo, bánh xe kêu lét két. Khi ng i v i xe bò g n g p nhau thì a con nít vùng
khóc lên. Ng i b ng nó, n t nh nh r ng: “Nín i nà, kh c gi ng gì” r i bét vô l
ng mà i; ng i ánh xe m c ng g c nên không nghe th y chi h t.
Ng i b ng a nh i n xóm Chí Hoà r i qu o vô m t cái b nh bên phía tay
trái. B quanh co mà l i t i mò, d i ch n ng n c a ng n lúp xúp, trên u cây giao
nhành bít ch t, c nh coi hi m l m, n u ai không quen thu c thì trong lúc ban êm nh v y
t nhát b c ch n vào. Ng i n y tuông ng n c mà i x ng xái c ng nh ngoài ng
tr ng, ch ng có chút chi b ng . i c ch ng vài tr m b c thì t i m t cái nhà tranh
nh và th y c a vách x ch x c, ng i y gi c a chun vào kêu r ng: “M y a, m y a, d y
t èn coi nào”.
c vô nhà r i, ng i y mò l i b ván, a nh ng i xu ng và kêu n a r ng:
“M y a , d y t èn lên”.
phía trong có m t ng i àn bà l c t c mò h p qu t t èn r i b ng ra. Ch ta
dòm th y có m t a con nít ng i khóc trên ván thì ch ng h ng, nên ngó ng i àn ông
mà h i r ng:
- Con c a ai âu v y?
- C a h m i cho tao.
- H cho mà mình lãnh v làm gì?
- Lãnh v nuôi, ch lãnh làm gì.
- Úy! M i, ai mà nuôi con nít cho ng?
a nh ngó ng i àn bà và ngó d n dác trong nhà r i khóc mà kêu má n a.
Ng i àn ông chúm chím c i r i nói v i ng i àn bà r ng: “B ng i t d i Sài Gòn
1

2. Vì ngh a vì tình 2 www.hobieuchanh.com
trên n y m i tay quá. M y b ng nó m t chút coi; b ng d nó r i tao nói chuy n cho
mà nghe”.
Ng i àn bà chong èn trên ván r i x t b ng a nh . a nh càng khóc l n
và kêu má nh t h n n a. Ng i àn bà nhìn nó và nói r ng: “Con trai mà. Nín i, khóc
gi ng gì”. Ng i àn bà l i day qua h i ng i àn ông r ng:
- êm nay i làm mi t nào âu mà không có chi h t, l i m con nít v nh v y nè?
- y! Con n y nóng quá! Sao m y bi t tao không có chi h t? No l m ch .
Ng i àn ông thò tay và dây n t móc ra ba t m gi y x ng r i b c l i g n èn
phành ra mà m. Ng i àn bà ch p l y mà coi và h i r ng:
- Gi y b c m y ng ây?
- Con n y ngu quá! Gi y tr m mà nó không bi t ch .
- Gi y tr m hay sao. M i, té ra ba t m y là ba tr m. Mình làm nhà âu v y?
- Không ph i tao làm, h cho tao mà.
- Ai d i gì mà cho mình nhi u nh v y? âu mình nói thi t cho tôi nghe m t chút
mà.
Ng i àn ông m i leo lên ván mà ng i, thò tay b ng chong èn xích t i.
Ng i àn bà mu n nghe câu chuy n mà b a nh b ng trên tay nó khóc hoài, làm c c
lòng quá, ch ta gi n m i em nó n m trên cái võng r i tr l i h i ng i àn ông n a
ng:
- Chuy n sao âu mình nói cho tôi nghe m t chút. Còn th ng nh ó âu v y?
- Chuy n k l m. êm nay tao i, tao t ng b r i, té ra kh i h i mà l i may quá.
i 12 gi khuya, tao ghé rình cái nhà l u ng Thu n Ki u. Tao bi t nhà y là ng i
Vi t nên tao không s . Tao ng ngoài c a s mà rình h n m t gi ng h , trong nhà
i mò mà l i v ng teo. Tao ch c h ng mê tao m i c y c a s . “ .m.”, không dè c a
ó ngay b ván, l i có m t ng i n m ó n a ch ! Tao nhát nhát, s chung vô ng
ván h hay. Tao mu n b mà i làm ch khác, ng t c a ã phá r i, b thì u ng l m, mà
tr i l i g n sáng, i làm ch nào n a cho c. Tao ng rình hoài, n g n ba gi tao
i lén chun vô. Tao bò trên ván nh nh , không dè ng i n m ó h hay nên h c ng
rình tao. Tao v a mu n b c chân xu ng t thì ng i y vùng ng i d y, nh y p tao
t cái té n m s p ngay ch , r i nó ch n c è trên l ng tao mà b t tao.
- Úy m ôi! sao mình không ánh mà gi i vây?
- Gi i kh h ! Tao b p m t cái té s p t c quá, c a qu y không n i, còn con dao
tao c m trong tay thì nó v ng xa l c, còn gi ng gì âu mà c . H i ó tao t ng cái m ng
tao ã h t r i, tao ch c ph i vô khám, nên tao n m ch u phép. Th ng b t tao ó n m c
kéo tao d y r i d t tao i l i ch èn khí mà v n èn lên. Tao th y con dao c a tao v ng
2

3. Vì ngh a vì tình 3 www.hobieuchanh.com
m d a trên gh , tao mu n nh y l i gi t chém gi i vây, ng t vì cái ng c tao t c quá, tao
li u th ch ng c không n i, tao m i ng i d a vách t ng mà n n n .
Th ng th y b t tao ó nó còn trai má nó m nh thi t. Nó tao ng i ó, nó b c
lui, l m con dao r i nó c m trong tay mà h m tao. Tao cùng th , tao m i n n n xin nó
tha; tao nói m y , mà l i au n ng, không có ti n ch y thu c, nên tao m i làm b y, ch
không ph i tao quen cái ngh n tr m. Th ng th y ó nó tính gi ng gì không bi t, mà nó
nín thinh, m t h i nó bi u tao ph i lãnh mà nuôi m t a con nít thì nó m i ch u th tao.
Tao than nghèo, không có c m mà n, có d âu mà dám lãnh nuôi con nuôi. Tao m i
i v i nó v y mà, bi t hôn, mi n nó th tao r i thì thôi, th con nít mình mu n nuôi thì
nuôi, n u không mu n nuôi thì mình bán cho ng i khác nuôi ch có khó gì. Tao m i h i
i nó nh v y mà nó ngu quá, nó l i nói nh tao ch u lãnh a nh thì nó cho tao ti n
c mà nuôi. S ng quá! Tao ch u li n. Nó m i i b ng th ng nh nó a cho tao v i
y tr m ng b c.
- Sao mình không làm dày làm m ng ng xin ti n thêm?
- Thôi ch ! n tr m ng i ta b t c r i ng i ta th , ng i ta cho m t a con
trai v i ba tr m ng b c n a, còn kèo nài cái gì?
- Mà th ng nh n y là con c a ng i ó hay là con c a ai?
-Tao có bi t âu. Tao c b c tao m ng quýnh, nên b ng th ng nh dông m ch,
không k p h i chi h t.
- Ch c là con ng i ó, vì nó x u háy nên h cho mình ch gì.
- M y nói b y. Con x u háy, ng i ta có cho thì cho h i m i , ch nuôi ã bây
n ó còn cho n i gì. Mà ng i ta có cho thì ng i ta làm b vi t t cho ng i nào bà
con quen bi t ng ch ng l n ng i ta b t v , ch sao l i cho tao, mà còn d n ph i em
i m t ng héo lánh t i xóm ó n a.
- Hay là th ng cha ó nó oán ng i nào trong nhà, nên mu n h i con ng i ta
ch i cho b ghét.
- M y nói cái ó có l ph i. Ch c là t i v y ó. À, tao quên n a ch . Th ng th y
ó nó d n tao nuôi th ng nh n y ph i d y nó n tr m, n c p, ph i t p nó làm du côn.
i sao nó d n k c c nh v y không bi t.
- D y cái ó không khó gì mà.
-R u tao u ng h i chi u còn chút nào hay không m y?
- Cái ve trên bàn th kia kìa, l i ó mà coi còn chút nào hay là h t, ch ai u ng
âu mà bi t.
Ng i àn ông mon men i l i bàn th l y chai r u a lên coi r i rót ra chén
chung mà u ng. Ng i àn bà x p ba t m gi y b c k l ng r i b vô túi áo nh . Th ng
nh n m trên võng c khóc hoài. Ng i àn bà b c l i b ng nó em trên ván, r i
nhìn coi thì th y nó m c qu n áo luôn m t cái may b ng l a tr ng có s c xanh, c có vi n
3

4. Vì ngh a vì tình 4 www.hobieuchanh.com
ren. M t mày tay ch n nó tr ng nõn, tóc nó h t bôm bê nên tr c trán v n mà hai bên v t
sau ót l i dài.
Ng i àn ông u ng hai ba chung r u r i tr l i ván v u th ng nh mà nói
ng: “ ng có khóc n a. Nín i, r i sáng tao mua bánh bao cho n”. Th ng nh s nên
t ngó d n dác ngoài c a r i khóc thút thít mà kêu r ng: “Má i, má!”.
Ng i àn bà c i mà nói r ng: “Má âu có mà kêu. M y ây v i tao, không
c v má m y n a âu. Má m y là tao ây, còn ng i n y là tía m y bi t hôn. T h i
ó n gi tao m n ng i ta nuôi m y, bây gi tao b t v . Rày s p lên v i tía má
ây”.
Th ng nh khóc ré lên. Ng i àn bà d nó h t s c mà nó không ch u nín. Ng i
àn ông tr n m t n nó, nó s nên thôi khóc, mà nó còn thút thít hoài. Ng i àn bà d
i nó tên gì, thì nó nói tên H i, mà vì nó nói nh quá, l i và khóc và nói, hai ng i nghe
không rõ, nên t ng nó tên H i.
Ng i àn bà b ng nó l i võng n m mà d nó ng . Gà trong xóm gáy vang rân;
th y chùa ng chùa Ph t th c d y công phu, d ng chuông boong boong. Ng i àn
ông n m ngay trên ván m t lát r i ng khò, mà a nh a trên võng m t h i c ng ng .
Th ng nh n y tên nó là Chánh H i, cha nó là Lý Chánh Tâm, còn m nó là Thái
m Vân. khi m nó sanh nó ra c ít tháng thì cha nó i Tây mà h c, m con nó
nhà v i bà n i nó.
Cha i h c n m n m, l y c b ng c p tú tài r i tr v x , v a b c vô thì g p
cô nó là Lý T Nga, vì vi c ch ng con b i r i nên t v n mà ch t. Cha nó chôn c t cô nó
i, k g p nhi u cái b ng c tin cho m nó l y trai, l y m t ng i t nh C n Th , mà
i t ng m nó l y ng i y mà sanh ra nó ó n a.
Trong lúc t c gi n s u não, cha nó ánh m nó, r i mu n tr thù sâu hi m, nên
th a d p b t g p ng n tr m trong nhà, m i b ng nó mà giao cho n tr m, cho n tr m
ti n b c, m n n tr m em gi u nó cho bi t tích và t p luy n tánh n t nó th nào ng
ch ng khôn l n nó tr nên m t a du côn tr m c p, làm nh v y là có ý mu n ph t m
nó s u não lìa con, và ph t nó là cái d u tích dâm bôn, là cái duyên c làm cho cha nó
n au, x u h . T i nh v y ó, nên nó l t vào ch n n y ây.
Còn ng i àn ông v i ng i àn bà n y là hai v ch ng: ch ng tên là T Cu, v
tên là T Ti n. V ch ng thu nay không có con, có hai ch c sào t v i m t cái nhà
tranh cu i xóm Chí Hòa. T Cu không làm ru ng, không làm r y, th ng nói v i ng i
trong xóm r ng i làm m n n kho h n, nh ng mà ít th y làm vi c gì cho ai trong
làng, duy ban ngày thì be be i xu ng mi t Sài Gòn d ng r i ban êm rình mò coi
nhà nào ng mê thì ào h m, khoét vách mà n tr m .
Còn T Ti n h i tr c thì hay i r o trong xóm góp mua nh ng rau, hành, b u,
p, r i gánh xu ng ch B n Thành mà bán, có b a l i n m, b y c c ho c m t ng thì
mua cá, mua th t, g o em v mà n. Mà g n m t n m nay ch ta than v i ch ng r ng i
4

5. Vì ngh a vì tình 5 www.hobieuchanh.com
mua bán ng xa gánh g ng m t nh c nên ch ta không mu n làm ngh y n a, b a nào
siêng thì ch ta i, còn b a nào làm bi ng thì nhà.
y b a rày trong nhà g n h t ti n, mà nh m lúc v không siêng, nên ch ng m i
th xu ng Sài Gòn mà n tr m ó.
Tr i ã sáng thi t m t r i. T Ti n m i lén th ng H i mà leo xu ng võng, r i i
ch ng c a quét nhà. Ch ta th y ch ng còn ng mê, nên b c vô trong b p móc túi l y ba
m gi y b c ra mà coi. Ch ta c m coi t t m, coi bên n y r i coi bên kia, coi ã thèm r i
i x p t t mà b vô túi l i và mi ng chúm chím c i.
t tr i m c chói ngay vô b ván ch T Cu n m mà anh ta b th c sáng êm nên
ng mê không hay chi h t. Th ng H i th c d y, dòm th y trong nhà l ho t, nên nó khóc.
Ti n b c ra nó xu ng võng r i n m tay d t nó vô trong. Nó trì l i và gi m ch n
nói r ng: “Má tao âu. D t tao v má tao”. T Ti n kéo x nh nó i và nói r ng: “Nín i,
ch m y khóc tao ánh ch t. Tao nói má m y là tao ây, còn òi má nào n a”.
y ng i g n nghe ti ng con nít khóc trong nhà T Cu thì th y làm l , nên
c l i h i th m. T Ti n nói r ng: “Th ng nh n y là con c a ch hai d i c u Ông
Lãnh. Ch m t r i nh m c i làm không ai gi nó, nên h i khuya nh em lên nh g i
cho v ch ng tôi nuôi dùm”. Ng i l i xóm ai nghe nh v y c ng t ng s thi t, nên
khen th ng nh ng ngh nh r i v , không nghi vi c chi h t.
Ti n th ng H i ng d a c a sau r i i l y g o n u c m. Ch ng c m n u
chín r i, T Cu m i th c d y.
Cu ng i s t s , ch a k p r a m t mà ã kêu v bi u xách xe l i quán mua vài
c r u v u ng ch i. T Ti n i mua r u mà l i d t th ng H i i theo, trong ý mu n
làm cho thiên h ngó th y th ng nh , r i c t ngh a ph t cho h hi u ng h kh i d ngh .
u mua v r i, c m d n lên ván, v ch ng T Cu th ng H i lên ng i m t
bên. Trong mâm ch có hai món n, m t là d a khô cá lép v i m t d a cá s t kho, con
nào c ng không l n h n ngón tay cái. T Cu n khô mà u ng r u. T Ti n g p m t con
cá s t nh b trong chén c a th ng H i mà bi u nó n. Th ng H i tuy không khóc n a,
song nó bu n l m, không ch u c m a, mà h thúc nó n thì nó l c u nh n m t.
Ti n ép nó n không c thì n i gi n, tr a giá trên u mu n ánh nó. T
Cu b ng chung r u u ng nghe m t cái ót, r i nói r ng: “Thây k nó, nó có s c nó
nh n ói. Tr a chi u ói thét r i ph i n. ánh kh o làm gì”.
Cu u ng ít chung r u, m t coi ph ng ph ng, bèn nói v i v r ng:
- Tao nh cái chuy n êm h i hôm tao t c c i hoài. Tao làm h n m i n m nay,
không bi t m y ám mà k cho h t, mà tao ch a g p ám nào k c c nh v y. B b t mà
kh i tù, l i c th ng n a ch . M y coi tao gi i hôn?.
- Gi i gi ng gì! Cái ó là may ch .
- B a nay nh m ngày m y há?
5

