3. Erroma hiria izan zen erromatarren zibilizazioaren sorlekua.
K.a. 753. urtean sortu zen Tiber ibaiaren ondoko Lazio inguruan
latina hitz egiten zuten herrixka batzuk elkartzean.
Lehendabizi, Italiar penintsulako lurraldeak hartu zituen; gero,
Mediterraneoan hedatzen hasi zen.
4. LANDETAKO EKONOMIA
HIRIETAKO EKONOMIA
NEKAZARITZA
•Ustiategiak:
oTxikiak: Nekazariek landu. Bizirik
irauteko eta zergak ordaintzeko
oHandiak: Jabeek ez zuten lantzen, langile gehienak
esklaboak izaten ziren. Ekoiztutakoa siloetan gorde
eta errotetan eta dolareetan eraldatzen zuten
•Labore nagusiak: mahatsondoak, olibondoak
(Italian bertan) eta garia (probintzietan),
•Aurrerapenak:
oGolde erromatarra
oUreztapen sistema (Ubideak)
ARTISAUTZA
- Pertsona libreen
tailerretan.
- Esklaboek lana
egiten zuten
- Erremintak, ontziak,
arropa, bitxiak…
MERKATARITZA
- Asko garatu zen Inperioko hiriek
premia handiak zituztelako.
Garraioa errazteko galtzada sarea
eta portuak eraiki zituzten.
- Denetariko dendak eta azokak
zeuden
Trukea eta gero txaponak
- Produktuak: Nekazaritza
produktuak, mineralak, artisautza
produktuak …
MEATZARITZA
- Estatuarenak ziren
- langile gehienak esklaboak
- Urrea eta zilarra
5. Herritarrak
Ez- herritarrak
Patrizioak (ERROMAKO
LEHENENGO BIZTANLEEN
ONDORENGOAK. LUR JABEGOA
HANDIAK ZITUZTEN ETA BOTERE
POLITIKOAREN MONOPOLIOA)
Plebeioak
Zaldunak
Merkatariak
Artisauak
Nekazariak
Emakumeak( EZ ZIREN
HERRITARRAK; EZ ZUTEN
ESKUBIDERIK; GIZONEN MENPE)
Esklaboak(EZ ZUTEN ESKUBIDERIK;
LAN ASTUNENAK EGITEN ZUTEN.
ASKATASUNA LORTUZ GERO
LIBERTOAK)
6. Erromako hedapena
Noiz?
Zertaz baliatuz?
Ondorioak
K.a. V. mendea
Legiotan antolatutako
armada boteretsuaz
Nola?
Lurren jabetza lortu
ondoren kolonizatu
egiten zuten
“erromanizazioa”
(galtzadak, zubiak,
akueduktoak,
dendak…)
Aberastasun
handiak:
esklaboak,
zergak, janaria,
lehengaiak
7. Erromatarren historian hiru aldi bereizten dira:
Monarkia
Errepublika (demokraziaren antzekoa)
Inperioa (diktaduraren antzekoa)
8. Erromatarren historiaren lehen mendetan, hiriko familia
garrantzitsuenak (patrizioak) hautaturiko errege batek
agintzen zuen .
Erroman K.a. VI. mendean etruskoek Erroma mendean hartu
zuen, baina K.a. 509. urtean gertaturiko matxinadan, azken
errege etruskoa tronutik kendu zuten.
9. Romulo eta Remo bikiak Marte gerra jainkoaren semeak dira. Romulo,
Erromako fundatzaile eta lehen errege mitologikoa zen. Leiendaren
arabera, Amuliok, Alba Longa hiriko erregea izateko nahian, Numitor,
bikien aitona eta benetako erregea, hiritik bota zuen. Romulo eta
Remo, haztean aitonaren postua eskatu ez zezaten, hiltzea erabaki
zuen Amuliok. Hala ere, bikiak hil behar zituen morroiak sehaska
batean jarrita, ibaian utzi zituen. Tiberinok, ibaiko jainkoak salbatu
zituen bikiak, eta Palatino Muinoko otseme batek bularra eman zien.
