Mais conteúdo relacionado
Semelhante a монгол хэлний ярианы найруулга (20)
Mais de National University Of Mongolia (15)
монгол хэлний ярианы найруулга
- 2. Ярианы найруулга гэж юу вэ?
● Хүмүүсийн өдөр тутмын ахуй амьдралын
харилцаанд тохиолддог, албан ёсны бус,
чөлөөтэй, урьдчилан бэлтгээгүй,
харилцан ярианы бүтэцтэй найруулгыг
ярианы найруулга гэнэ.
● ЯН бол бичгийн хэлний нэг төрөл юм.
- 3. Ярианы найруулга гэдэг нь
● Бичгийн хэлний нэг зэрэглэл буюу шат
● Бичгийн нэг хэв маяг буюу дадлагын
найруулга зүйн нэг төрөл
● Ярианы хэлийг аман яриа буюу хар яриа,
бичгийн яриа буюу боловсон яриа, аман
бичгийн яриа гэж 3 ангилдаг. Аман
бичгийн яриа нь дундын шинжтэй байдаг.
- 4. Яриа бичгийн харьцаа холбоо
● Бичгийн хэл, ярианы хэл гэдэг ч салахгүй.
● Утга зохиолын хэл бол сайн боловсордог.
● УЗХэл гэдэг бол ард нийтийн хэл юм.
● БХ нь ном хэвлэл, лекц, яриа, радиогоор.
● УЗХ-ний хамгийн уран нь уран зохиол.
● УЗХ ЯХ-тэй ойртуулах үйл явц зүй ёсны.
● ЯХ БХ-ээс уян налархай, хурдан хувьсна.
● БХ ЯХ нэг нь нөгөөгөө баяжуулж байдаг.
- 5. Акад. Ш.Лувсанвандан:
“ОЦМонгол утга зохиолын хэл нь
монголчуудын нийт дундын хэрэглүүр
болсоор ирсэн сонгодог бичгийн хэлэнд
халхын аман аялгууны нөлөөг хүчтэй
тусгасны үр дүнд үүсэн бүрэлдэж байна.”
- 6. Ярианы хэлний онцлог
● Ярианы хэлийг хамгийн өргөн дэлгэр тусгадаг
нь уран сайхны найруулга юм.
● Жүжиг, үргэлжилсэн үгийн зохиол, кино
● УЗ-д гол зүйл нь утга санаа, дүр байдаг бол
дүрийг амилуулах нь ярианы хэл юм.
● ЯН илүү чөлөөтэй, илүү амьд, илүү халуун
дулаан байдаг.
● Учир нь хэл бол харилцахаас гадна харилцааг
илүү халуун дулаан болгох
- 7. Үргэлжлэл:
● Яриагүйгээр нийгэм орших боломжгүй.
● Бие биеэ ойлголцохгүй, харилцахгүй.
● Хүний амаар хэлснийг чихээр сонсож
болно.
● Амаар хэлснийг үсгээр тэмдэглээд нүдээр
харж уншиж болно.
● Амаар хэлэх нь анхдагч, бичих нь
хоёрдогч шинжтэй зүйл юм.
- 8. Гүн ухааны үүднээс
● Хэл гэдэг нь ерөнхий бөгөөд хийсвэр,
харин бичгийн хэл буюу бичих, ярианы
хэл буюу ярих нь тодорхой бөгөөд
бодитой ухагдахуун юм.
● А.С.Пушкин: хэлэх ярих бол эсрэгцэх зүйл
● Хумбольдт: нэг хэлээр хэлэлцэх боловч
тухайн агшинд хүн бүр өөр хэлээр ярина.
- 9. Ф. Дэ. Соссюр:
● “Хэл, хэлэх хоёрыг хэлний бодит байдал
нэгтгэж байдаг бөгөөд гол ялгаа нь хэл
бол нийгмийн шинжтэй, хэлэх ярих бол
хувийн шинжтэй байдгаараа онцлог” гэж
тодорхойлжээ.
- 10. Ярианы хэлний ялгаа:
● Хэлэх зүйлийг урьдчилан бэлтгэдэггүй.
● Өмнөөс зориуд сонголт хийж төлөвлөхгүй.
● Бичгийн хэлнийх шиг нарийн чамбай
байдаггүй.
● Ярианд хам сэдэв маш чухал үүрэгтэй.
● Дохио зангаа нүүрийн хувирал чухал.
● Үгийн утгын өргөлт, өнгө аялга, хурд
чухал
- 11. үргэлжлэл:
● Бүрэн бус буюу дутмаг өгүүлбэр ихтэй.
Өгүүлбэрээ дутуу төгсгөх нь элбэг байдаг.
● Өгүүлбэрийн гишүүдийн байрлал буюу
дэс дараа чөлөөтэй өөрчлөгддөг.
● Өгүүлбэрийн гишүүдийн байрлал буюу
дэс дараа чөлөөтэй өөрчлөгддөг.
● Сэтгэлийн хөдөлгөөн их илэрдэг.
● Хандсан үг, оруулсан үг, яриа зонхилдог.
- 12. Үгийн сангийн онцлонг
● ЯХ үгийн сан нь БХ үгийн сангаас өөр.
● Ярианы хэлээр бичгийн хэлний зохиол
бичиж болохгүй.
● Ярианы хэлээр бичих нь алдаа болдог.
● Өгүүлэхүүний бүтцэд ордог туслах үйл
үгийн хэрэглээ их байдаг бөгөөд орхих,
гарах, унах, гэх мэт үгсийг их хэрэглэнэ.
- 13. Дуудлагын онцлог:
● ЯХ БХ-нээс ялгарах нэг онцлог бол
дуудлага юм.
● Үүнээс бичгийн хэлний хэм хэмжээ,
ярианы хэлний хэм хэмжээ гэдэг ойлголт
гардаг.
● Бэлтгэх бэлдэх, өгөх өх, тэгэхлээр тэхээр
● эцсийн балархай эгшиг хэлэхгүй.
эмээллэ-
- 14. Бүтээвэрзүйн онцлог:
● Ярианы үг үүсгэдэг дагавар олон байдаг.
● -чих, -ч хэлбэр их бий.
● Эрчимтэй үйлдэх байдал -схий
● Урьдчилах үйлийн тийн ялгал -аад4
● Олноор үйлдэх байдлын -цгаа4
● Үгийн хэлбэр их хураагдана. бол уу, тэх үү
● байдлын дагавар давхарлана знасхий-
● -хан дагавар хэрэглэнэ өөдтэйхэн
- 15. Өгүүлбэрзүйн онцлог
● Харилцан хоршил яриа их байна
● Энгийн өгүүлбэрээр голдуу ярина
● Хэв шинж нь асуусан, анхааруулсан сул үг
● Нэг бүрэлдэхүүнт өгүүлбэр түгээмэл
● Сэтгэл хөдлөл илтгэсэн үг ихтэй
● Үг давталт, үгийн давхцал ихтэй.
● Тоочсон, оруулсан үг хэллэг олонтой.
- 16. Ярианы хэлний соёл?
● Зөв ярих нь зөв хувцаслахаас чухал зүйл.
● Зөв ярих зөв мэндлэхээс эхлэнэ.
● Хаана, хэнтэй, юу ярьж байгааг мэдрэх.
● Яриа илүү дутуу үггүй, этгээд гаж биш, төв
энгийн, товч тодорхой, шулуун шударга,
уран ярих чадвар эзэмшинэ гэдэг бол зөв
яриа юм.
● Хэт чамирхах, маяглах, этгээд үг хэрэглэх.
- 17. Ярианы соёлд харшлах нь
● Буддийн шашны 10 хар нүгэлд биеэр үйлдэх 3 нүгэл,
хэлээр үйлдэх 4 нүгэл, сэтгэлээр үйлдэх 3 нүгэл гэж
бий.
● Бүдүүлэг үг хэлэх нь соёл биш.
● Этгээд үг хэллэг хэрэглэх. цааш нь харуул
● Харь үгээр чамирхах: хэм хэмжээ тоо бх.
● Нутгийн аялгууны үг: гос, архад, лавшиг
● Албархаг үг хэллэг, буруу найруулга
● Давтсан үг хэллэг их хэрэглэх муу.
- 18. Ярианы хэлэнд нөлөөлөх хүчин зүйл
● Үг хэлний баялаг арвин байх.
● Эх хэлний дүрмийн мэдлэг чадвар сайн
● Хэлний хүндэтгэл, эерүүлэл, цээрлэл сур.
● Зүйр цэцэн үг, уран найруулга мэдэх
● Оновчтой товч ойлгомжтой ярьж сурах,
● Хэмнэл, нугалаа, таслал зогсоц мэдрэх.
● Дууны өндөр нам, өнгө аялга, хүч цар
● Хэвшмэл үг хэллэг, онч үг сайн мэдэх.
- 19. Яриа бол хоёр хүний үйл
● Бэлгэдэлийг их бодох
● Уран яруу утга төгс байдлыг эрхэмлэх
● Зөв цэвэр дуудах, зөв тод сайхан ярих.
● Хэлний бус хэрэглүүр бага оруулах:
гунших, хэлээ хазах, бөөрөнхий хэлээр
ярих, эсвэл хэт чанга буюу зөөлөн ярих
● Утсаар зөв ярьж сурах бол том соёл.