6. Vì ngh a vì tình 6 www.hobieuchanh.com
- Mùng n m.
- N u v y thì h i hôm tao i nh m mùng b n. Ph i mà, mùng b n t t ngày; nên
tao m i g p may nh v y. Nè m y, không bi t m y b a t i tr i tao i làm n, m y nhà
có lo không v y m y?
- Sao l i không lo.
- Lo gi ng gì? M y s tao b b t hay sao?
-B b t tù n m m i tháng c ng còn khá, tôi s r i ro khác n a m i là kh .
- Có sao âu mà s .
Cu rót m t chung r u n a mà u ng. Anh ta ng i ch ng tay trên b p v , ngó ra
ngoài sân m t h i r i day vô nói v i v r ng:
- M y s c ng ph i. Tuy h i ó n gi tao làm n ch a g p r i ro l n nào, mà bây
gi tr ng tu i r i, tao ngh l i thi t tao c ng ghê quá. Bây gi có v n li ng chút nh, tao
mu n b ngh c , i ki m ngh khác làm n.
- Ki m ngh gì?
- Thi u gì. Xu ng Sài Gòn làm Ba Son, s m , hay là qua hãng Nhà R ng làm cu
li c ng c. Tao th y t i nó làm lãnh ti n tu n c ng c b n n m tr m ng.
- trên n y xa quá, mình xin làm s , h i nào mà i.
- Ta xu ng Sài Gòn ki m ph m n ch .
- R i nhà ây làm sao?
- i! Th b , p mà i ch c n gì.
- Nhà nh v y mà kêu là b ! H i c t không t n hao ôi ba ch c hay sao?
- Thôi, kêu th ng Lành v cho nó u, nó coi nhà t cho mình.
- Tính nh v y c ng c. N u d n xu ng d i B n Thành mình xin s mình
làm n thì tôi bán cá, ho c bán rau, bán hành v i h ch i.
- , ph i a. Hai v ch ng i làm h t có l nào không n.
- Mình m y tr m ng b c ây cho tôi làm v n, tôi buôn bán ít n m thành ra
c ngàn cho mình coi.
- M y làm l n x n ây tiêu h t ch .
- Cái gì mà tiêu? Mình s tôi làm tiêu, thôi mình tôi s m vài ôi vàng ng
dành nghe hôn?
- Th àn bà h có ti n thì lo mua vàng! M y th ng th b c l m hay sao, mà m y
nuôi nó?
- Khéo nói b y hôn! S m vàng nh ti n mình dành, m t i âu mà s .
6

7. Vì ngh a vì tình 7 www.hobieuchanh.com
- M y làm sao ó thì làm, h tiêu m y tr m ng b c ó tao gi t m y a.
- tôi làm cho mà coi.
Tr a b a ó, T Cu i r o d i Sài Gòn ki m m n m t c n ph c trong ng
m g n ình Tân An, mi t trên t H , r i tr v cho v hay. Anh ta kêu th ng Lành
là a làm m n thu nay không có nhà c a , b âu ó, mà cho nó v u coi nhà,
cho nó m n m t cái chõng, còn c bao nhiêu thì m n xe bò ch xu ng t H
n vô ph mà .
n nhà c a xong, T Cu xin làm trong s Ba Son còn v thì tính buôn bán l ng
ng, mà ch a th y mua v t chi bán v t chi, ch t làm hai ôi vàng ch m eo tay ó
mà thôi.
Th ng H i không khóc, không nh n ói n a, nh ng mà t ngày T Cu d n ph v
mi t t H , thì th ng th y nó ng i ch m h m d a xó c a, m t mày bu n xo, tay
ch n tèm lem, không nói t i ai trong nhà, mà c ng không ch i v i s p con nít trong
ng h m, b t ch nh cây chu i con thu nay s n s ng d a bên mình m , bây gi
em tr ng riêng m t mình nên tàu x , t còi, b t t i, g c khô héo.
7

8. Vì ngh a vì tình 8 www.hobieuchanh.com
II
TH T CHUY N AU LÒNG
Ông L Tr ng Quí C n Th , lúc còn nh có i du h c bên Tây h n m i n m,
y ng b ng c p Bác v t r i tr v x . Cha m khu t h t, l i cho chàng m t các gia
tài r t l n, m i n m thâu huê l i h n n m ch c ngàn gi lúa, mà chàng không có anh em,
nên m t mình h ng tr n s nghi p y.
Khi bên Tây v thì chàng c i m t ng i v , t ng tr m n m k t tóc, m t phút
không r i, nào dè t h ng se h , gãy gánh gi a ng, v ch ng v i nhau không y
t n m, ng i v th b nh mà ch t. T y n nay chàng m t mình, không c i v
khác, mà c ng không ham ch i, c lo qu n xu t tá n và lo xem xét chành lúa.
Nhà c a Bác v t Quí d a bên ng i Bình Thu , cách Châu Thành C n Th
t ngàn r i th c, còn chành lúa c a chàng thì c t d a mé sông i Cái R ng. M y b a
rày có ng i c u c a chàng là ông H i ng Quy n Trà Bang ra u t i nhà chàng mà
ng thu c v i ông th y thu c Tây C n Th . Ông H i ng Quy n tu i ch a c sáu
i, mà ông y u l m, hay có b nh nên u ng thu c hoài. L n n y ông ra nhà cháu mà
ng thu c, ông l i có d t theo m t a con gái th n m, tên ào, ng coi mi ng n
mi ng u ng cho ông.
Cô n m ào, n m nay cô c 23 tu i. Cô có ch ng mà ch ng cô ã ch t r i, cô
có m t a con gái 5 tu i, t tên con Lý. T ngày ch ng cô b t h nh, cô bu n nên xin
i cha m bên ch ng em con v v i ông H i ng Quy n. Cô i theo nuôi cha ây cô
t con Lý theo v i cô n a.
t bu i chi u, c m d n lên bàn r i, Tr ng Quí, bèn m i c u v i em i n. Ông
i ng Quy n v i Tr ng Quí ng i m t bên, còn cô N m ào v i con Lý ng i m t bên.
Cô N m ào ng s t cá th t g n cho cha n, thình lình th ng Ph c là a
coi quét nhà lau gh , nó em vô m t mi ng gi y màu xanh mà trao cho Tr ng Quí và nói
ng: “Th a ông, có dây thép h em l i cho ông ây”.
Tr ng Quí buông a, m t dây thép ra coi, r i day l i nói v i th ng Ph c r ng:
“M y ph i nh s m m i mai m y quét d n cái phòng khách phía àng tr c cho s ch ã
nghe hôn. Ph i tr i n m gi ng mùng cho t t , mai tao có khách. Sáng ng d y thì làm
li n, ng có quên a”.
Cô N m ào ngó Tr ng Quí và h i r ng:
- Khách nào ó, anh Hai?
- C u Tú tài Tâm Trà Vinh.
- Khách tính ch i lâu l m hay sao mà anh bi u d n phòng.
- , c u ánh dây thép nói qua ng d ng b nh.
8

9. Vì ngh a vì tình 9 www.hobieuchanh.com
Cô N m ào c i và nói r ng: “Nhà anh ây thành nhà th ng r i, ai có b nh
ng t i ây h t th y”. Tr ng Quí châu mày nín thinh, không ý n l i nói ch i ó, mà
coi s c m t l i có v bu n.
Ông H i ng m i xen vô nói r ng: “Ông th y thu c C n Th gi i l m, nên ai
ng u ng thu c c a ng. Ch c là c u Tú tài nào bên Trà Vinh ó, c u nghe danh ng,
nên c u qua ây ch gì”.
Tr ng Quí l c u nói r ng:
- Th a c u, không ph i. Câu Tú tài Tâm là anh em b n c a con. C u có b nh thi t,
song b nh c a c u là tâm b nh, ch không ph i b nh nh b nh c a ng i khác, b i v y
u th y hay th nào c ng khó mà gi i b nh c a c u cho c. C u qua ây là ch i v i
con ít ngày cho tho trí, ch không ph i u ng thu c âu.
- Con nói tâm b nh là b nh làm sao?
- Th a c u, chuy n n y dài l m, l i c ng ch ng vui gì mà thu t cho c u nghe. Con
xin nói t t r ng t i con ây nên Tú tài Tâm m i sanh b nh ó.
- Con nói cái gì nghe k d v y?
Tr ng Quí cúi m t xu ng bàn, coi b không mu n nói. Ý cô N m ào l i mu n
nghe, nên cô ti p v i cha nói r ng:
- Chuy n sao âu anh nói nghe ch i mà.
- Chuy n riêng c a qua ...
- Chà chà! Anh n y c ng có chuy n riêng n a ch ! Th khi anh có làm u chi
qu y l m, bây gi anh m c c , nên anh không mu n nói ph i hôn?
Tr ng Quí ng c m t ngó ngay cô N m ào và áp r ng:
- T nh chí l n, qua ch ng h có làm vi c qu y; mà d u qua có làm i n a y là ý
qua quy t làm nh v y, nên qua ch ng h bi t m c c âu.
- N u v y thì sao anh không nói.
- Qua không mu n nói, là vì vi c n y tuy là vi c c a qua mà nó có can ph m n
danh giá c a ng i khác, nên qua không n nói ch .
- Mình nói chuy n trong nhà nghe v i nhau ai hay hay sao mà anh ng i. Anh nói
cho em v i th y em nghe, mà anh s em i bán dê bán díu hay sao?
Tr ng Quí ng i châu mày d d m t h i r i nói r ng:
- Em mu n nghe, thôi qua nói cho em nghe. Em c ng bi t ngày ch Hai em m t
i, trong nhà qua thi u ng i coi sóc, qua l y làm b i r i l m. Qua tính ki m ch khác
ng ch p n i, c u có ch cho hai ng i, mà qua coi ch a v a con m t. M t b a n qua
i Ch L n bán lúa. n chi u t i qua l y b c r i qua m n m t cái xe h i xu ng M
9

10. Vì ngh a vì tình 10 www.hobieuchanh.com
Tho th m m t ng i anh em b n và ó ng sáng b a sau i tàu mà v nhà. i d c àng
xe h i n bánh ng vào c t dây thép, làm cho qua mang b nh.
Cô N m ào châu mày nói r ng:
- Em nh r i, lúc ó nh m lúc ám c i c a em. Anh b b nh n m nhà th ng trên
Ch L n nên i ám c i không ng ph i hôn?
- Ph i a.
- Chuy n anh té xe h i có n thua gì v i chuy n c u Tú tài n y âu mà anh nói?
- y! n thua l m. Em ng nóng, th ng th ng r i qua nói t i. Xe h i ng,
qua b n ng nh không rõ, mà trên u máu ch y lung l m. Qua ôm u ng i d a l
ng mà rên.
Cách ch ng bao lâu có m t cái xe h i d i M Tho ch y lên, th y xe qua b
ng thì ng ng l i. Cô ng i trên xe thi t t t , cô làm n ch qua tr l i Ch L n, em
qua vô bót cho qua g i ti n b c r i m i i n m nhà th ng. Thi t lúc y qua cám n cô
m, song qua ch a bi t cô là ai mà qua c ng không có ý gì v i cô h t. Ch ng qua m nh
i, qua ra nhà cô Sài Gòn mà t n cô. Qua ng i nói chuy n v i cô h n m t gi ng
, qua m i bi t cô là con gái c a m t ông T ng, Trà Vinh, ã qua i r i, cô có ch ng
làm thông ngôn toà án M Tho mà cô không theo ch ng, cô mua nhà trên Sài Gòn v i
và em trai. C u Tú tài Tâm, sáng mai qua ây, là em c a cô n y.
- D hôn! Anh nói lòng dòng bây gi m i ra m i. Mà chuy n nh v y thì có cái
gì âu, sao h i nãy anh nói c u Tú tài b tâm b nh, còn h anh nói ra thì ph m n danh
giá c a ng i ta?
- Ch m m t chút... Cô y tên là T Nga. S c thi t là p mà l i n ti ng nói c a cô
ng thi t là ng n. Qua n th m cô r i qua m i bi t cô có ch ng, mà ch ng hi u vì
nào qua v nhà n m êm c t t ng cô hoài. Qua không dám mu n cô mà không
c th y m t cô thì qua l y làm khó ch u l m, b i v y qua nh t nh lên M Tho làm
quen v i ch ng c a cô là th y thông Xuân, ng k t làm anh em t i lui ch i cho tho tình
y thôi, ch qua không dám tính vi c qu y mà ph m danh ti t àn bà có ch ng. Ch ng
dè qua n M Tho, qua h i th m thì th y thông Xuân kh n n n l m, th y th bài b c
mà l i hân h i thân v , c ánh ch i v mà h i ti n; cô T Nga ch u ã h t s c r i nên
cô m i b th y mà v v i m ó.
Qua quen tánh ngang tàng, qua th y m t oá hoa th m tho t i t t mà ng i ta
không bi t tr ng, l i chà xát giày vò nh v y, thì qua n i gi n, nên qua vi t th xin cô T
Nga ch ng r i qua c i cô...
Cô N m ào l c uc i và nói r ng: “Anh thi t quá qu t l m...”.
Tr ng Quí tr n m t h i r ng:
- Quá qu t cái gì?
- Anh không s hay sao?
10