Faustulok, Amulioren artzain batek, Romulo eta Remo aurkitu eta
etxeratu zituen.
Garai eta indartsu hazi ziren bikiak, eta Faustulok haren leinu
noblearen berri eman zien. Amulio eta Alba Longa eraso egindakoan,
aitona kokatu zuten errege. Beste hiri bateko erregeak izan nahi zuten
haiek.
Palatino Muinora ailegatu zirenean, Romulok esan zuen hor fundatu
behar zutela haien hiri berria. Remok, ordea, Aventino Muinoa
hobesten zuen. Erabakitzeko, jainkoen borondateari men egitea
deliberatu zuten. Plutarkoren arabera, Remok sei bele ikusi zituen,
eta Romulok, hamabi. Romulo idi pare baten bitartez hiriko mugak
markatzen ari zela, Remok, jeloskor, madarikatu zuen hiria. Romulok
bikia hil zuen.
Bere omenez, Erroma deitu zion hiri horri, eta lehen errege bihurtu
zen.
Erromako fundatzaileak Erromako tradizioaren arabera:
10. Etruskoak bidali ostean, erromatarrek gobernu forma berri bat ezarri zuten:
Errepublika.
Hiru erakunde nagusi zituen:
1.Komizioak- Herritarren batzarrak , legeak bozkatzeko eta magistratuak hautatzeko
2.Magistratuak- Kargu publikoak ziren
3.Senatua- Legeak erabakitzen zituen.
Biztanleen banaketa, denek ez zituzten eskubide berdinak, bi talde zeuden:
Patrizioak: familia boteretsuenek osaturiko gutxiengoa
Plebeioak: gainerakoak
Zabalkundea: Errepublikaren garaian lurralde asko menderatu zituen eta horrek
Kartagoaren kontra gatazkak sortu zituen : Gerra Punikoak
11. K.a. 27Errepublikan zeuden arazoak Oktaviok baretu zituen
eta Augusto titulua eman zioten. Horrela gobernu
forma aldatu zen, Inperioa hasiz.
Enperadoreak botere guztiak zituen. Kargua bere bizitza
osorako zuen.
K.o. I eta II. mendetan lortu zuen erromatar zibilizazioaren goren unea. Aldi
honi pax romana esaten zaio.
III. mendetik aurrera Inperioa krisi egoera egon zen.
395. urtean Inperioa bi zatitan banatu zen, errazago defendatzeko:
Mendebaldeko Erromatar Inperioa eta Ekialdeko erromatar Inperioa.
476. Urtean herri inbaditzaileak Mendebaldeko enperadorea kendu zuten
eta amaitu zen inperioa
12. Inperioren gain-beherakada
Inperioak K.a. 27. urtetik K.o. 476 arte
iraun zuen. Gainbehera bi eratako
arrazoiengatik eman zen:
• Barneko arrazoiak: gerra zibil ugari
egon ziren. Hauen ondorioz,
• Merkataritzaren beherakada
eman zen.
• Nekazaritzaren beherakada eman
zen ere.
• Beste lurraldeetako ondasunak ez
lortzean gero eta zerga gehiago
jartzen hasi ziren armada eta
zerbitzu publikoak.
• Kanpoko arrazoiak: Inperioko
iparraldeko herri barbaroek
erromatar inperioa eraso zuten.
13. Gobernatzea gero eta zailagoa
zenez, Teodosio enperadorea
hil ondoren (K.o. 395. urtean)
inperioa zatitu zen:
• Ekialdeko inperioa edo Bizantzio, Konstantinopla hiriburua zelarik, eta
• Mendebaldekoa, Erroma hiriburua izango duena.
Inperioren gainbeherakada
14. Inperioren gainbeherakada
476. urtean Mendebaldeko Inperioa barbaroen
menpe erori eta lurralde askotan zatitu zen.
Hauen hizkuntza latina zen eta erlijioa kristaua.
Bizantziok 1453. urte arte iraun zuen.
16. Politeistak ziren (jainko asko).
Jainko nagusiak “hiruko kapitolinoa”,
Jupiter, Juno eta Minerva ziren.
