Power point trabajo final

1. Uxue Ganuza, Amaia Trigo,
Naia goikoetxea, Irati Turrillas
Instituto Alaitz 2.B
14/04/15

3. Izaki bizidunok bizi- funtzioak ditugu:
1- Elikadura eta nutrizioa.
2- Arnasketa.
3- Hondakinak askatzea
4- Erlazioa: ingurune aldaketeei erantzutea
5-Hazkuntza
6-Ugalketa
7-Antolaketa

4. 1- ELIKADURA ETA NUTRIZIOA:
Elikaduraren bidez, izaki bizidunok substantziak
hartzen ditugu. Zelulen barnera iritsitakoan, substantzia
horrek, erreakzio kimikoen bidez, aldatu egiten dira, eta
energia eta materia eta materia bihurtzen da: energia
ezinbestea da
2- ARNASKETA:
Arnasketaren bidez, irentsitako elikagaiek duten energia
lortzen dugu izaki bizidunok. Prozesu hori gertatzeko,
oxigenoa behar izaten da, gehienetan, eta beti, energia
sortzen da, bai eta ondakin-substantziak ere: Karbono
dioxidoa botatzen.

5. 3-HONDAKIN- SUBSTANTZIAK ASKATZEA:
Arnasketaren hondorioz, bai eta elikagaiak. Berezko materia
bihurtzeko Prozesuaren ondorioz ere, hainbat substantzia sortzen
dira, eta Substantzia horiek, bilatuz gero, toxikoak zaizkio
organismoari iraizketa deritzo hondakin Substantzia horiek
kanporatzeko prozesuari. Gizakie iraizketa- produktu hauek
sortzen Dituzte, nagusiki: karbono dioxidoak, ura etamoniakoa.
4-INGURUNE-ALDAKETEI ERANTZUTEA:
Izaki bizidun guztiok harremana dug ingurunearekin; hau da,
barneingurunean nahiz kampo-ingurunean izanda aldaketak
auteman eta erantzun egokiak lantzen ditugu. Bi erantzun mota
ditugu izaki bizidunok: Bakunak eta kompexuak.erantzun bakuna
da adibidez, bakterioak argiran mugitzea;eta Erantzun
komplexuak,besteakbeste, zenbait animaliaren estalketa-errituak.

6. 5- HAZKUNTZA: izaki bizidun guztiok handitu egiten gara bizitzan zehar. 3
modu duade:
- zelulak neurriz handituz.
- Zelulak ugarituz
- zelulak handituz eta ugarituz
6- UGALKETA: ondoioz gure berdin-berdinak edo antzekoak diren
ondorengoak sortzen ditugu eta horrela, bizia iraunarazten dugu, norberaren
espezieak iraun dezan bermatzeaz batera
7- ANTOLAKETA:izaki bizidun guztiok, zenbait antolaketa-maila ditugu.
Txikienetako bat konposatu kimikoei dagokie.izaki bizidunok zenbait
konposatu kimiko esklusiboz eta komplexuz osatuta gaude. Materi
bizigabeak komposatu kimiko bakunak ditu osagai. Izaki bizidunon
konposatu kimikoek egiturak zelularrak eratzen dituzte, egitura zelula horiek
elkartu egiten dira eta zelulak eratzen dituzte. Zelulak ehunak sortu;ehunek
organoak eta organoek sistemak. Urrats horietako bakoitza antolaketa-maila
bati dagokio.

7. Materia ez organikoak eta organikoz osatuta dago.
-MATERIA EZ ORGANIKOAK:
Ura eta Gatz mineralak
-MATERIAK ORGANIKOAK:
Gluzidoak – Lipidoak Proteinak – Azido nukleikoak

8. -URA:
Gure gorputzaren %65 da. Zelulen osagainagusiada,
organismoaren erreakzio guztiak uretan gertatzen dira.
-GATZ MINERALAK:
Izaki bizidunen hainbat funtzio betetzen dituzte: egiturak
sortzen dituzte eta parte hartzen dute nerbio-bulkada
elaratzeko funtzioan, nahiz muskulu uzkurduran.
BIOMOLEKULA EZ- ORGANIKOAK

9. BIOMOLEKULAORGANIKOAK:
GLUZIDOAK:
Monosakaridoz osatutako molekulak dira; glukosa adibidez,
monosakaridoa da, eta energia-iturri.
LIPIDOAK:
Era askotakoak dira daude, eta hainbat funtzio dituzte. Bi dira
azpimagarrienak: koipeak eta fosfolipidoak edo koresterola.
PROTEINAK:
Aminoazidoak izeneko molekula askoren bat-egiteaz osatutako
biomolekulak dira.
AZIDO NUKLEIKOAK:
Nukleotido izeneko miomolekula txikien bat eginez eratutako
biomolekula handi-handiak dira.

11. BIZITZAREN SAILKAPENA:
Bizidunak sailkatzko modua ezaguna hau da: bost erreinuak.
- MONEROAK: zelulabakarrak eta prokariotoak dira,hau da, ez dute nukleorik
eta material genetikoa zitoplasman sakabanaturik dago. Autotrofoek eta
heterotrofoak izan daitezke. Zelulabakarrak direnez, ez dute ehunik. Zenbait
bakterio erreinu honetakoak dira.

12. PROTISTOAK: Protistoak zelulabakarrak edo zelulanitzak izan daitezke , hau
da, nukleoa dute eta nukleo horretan dago pilatuta material genetikoa.
Autotrofoak edo heterotrofoak izan daitezke. Ez dute ehunik. Protozooak
(lehen animalien erreinuan sailkatuak) eta algak erreinu honetakoak dira.
ONDDOAK: Onddoak zelulabakarrak edo zelulanitzak izan daitezke, eta
eukariotoak dira. Denak dira eterotrofoak eta ez dute ehunik.
Deskonposizioan dauden materialetaz ere elika daitezke. Perretxikoak eta
legamiak esaterako, onddoak dira. Ez dute mugitzeko gaitasunik.

13. LANDAREAK:
Zelulanitzak dira eta eukariotoak, eta animalien antzeko komposizio kimikoa
dute. Autotrofoak dira, eta berde kolorekoak fotosintesia egiten dutelako,
horregatik dira, garrantzitsuak atmosferako oxigenoa kopurua mantentzeko.
Ehunak dituzte eta ez dute mugitzeko gaitasunik. Goroldioak, belarra,
landare loredunak eta zuhaitzak dira landareak
ANIMALIAK:
zelulanitzak, eukariotoak eta heterotrofoak dira. Ehunak dituzte eta
mugitzeko gaitasuna dute. Gizakia,(gure espeziea) erreinu honetakoa da,
eta baita gainontzeko ornodunak eta ornogabeak ere.

15. NOLAKOAK DIRA?
Zelula gehienak mikroskopikoak dira, zelulen neurria adierazteko
mikrometroa erabiltze nda luzera unitate gisa; milimetro-
milarena:1um=0,001mm.
ZELULAREN HISTORIA
Hook-ek, XVII.mendean, zelula hitza asmatu zuen kortxo xafla
batean ikusitako gelatxoak adierazteko.
Schleiden eta Schann-ek, XIX.mendean; teoria zelularra asmatu
zuten: Zelulak dira bizi-funtzioak betetzen duen bizidunen partetik
txikienak.
Zelula guztiak aurreko zelula batetik sortzen dira.
Izaki bizidun guztiak zelula batez edo gehiagoz osatuta daude.

16. ANTOLAKETA
Zelula guztiek dute:
Mintz plasmatikoa: kanpotik banatzen duen estalki fina
- babestu, isolatu, trukaketa erregulatu
Zitoplasma: zelularen barnekoa; bi osagai:
-hialoplasma:likidoa
-organuluak: funtzioak egiten dituzten egiturak
Material genetikoa:ADN
-zelularen funtzionamendua erregulatzen du
-ondorengo zeluletara informazioa igarotzen du.

17. ORAIN BI ZELULA MOTA AZALDUKO
DIZKIZUEGU
Zelula guztiek oinarrizko hiru egitura dituzte:
-MINTZ PLASMATIKOA: zelula oso-osorik estaltzen duen mintz
mehea da. Substantzia-igarotzea erregulatzen du: zelularen
barnetik kamporakoa eta kampotik barnerakoa.
-ZITOPLAMA: zelularen barnealdea da han daude organuluak;
hots, funtzio zelularrak betetzen dituzte egiturak.
-MATERIAL GENETIKOA: zelularen funtzionamendua kontrolatzen
eta erregulatzen duen substantzia da. Material genetikoa nola
dagoen, bi zelula mota bereizten dira: Zelula prokariotoak eta
eukariotoak.

18. ZELULA MOTAK
ZELULA PROKARIOTOA:
Material genetikoa zitoplasman sakabanatuta dago.
Ez dute nukleorik, txikiagoak eta simpleagoak
-adibidez: bakteriak eta protozooak
ZELULA EUKARIOTOA:
Material genetikoa nukleoak dago.
Mintza batez inguratuta dago
-adibidez: animalien eta landareen zelulak

19. ANIMALI ZELULA
Zelula eukariotoa da. Hona hemen bere organuluak
•Nukleoa: materia genetikoa gorde
•Mitokondrioa: arnasketa zelularra egiten da.
•Golgiren aparatua:erretikulo endoplasmatikoko substantziak pilatzen
ditu, eta gero, zelulatik kampora jariatzen.
•Erribosomak: proteinak sintetizatzen dituzte.
•Erretikulu endoplasmatiko izurtsua: erribosometan diren proteinak
gordetzeko eta garraiatzeko funtzioa du.
•Erretikulu endoplasmatiko leuna: lipidoak sintetizatzen, gordetzen eta
garraiatzen esku hartzen du.
•Lisosomak: besikuluak dira. Bakuoloen antzekoak. Subtantzia
komplexuak digeritzen dituzte.
•Bakuoloak: proteinak sintetizaten dituzte
•Zentrosoma: zelularen zatiketan parte hartzen du

20. LANDARE ZELULA
Hauek dira organuluak
•Nukleoa: materia genetikoa gorde
•Mitokondrioa: arnasketa zelularra egiten da.
Golgiren aparatua:erretikulo endoplasmatikoko substantziak pilatzen ditu,
eta gero, zelulatik kampora jariatzen.
•Erribosomak: proteinak sintetizatzen dituzte.
•Erretikulu endoplasmatiko izurtsua: erribolometan diren proteinak
gordetzeko eta garraiatzeko funtzioa du.
•Erretikulu endoplasmatiko leuna: lipidoak sintetizatzen, gordetzen eta
garraiatzen esku hartzen du.
•Lisosomak: besikuluak dira. Bakuoloen antzekoak. Subtantzia komplexuak
liseritzen dituzte.
•Bakuoloak: proteinak sintetizaten dituzte. Animaliarena baino handiago.
•Kloroplastoa: bertan fotosintesia egiten da.

21. ORGANULU DESBERDINAK
ANIMALI
- zentrosoma
- bakuolo txikiak
LANDARE
- pareta zelularra
- bakuolo handia
- kloroplastoa

22. ORAIN JOKU BAT EGINGO
DUGU.

23. JOKUA
Jokua guk galdera egiten eta zuek igartzean
datza. Galdera horiek ondo erantzuten duen
bakoitzari, paperezko zati bat emango zaio eta
amaieran papertxo gehien dituen pertsonari
zuku bat emango diogu.
Galderak, zelulen organoetan egiten diren
funtzioaz izango dira.

25. MIKROSKOPIOAREN BIDEZ
Bakterioak bezalako zelula txikiak mikroskopioen bidez ikus
ditzakegu,, mikroskipio mota desberdina behar dugu ikusi behar
dugun tamainaren arabera.
1666an Robhert Hooke biologoak iruadiak 50 aldiz baino handitzen
zituen, mikroskopio bat asmatu zuen.
1675ean Antony Van Leeuwenhoek zientzalari amateurrak irudiak
handitzeko lehiarrak sortu zituen.

26. ZELULEK ENERGIA
BEHAR DUTE?

27. NUTRIZIO ZELULARRA
Bi mota daude:
-katabolismoa (apurketa)
-anabolismoa (eraketa)
Bi mota:
-autotrofo: gai ez organiko organiko bihurtu
-heterotrofo: ezin dute materia oganikoa ez-norganikorik
sortu

28. Nutrizio zelularra deritzo zelulek dagozkien bizi-funtzioak
betetzeko beharrezkoak dituzten materia eta energia
lortutako prozesuen multzoari.
Zelularen barnealdera iritsi ondoren mantenugaiek zenbait
prozesu kimiko izaten dituzte: metabolismo deritze, oro har.
Bi metabolismo mota bereizten dira:
- Katabolismoa: dagradazio- errakzioei dagozkie.
- Anabolismoa: eratze- erreakzioei dagozkie.

29. NUTRIZIO AUTOTROFOA
1. Nutrizio autotrofoa duen zelulak ura,
karbono dioxidoa eta gatz mineralak
hartzen ditu kanpotik, eta materia
organikoa sortzen du argi-energia erabiliz.
Prozesu horretan, oxigenoa askatzen da,
eta zelulatik kanpora botatzen da gero.
2. Lortutako materia organikoaren zati bat
mitokondrioetan erabiltzen da; haietan
gertatzen da katabolismoa: oxigenoa
erabiliz, energia eta substantzia ez-
organikoak lortzea.
3. Katabolismoaren ondorioz, karbono
dioxidoa sortzen da, eta ura ere kanpora
botatzen da.
4. Energia eta molekula bakunak direla
medio, molekula organiko handiak
sintetizatzen dira (anabolismoa)

30. NUTRIZIO HETEROTROFOA
1. Nutrizio heterotrofoa duten zelulek beste
organismo batzuek egindako materia
organikoa (mantenugaiak) hartzendute
kanpotik,ezin baitituzte mantenugai
organikoak beren kabuz sortu.
2.Materia organiko horren zati bat
mitokondrioetan erabiltzen da, haietan
gertatzen da katabolismoa: oxigenoa
erabiliz,energia lortzea, bai eta substantzia
ez-organikoak ere (ura eta karbono
dioxidoa).
3.Katabolismoaren ondorioz, karbono
dioxidoa sortzen da, eta kaltegarria denez,
zelulatik kanpora botatzen da.
4.Substantzia organiko bakunak eta
katabolismoan lortutako energia direla
medio, substantzia organiko handiak
sintetizatzen dira (anabolismoa)

32. ARNASKETA ZELULARRA
Arnasketa zelularra deritzo zeinbat substantzia organiko
erabat desgradatzeari (oxigeno bidez), materia ez
organiko bihurtuz energia aska dadin.
Substantzia organikoak energia ugarikoak dira: glukosa
adibidez. Prozesu horren bidez konposatu ez organiko
bakunagoak lortzen dituzte, energi urrikoak: karbono
dioxido eta urak, esate baterako.
Hona hemen arnasketaren ekuazio osoa:
Glukosa +oxigenoa Ura + karbono dioxidoa + energi kimikoa

33. Prozesu horretan askatzen den energia ATP izeneko molekuletan
gordetzen da. Molekula horiek, energia garraiatzen du, beharrezkoa
den edozein zelula zatira, eta hainbat funtzio egiten ditu: mugitzeko,
substantzia konplexuak sintetizatzeko...
Arnasketa zelularra mitokondrioetan gertatzen da.
Arnasketa, gauez eta egunez desberdina da. Gauez oxigenoa hartu
eta karbono dioxidoa askatzen dute eta egunez karbono dioxidoa
hartu eta oxigenoa askatzen dute.

34. FOTOSINTESIA
Landare-zelulak substantzia ez-organikoak eta argi-energia
erabiz gai dira materia organikoak sortzeko. fotosintesia egiten
dute. fotosintesia eguzkiaren argia erabiliz substantzia ez-
organikoa substantzia organikoan bihurtzeko prozesuari
deritzo
ERREAKZIO ETA FOTOSINTESI-PROZESUKO ALDIAK:
Fotosintesi prozesuak anabolikoa da eta landareek soilik egiten
dute. Zergatik? Bada, kloroplastoetan gertatzen delako eta
organulo horiek soilek landare-zelulek dituztelako.
Kloroplastoetan, ura, karbono dioxidoa eta gatz mineralak
komposatu kimikoak bihurtzen dira; glukosa batez , ere.

35. Glukosa horretatik, zelulak gainerako biomolekulak
sortzen ditu: almidoia, lipidoak, etb.
Ondoren substantzia organikoa gordetzen du,
geroago energi iturri gisa erabiltzeko: hazteko eta
funtzio zelularra betetzeko.
Fotosintesia egin ahal izateko, energi-iturri bat
behar da nahitaez: eguzkikoa. Energia hori
kloroplastoetan dagoen pigmentua hartzen du:
klorofila.

36. Hona hemen fotosintesia gertatzen den erreakzio osoa:
KARBONO DIOXIDOA+ URA+ GATZ MINERALAK+ ARGI ENERGIA GLUKORA+ OXIGENOA

37. Fotosintesia bi alditan bereizten dira : argitakoa eta
ilunekoa
Argitako aldia: eguzkitik hartutako energia,
energia kimikoan bihurtzen da.
Ilunpeko aldia: energi hori, erabiliz, materia ez-
organikoa materia organikoa bihurtzen da,
glukosa
Zenbat bakteriok fotosintesia egiten dute.

38. FOTOSINTESIAREN GARRANTZIA
Fotosintesian, oxigenoa askatzen da, eta zelulatik
kanpo botatzen da. Gas hori ezinbestekoa da gure
planetan bizi irauteko. Izan ere, arnasketa zelularra
egiteko organismo guztiek behar dute.
Bestalde, atmosferan dagoen oxigeno kantitatea
konstantea da, fotosintesiari esker.

40. ZELULA-UGALKETA
zelula-ugalketa deritzo zelula ama batek zatituz beste zelula
batzuk edo zelula umeak sortzen dituen prozesuari.
-ORGANISMO ZELULABAKARRAK: hauetan, zelula-zatiketaren
ondorioz beste banako batzuk sortzen dira, denak ere gurasoen
berdin berdinak, eta horrenbestez, populazioa handitu egiten
da.
-ORGANISMO ZELULANIZTUNAK: hauetan, zelula-zatiketaren
ondorioz organismo zelula kopurua handitzen da, eta horren
ondorioz, banakoa handitu egiten da edo bestela, banakoak
galduta edo hondatuta zeukan atalen bat berritzen du.

41. ZELULA ZATIKETAREN MOTAK
Zelula umeen kopurua eta neurria kontuan hartuz, lau
zatiketa mota bereizten dira.
ERDIBIKETA
Zelula amaren nukleoa egituz egiten da, eta bi nukleo
berdin-berdin sortzen dira. ondoren,zelula ama zatitu
egiten da, eta Neurri bereko bi zelula ume sortzen
dira. Zelula horiek hazi egiten dira, zelula heldu bihurtu
arte. Organismo zelulabakarrak ugaltzen dira horrela;
adibidez; bakterioak eta protozooak.

42. ASKOTARIKO ZATIKETA
Zelula amaren nukleoa zenbait aldiz zatitzen dira.
Ondoren,nukleo horietako bakoitzak zitoplasmaz eta mintzez
inguratzen da eta gero, zelula ume bihurtzen da. Zelula ama
zatituz, horrenbestez, zenbait zelula umeak sortzen dira.
Zenbait protozoo ugaltzen dira horrela
GEMAZIOA
Zelula amaren nukleoa bitan zatitzen da eta zitoplasman, aldi
berean, koskor edo gema bat sortzen da, aalean nukleoetako
bat, orduan, gemarantz egiten da; eta han,gero, bereizi eta hazi
egiten da, neurri egokia izan arte. Legami asko ugaltzen dira
horrela.

43. ESPORULAZIOA
Zelula amaren nukleoa zenbait aldiz zatitzen da. Nukleo
bakoitza zitoplasmaz inguratzen da, eta ondorioz, zenbait
zelula ume sortzen dira; espora izenekoak hain zuzen ere.
Zelula amaren minta hausten denean esporas askatu egiten
dira. Onddoak, algak, goroldioak eta iratzeak ugaltzen dira
horrela.

44. MATERIA GENETIKOA ETA
MITOSIA
-KROMATINA:
Zelula eukariotoen nukleoan zuntz-nahaspila ederra eratuz
dagoen ADN eta proteina multzoa
-KROMOSOMAK:
zelula zatitu aurretin, kromatina zuntz horiek trinkotu egiten
dira kromosomak eratuz.

45. -MITOSIA:
zelularen nukleoa zatitzeko prozesua; haren bidez, material
genetikoaren bi kopiak bi zati berdinetan banatzen dira. Helburu
biologikoa, zelula kopurua handitzea da.
Ama zelulatik bi zelula sortzen dira, kromosoma kopuru
berdinarekin eta informazion genetiko berdinarekin. Gorputzak
mitosia erabiltzen du, zahartzen eta hiltzen diren zelulak
ordezkatzeko (zelula berriz), hazkunde-fasea zauriak
kompontzeko. Zelula mota arabera, mitosia egiteko gaitasuna
desberdina da: gaitasun handienekoak, odol zeluleen zelula
amak, larruazaleko zeluleen zelula amak, hepatozitoak, zelula
ilegileak (folikulo pilosoetan) eta gaitasun txikienekoak: neuronak
(lehenengo bizi-urtetik, mitosia egin gabe; hiltzen direnak ez
ditugu ordezkatzen, beraz, urtek betezten dugun neurrian gero eta
neurona gutxiago izaten ditugu.

46. Mitosia bukatutakoan, zitoplasmaren zatiketa hasten da:
zelula zatitu egiten da eta amaren berdin-berdinak diren
umeak sortzen dira. Hona hemen irudi batean azalduta:

47. ZUEI GUSTATZEA
ESPERO DUGU
NAIA GOIKOETXEA
AMAIA TRIGO
UXUE GANUZA
IRATI TURRILLAS