11. Vì ngh a vì tình 11 www.hobieuchanh.com
- Sao mà s ?
- Ng i ta có ch ng mà anh vi t th nói b y nói b nh v y ng i ta m ng anh
ch . L i h cái th l t vào tay ng i ch ng thì h ánh anh ho c h ki n anh mang x u
a.
- ! Qua có lo âu em! D u t i âu qua c ng l y l ngay qua nói; không ph i qua
gi t v c a ai, qua quy t c u v t m t gái thuy n quyên ra kh i tay a b t l ng ch .
Qua tính làm n, ch ph i qua h i ai hay sao mà s h m ng.
- , mà anh vi t th r i cô y tr l i làm sao?
Cô không tr l i li n. Cô suy ngh n m y tu n l r i cô m i vi t th m i qua lên
cho cô nói chuy n. Qua lên li n. Cô t h t gia o c a cô cho qua nghe. Qua khuyên cô
ph i xin ch ng l p t c ng qua c i cô...
- Cô ch u hôn?
- Ch u...
- àn bà gì k c c quá v y mà anh khen là ng n?
- Em không hi u tâm s c a cô T Nga nên em chê c ng ph i. T i nghi p cô l m,
em i!...
Tr ng Quí nói t i ây thì chàng r ng r ng n c m t, l i nghe ti ng chê c a cô
m ào thì chàng au n trong lòng nên chàng ng d y i r a tay r a mi ng. Ông
i ng v i cô N m ào n c m c ng r i, nên c ng ng d y i u ng n c.
Tr i ã t i r i, nên m y a lo t èn. Ông H i ng leo lên ván n m làm
thu c phi n mà hút. Tr ng Quí ng tr c c a, x a r ng mà ngó mông ra sân ki ng. Cô
m ào mu n nghe cho h t chuy n, nên cô r a tay r a m t cho con Lý r i cô d t nó ra
ng i ngoài gh tr c. Tr ng Quí c ng ra ngoài sân hoài. Cô N m ào i lâu quá,
nên cô b c ra m i chàng vô nói ti p chuy n cho cô nghe.
Tr ng Quí kéo ngh mà ng i, t m t u thu c mà hút nói r ng: “Em ng có
chê cô T Nga mà t i nghi p cho cô. Cô có ch ng mà cô t tình v i qua, y là t i v n h i
nó khi n cô ph i nh v y, ch cô không ph i là gái h âu. Cô là gái bi t gi danh ti t
m, vì cô u t v n i ch ng, mà r i cô n ng tình v i qua n a, nên cô ph i mang ti ng
không t t, cô ph i au c c trí trót n m n m tr ng r i m i tuy t m ng.
Qua nh c t i cô thì qua bu n l m. Cô t tình v i qua có m y b a, r i cô ngh l i
thân ph n cô thì cô n n n, nên cô vi t th mà tuy t qua. Cô ngh gái có ch ng mà l y trai
thì nh nhu c không có gì b ng; mà ã g n trai r i, bây gi còn g n ch ng n a thì cái
qu y càng nhi u h n b i ph n. Cô nh t nh d t tình qua, mà c ng d t ngh a v ch ng
a. Cô vào n xin phá hôn thú, toà ch a x thì cô có nghén, b ng thè lè”.
Cô N m ào ch ng h ng nên h i r ng:
- Có ch a mà con c a ai?
11

12. Vì ngh a vì tình 12 www.hobieuchanh.com
- Con c a qua.
- Úy! chuy n r i d !
- R i l m. Toà bác n cô. Mà th y thông Xuân tuy bi t v có ch a, không ph i
con c a th y, nh ng mà vì th y vì cái gia tài nên th y vui lòng nh n a nh trong b ng
ó là con c a th y. Cô T Nga bu n r u l m. Con thi t là con c a qua, mà nó ra r i
ph i khai tên th y thông Xuân là cha nó!
- Khai nh v y làm sao c?
- Không khai thì toà ph t, vì v ch ng có hôn thú; mà ch ng cô nó l i nh n là con
a nó n a.
- con trai hay là con gái?
- Con trai. Lúc th ng nh ra thì v c a c u Tú tài Tâm là cô C m Vân c ng
t a con trai n a. Hai a nh sanh ra tr c sau có ít gi ng h . Cách ít tháng c u
Tú tài Tâm i Tây mà h c, v con nhà v i m và ch . C u ra i c u không hay vi c
chi h t, c u t ng con c a cô T Nga là con c a th y thông Xuân, b i vì cái r i c a cô
Nga trong nhà cô nói cho m t mình cô C m Vân bi t mà thôi, cô c n d n cô C m
Vân ng có cho c u Tâm bi t. Trót m y n m tr ng cô T Nga kh c c trí không bi t
ch ng nào, cô xin ch ng không c, nên cô n n n n i danh ti t, nên cô c m tuy t
không cho phép qua g p m t.
n n m sau cái kh c c c a cô càng l n h n n a, b i vì th y thông Xuân làm
chuy n b y b sao ó nên m t ch c, r i th y lên i trong nhà, th y n ng n u th ng
nh , th y m n tr n v i T Nga nh không có vi c chi h t v y.
- àn ông gì mà h nh t quá, v nh v y mà còn eo i theo làm chi.
- Th y bi t chi là danh ti ng, th y k chi là v con. Th y vì gia tài, nên th y m i
làm nh v y ch ! Th y ít ngày r i th y xin hai muôn ng b c. Bà già không cho. Th y
gi n th y làm ng t, nên th y b t v con ph i i theo ra Hà N i.
i nghi p cho cô T Nga, ch ng nh v y i theo sao c, l i i r i b m già ai
nuôi. Mà n u không i thì nó phanh phui chuy n x u c a cô ra, nó làm nh nhu c thân
cô, l i c ng nh nhu c tông môn c a cô n a. Cô vì danh ti ng nên cô ph i li u thân cô
mà i theo ch ng!
- Cô T Nga i theo ch ng thì b y l m. Mình m c th ng ch ng ham ti n, mà mình
giàu có, thôi mình thí m t vài muôn ng b c cho nó ng thu n tình v i nhau r i xin
ph t i. lòng dòng làm chi n m y n m r i bây gi s nó nói x u nên ph i lìa m mà
theo nó n a.
- Vì cô s x u h , nên m i sanh chuy n nh v y ó. Còn vài ngày n a xu ng tàu
mà i, cô vi t th nói h t chuy n cho qua nghe. Qua gi n quá, qua tr l i li n cho cô bi t
ng qua nh t nh không cho cô i, h xu ng tàu thì qua ón cô b t l i.
- V c a ng i ta, anh b t sao c?
12

13. Vì ngh a vì tình 13 www.hobieuchanh.com
- Thây k , qua tính qua làm ngang nh v y, ai gi i thì ch ng c v i qua. Chuy n
l ra, n tr c m t toà qua nói thi t h t, qua m n Tr ng s cãi giúp, b t quá tòa nói
cô T Nga l y trai: Toà ph t v r i cho phép h y hôn thú ch h i gì.
- Anh tính ngang quá! Thu nay em ch a th y ai k c c nh v y.
- Em không rõ, ch cái tình c a qua n ng l m, l i th ng con c a qua ó, qua n b
nó sao. Qua nh t nh nh v y là ph i l m, ng t vì cô T Nga cô c s m t danh ti ng
hoài, nên cô c y em dâu là C m Vân xu ng ây n n n v i qua, xin qua ng có c n tr ,
cho cô i theo ch ng ng vùi l p ph n b c c a cô, và c u ch a danh giá cho tông
môn cô n a. Qua ngh m y n m nay cô c lo danh ti ng hoài, t c nhiên cô không có tình
i qua, vì ng i a tình thì không còn k chi là danh ti ng; b i v y qua phi n cô, qua
i ch u cô i.
Nh ng mà qua có nói nh n v i cô C m Vân r ng d u cô T Nga không th ng
qua, ch qua c ng không th không th ng cô c. Qua m t mình mà ch cô hoài, coi
ch ng nào cô m i bi t th ng qua. H cô bi t th ng qua thì d u h t nhà h t ru ng, t
t u, qua c ng b t cho c cô qua m i nghe. Còn nh cô c không th ng qua
hoài, thì qua i ch ng nào ch ng cô nó hành h giày b a t m thân cô cho t i cô ch t, r i
qua m i ch u c i v . C m Vân s th y Xuân b t c th qua càng khó cho T Nga nên
khuyên qua có g i th thì g i tên cô r i cô trao giùm l i, ch ng có g i cho T Nga.
Qua nghe l i, nên C m Vân v r i t i l i qua vi t th cho T Nga mà tên C m
Vân. Ch ng hi u C m Vân v nói th nào mà T Nga ch a c th qua thì cô ã u ng
thu c c mà ch t!...
- Úy! Cô t v n hay sao?
Tr ng Quí g t u mà n c m t tuôn ròng ròng. Cô N m ào day qua vu t tóc
con Lý, cô nghe nói t i ó cô c m quá, nên cô không dám ngó Tr ng Quí. Cách m t h i
cô m i r ng:
- Ch c là cô có tình v i anh l m mà anh không hi u anh tr phi n cô, nên cô t c
cô ch t ch gì?
- Qua không rõ, nh ng mà qua c ng ngh nh em v y ó.
- Anh làm nh v y thì anh mang cái t i l n l m!
- Cái t i ó ã l n mà anh còn mang cái t i n y càng l n h n n a. Cô T Nga ch t
ch ng ít gi ng h k c u Tú tài Tâm bên Tây v t i. V c a c u, là C m Vân, s x u
cho vong h n c a ch ch ng, nên cô gi u bi t không nói rõ cho ch ng hi u, l i nói d i
ng t i th y thông Xuân b t T Nga i Hà N i nên nàng gi n nàng t v n. C u Tú tài
Tâm m n xe h i tu t v Trà Vinh r c m , i d c ng c u hay v i C n Th , mà
ch ng c u lên h i thì C m Vân ch i. C u sanh nghi trong lòng k t i l i c u ti p th c a
qua g i lên mà ngoài bao C m Vân. C u càng nghi h n n a, nên c u t th mà c t.
Ch ng t ng táng T Nga xong r i, c u xé th ra coi.
13

14. Vì ngh a vì tình 14 www.hobieuchanh.com
Trong th qua t tình mà qua c ng nói vi c th ng con n a. C u Tú tài Tâm không
dè, c u t ng v c u l y trai, c u t ng th ng con c a c u là con dâm bôn, c u gi n quá
nên ánh v c u ch t gi c. Trong êm y có n tr m vô nhà, c u b t c c u b ng th ng
con c a c u mà cho ph t n tr m em i m t. C u hành ph t v xong r i, c u d t m v
Trà Vinh. Bà già bu n n i con gái ch t r i bu n n i con dâu h n a nên bà nhu m b nh
mà ch t luôn!
- Cha ch ! H i d hôn!
- H i l n l m! C u Tú tài Tâm qua ây tìm n nhà mà tr thù. Qua c h t công
chuy n cho c u nghe, qua a th c a T Nga cho c u coi, c u bi t c u nghi l m, nên
u té ng a!...
- Anh báo h i ng i ta quá! Bây gi c u Tú tài ã em v con v hay ch a?
- C m Vân ch u ti ng oan, mà l i b m t con n a, nên cô m t trí khôn, bây gi
em cô lên Chùa Hang trên núi Bà en cho cô nghe kinh ng cô gi i trí. Còn th ng nh
thì n tr m b ng i m t, có bi t nó âu mà ki m. Hôm tr c qua v i c u Tú tài Tâm
tìm lên chùa Hang mà th m C m Vân, c u Tú tài th y v c o tr c u, nghe v nói iên
cu ng thì c u n n n quá té x u ch t gi c. Qua em c u xu ng n m nhà th ng Tây Ninh,
ng c u ã ch t r i, nay nh th y thu c s n sóc nên c u t nh l i. Qua c u nhà
th ng g n m t tháng r i qua a c u v Trà Vinh. B a nay t ng âu là c u m nh thi t
i nên c u m i ánh dây thép cho qua ó.
- Còn th ng con c a cô T Nga bây gi nó âu?
- Th y thông Xuân b t nó, bây gi th y ng ki n c u Tú tài Tâm mà xin chia
gia tài
- Sao không b t nó v mà nuôi?
- Th y Xuân d cho âu mà b t.
- Con gì c a th y hay sao mà th y giành? T i nghi p v con c a c u Tú tài Tâm
quá! Em không bi t mà em nghe nói c ng th ng. C u Tú tài bây gi r u lung hôn?
- Không r u sao c.
- L i t i anh h t th y, v y anh ph i ki m th ng nh cho c, và ph i làm sao cho
cô C m Vân h t iên, b ng không thì anh mang cái qu báo l n l m.
Tr ng Quí ch ng tay lên trán mà khóc.
14

15. Vì ngh a vì tình 15 www.hobieuchanh.com
III
PH NHÀ CHU C T I
Qua ngày sau, l i ba gi chi u, L Tr ng Quí ng i t i bàn vi t th cho hai ba
ng i ng h i coi nh mu n mua chành lúa thì chàng bán.
Ông H i ng Quy n n m trên ván phía trong, lim dim d a bên mâm hút. Cô N m
ào x n b n sau b p coi cho b y tr n u n, còn con Lý thì nó l c c ngoài hiên, l y
nh ng trái m n s p hàng ngang hàng d c trên g ch.
Có m t cái xe kéo qu o vô ngõ ch y vòng theo b n bông trong sân. Tr ng Quí
ngó ra, th y Lý Chánh Tâm thì l t t buông vi t ch y l i c a mà ti p khách. Tr ng Quí
m tay Chánh Tâm d t vô nhà h i r ng:
- B a nay trong mình c u thi t m nh hay ch a?
- M i khá khá ch ch a thi t m nh.
- N u c u không qua thì ch c vài b a tôi c ng i qua b n th m c u.
- Tôi bu n quá, nhà ch u không c nên tôi ráng mà i cho gi i khuây.
- C u ng i ây.
Ng i kéo xe xách hoa ly em vô. Chánh Tâm móc túi l y b c c c mà tr . Tr ng
Quí kêu th ng Ph c bi u vác hoa ly vô trong phòng khách r i i ch n c trà em
ng. Hai ng i l ng x ng làm cho ông H i ng gi t mình l m c m ng i d y. Cô N m
ào hôm qua nghe thu t chuy n Chánh Tâm nghi l m mà làm cho v iên con m t thì cô
có ý trông Chánh Tâm qua ng coi nh th nào, b i v y cô th y l n x n phía àng
tr c, cô l t t ch y ra. Tr ng Quí ti n d n c u v i em cho Chánh Tâm. Chánh Tâm cúi
u chào ông H i ng r i chào cô N m ào. Chàng ngó hai ng i, nh ng mà chàng n
ây ch trí theo v con, b i v y chàng ngó mà không th y chi h t.
Tr ng Quí v i Chánh Tâm ng i t i b sa lông gi a mà u ng n c. Cô N m ào
i b ván ngang ó ng i mà n tr u, ch cô ng i thì ngay m t Chánh Tâm, nh ng mà
Chánh Tâm ng i c ngó xu ng d i g ch hoài, ch ng ngó cô m t l n nào. Cô nhìn xem
hình dáng Chánh Tâm, thì th y ng i không cao l n cho l m, song vai r ng, tay c ng, b
ng m nh d n mà l i bu n r u nên gò má th n, n c da mét, con m t sâu hóm, con
ng i không th n, mi ng bi ng nói, tay bi ng ng. Chánh Tâm ng i tr tr d ng nh
ng i ngoài ng m t mình v y. Tr ng Quí th y chàng b t th n th t chí thì a n c m t,
song g ng g o làm khuây mà h i r ng:
- H m nay c u có c th c a cô ba hay không?
- Cô Ba nào?
- Cô Ba Hài là dì c a m Ba.
- Không có.
15

16. Vì ngh a vì tình 16 www.hobieuchanh.com
- Hôm Tây Ninh tôi a c u v , tôi c n d n cô h t s c, tôi xin cô d u m Ba có
t hay không c ng ph i vi t th cho tôi ho c cho c u hay. Mà sao h m nay h n m i
a r i, tôi không c th mà c u c ng không c n a kìa, k c c d ! Hôm mình s a
so n v , tôi lên chùa tôi th m thì coi m Ba khá l m, m bi t tôi, m nói chuy n m
khóc. Có l b a nay khá h n n a ch , sao không có th ?
- Hôm qua tôi sai b y tr i ánh dây thép cho anh, tôi có vi t th cho dì Ba. Tôi
có nói tôi i qua bên anh, nên tôi xin dì tr l i th ng qua bên n y cho tôi bi t coi b nh v
tôi ra th nào. Tôi mu n i lên tr n quá, ng t vì h tôi th y m t v tôi thì trong lòng
au n ch u không n i nên tôi không dám i.
- C u còn y u l m, ph i d ng tinh th n ít ngày cho kho kho n r i s i.
- Còn cái n i ki m th ng con tôi n a! Bi t nó âu mà ki m bây gi !
- Chuy n ó h m nay tôi c ng lo h t s c. Tôi tính nh v y tôi nói cho c u nghe
th coi có c hay không? Bây gi mình vi t m t bài thu t s chuy n c u b t ng n
tr m và c u cho nó m t a nh . Mình m n vài t nh t báo rao cho thiên h bi t và
a h ai em a nh y mà tr , ho c ch cho mình n mà b t thì mình th ng hai ngàn
ng b c. Làm nh v y thì ho c may m i ra m i, ch i ki m bây gi bi t nó âu mà
i?
Chánh Tâm ng i l ng thinh, không nói c, mà c ng không nói không. Ông H i
ng b c ra nói r ng: “Cháu bày cái ch c ó hay l m a. Mình h a th ng nhi u, h
ham ti n h m i em h tr . Quân n tr m có c n gì nuôi con nuôi. Nó em tr l i mà
lãnh hai ngàn ng b c không s ng hay sao?”.
Tr ng Quí ngó Chánh Tâm, có ý trông coi chàng nh t nh l nào, té ra Chánh tâm
ng ng i tr tr , không nói chi h t.
Cô N m ào bèn nói r ng: “Ch c c a anh hai bày ó thì hay thi t mà có ch
ch ng ti n. Anh rao trong nh t trình mà anh em tên h c u Tú tài vô anh nói c u b t
ng n tr m r i b ng con c a c u mà cho l nó bây gi chu c l i. Chuy n nghe k quá
ng i ta không rõ c n do, ng i ta d ngh r i m t danh ti ng c u Tú tài ch ”.
Tr ng Quí g c u nói r ng: “Em nói ph i l m. Qua s ý ch ó. Thôi qua rao
nh t trình qua thu t chuy n nh v y, qua nói rõ nhà ng nào, s m y, song qua
không nói tên ai. Sau chót qua bi u ai tr ho c ch th ng nh thì do n i qua, r i qua ký
tên qua thì c u Tú tài kh i mang ti ng chi h t”.
Cô N m ào c i và nói r ng: “Làm nh v y m i c. Chuy n n y t i anh gây
ra thì anh gánh vác h t th y m i ph i”.
Tr ng Quí ngó Chánh Tâm mà h i r ng: “Tôi làm nh v y c u ch u hôn?”.Chánh
Tâm châu mày áp r ng: “Thân ph n tôi bây gi mà còn lo gi danh ti ng làm gì. Tôi
không còn trí hoá chi h t. V y anh tính làm sao thì tính dùm cho tôi, mi n là cha con v
ch ng tôi c sum hi p l i nh x a thì tôi cám n anh l m”.
16

17. Vì ngh a vì tình 17 www.hobieuchanh.com
Chánh Tâm nói mà hai hàng n c m t ch y ròng ròng. Cô N m ào c m quá ch u
không c nên cô b i vô nhà trong.
Tr ng Quí khuyên Chánh Tâm vô phòng thay mát ngh m t chút r i n c m.
úng n m gi c m d n xong r i ch khách m i i n.
Tr ng Quí v i Chánh Tâm ng i m t bên, còn ông H i ng, cô N m ào và con
Lý ng i m t bên. Chánh Tâm ng i ngay cô N m ào. Cô là con gái m t con, l i m i 23
tu i mà goá ch ng, cô ang h i xuân xanh nh hoa v a n , nh tr ng ng tròn, da
tr ng môi son, má mi ng b u, mày vòng nguy t, tay g p n coi d u nh u, ti ng nói
chuy n trong ngân, mà Chánh Tâm c m cô c ng nh m t khúc cây khô, chàng ng i c
ch ng a xu ng bàn, có khi cô nói thì chàng ngó cô, mà ngó thì ngó ch không th y cái
h u duyên, h u c c a cô chút nào h t.
n c m r i mà tr i còn s m, Tr ng Quí bi u em xe ra r i m i Chánh Tâm i d o
Châu Thành C n Th ho c i vô Cái R ng ch i. Chánh Tâm l c u không ch u i.
Tr ng Quí bèn h i cô N m ào nh mu n i ch i thì l y xe mà i. Cô N m ào c ng
không ch u i, túng th Tr ng Quí ph i bi u em xe vô c t.
t tr i chen l n, y ng sáng gi i m y c m mây h ng Tây lòm. Chánh Tâm
ch p tay sau ít, th th n i ra ngoài sân. Bông móng tay, bông chu i n c, bông b p t i,
bông m ng gà ua n khoe màu s c, ch u b ch mai, ch u kim quít, ch u nào nhánh s a
coi c ng hay. Mà Chánh Tâm i g n bông không ngó, i g n ki ng không xem, trong trí
chàng ch a y nh ng bi th m v n i v con, b i v y chàng ch ng còn bi t chi là vui,
ch ng còn bi t chi là p!
i l i chàng c ng i ngó èn. Tr ng Quí có h i thì chàng m i nói, b ng không thì
chàng c nín thinh hoài. ng h m i gõ 8 gi thì chàng xin phép vào phòng mà ngh .
Tr ng Quí th y c ch c a Chánh Tâm nh v y thì chàng au n trong lòng, nên
m tr n tr c hoài, ng không c. Chàng th m trách chàng; t i chàng t ng l m m i
phi n trách T Nga khi n nàng t v n, không còn ch ng i c, nên v ch ng tan rã,
cha con phân ly. Cái t i c a chàng l n l m; v y chàng ph i lo mà c u v tìm con cho
Chánh Tâm tr c r i chàng s tính vi c th ng con c a chàng sau.
Chàng n m c bu n lo tính hoài, cho n 3 gi khuya, mòn m i nên chàng m i
ngh c.
ng sáng, Chánh Tâm th c d y, mà Tr ng Quí còn ng .
Chánh Tâm r a m t r i ra ng d a c a ngó mông.
Con Lý phía sau ch y ra, nó th y Chánh Tâm ng ó nó t ng là c u Bác v t
a nó, nên nó a l i nó ôm b p v . Chánh Tâm ngó xu ng và vói tay r u nó. Nó, ngó
lên th y Chánh Tâm ch không ph i Tr ng Quí thì nó m c c , nên buông ra mà i.
Chánh Tâm ngó th y con nh tr ng tr o, ng ngh nh, bèn ngo t l i mà h i r ng:
- Em là con c a ai?
17

18. Vì ngh a vì tình 18 www.hobieuchanh.com
- Con c a má tôi.
- Má em là ai?
- Má tôi ng sau kia. Má tôi n c m h i chi u hôm qua ó.
- Còn ba em âu?
- Ba tôi ch t r i.
- a! Ba em ch t hay sao?
- Ch t.
- Em m y tu i?
- Tôi 5 tu i.
- M t tu i v i Chánh H i.
Con Lý không hi u ngh a câu nói chót c a Chánh Tâm nên nó ngó chàng trân trân,
i i vô trong. Cách ch ng bao lâu nó ôm ra m t h p ch i r i x gi a c a s p ra mà
ch i.
Chánh Tâm ng ngó nó. Chàng ngh th m r ng: con m côi cha mà c ng c
sung s ng, con c a mình bây gi v i quân tr m c p, ch i ch c là tr n tru ng,
ng ch c là không m n không mùng, n ch c là b a no b a ói. Ph i chi h i bên Tây
mình ch t ph t thì con mình nó có b ho n n n nh v y âu! V mình nó sung s ng ch
có âu n iên cu ng!
Chánh Tâm ngh nh v y r i khóc. Con Lý l y làm k , nên l t t ch y vô trong
nhà mét v i má nó. Cô N m ào nghe nói Chánh Tâm ngó con mình mà khóc thì cô hi u
chàng nh con, b i v y cô không ra mà cô c ng không cho con Lý ra ngoài n a.
Chánh Tâm t i nhà Tr ng Quí n m ngày, b a nào c ng nh b a n y, chàng
bu n b c th th n hoài. Chàng mu n i th m v mà s th y m t v chàng ch u không
c: chàng mu n i tìm con mà không bi t con âu mà tìm!
t bu i s m m i, Tr ng Quí ng ng i c nh t trình còn Chánh Tâm thì n m
trên gh xích u l ng thinh. Có ng i em nh t trình v i th l i. Tr ng Quí l c th , th y
có m t phong th g i t i Ch L n tên Chánh Tâm thì nói r ng: “Th Ch l n g i cho
u ây, ch c là th c a cô Ba. âu c u coi th coi”. Chánh Tâm m th ra thi t qu là
th c a cô Ba Hài, là dì c a C m Vân, nói nh v y:
Dì m i c th c a cháu; nên dì m n ng i ta vi t th n y mà tr l i cho
cháu rõ.
Lúc cháu n m d ng b nh t i nhà th ng Tây Ninh, dì xu ng th m cháu m y l n,
thì dì ã có nói cho cháu hay r ng con C m Vân khá khá, nó t nh chút nh. B a cháu
a so n v , c u Bác v t Quí lên chùa th m nó thì nó bi t c u, nên nó nói chuy n v i c u
mà khóc. Tuy v y mà b a y nó nói còn h i lãng chút nh.
18

19. Vì ngh a vì tình 19 www.hobieuchanh.com
Nh Bà phò h , nên cháu v r i thì m i ngày nó t nh thêm c m t chút. Nó theo
òi v hoài, nó bi u dì em nó v ng nó ki m con nó.
Dì th y nó t nh, nó bi t h i con nó; và h dì nói t i tên cháu thì nó bi t gi n, b i
y b a hôm kia dì m n xe h i em v . Nó b c vô nhà coi b nó m ng, mà h nó nh
i con nó thì nó khóc, có khi nó khóc t i m t hai gi ng h .
Dì nghe nói Sài Gòn có m t ông th y thu c gi i v b nh cu ng trí. Hôm qua dì
có m n ng i ta r c vô coi m ch nó. Ông th y thu c nói n u nó c thong th trí,
ng có bu n, ng có gi n, thì nó m nh c.
Ông c n d n ph i gìn gi ng có làm cho nó bu n , ng có ch c nó gi n.
y dì vi t th n y cho cháu bi t cháu ng có lên trên n y, b i vì h ai nói tên
cháu thì nó gi n l m, n u cháu lên, nó th y m t nó n i gi n, r i s e không xong.
Cháu báo h i v cháu n n c n y, dì ngh dì phi n l m. ã bi t h i cháu i h i
mà c i, t i nó ng, ch dì không mu n g , nh ng mà nó m côi, l i còn tr tu i, dì th
cho m nó, mà dì không c n tr , thì dì c ng có l i ch ch ng không. Thôi vi c d l ra
i, thì dì c ng ph i ráng mà nuôi nó. Cháu ng có lân la n n a mà h i nó. N u cháu
n, mà có b nào thì dì không th dung cháu c...
BA HÀI
Chánh Tâm c th mà n c m t tuôn d m d . Chàng c r i chàng trao th cho
Quí. Quí th y th nói nh v y thì chàng bu n, ch không bi t li u l nào. Chàng ng i suy
ngh m t h i r i nói v i Chánh Tâm r ng: “Ông th y thu c nói ó thì ph i l m. Ch ng
nh c a m Ba ph i c s bu n v i s gi n. Cái gi n có l c c. Còn cái bu n bi t
làm sao mà c bây gi ? Ph i tìm cho c th ng cháu mà tr cho m , m con g p nhau
thì m m i h t bu n. Thôi, tôi i tìm th ng cháu cho”.
Chánh Tâm ng i ngó trân trân ngoài sân, ch ng nghe Tr ng Quí nói d t r i chàng
ng d y mà nói r ng: “Tôi ph i i th m v tôi m i c.Thây k ! T i âu hay ó. N u
nó th y m t tôi, nó có b nào thì tôi t v n tôi ch t ph t cho r nh, ch s ng nh v y, còn
ng làm gì”.
Tr ng Quí ngó chàng và áp r ng:
- C u ph i d n lòng, th ng th ng mà tính, ch c u nóng không nên.
- D n lòng sao c! V tôi nh v y, con tôi m t r i, bi u tôi ng i làm sao mà
ng i cho yên?
- u c n nh t là ph i lo cho m Ba v ng trí l i ã, r i th ng th ng s ki m th ng
cháu mà gi i s u não cho m Ba. N u m Ba v a m i t nh, mà c u lên c u ch c gi n thì
làm sao ng i ta tr b nh cho c. C u ph i xét l i.
- Tôi xét r i. Tôi ph i i th m v tôi. Tôi i li n b a nay ây.
19

20. Vì ngh a vì tình 20 www.hobieuchanh.com
- Không có c. C u ph i nghe l i tôi. tôi lo cho. H m nay tôi còn nhà ây
là vì vi c nhà tôi l n x n l m, tôi ph i lo s p t cho yên r i tôi có lo i làm vi c cho c u.
Chành lúa tôi ã làm gi y bán t r i, còn ru ng t c a tôi thì tôi c ng ã cho
ng i hóa xong h t. V y k t b a nay tôi r nh rang không còn làm vi c gì n a. C u
i nhà tôi ây mà d ng b nh. C u a cái hình ch p th ng cháu cho tôi. Sáng mai tôi i
cho, tôi lên th m m Ba, tôi i tìm cháu, tôi i th cho c u thì ti n h n.
- Không c. Anh i mà tôi n m nhà ây sao yên.Tôi ph i i!
- C u i sao c. C u không nên cho m Ba th y m t.
- D u tôi không c th m v tôi , thì c ng cho tôi i ki m con tôi ch !
- À, n u c u h a c u không n nhà mà th m m Ba thì tôi d t c u i v i tôi. Mà
u còn y u quá, tôi s c u i, c u sanh b nh l i thì còn kh h n n a.
- Tôi m nh r i. Anh ng lo cho tôi n a. Anh tôi i m t mình, ch anh i v i
tôi r i anh b nhà c a ai coi.
- Vi c c a tôi thì ã tính xong r i h t. Tôi ã c y con em tôi là con N m ào, nó
coi nhà giùm cho tôi. Nó h a r ng ch ng c u tôi thôi u ng thu c, c u tôi v Trà Bang thì
nó c ng l i ây mà gi gìn cho tôi.
Nói cùng mà nghe, d u tôi lo vi c cho c u mà có h nhà h i c a i n a, tôi c ng
cam ch u, b i vì t i tôi làm c u mang h i thì tôi ph i lo ch .
- Thôi, nh anh mu n i thì ph i s a so n i, ch tôi i li n bây gi , tôi không th
ây n a c.
- T ý c u. C u mu n i li n thì i.
Hai ng i i s a so n hành lý. Cô N m ào trong lóng nghe hai ng i bàn tính
i nhau nh v y thì l t t h i tr d n c m.
n c m r i, Tr ng Quí bi u s p-ph em xe h i ra. Chàng b c vô trong nhà d n
cô N m ào coi nhà, r i m i t giã cô mà lên xe i Sài Gòn v i Chánh Tâm.
20

21. Vì ngh a vì tình 21 www.hobieuchanh.com
IV
CH NG V G P NHAU
n ph l u, s 28, ng Cây Mai, Ch L n, là c n nhà c a Thái C m Vân
i dì cô là cô Ba Hài. Khi ch nhà ch a l y ch ng thì d n d p vén khéo, có v thanh nhã
bao nhiêu, bây gi dòm vô th y c l n x n, coi c ng có v u s u b y nhiêu. Hai
ch u cau vàng tr c hiên không ai t i n c nên khô lá, héo t.
m sáo treo tr c c a ã t dây mà không ai s a, nên x x m t bên. B gh
xa lông cái thì day vô, cái thì day ra không i di n, không ngay hàng. B tranh treo trên
bàn vi t t m thì b i b m óng dày, t m thì b ki ng lòi gi y.
Cô Ba Hài n m trên b ván phía trong, cô gác tay qua trán, m t coi bu n xo.
Thái C m Vân ng i bên ó, u tr c lóc, mình m teo, nàng cúi m t xu ng, tay bóp hai
bàn ch n, r i nàng châu mày, c p m t coi sâu hóm, mà trên trán l i ùn da m y l n.
t ng i khách Tri u Châu tr c ch ng tu i 45 tu i, mình m c áo tr ng qu n en,
ch n i giày Tàu en, u i nón n en, ngoài b c vô không l t nón, mà l i ng i x
trên gh r i ngó C m Vân và h i r ng: “Con Vân à, b a nay 1 m nh hôn?”
m Vân ng c m t lên ngó r i g c u ch không tr l i. Cô Ba Hài ng i d y
nói r ng:
- B a nay nó khá khá h n b a h m.
Ng i khách Tri u Châu n y tên là Thái Tu , anh em m t h v i ông Bang Siêu là
cha c a C m Vân, bán ti m v i ng mé sông g n c u Chà Và. Thái Tu móc trong
túi l y ra m t gói thu c, t m t u mà hút r i nói r ng: “Làm b y làm b l y ch ng Y
Nam làm cái gì. H i ó ph i nghe l i hóa3 thì âu có v y”.
2
Cô Ba Hài nói r ng:
- Cháu nó ng bu n, chú nh c vi c x a làm chi, chú Tu .
- Bu n cái gì? Thây k , b i.
- B gi ng gì? H m nay t nh trí r i, nó nh con nó, nên nó bu n quá.
- C ng t i l , nên nó m i v y ó.
- T i tôi làm sao?
- Cha m nó ch t h t. L là dì c a nó, l nuôi nó. Nó là con các chú, g cho Y
Nam, nên m i v y ó.
- Chú nói k c c quá! Ng i ta n nói nó, t i nó ng ng i ta nên tôi ph i g , ch
tôi c n sao c. T i nó ch ph i t i tôi hay sao, nên bây gi chú th a cho tôi.
1
anh, ch , em, cháu c theo gi ng Tri u Châu.
2
Vi t Nam: c theo gi ng Tri u Châu.
21

22. Vì ngh a vì tình 22 www.hobieuchanh.com
- T i cái gì, l không g , nó ng sao c. H i ó m y ch i nói, h t t quá,
con ông Bang, con Chúa tàu x ng áng không bi t ch ng nào, l không g , g cho Y
Nam.
- T i nó không ng các chú, làm sao tôi g cho c?
- Bây gi l bi u nó b ch ng ó i. Lo u ng thu c cho m nh r i hóa ki m ch ng
các chú cho nó. Nó còn ti n u ng thu c hôn?
- Sao l i không còn. M y n m nay nó có ch ng, tôi góp ti n ph cho nó m t tháng
n hai tr m, bây gi còn d b n n m ngàn ng b c ch sao h ng còn.
-T ng h t ti n hóa a cho, nh còn thì thôi.
Thái Tu ng d y i v , không thèm t giã ai h t. Ch ng ra t i c a chú ta day l i
nói vói r ng: “Mua sâm t t mà u ng, ng có hà ti n”. Nói câu ó r i b c lên xe kéo
mà i.
Cô Ba Hài ngó l i cháu thì th y nó ng l y v t áo mà lau n c m t. Cô ng
lòng ch u không c, nên b i ra nhà sau. C m Vân kéo g i n m chèo queo, day m t
vô vách.
Cách ch ng bao lâu, có m t cái xe h i ch y r r ngang c a, r i ng ng cách ch ng
hai c n ph . Tr ng Quí b c xu ng xe và nói v i Chánh Tâm r ng: “C u ph i nghe l i
tôi. C u ng i ây tôi vô th m coi, nh m Ba h t gi n c u thì tôi kêu c u vô, ng có
vô b t t a, ch ng b nh c a m Ba khó l m, không nên làm cho m gi n”.
Chánh Tâm g c u. Tr ng Quí m i i tr l i c a c a C m Vân r i gi b c sáo
mà b c vô.
C m Vân nghe ti ng giày, li n day m t l i dòm. Nàng th y Tr ng Quí thì l m
m ng i d y r i cúi u chào. Cô Ba Hài d i nhà sau b c ra, ngó th y Tr ng Quí,
cô c ng chào r ng: “C u m i lên. C u C n Th lên hay là âu? M i c u ng i”.
Tr ng Quí ôm nón, ng i trên cái gh c a Thái Tu ng i h i nãy, m t ngó C m
Vân, mà mi ng thì tr l i v i cô Ba Hài r ng:
- Th a, tôi C n Th m i lên t i ây. Tôi th y th nói m Ba khá, cô r c v nhà
i, nên tôi lên th m.
- , b a nay nó khá nhi u, nó t nh trí l i r i, nên nó bi t h t.
- Anh em tôi c th thì m ng, mà m ng ch c ng còn lo l m.
Tr ng Quí l i h i C m Vân r ng: “B a nay m n c m bi t ngon hay không?”.
m Vân châu mày r i ch m rãi áp r ng:
- Tôi n m i b a c m t chén. Ráng mà n, ch ngon sao c.
3
ta, tao, tôi c theo gi ng Tri u Châu
22

23. Vì ngh a vì tình 23 www.hobieuchanh.com
- M lo d ng b nh, ng có bu n chi h t. T i cái tu i c a m nó khi n n m nay
ph i có chuy n, m ph i ráng mà ch u, bu n làm chi.
- Không bu n sao c? Tôi th ng ch ng tôi l m, tôi lo cho bên ch ng tôi h t
c, tôi s x u h tông môn bên ch ng tôi, mà ch ng tôi không bi t ngh , nó tr l i nh c
tôi, nó ánh p tôi g n ch t, r i nó gi t con tôi n a, tôi không bu n sao cho c.
- Vi c ó l i t i tôi h t th y. Xin m ng có trách c u Ba mà t i nghi p. Vì c u
th ng m quá, c u th y b c th c a tôi, c u t ng l m, c u gi n cùn trí, nên m i làm
nh v y. Ch ng tôi c rõ công chuy n cho c u nghe, tôi a th c a cô Hai cho c u coi
thì c u ch t gi c!
Tôi d t c u tu t lên n mà ki m m , c u th y m c u ch t gi c n a! H m nay
u au lung quá, b a nay m i khá khá m t chút. Xin m ng có phi n c u. L i n y g c
i n i tôi; t i tôi nên cô Hai m i ch t, t i tôi nên gia o c a m m i r i, mà c ng t i n i
tôi nên bà già m i ch t!
- Bà già nào?
- Má c a cô Hai.
- Úy! Má tôi ch t r i hay sao? Ch t h i nào?
- Chuy n l n x n x y ra làm cho bà già bu n r u nhu m b nh không y m t
tháng thì ch t.
m Vân ng i khóc, Tr ng Quí th y nàng t nh táo, nói chuy n có th l p, l i nghe
ch ng ch t bi t ng lòng, thì chàng m ng th m, nên chàng nói ti p r ng: “M ng
gi n ch ng mà c ng ng bu n con n a. Tôi h a v i m có lâu l m là hai tu n l tôi s
em Chánh H i mà tr cho m ”.
m Vân nghe nói t i tên con thì l c u áp r ng:
- Ch ng tôi ã gi t con tôi r i, còn âu mà tr .
- Không có gi t âu. Lúc c u gi n c u b ng con cho ng i ta ch . R i bây gi
không bi t nhà ng i y âu, nên ph i ki m ít b a. Th nào tôi ki m Chánh H i c ng
c, xin m ng có bu n.
m Vân cúi m t xu ng, n c m t tuôn có gi t. Nàng l ng thinh m t h i r i m i
nói r ng : “Tôi th ng ch ng tôi quá, mà ch ng tôi nó không ngh ; nó ã không th ng
tôi thì thôi, nó l i còn h i con tôi n a. Nó bi t h tôi lìa con tôi thì tôi ph i ch t nên nó
làm nh v y ng gi t tôi mà kh i g m dao.
Tôi ngh l i tôi d i l m. Ch ng không có tình, không có ngh a chút nào h t, mà tôi
th ng nó làm chi không bi t. Nó i h c n m n m bên Tây, tôi nhà c l c c lo
nuôi con, không thèm m c áo t t, không ch u ra kh i c a. Tôi th ng nh nó, tôi trông
i nó êm ngày, tôi th ng vái van Tr i Ph t phò h nó x ng i m nh gi i, h c thi
cho u ng vinh hi n cho t tông. Tôi lo cho ch ng, mà tôi c ng lo gi gìn danh giá
cho nhà ch ng n a.
23

24. Vì ngh a vì tình 24 www.hobieuchanh.com
Tuy tôi là con ch t khách m c d u, song tôi v i ch ng nh v y, ch bi t sao
a. Mà ch ng tôi không th ng tôi... Nó v tôi m ng, t ng là v ch ng sum hi p, h t
bu n r u n a, té ra nó v ng nó h i tôi”.
m Vân nói t i ó r i nàng khóc l n lên nghe r t bi th m. Tr ng Quí nghe nh ng
i than th , th y cái c nh bu n r u thì chàng d t ru t nát gan.
Chàng mu n ki m l i khuyên gi i, mà r i chàng ngh nên cho C m Vân khóc
ng tho lòng c u t c a nàng, b i v y chàng a n c m t mà l ng thinh, không nói chi
t. C m Vân khóc h n m t phút ng h r i nàng nín và b c xu ng t i r a m t.
Tr ng Quí ng i li c m t rình coi ý nàng th nào. C m Vân ng lau m t mà nàng h i
Tr ng Quí r ng:
- H i nãy tôi nghe ông Bác v t nói ch ng tôi au, v y mà au sao ó?
- C u Ba au là t i c u bu n r u, c u n n n vi c c u h p t p làm v cu ng, con
t, nên c u au, ch c u không có b nh chi khác.
- n u ng ra vô c hay không v y?
- c. B a nay khá nhi u. H m nay c u òi i th m m d l m, mà tôi c n tôi
không cho i, b i vì c u còn y u, tôi s c u th y m t m r i c u au lòng, c u té x u ch t
gi c nh hôm trên chùa Hang n a thì mang kh n.
m Vân b c l i góc ván mà ng i. Nàng ch y n c m t ra n a và nói r ng: “Có
ph i t i tôi làm ó âu”.
Tr ng Quí th y tình c nh nh v y thì hi u C m Vân ã h t gi n mà l i còn th ng
ch ng. Chàng tính nên nh n lúc n y mà cho v ch ng giáp m t nhau; b i v y chàng
c ra c a r i t ng h ng, có ý mu n kêu Chánh Tâm.
Chánh Tâm ng i trên xe h i mà ch , m t ngó ch c a C m Vân lom lom. Ch ng
chàng th y Tr ng Quí a tay mà ngo t thì chàng l t t leo xu ng mà i l i. Tr ng Quí
tr vô nhà ng i v a r i thì k Chánh Tâm b c vô.
m Vân th y ch ng thì nàng ngó trân trân. Chánh Tâm không chào cô Ba Hài,
không nói v i v m t ti ng chi h t, chàng ng i s n trên gh , r i hai tay ôm m t mà khóc.
Cô Ba Hài v i Tr ng Quí ngó nhau r i ngó C m Vân, có ý coi nàng gi n hay th ng.
m Vân châu mày nhìn ch ng r i c i g n mà nói r ng: “Khéo làm b ; mu n gi t
ng i ta mà gi t không ch t, r i bây gi t i khóc dàm n a ch !”.
Chánh Tâm c ng i ôm m t khóc râm r t. Chàng khóc m t h i lâu r i ng d y,
c m t n c m i chàm ngoàm, chàng ngó v mà nói r t th m thi t r ng: “Tôi xin
mình tha l i cho tôi”. C m Vân ng i tr tr không nói chi h t. Chánh Tâm khóc và nói
ti p r ng: “C ng vì tôi th ng mình quá, tôi c cái th tôi nóng gi n, không k p suy
i xét l i, nên m i ra c n i nh v y ó. Xin mình ngh l i mà th ng giùm cái ph n tôi”.
m Vân day m t ch khác mà áp r ng:
24

25. Vì ngh a vì tình 25 www.hobieuchanh.com
- Tôi th ng th y n a ch c là không c. Tôi nói v i th y bây gi không còn v
ch ng gì n a. Th y ng có kêu tôi b ng “mình”.
- Mình nói nh v y ch c là tôi ph i ch t. Nh mình h t th ng tôi, thì mình c ng
ngh chút con c a mình ch ...
- Th y con nh c t i con n a ch à? Vì tôi th ng con tôi l m nên tôi m i h t
th ng th y. Vì tôi nh con tôi, nên tôi m i oán th y ch , th y bi t hôn?
- Tôi bi t. B i tôi bi t vì mình au n n i con, nên mình m i không h t gi n tôi.
y tôi xin mình b t gi n tôi, ng tôi t nh trí mà ki m con, ch n u mình gi n tôi hoài
i nghi p cho nó l m!
- Th y ph i em con mà tr cho tôi, tôi m i b t gi n th y c. Th y ph i i ra
kh i nhà tôi cho mau. i ki m mà tr con cho tôi r i tôi s hài cái t i c a th y cho th y
nghe.
- Vi c ki m con mai chi u r i tôi s kh i công i ki m. Tôi h a v i mình d u
ph i lên tr i xu ng t mà ki m thì tôi c ng không t . Bây gi tôi xin mình t ý h t gi n
tôi cho tôi bi t ng tôi th a trí mà lo ki m nó.
Tr ng Quí tính cho v ch ng Chánh Tâm g p nhau mà chàng lo s h t s c, m t là
C m Vân th y ch ng r i nàng phát gi n mà cu ng trí l i, hai là s Chánh Tâm th y v
i chàng au lòng mà té x u n a.
Té ra hai àng g p nhau, v tuy gi n, ch ng tuy bu n, song c ng không n n i
i, b i v y chàng m ng, chàng mu n cho v ch ng phân tr n ph i qu y v i nhau,
nên chàng b c ra l ng mà ng. Cô Ba Hài c ng mu n cho hai tr nói chuy n nên
cô c ng b c ra ngoài c a ngó Tr ng Quí mà c i. Hai ng i ngoài tuy m ng, song
không dám nói chuy n, lóng tai nghe th coi v ch ng Chánh Tâm nói v i nhau làm
sao.
m Vân l ng thinh m t h i lâu r i áp v i ch ng r ng:
- Tôi không th nào mà h t gi n h t oán th y c.
- Tôi làm b y, tôi bi t l i r i, nên tôi n n n v i mình, sao mình còn gi n tôi?
- Ch chi th y nghi tôi l y trai, thì th y nói ra cho tôi bi t ng tôi c t ngh a cho
th y nghe. Sao th y không h i i h i l i, c áp gi t v gi t con, bây gi th y n n n n i
gì?
- Mình c ng bi t, h n ch ng ghen thì còn bi t chi là khôn d i.
- H i th y ánh ch i tôi thì tôi có nói th ó c a ch Hai, th y không ch u tin,
th y c nói tôi l y trai, th y quy t ánh tôi cho ch t r i h i luôn t i con tôi. Th y b t
nh n c ác l m! Thôi th y i i ng có nói n a tôi gi n thì h i l m. Th y i ki m con
tôi l i ây cho tôi.
25

26. Vì ngh a vì tình 26 www.hobieuchanh.com
- Tôi s i ki m. Mình yên tâm. Tôi xin mình m t u n y là ng có gi n tôi
a, c lo u ng thu c cho m nh.
- Không gi n sao c. Tôi gi n th y ây tôi s n ngày ch t tôi c ng em
xu ng m n a à, nói cho th y bi t. Th y c ác l m! Tôi là con àn bà bi t tr ng danh
ti t mà th y nói x u cho tôi, tôi c u danh giá tông môn th y, th y không tr n mà còn
tr l i nói nh c tôi. Mà thôi, t i tôi mu n c u ch Hai nên tôi ph i ch u ti ng oan, tôi
không dám trách ai h t.
Th y có nghi tôi th t ti t v i th y thì th y m ng r i i tôi i, làm bao nhiêu ó
ng x u tôi r i. N u thi t tôi là gái h , có ch ng r i l y trai, thì tôi ph i t xét, tôi
ph i ch t nh ch Hai ó v y, c n chi mà ph i ánh p tôi cho n ch t gi c, r i l i còn
i con tôi n a. Thi t th y c ác l m. Tôi không mu n th y m t th y n a. Th y i i, ra
kh i nhà tôi cho mau.
m Vân nói t i ó r i nàng ng d y i ri t lên thang l u. Chánh Tâm ng c m t
ngó theo, th y v mình mình m y m teo, u tóc tr c lóc, b i l ng kh ng, m t mày
mét xanh, thì chàng au n trong lòng quá, nên té ng i trên gh mà khóc n a. C m Vân
lên c n a thang l u r i nàng ng l i mà nói vói r ng: “Th y ph i ki m cho c con
a tôi mà tr l i cho tôi. N u th y tôi th ng nh con tôi r i tôi bu n r u tôi ch t thì
th y mang cái qu báo l n l m, nói cho th y bi t”.
Tr ng Quí v i cô Ba Hài b c vô th y C m Vân i lên l u, còn Chánh Tâm ng i
khóc thì bi t C m Vân ch a h t gi n, nên ngó nhau r i l c u. Chánh Tâm khóc và nói
i cô Ba Hài r ng: “V cháu nó còn gi n cháu hoài bi t làm sao bây gi ”.
Cô Ba Hài l i ván ng têm tr u mà n và nói r ng:
- T i m y làm ác quá, nên nó gi n c ng áng. Dì bi t làm sao?
- Xin dì th ng cháu. Dì nuôi giùm v cháu ít ngày, ng cháu i tìm con c a
cháu. Dì ráng an i v cháu cho nó b t bu n. Dì nói cho nó bi t r ng cái thân cháu còn
ng ây là cháu vì m con nó, ch cháu không ph i vì vi c chi h t âu. Thi t n u ch t
còn s ng h n là s ng nh v y l m. Mà cháu s cháu ch t quá; n u cháu ch t thì làm sao
ki m c th ng nh cho c, mà h ki m th ng nh không c thì v cháu bu n r u
ch c nó c ng ch t!
- Dì hi u h t. Cháu ch ng c n nói n a. Bây gi cháu ki m Chánh H i em v ây
cho nó g p con nó thì nó vui h t gi n con, ch không có chi n a.
- Cháu ph i ki m li n bây gi .
Chánh Tâm vùng ng d y t cô Ba Hài mà ra c a. Tr ng Quí l y nón r i c ng t
mà i theo. Cô Ba Hài kêu Tr ng Quí l i và nói nh r ng: “Tôi coi th ng ó nó c ng b nh
m, v y c u làm n dìu d t nó. Còn v nó thì tôi coi sóc cho”.
Tr ng Quí g c u lia l a r i leo lên xe h i v i Chánh Tâm và bi u s p-ph ch y
ra Sài Gòn.
26

27. Vì ngh a vì tình 27 www.hobieuchanh.com
V
TÌM CON, NG I TH Y CON
LÝ CHÁNH TÂM có m t cái nhà l u ng Thu n Ki u ngoài Sài Gòn, s nhà
112. H i Chánh Tâm còn h c t i tr ng Chasseluop – Laubat thì m là bà T ng Hi n
mua cái nhà y mà v i con gái th hai là T Nga. M y n m Chánh Tâm ghen l m i
h y con thì bà T ng Hi n bu n r u con, m i d t nhau tr v làng c d i Láng Thé
thu c trong t nh Trà Vinh mà . Bà T ng Hi n r u ph n con gái, l i r u n i con dâu nên
bà nhu m b nh mà t tr n. Lê Phùng Xuân là ch ng c a T Nga, tuy bi t th ng Phùng
Sanh là con c a v là không ph i là con c a mình, nh ng vì chàng nh n v ch ng có
hôn thú, h i khai sanh mình là cha nên chàng nh n th ng nh , r i ch ng bà T ng Hi n
ch t, chàng thôi thúc Chánh Tâm ph i quân phân gia tài. Chánh Tâm ng bu n r u
vi c nhà, chàng không ch u nói t i ti n b c. Phùng Xuân phát n mà ki n. Tòa giao cho
quan L c s Trà Vinh làm th b mà gìn gi gia tài c a bà T ng Hi n, coi thâu góp huê
i i mãn tang r i s chia gia tài cho Chánh Tâm m t ph n và cho con c a T Nga là
Phùng Sanh m t ph n. Phùng Xuân k v ch nên quan L c s m i cho m n ru ng t
i cho m n luôn cái nhà l u ng Thu n Ki u ó n a. T i nh v y nên Chánh Tâm
bây gi lên t i Sài Gòn không ch ph i i v i Tr ng Quí ra khách s n Bá Huê L u mà
ng .
Hành lý d n lên phòng r i, thì Chánh Tâm n m ngay trên gi ng mà khóc, Tr ng
Quí không k p thay , chàng l y vi t m c mà vi t m t bài ng m n nh t trình rao.
Chàng vi t r i m i c l i cho Chánh Tâm nghe nh v y:
êm mùng b n r ng ngày mùng n m tháng 6 âm l ch, có m t tên n tr m vào
t cái nhà l u ng Thu n Ki u, thu c châu thành Ch L n. Ng i ch nhà b xông
thu c mê cu ng trí, nên b t c n tr m r i mà l i b ng m t a con trai n m tu i mà
giao cho nó và cho thêm nó ba tr m ng b c n a.
Bây gi ng i ch nhà không bi t con âu mà tìm nên l i rao n y n u ai em
a nh y cho chu c, ho c ch giùm ch thì ch nhà s th ng hai ngàn ng b c. Ai
mu n cho chu c a nh , ho c em tin giùm cho bi t âu, thì c do ng i n y.
M. L TR NG QUÍ
Bác v t C n Th .
Tr ng Quí c r i bèn h i r ng:
- t l i rao nh v y c hôn?
- c.
- V y thì c u n m ây mà ngh tôi i m n nh t trình rao li n. Tôi m n hai t
nh t trình Vi t ng v i m t t nh t trình ch Pháp rao luôn luôn hoài, cho n ch ng nào
mình tìm c Chánh H i m i thôi.
27

28. Vì ngh a vì tình 28 www.hobieuchanh.com
- Anh li u th nào xong thì anh c làm giùm cho tôi, ch tôi cùn trí r i, tôi không
tính vi c chi c h t!
Tr ng Quí i g n hai gi ng h r i m i tr v khách s n. Chàng b c vô phòng
th y Chánh Tâm n m chèo queo trên gi ng, tay gác qua trán, m t nh m lim dim, chàng
i khuyên Chánh Tâm i n c m r i ngh cho kh e kho n, i sáng ngày sau s d t
nhau i tìm Chánh H i.
Sáng b a sau, hai anh em m tâm r i m i d t nhau ra i. Chánh Tâm v a b c
ra kh i c a phòng thì g p Lê Phùng Xuân i v i Phùng Sanh. Chánh Tâm v i Phùng
Xuân th y nhau thì ch ng h ng, nên ng kh ng l i mà ngó nhau.
Phùng Xuân tay thì n m th ng con, mi ng thì chúm chím c i và h i r ng:
- C u lên bao gi ó, c u Ba?
- M i lên.
- C u lên ch i hay có vi c gì?
- Lên ch i.
-C u nhà ng n y hay sao?
-
- Ch ng nào c u v ?
- Ch a th ch c c.
- H m nay tôi tính i xu ng d i ng nói chuy n v i c u...
Chánh Tâm ngó l ch khác, ý không mu n nói chuy n n a. Lúc y Tr ng Quí
khóa c a phòng r i. Chàng b c ra sau l ng Chánh Tâm, mà li c m t ngó Phùng Xuân
và ngó Phùng Sanh.
Phùng Xuân i Chánh Tâm h i ng có t ý mình mu n xu ng Láng Thé nói
chuy n gì, té ra Chánh Tâm làm l , không thèm h i, túng th chàng m i cúi m t xu ng
t, l y m i giày h t tàn thu c và nói ch m rãi r ng: “H m nay tôi tính xu ng d i mà
nói chuy n nhà v i c u. Bà già m t r i, mình có hai anh em ki n th a v i nhau hoài, coi
ng k . Tôi mu n xin c u thu n v i nhau mà chia cho tôi chút ít ng tôi nuôi con tôi.
Nh ng c u nói còn trong tang không nên chia gia tài, thôi thì mình thu n v i nhau ng
nói v i quan L c s chia l i lúa ru ng mùa t i ây mà xài . Tôi nghèo quá c u Ba! Tôi
ki m ch làm ch a ng, m y tháng nay tôi u nhà anh em thi t là b t ti n quá. Không
có m t ng ti n ng may qu n áo cho th ng nh b n. Xin c u th ng giùm tôi”.
Tr ng Quí nghe nói thì hi u ng i n y là Phùng Xuân ch ng c a T Nga, còn
th ng nh d t theo ó là Phùng Sanh, con c a mình. Chàng ngó Phùng Sanh trân trân, mà
trong b ng chàng b i h i vô cùng.
Chánh Tâm ng r u n i v con, mà g c cái r u y là t i Phùng Xuân gây ra
chuy n, b i v y g p Phùng Xuân thì chàng ã không vui, mà ch ng nghe Phùng Xuân
28

29. Vì ngh a vì tình 29 www.hobieuchanh.com
nói chuy n chia gia tài n a, thì chàng phát gi n, nên nói x ng r ng: “Anh c nói chuy n
c lòng cho tôi hoài. Tôi không có ngày gi mà tính vi c chi h t, Anh ki n r i thì c
Tòa x , tôi không mu n nghe chuy n ó n a. Tôi giao cho th y ki n lo, tôi không bi t
vi c gì h t”.
Chánh Tâm nói d t l i, li n kéo tay Tr ng Quí mà bi u i. Phùng Xuân d t th ng
nh b c theo và nói r ng: “C u Ba, c u có b c cho tôi m n vài ch c ng tôi mua
bánh trái cho th ng nh n”. Chánh Tâm làm l i luôn. Tr ng Quí tuy i theo Chánh
Tâm song c ngoái u l i mà ngó Phùng Sanh hoài. Ch ng nghe Phùng Xuân than th
n b c, thì chàng ng l i m bóp ph i l y ra m t t m gi y hai ch c r i cúi xu ng
a t i tay Phùng Sanh mà nói r ng: “ ây nè, c u Ba cho cháu hai ch c ng b c
dành mua bánh mà n”.
Phùng Sanh l y b c mà m t ngó Tr ng Quí và mi ng chúm chím c i. Phùng
Xuân c ng c i và nói v i th ng nh r ng: “Cám n th y i con”. Th ng nh th th nói:
“Cám n”. Tr ng Quí m i lòng quá nên cúi xu ng ôm m t th ng nh mà hun mà vì
chàng ch y n c m t nên ch ng buông nó ra thì gò má nó t r t. Tr ng Quí l i h i
Phùng Xuân r ng:
- Nhà th y ch nào?
- Tôi u v i anh em, nay ch n y, mai ch khác, không ch c ch nào?
- C u Ba gi n th y l m, th y nói không c âu. Không h i gì, tôi là anh em thi t
a c u, v y th y mu n vi c gì thì xu ng nhà bàn tính v i tôi ây. Tôi s li u cho, không
sao âu.
- Th y âu?
- Tôi C n Th .
- Tr ng Quí l y m t t m danh thi p mà a cho Phùng Xuân, vói tay v m t
Phùng Sanh m t cái, r i m i i ri t theo Chánh Tâm.
Chánh Tâm vì gi n nên quên h t ph i qu y, không thèm ngó ngàng n cháu c a
mình, mà c ng vì gi n b i tr c, không hay Tr ng Quí cho Phùng Sanh ti n, không
nghe Tr ng Quí nói chuy n v i Phùng Xuân. Ch ng Tr ng Quí i theo k p r i, Chánh
Tâm m i nói m t cách bu n th m r ng: “Con c a ch hai tôi ó”. Tr ng Quí cúi m t l ng
thinh mà i, day l i ngó ch ng cha con Phùng Xuân hai ba l n th ra mà nói r ng: “Th y
Phùng Xuân ê ti n quá! Tôi th y con c a tôi nó theo ng i nh v y thi t tôi au lòng
không bi t ch ng nào. Tôi ph i làm sao mà b t nó v tôi nuôi, ch nó nh v y ch c nó
ph i h ”.
Hai ng i th ng th ng i b vô ch B n Thành, m t bu n xo, không nói chuy n,
mà th y bên nào c ng ngó h t th y.
Tr i cao l ng l ng, bi n r ng mênh mông, chim th bay r i bi t âu mà tìm, cá th
i r i bi t âu mà b t. Tr ng Quí v i Chánh Tâm i kh p các n o ng Sài Gòn, khi
29

30. Vì ngh a vì tình 30 www.hobieuchanh.com
i chung v i nhau, khi thì i riêng, m i ng i m t ng , ban ngày thì i, ban êm thì l y
hình c a Chánh H i mà nhìn, nh ng mà Sài Gòn là ch n ô th bi t th ng n tr m hôm
nó âu mà h i th m, có g p Chánh H i âu mà nhìn m t. Nh t trình n hành l i
rao c m y ngày r i. Tr ng Quí s c nh l t t vi t th v C n Th cho cô N m ào
mà d n, h có ai n h i th m v vi c cho chu c Chánh H i thì ph i c m ng i y l i
nhà r i ánh dây thép cho chàng v . i tìm h t s c, mà i tin nhà c ng m n h i.
lúc g p Phùng Sanh r i thì Tr ng Quí có ý trông Phùng Xuân l i th m Chánh
Tâm n a ng chàng c l p m u mà mua ph t Phùng Sanh cho kh i au lòng. Mà chàng
trông hoài không th y Phùng Xuân tr l i. Chàng mu n i ki m Phùng Xuân mà ng t vì
Chánh Tâm tìm con không c nên không c g n v , b i v y Chánh Tâm bu n r u,
bi ng n, m t ng , hình d ng ngày m t thêm m, tinh th n ngày m t thêm suy, chàng
không n d p vi c c a Chánh Tâm mà lo vi c c a mình, nên chàng d n lòng mà ch u,
quy t làm cho Chánh Tâm g p con g n v c r i, chàng s lo b t Phùng Sanh.
Có b a Tr ng Quí th y Chánh Tâm bu n quá thì chàng lo, nên tu t vô Ch L n
mà th m C m Vân. Chàng thu t cho C m Vân nghe công phu c a Chánh Tâm tìm ki m
Chánh H i và chàng c ng t cho C m Vân nghe bi t s bu n r u c a Chánh Tâm ra th
nào, r i n n n xin C m Vân tha l i cho ch ng, ng ch ng v sum hi p m t nhà, d ng
y m i b t bu n mà ki m con c.
m Vân nghe ch ng c c kh , nghe ch ng bu n r u sanh b nh, thì nàng m i lòng
nên nàng khóc, mà h nói t i chuy n v chuy n ch ng hòa hi p thì nàng l c u nói r ng:
“Không c. N u ch ng tôi nó không tìm c con mà tr cho tôi, thì th nào tôi quên
cái ác c a nó mà g n nó c”.
Tr ng Quí nói ôi ba l n, mà l n nào c ng b C m Vân kháng c hoài, b i v y
chàng l y làm b i r i h t s c, không bi t ch c gì mà gi i nguy cho Chánh Tâm.
Chánh Tâm th n th t Sài Gòn h n hai tháng, i kh p m y n o ng trong
châu thành r i, còn i leo qua cho t i Th Nghè, Phú Nhu n, Khánh H i, Tr ng ua,
ngày nào chàng c ng i, ch nào chàng c ng t i, mà c ng không nghe tin t c, không th y
tâm d ng c a Chánh H i chút nào h t. L t t g n t i ngày làm bá nh t cho m , nên
Chánh Tâm ph i tính tr v Láng Thé, chàng m i i v i Tr ng Quí vô nhà C m Vân,
tr c th m, sau n n n nàng tha l i n a.
m Vân thi t h t b nh r i, nh ng vì nàng quá bu n r u n i ch ng con, nên hình
ng, tánh tình, cho t i l i n ti ng nói, m i m i u i khác x a xa l m. Nàng th y m t
Chánh Tâm thì nàng bu n b c qu u qu , không mu n nghe l i chàng nói, không mu n
nói chuy n v i chàng. Chánh Tâm khóc g n c n n c m t mà nàng c ng không ng
lòng.
Ch ng nàng nghe Chánh Tâm xin nàng ng gi n n a, hòa hi p v i nhau mà lo
tìm con, thì nàng tr n m t áp r ng: “Th y còn nói vi c v ch ng v i tôi n a sao? Th y
ng tôi là , thì tôi còn m t m i nào mà n m t mâm, n m m t mùng v i th y n a
c. V y ch th y không hi u tôi c o u ây là tôi nh t nh d t tình ch ng v v i
30

31. Vì ngh a vì tình 31 www.hobieuchanh.com
th y r i sao? Tôi xin th y ng m c vi c chi n a. Th y hãy tìm con mà tr cho tôi.
Tôi g p c con r i thì tôi tha l i cho th y, mà tha l i thì không gi n h n mà thôi, ch
th ng th y nh x a ch c là không c!”.
Chánh Tâm nghe v nói h n hòi rành r nh v y thì chàng r n chí th t kinh, ng i
c u ngh n h ng nói không c n a. Cô Ba Hài v i Tr ng Quí th y tình c nh nh
y thì c m ng, nên hai ng i u r ng r ng n c m t.
Chánh Tâm khóc m t h i n a r i nói r ng: “M tôi v i ch tôi u ch t h t. Còn
con tôi m t tìm không ng; v tôi nó c ng h t th ng tôi. Thân tôi còn s ng n a mà làm
gì!”. Tr ng Quí nghe m y l i than y thì au n quá, ch u không c, b i v y chàng
i ra c a mà ng.
Ch ng hi u C m Vân vì ng lòng th ng hay là vì ý nào khác, mà nàng châu
mày r i ng d y i lên l u, và i và nói r ng: “Th y ph i i ki m cho c con mà tr
cho tôi; n u ki m ch a c thì ng có léo hánh t i ây n a, vì th y t i th y ch c cho
tôi thêm gi n ch không có ích gì”.
Cô Ba Hài th y Chánh Tâm ng i khóc hoài, cô m i ki m l i an i, cô xin Chánh
Tâm ph i b t bu n, trí thong th mà lo tìm con, còn vi c C m Vân thì cô khuyên
gi i giùm cho; m t ngày cô nói vô m t ti ng, có l n m m i tháng ho c m t n m C m
Vân nguôi ngoai r i nàng s th ng chàng l i.
Tr ng Quí s Chánh Tâm s u não quá r i sanh b nh nên chàng c ng theo an i.
Chàng nói r ng: “M ba còn ng gi n nên m ba nói g t gao nh v y, ch h mình
ki m c Chánh H i mình tr cho m , m y th y con m m ng r i m h t gi n ch gì
mà lo. Xin c u ng có bu n. Tôi h a tôi ki m cho c u thì tôi s ki m c. Tôi còn
t ph ng n a hay l m. i ít ngày n a coi nh t trình rao mà thi t không ra manh
i, thì tôi làm cách khác ph i c. C u ng lo, c u v nhà n m ngh cho kh e trí,
tôi lãnh tôi làm cho”.
Chánh Tâm ng i khóc h n m t gi ng h r i m i g i g m v con cho cô Ba Hài
và t giã lên xe v Láng Thé v i Tr ng Quí.
31

32. Vì ngh a vì tình 32 www.hobieuchanh.com
VI
L P M U, NG I LÀM NGH A
TR NG QUÍ a Chánh Tâm v Láng Thé. Chàng th y Chánh Tâm s u não n
i th t chí, không lo vi c chi c h t, chàng không ành lìa Chánh Tâm mà v C n
Th ; b i v y chàng l i ó mà lo giùm ám cúng tu n bá nh t cho bà T ng Hi n.
n b a vào ám, Phùng Xuân d t Phùng Sanh xu ng, Tr ng Quí th y Phùng
Sanh thì m ng, còn Chánh Tâm th y Phùng Xuân thì gi n; mà Tr ng Quí m ng Phùng
Sanh không dè, còn Chánh Tâm gi n, Phùng Xuân không k .
Phùng Sanh m c m t b m ch lô ch t bó trong mình mà l i gi mô g qu t, chân
mang m t ôi giày b tr ng không ánh ph n, u i m t cái nón n en, t dây b ng.
Còn Phùng Xuân thì áo qu n, giày nón, u s ch s , song n u coi k thì c l m.
Phùng Xuân th y ý Chánh Tâm l t l t không mu n nói chuy n v i mình thì theo
làm quen v i Tr ng Quí. Tr ng Quí có ý riêng nên s n lòng nói chuy n v i Phùng Xuân
m, nh t là mu n thân c n l n v i con.
i l i, Phùng Xuân th y Tr ng Quí i qua i l i m t mình ngoài tr c sân, chàng
bèn tu t ra r i i theo mà h i r ng:
- Ông Bác v t, ông g n v i c u Ba nó l m, v y mà x a rày ông có nghe c u Ba nó
tính chuy n chia ru ng t gì hay không?
- Th y mu n chia l m hay sao?
- Tôi không g p gì chia, m t i âu mà s . Bà già m i nh m m t, làm g p quá coi
ng k . Ng t vì tôi túng l m, không có ti n nuôi con, nên tôi mu n cho c u Ba nó chia
n lúa ru ng mùa n y ng tôi có chút nh nuôi cháu v y mà. cho L c s h gi
hoài thì mình b thêm ti n t n phí ch có ích gì ph i hôn ông? âu ông làm n ông nói
giùm v i c u Ba nó th coi, ch c u gi n tôi, nên tôi không mu n nói.
- Vi c nhà thì hai anh em tính v i nhau, ch tôi có quy n gì mà tôi nói vô.
- Ông làm n cho tôi, ông nói giùm v y mà.
- À, th y c y tôi nói giùm cho th y? Nh v y th y c y thì tôi nói. H tôi nói thì
ch c c.
- Ph i. Tôi bi t ông nói c, nên tôi m i c y ông ch .
- Nói ch i v i ông v y mà, bi t hôn? Tôi có n thua vào âu mà tôi nói: l i c u Ba
tánh ý khó l m, ai mà nói cho c.
Phùng Xuân châu mày suy ngh m t h i r i nói r ng:
- âu ông nói i th coi mà, c hay không c r i tôi s li u.
- Thì th y nói l y, chuy n c a th y, có n thua gì v i tôi mà bi u tôi nói.
32

33. Vì ngh a vì tình 33 www.hobieuchanh.com
- Tôi ki n r i, bây gi tôi kh i ki n ra mà nói, thi t khó nói quá.
- À !, Ai bi u th y ki n!
- T i túng ti n quá nên tôi m i làm b y nh v y ch .
- Túng l m hay sao?
- Ông ngh ó mà coi; ki m công vi c không c, không n hoài, làm sao mà
kh i túng.
- Hôm tr c tôi nghe th y than, tôi có gióng ý c u Ba. C u nói v i tôi r ng nh
th y mu n chia huê l i mùa n y thì c u chia cho, song th y ph i giao th ng bé cho c u
nuôi thì c u m i ch u. C u bu c nh v y ó, th y ch u hôn? N u ch u thì ph i làm gi y t
cho h n hoi mà giao th ng nh .
- Giao th nào? Giao t hay là giao cho nuôi bao lâu?
- Giao t ch giao sao.
Phùng Xuân ng suy ngh m t h i lâu r i l c u nói r ng:
- Không c. Tôi không th làm t giao con tôi nh v y c!
- Sao v y?
- Tôi hi u r i. Ý c u Ba mu n g t tôi. H tôi làm t gi y giao con thì c u Ba nó
m t gi y y r i h i thân t c c ng i th h cho th ng nh , tôi còn quy n gì âu mà
ng gia tài c. M u c u Ba nó sâu quá, tôi không d i gì âu.
Tr ng Quí là ng i b n tánh ch n chánh, chàng dùng m u là m u b t Phùng
Sanh, ch không ph i m u t ph n gia tài c a Phùng Sanh, b i v y chàng nghe Phùng
Xuân gi i lu t pháp thì chàng ch ng h ng, ng ngó Phùng Xuân trân trân r i l c u
áp r ng:
- Không ph i v y âu. Th y t ng l m. Ai g t th y làm chi. N u th y có nghi thì
tôi b o lãnh cho, h c u Ba có làm nh v y thì tôi th ng s huê l i cho th y. C u Ba
t con c u y bu n, nên c u mu n nuôi cháu ng h h v i c u, ch ph i c u có ý gì
sâu hi m hay sao?
- Không c, khó l m. Tôi không dám ch u âu.
- Không ch u thì thôi!.
Tr ng Quí b i vô nhà. Phùng Xuân c ng i vô, r i ki m Phùng Sanh d t l i b
ván phía chái trên mà ng . Tr ng Quí nói chuy n v i khách m t h i r i c ng i l i b
ván ng chung v i cha con Phùng Sanh.
Qua ngày sau, Tr ng Quí làm quen v i Phùng Sanh r i theo gi n v i nó hoài.
Th ng nh g ng m t gi ng h ch T Nga, mà b t ng châm h m, i ng ch ng khác
nào Tr ng Quí.
33

34. Vì ngh a vì tình 34 www.hobieuchanh.com
Chánh Tâm tuy bu n, mà h th y Tr ng Quí b ng Phùng Sanh mà n ng n u thì
chàng chúm chím c i.
Tr n m t ngày y Tr ng Quí c theo h i Phùng Xuân nh có ch u làm t gi y
giao con thì chàng nói giùm v i Chánh Tâm chia huê l i cho. Phùng Xuân c l c u nói
ng:
- Thà tôi ch u nh n ói, ch tôi lìa con tôi không c.
Tr ng Quí mu n b t con li n mà th y k không thành thì chàng l y làm bu n. Vì
chàng th ng con quá nên không dè d t, t i l i chàng nói l i v i Phùng Xuân r ng n u
ch u Phùng Sanh cho chàng nuôi ch i, thì mu n bao nhiêu ti n chàng c ng cho h t
th y.
i nói y theo ng i th ng thì không quan h gì, mà vì Phùng Xuân ã hi u
Phùng Sanh là con c a ai ch không ph i con c a mình, b i v y chàng nghe m y l i c a
Tr ng Quí r i châu mày day m t ch khác mà nói r ng: “ c âu! Th ông cho b c
tri u coi tôi ch u giao nó cho hay không mà. tôi nuôi ch i m i ng ch ”.
ây Phùng Xuân tránh hoài, không mu n nói chuy n v i Tr ng Quí n a, mà h
th y Phùng Sanh léo g n Tr ng Quí thì chàng l i kêu mà r y. ám làm tu n v a xong thì
chàng d t Phùng Sanh v li n.
Khách ã tan h t, chi u l i Chánh Tâm r Tr ng Quí i ra ngoài ru ng h ng mát
ch i. Hai anh em th th n i trên b ru ng qua t ch.
Ti t tháng m i, lúa n xanh ng, xa xa th y có vài ám lúa s m g n chín nên
xen màu . Chánh Tâm i c m t khúc r i ng l i mà h ng phong c nh.
ng ru ng mênh mông, tr i cao xanh lét, gió hiu hiu mát m t, nhái chóc chóc rân
tai. Chánh Tâm nh m c nh m t h i r i ch y n c m t mà nói v i Tr ng Quí r ng: “N m
tôi m i c i v tôi d t v tôi xu ng d i n y ch i. Chi u mát v ch ng tôi d t nhau ra
ng h ng gió l i n y, tình lai láng, ngh a m n n ng, v ch ng tôi vui v không bi t
ch ng nào. Bây gi tôi ra ng ây tôi th ng v tôi quá. Tôi ph i ch t, ch s ng làm
sao cho c”.
Tr ng Quí th y b n bu n th m d ng y thì chàng l y làm au n trong lòng,
song chàng g ng g ng mà nói r ng: “C u làm trai mà quá y u trí quá! Ng i i ai
i kh i h an n n. H g p nguy bi n thì ph i v ng lòng b n chí mà gi i nguy ch . C u
bu n r u cái gì? V còn, con c ng còn. H ki m c con thì sum hi p h t th y! Tôi h a
i c u, tôi s ki m con cho c u. C u ph i tin tôi, ng có bu n chi h t. N u c u bu n,
u mang b nh, c u ch t i, thì càng kh cho v con c u l m”.
Chánh Tâm ngó Tr ng Quí và l c u nói r ng: “Ki m ã h t s c r i, còn bi t âu
a mà ki m”. Hai ng i d t nhau th ng th ng tr v , Tr ng Quí ki m l i khuyên gi i
t s c, mà coi b Chánh Tâm c ng không nguôi.
34

35. Vì ngh a vì tình 35 www.hobieuchanh.com
Tr ng Quí ngh Chánh Tâm ây th y c nh c nh tình x a, không th không
bu n c, nên chàng m i Chánh Tâm qua nhà chàng mà . Chánh Tâm c ng mu n
tránh i cái c nh bu n n y, nên chàng giao nhà c a cho v ch ng H ng b Hu nh, là
em chú bác c a bà T ng, coi sóc giùm, r i chàng b h t qu n áo vô r ng và l y ti n b c
mà i v i Tr ng Quí qua C n Th .
Ông h i ng Quy n u ng thu c h n m t tháng, ông h t b nh r i, n bi t ngon,
ng bi t kh e, nên ông ã v Trà Bang. Cô N m ào, vì l i c a anh c y m n, nên m
con cô còn l i C n Th mà coi nhà giùm cho Tr ng Quí.
Cô N m ào nghe xe h i ch y vô c a, cô l t t d t con b c ra coi xe ai. Cô th y
Tr ng Quí v i Chánh Tâm ng l i h i xu ng xe thì cô h i r ng: “Ki m c hôn anh
hai?”. Tr ng Quí l c u bu n xo, r i l i h i r ng: “ nhà m y tháng nay có ai t i nói
chuy n c u Tú hay không?”. Cô N m ào áp r ng: “Hông có. N u có thì em ã ánh
dây thép cho anh hay r i”.
Tr ng Quí v i Chánh Tâm vô nhà. Cô N m ào li c m t dòm coi thì th y Chánh
Tâm hình d ng m h n, m t mày bu n h n h i cô m i g p hôm l n tr c.
Chánh Tâm ây mà chàng nh v th ng con, n ng không yên c, n m
ng i không yên. Chàng ã không mu n nói chuy n mà chàng tránh không mu n ng i g n
Tr ng Quí ho c cô N m ào. Tr a n ng thì chàng chui rút vào phòng khách n m lim
dim; tr i mát ho c êm thì chàng th th n m t mình ngoài sân, có êm trong nhà ng h t
i chàng lén m c a ra ng i tr c th m mà khóc th m cho n tr i r ng sáng m i ch u
vào phòng.
Tr ng Quí trong nhà, tuy bô lô ba la coi b vui v nh th ng, nh ng mà chàng
th y Chánh Tâm o não thì chàng nát gan t ru t. M t bu i chi u, Chánh Tâm n c m
i s p b c ra sân thì Tr ng Quí kêu h i r ng: “C u Ba, c u mu n ki m cháu n a
không?”. Chánh Tâm ng l i, cúi m t ngó s ng d i t r i áp nh nh r ng: “Bi t nó
âu mà ki m”. Chàng nói gi ng nghe h t th n, b coi r n chí. Tr ng Quí m i nói r ng:
“Thôi c u ây, sáng mai tôi i. Tôi lên th m m Ba coi b a nay m ã thi t m nh
hay ch a. Tôi còn m t th n y n a, n u không c thì tôi m i ch u phép. Bây gi tôi
tính nh th n y ây, tôi nói cho c u nghe th m t chút. Tôi em cái hình c a Chánh
i mà a cho s m t thám và c y s m t thám cho lính i tìm giùm. Tôi h a h tìm
c Chánh H i em giao cho tôi thì tôi th ng ba ngàn ng. Mình th ng cho nhi u
nh v y thì ng i ta m i h t lòng lo ki m cho mình. C u ngh th coi c hôn? N u s
t thám mà ki m không c n a thì thôi ch bi t sao?”.
Chánh Tâm l ng thinh m t h i lâu r i áp r ng:
- Tôi s s m t thám ki m c ng không ra.
- y! h giúp v i mình h ki m, có h i gì âu mà s .
- Ki m n a c ng vô ích.
-C u nhà ây, sáng mai tôi i. Tôi i ít hôm tôi v .
35

36. Vì ngh a vì tình 36 www.hobieuchanh.com
Sáng b a sau Tr ng Quí Chánh Tâm nhà v i m con cô N m ào và chàng
y xe h i mà i Sài Gòn m t mình.
Chánh Tâm nhà không có Tr ng Quí, chàng càng bu n b c h n n a, h không
m dàu dàu, i thì th n th , không nói v i ai, mà c ng không ai nói t i h t. Cô N m
ào là ng i àn bà hay ng lòng , cô th y chàng u s u quá nh v y thì cô th ng xót,
nên m y b a c m cô không e l chi h t, cô c ng i n chung v i chàng và cô ki m
chuy n mà nói ng cho khuây lãng.
àn ông con trai c ng i n chung m t bàn v i ng i àn bà, con gái, m t
tr ng m t l a v i mình, dung nhan tu n tú, v n nói khôn ngoan, theo th th ng d u
bu n cho m y c ng hóa vui, d u r u cho m y c ng ph i c i. Chánh Tâm c ng là àn
ông con trai, nh ng vì cái hình c a v , cái d ng c a con, c ph t ph , th p thoáng tr c
t chàng hoài, làm cho chàng không th y ng i nào khác n a c, b i v y chàng th y
cô N m ào coi b chàng nh c lòng, chàng nghe cô nói chuy n coi b chàng c c trí l m.
Tr ng Quí i có ba b a thì chàng tr v . Khi chàng b c vô c a, chàng th y
Chánh Tâm thì chàng c i và nói r ng: “M Ba b a nay m nh nh th ng; m còn gi n
chút nh, mà không h i chi, h ki m c th ng nh cho m thì m h t gi n ch gì.
Vi c th ng nh , thì tôi ã a hình cho s m t thám r i, m y th y i h nghe nói th ng
ba ngàn ng thì h ham l m. H nói v i tôi r ng: th nào h c ng ki m c; h ch c
ki m c l m, v y c u ng có bu n, th ng th ng h ki m h d t xu ng ây cho
u”.
Chánh Tâm nghe nói con s tìm c, v s h t gi n, tuy chàng không vui c i,
song m t chàng có v m ng r chút ít. Mà cái v m ng r y ch ng ng lâu; b i vì cách
t lát thì hóa ra cái v bi th m nh c .
Tr ng Quí làm ra dáng vui v l m mà Chánh Tâm c ng không b t bu n r u. êm
y, l i m t gi khuya, trong nhà v ng v , ngoài sân im lìm, không rõ Chánh Tâm ng hay
th c mà trong phòng c a chàng c ng l ng trang. Tr ng Quí nh nh m c a ra b c
xu ng nhà ti c cái èn lu lu trên bàn, r i leo lên võng n m a tòn ten. Chàng gác tay
qua trán, châu mày m t, t hút luôn m t gi t cho t i ba u thu c r i mà còn l y m t
u th t m i n a.
Cô N m ào trên nhà trên thình lình b c xu ng l i v n cái èn lên cho t ; r i
kéo gh mà ng i, vì u hôm cho n ch ng y, cô n m trong phòng mà cô không ng ,
nên m t mày t nh táo nh lúc ban ngày. Cô li c th y Tr ng Quí l y kh n mu soa lau n c
t thì cô h i r ng: “Anh i Sài Gòn v , anh nói ch c s ki m Chánh H i c và v c u
Tú ã b t gi n, mà sao em coi h có m t c u Tú thì anh vui, còn v ng c u thì anh bu n
y anh Hai?”.
Tr ng Quí th ra, r i ng d y i l i kéo m t cái gh ng i ngang m t cô N m
ào, hai cánh chõ ch ng trên bàn, hai bàn tay cái trán, và chàng l c u áp r ng:
“Qua th y c u Tú bu n quá, nên qua ph i nói d i, ch s m t thám c ng không ch c
ki m c Chánh H i c, mà m Tú c ng không b t gi n chút nào”.
36

37. Vì ngh a vì tình 37 www.hobieuchanh.com
Cô N m ào nín thinh, m t ngó ngay ng n èn m t h i lâu r i cô m i h i n a
ng:
- Mà s m t thám h ch u lãnh ki m hay không?
- Sao l i không ch u! Ph n s h ph i ki m, mà nh t là qua có h a th ng ba ngàn
ng b c nên h s n lòng l m ch .
- Nh v y thì sao anh l i ch c ki m không c?
- H nói nghe ph i l m; ki m thì h ki m mà h không ch c ki m c, là vì
ng i l n có gi y, có , hay i ch n y ch kia nên có th g p c, còn Chánh H i nó là
con nít, d u lính có hình nó i n a, mà nó c l c th c trong nhà ho c không i âu h t,
lính có th y nó âu mà nhìn. ã v y, mà di n m o con nít th ng hay i d i, s g p m t
nó c ng không bi t nó c.
- Vi c nh v y thà là anh nói thi t v i c u Tú, ch anh nói d i, cho c u có lòng
trông i, r i ít ngày ây c u không th y chi h t, c u càng thêm bu n ch ích gì.
- Em không rõ, ch qua kh l m em i! T i qua làm mà c u Tú ph i lìa v m t
con, b i v y, bây gi h qua th y c u bu n th m thì qua au n trong lòng quá. Qua
ph i nói d i cho c u m ng c ngày nào hay ngày y, ch bi t sao bây gi .
- Anh làm nh v y thì ph i. Mà anh d i r i anh c ng tính ph ng nào mà c u
u Tú ch anh d i hoài sao c. M y b a rày c u Tú nhà, em th y c u bu n r u sâu
c h n ng i ta làm thì em có b ng lo s không xong a. Bu n sao mà bu n quá ch ng
quá i, bu n nh v y thì s ng làm sao c.
- Qua lo l m ch . Qua ch c h c u Tú bu n r u c u ch t thì qua n n n qua c ng
không s ng c.
Tr ng Quí nói t i ó thì chàng khóc mùi. Cô N m ào th y anh nh v y thì cô
ng lòng nên cô ng i l ng thinh, mà cô c ng a n c m t. Cô cho Tr ng Quí b t
khóc r i cô m i nói r ng:
- Vi c c a c u Tú ây em hi u h t, h ki m c th ng con c a c u, em giao cho
c u thì v c u h t gi n, r i v ch ng cha con sum hi p, t nhiên h t bu n r u. Bây gi
anh lo ki m th ng con c a c u thì ph i r i, mà anh c ng ph i làm th nào cho c u khuây
lãng mà ch , ch n u c u bu n quá ch t r i làm sao?
- Qua c ng bi t nh v y, ng t vì c u th ng v th ng con quá làm sao c u khuây
lãng c. Qua ã l y lý mà khuyên gi i thì không n ch u chi h t.
- V y anh ph i ráng mà n n n v i m Tú ng m ng gi n c u n a, v v i
u ho c may c u b t bu n ch ng.
- Qua nói ã h t s c r i mà không c. H m nay qua trên y, qua n n n thi u
u l y m y mà m c ng không ch u. M c phi n c u hoài, m nh t nh không ch u
cho c u th y m t n a, d u có ki m c con mà tr cho m thì m c ng d t cang
th ng. M nói h n hòi l m ch không ph i nói ch i.
37