Menperatutako herrien jainkoak gurtu
zituzten. Greziar jainko-jainkosa guztiak
beretzat hartu zituzten eta egokitu:
Afrodita: Venus (amodioa)
Ares: Marte (gerra)
Atena: Minerva (jakinduria)
Hera: Junon
Dioniso: Bako (ardoa eta antzerkia)
Hefesto: Vulkano (sua)
Hermes: Merkurio (merkataritza)
Poseidon: Neptuno (itsasoa)
Zeus: Jupiter (jainko nagusia)
Enperadorea ere jainkotzat hartu eta gurtu
egiten zituzten.
Jainkoak gurtzeko tenpluak eraiki zituzten,
bertan errituak, sakrifizioak … egiten
zituzten. Honetaz apaizak arduratzen ziren.
Horrez gain, jokoak, festak… ospatzen ziren
jainkoen ohorean.
17. - K.o. I mendean sortu zen erlijio berria, Jesus
Nazaretekoak sortua.
- Monoteista zen (jainko bakarra).
- Pertsona guztiak berdinak direla pentsatzen
dute eta hil ostean betirako bizia izango dutela.
- Lehenengo kristauek jazarpena, torturak,
hilketak… jasan zituzten.
- 313an, Konstantino enperadore garaian, erlijio
– askatasuna eman zen eta 380 an Teodosio
enperadoreak Inperioaren erlijio ofizial bakarra
izendatu zuen kristautasuna
18. ANTZINAKO ERLIJIOA KRISTAUTASUNA
-Politeistak (jainko asko)
- Greziako jainko antzekoak
(Jupiter, Juno, Minerva,
Neptuno, …)
- Jainkoak gurtu egiten
zituzten:
-Eskeintzak
-Sakrifizioak
-Jokoak
-festak
-Monoteistak (jainko bat)
- Gizaki guztiak berdinak
- Geroko bizitza
HARREMAN TXARRAK
Jazarpenak
Torturak, hilketak (katakunbak)
Inperioko erlijio ofizial bihurtu
19. KULTURA ETA ARTE ERROMATARRA
Erromatar artea mediterranear kulturaren
sintesi biribila da. Arte grekoa zuzenean
bereganatu zuen eta Mediterraneoko beste
hainbat herriren elementu artistikoak ere.
Etruskoengandik arkua, ganga eta adreiluaren
erabilpena.
20. Material berria: hormigoia
Eraikuntza-elementu berriak:
Arkua Ganga kupula
21. ARKITEKTURA
- Praktikotasuna nagusitu zen.
- Eraikin berri asko sortu zituzten :
basilika (negozio eta justiziarako gunea);
zirkoak (gurdi lasterketetarako), anfiteatroa,
borroka- ikuskizunetarako lekua; antzokia
(nahiz eta grekoek asmatua izan,
erromatarrek eraberritu zuten) …
22.
23.
24.
25. Bi berrikuntza handi ekarri zituen:
• Erretratua:
• Benetako pertsonak,
enperadoreak, patrizioak …
irudikatzen zuten
• Garai batean errealismoa izango
da nagusi.
• Gorputz osoko erretratuak, zaldi
gainekoak, burukoak eta bustoak
egiten dira. Pertsonaien ezaugarri
fisiko eta psikologikoak
adierazten dira
• Erliebe historikoa: erromatarren
kanpaina eta garaipen handien
kontakizunak
28. Pinturan fresko teknika. Marko gorria
jartzen zieten. Eguneroko eszenak,
paisaiak eta jainkoak irudikatzen
zituzten.
Mosaikoak zoladurak eta hormak
apaintzeko. Irudi geometrikoak eta
bestelakoak irudikatzen zituzten.
PINTURA eta MOSAIKOAK
29. 1.- Osatu koadroa:
Erromatarren Historia
Monarkia
Data:
• Gobernu erakundeak:
Errepublika
Data:
• Gobernu erakundeak:
• Arazo nagusiak:
Inperioa
Data:
• Gobernu erakundeak:
• Aldiaren ezaugarriak:
