Autorzy: Szymon Flis, Norbert Kargul

1. Paulina
Hołysz

2. 2
Była jedną z najwybitniejszych
poetek ludowych
w Polsce w XX wieku.
Paulina Hołysz (tak podpisywała wszystkie
swoje rękopisy) żyła w latach 1892 – 1975.
Urodziła się w Strupinie.
Nie uczęszczała do szkoły. Uczyła się czytać
z książeczki do nabożeństwa otrzymanej
od ojca, a czytać od sąsiada. Literaturę polską
i historię poznawała w domu. O braku edukacji
wspominała w utworze pt. „W tych wierszach”:
„Te wiersze pisała
bez szkoły prosta chłopka”.
Pierwsze próby poetyckie datuje się na 1916
rok, ale swój debiut pisarski datowała dopiero
dziesięć lat później. Edukację uzupełniała
na kursach w Sawinie i w Pokrówce.
POETKA SAMOUK
Paulina Hołysz w 1914 r.
Skan zdjęcia ze zbiorów Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora
Ambroziewicza w Chełmie – Depozyt Muzeum Wsi Lubelskiej
w Lublinie.

3. 3
MAŁŻEŃSTWO
Wybór późniejszej, samotnej drogi życia
Pauliny Hołysz został zdeterminowany przez
niechciane małżeństwo. W 1918 r. wyszła,
jak sama mówiła „po niewoli” za mąż
za rolnika i legionistę Tomasza Hołysza
ze Strupina.
Do końca życia wspominała swoją pierwszą
miłość – huzara armii carskiej pochodzącego
z rodziny o tradycjach powstańczych.
Nieudana inwestycja męża Pauliny Hołysz
zmusiła małżeństwo do opuszczenia własnego
domu. Po krótkim czasie małżeństwo, trwające
dziesięć lat, rozpadło się.
Paulina Hołysz zamieszkała najpierw krótko
u brata, by później zacząć gospodarować
na ziemi odziedziczonej po rodzicach. Paulina Hołysz z mężem Tomaszem w 1918 r.
Skan zdjęcia ze zbiorów Muzeum Ziemi Chełmskiej
im. Wiktora Ambroziewicza w Chełmie – Depozyt Muzeum
Wsi Lubelskiej w Lublinie.

4. 4
DOM
Zamieszkała w wybudowanej
przez siebie oraz z pomocą
rodziny i mieszkańców Strupina,
jednoizbowej chałupie. Mieszkała
w niej do końca życia. Jej dom
był centrum kulturalnym wsi. Tu
odbywały się spotkania z dziećmi,
próby do inscenizacji, ale też
spotkania towarzyskie.
Pomimo braku udogodnień, nie
chciała opuścić swojego domu.
Swoją decyzję opisała w utworze
pt. „Ludzie do mnie przychodzili”.
Po śmierci poetki, mieszkańcy
Strupina, za zgodą poetki,
utworzyli Izbę Pamięci
Hołyszowej w jej starym domu.
Była czynna we czwartki i
niedziele od 10:00 do 15:00. Nie
przetrwała do dziś. Paulina Hołysz przed swoim domem
Skan zdjęcia ze zbiorów Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora
Ambroziewicza w Chełmie – Depozyt Muzeum Wsi Lubelskiej
w Lublinie.
Paulina Hołysz przed swoim domem
Zdjęcie autorów

5. 5
POETKA
Poezja Pauliny Hołyszowej określana
jest jako autentyczna, nieodtwórcza
i czerpiąca z doświadczeń poetki.
Motywy w poezji Pauliny Hołyszowej:
●
kult ziemi i przyrody,
●
patriotyzm lokalny i miłość do kraju,
●
wątki religijne,
●
tradycje ludowe
●
szacunek do pracy.
Pierwsze utwory poetki były publikowane
w prasie lokalnej, później w antologiach.
Pierwszy autorski zbiór poezji Pauliny
Hołyszowej został wydany dopiero po jej
śmierci.
Skany okładek książek z wierszami Pauliny Hołyszowej.

6. 6
REGIONALISTKA
Paulina Hołysz zbierała i zapisywała dawne
obyczaje i obrzędy wsi chełmskiej.
Napisała kilka widowisk obrzędowych,
ale tylko „Nasze wesele” doczekało się
publikacji.
W 1959 r. podjęła się po raz pierwszy reżyserii
spektaklu „Nasze wesele”. Przedstawienie
odbyło się na deskach Wojewódzkiego Domu
Kultury w Chełmie.
Kilka lat później miało miejsce wielkie
widowisko plenerowe, w które zostali, tak jak
wcześniej, zaangażowani mieszkańcy
Strupina i okolicznych wsi. Impreza
artystyczna, która korzystała z zagrody
Wacława Hurko została uwieczniona na filmie
Amatorskiego Klubu Filmowego „Miś”
z Chełma.
Przedstawienia: w WDK (u góry) i plenerowe (na dole).
Skany zdjęć ze zbiorów Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora
Ambroziewicza w Chełmie – Depozyt Muzeum Wsi Lubelskiej
w Lublinie.

7. 7
MALARKA
Skan ilustracji z książki: Hołyszowa P., O grudko mojej ziemi, Warszawa 1976.
Paulina Hołyszowa
malowała obrazki
przedstawiające
codzienność wsi,
ale także ilustracje świąt
i obrzędów ludowych.
Malarstwo Pauliny
Hołyszowej nie doczekało
się opracowania.

8. 8
CIOTKA PAULINA
W okresie wojny i okupacji (1939-1944)
współpracowała z polską partyzantką.
Oddawała żołnierzom kartki papieru ze swoimi
rękopisami, aby mieli na czym pisać listy
do rodzin.
Nie miała swoich dzieci, ale często
angażowała się w działania na ich rzecz.
W trakcie okupacji wojennej opiekowała się
sierotami.
Miała duszę społecznika. Zaangażowała się
ważne projekty: w budowę szkoły w Strupinie
Dużym, szosy przez wieś, świetlicy.
Potrafiła zaangażować w projekty wszystkich
mieszkańców.
Nazywano ją Ciotka Pauliną.
Paulina Hołysz z dziećmi
Skan zdjęcia ze zbiorów Muzeum Ziemi Chełmskiej im. Wiktora
Ambroziewicza w Chełmie – Depozyt Muzeum Wsi Lubelskiej
w Lublinie.

9. 9
UPAMIĘTNIENIE
Pamiątkowa „ławeczka” odsłonięta
w 2022 r. przy świetlicy w Strupinie
Dużym.
Festyn „U Cioci Pauliny” odbył się
w 130. rocznicę urodzin poetki w
2022 r. w Strupinie Dużym.
Od 2004 r. Szkoła Podstawowa im.
Władysława Broniewskiego w
Strupinie Dużym organizuje Gminny
Konkurs im. Pauliny Hołyszowej.
W 2022 r. odbyła się I Edycja
Ogólnopolskiego Konkursu
Poetyckiego im. Pauliny Hołyszowej
„Ziemia moich wierszy” (organizator
Gmina Chełm).
Szkoła Podstawowa w Strachosławiu
organizowała Konkurs Poetycki im.
Pauliny Hołyszowej – „Złote Pióro”.
W Chełmie jedna z ulic nosi nazwę
Pauliny Hołyszowej.
Publikacje książkowe.
Medale pamiątkowe.
Szkoła Podstawowa im. Władysława
Broniewskiego w Strupinie Dużym
zrealizowała projekt grantowy
z Narodowego Centrum Kultury
pt. „Dziś i jutro”. W jego ramach
odbyły się takie imprezy jak:
wycieczka do Lublina na Jarmark
Jagielloński i do Muzeum Wsi
Lubelskiej, konkurs, przedstawienie
na motywach „Naszego wesela”
Pauliny Hołyszowej i wystawa „Dziś
i jutro. Nasze Wesele Pauliny
Hołszowej w fotografii”.
Zdjęcia ze zbiorów biblioteki Szkoły Podstawowej im. Władysława
Broniewskiego w Strupinie Dużym.

10. 10
BIBLIOGRAFIA
1.Aleksandrowicz S., „Wstęp” [w:] Hołyszowa P., „Wiosna nad ziemią polską”, Lublin 1994, s. 5-12.
2.Gałan R., „Poezja Pauliny Hołyszowej” [w:] Okoń L.J., „Historia literatury ziemi chełmskiej (1505-2010) uzupełniona szkicami”, Chełm 2010,
s. 315-317.
3.„Gmina Chełm. Słownik biograficzny”, oprac. Z. Lubaszewski, Pokrówka 2020.
4.Łesiów M., „Posłowie” [w:] Hołyszowa P., O grudko mojej ziemi, Warszawa 1976, s. 93-103.
5.Okoń Z.W., „Hołysz Paulina” [w:] Encyklopedia Chełma. T. 1: Ludzie, oprac. Z. Gardziński, Z. Lubaszewski (i in.), Chełm 2011, s. 97-98.
6.Okoń Z.W., „Wstęp” [w:] Hołysz P., „Dzieła wszystkie. T. 1: Wiersze jak moja dola”, Pokrówka 2022, s. 9-21.
7.Okoń Z.W., „Te wiersze pisała, bez szkoły, prosta chłopka…” https://przegladdziennikarski.pl/te-wiersze-pisala-bez-szkoly-prosta-chlopka/
8.Okoń Z.W., „Wstęp” [w:] Hołysz P., „Pieśni mojej duszy”, Chełm 2004, s. 7-16.
9.„Paulina Hołysz” [w:] „Słownik biograficzny twórców ziemi chełmskiej”, oprac. Z.W. Okoń, Chełm 2005, s. 27-29.
10.
„Strupin Duży upamiętnił Paulinę Hołysz. W miejscowości stanęła ławeczka artystki”
https://radio.lublin.pl/2022/07/strupin-duzy-upamietnil-pauline-holysz-w-miejscowosci-stanela-laweczka-artystki-zdjecia/