vклеткадагы аң сезим. кyrgyz (кыргыз)

1. КЛЕТКАДАГЫ
АҢ-СЕЗИМ
ХАРУН ЯХЬЯ (АДНАН ОКТАР)

2. АВТОР ЖАНА ЭМГЕКТЕРИ
ЖӨНҮНДӨ
Эмгектеринде Харун Яхья деген атты колдонгон автор (Аднан Октар) 1956-жылы Анкарада (Түркия)
төрөлгөн. Башталгыч, орто мектепти жана лицейди Анкарада бүтүргөн. Андан соң Стамбулдагы Мимар Синан
университетинин Көркөм өнөр факультетинде жана Стамбул университетинин Философия бөлүмүндө билим
алган. 1980-жылдардан бери ыймандык, илимий жана саясий темаларда көптөгөн эмгектерди даярдады. Мындан
тышкары, автордун эволюция теориясынын жактоочуларынын алдамчылык ыкмаларын, алардын жактаган
нерселеринин (эволюция теориясынын) туура эместигин жана Дарвинизмдин кандуу идеологиялар менен болгон
тымызын байланыштарын ачып көрсөткөн абдан маанилүү эмгектери бар.
Харун Яхьянын эмгектери дээрлик 40000 сүрөттү камтыган жалпысы 55000 беттик бир эмгектер жыйнагынан
турат жана бул эмгектер жыйнагы дүйнөнүн 73 тилине которулган.
Автордун эмгектеринде колдонгон аты чындыктан баш тартуучу пикирлерге каршы күрөшкөн эки
пайгамбардын урматына, алардын атын эскерүү үчүн Харун (Муса пайгамбардын жардамчысы) жана Яхья (Иса
пайгамбардын жардамчысы) аттарынан куралган. Автор тарабынан китептеринин сыртында колдонулган
Расулуллахтын мөөрүнүн колдонулушунун символикалык мааниси – китептердин мазмуну менен байланыштуу.
Бул мөөр Курани Керимдин Аллахтын акыркы китеби жана акыркы сөзү, Пайгамбарыбыз (сав)дын болсо акыркы
пайгамбар экендигин көрсөтөт. Автор жарыкка чыккан бардык эмгектеринде Куранды жана Расулуллахтын (сав)
сүннөтүн өзүнө жол башчы кылууда. Ушундайча атеисттик философия системаларынын бардык негизги жактаган
нерселерин бир бирден жыгууну жана динге каршы багытталган каршы пикирлерди толугу менен оозун жабуучу
«акыркы сөздү» айтууну максат кылууда. Абдан акылман жана идеалдуу инсан Расулуллахтын (сав) мөөрү бул
акыркы сөздү айтуу ниетинин бир дубасы катары колдонулуп келүүдө.
Автордун бардык эмгектериндеги орток, негизги максат – бул Куранга чакырууну бүт дүйнөгө жеткирүү,
жана натыйжада адамдардын Аллахтын бар экендиги, жалгыздыгы жана акырет сыяктуу негизги ыйман темалары
жөнүндө ой жүгүртүүлөрүнө түрткү болуу жана чындыкты (Аллахты) тануучу системалардын негизсиз
фундаменттерин жана туура эмес иш-аракеттерин ачыкка чыгарып, адамзатка көрсөтүү.
Харун Яхьянын эмгектери Индиядан Америкага, Англиядан Индонезияга, Польшадан Босния-Герцоговинага,
Испаниядан Бразилияга чейин дүйнөнүн көптөгөн өлкөлөрүндө жактырылуу менен окулууда. Англис, француз,
немец, италия, испан, португалия, урду, арап, албания, орус, босния, уйгур, индонезия тилдери сыяктуу көптөгөн
тилдерге которулган бул эмгектер Түркия сыртында да көптөгөн китеп окурмандары тарабынан окулуп келүүдө.
Дүйнөнүн бардык тараптарында окурмандардын көңүлүнөн орун алган бул эмгектер көптөгөн адамдардын
ыйманга келишине, башкаларынын ыйманынын тереңдешине себепчи болууда. Китептерди окуп, анализдеген ар
бир адам бул эмгектердин терең акыл менен жазылган, кыска-нуска, оңой түшүнүлө турган жана чын жүрөктөн
чыккан сөздөр экендигин, акыл жана илимге таянгандыгын көрүшүүдө. Бул эмгектер ылдам таасир берүү, так
натыйжа жаратуу, талашсыз жана илимий далилдерге таянуу өзгөчөлүктөрүнө ээ. Бул эмгектерди окуган жана
булар жөнүндө терең ойлонгон адамдар материалисттик философия, атеизм жана ар кандай адашкан ой-пикир
жана философиялардын чындыктан алыс экенин байкай алышат. Муну түшүнгөндөн кийин материализмди
жактагандар ызалык, өжөрлүктөрү айынан гана жакташат, себеби илимий тараптан материализм жокко

3. чыгарылды. Учурда бардык атеисттик, материалисттик агымдар Харун Яхьянын эмгектеринен илимий, идеялык
жактан толук жеңилди.
Күмөнсүз, мындай өзгөчөлүктөр Курандын терең мазмундуулугунун натыйжасы. Автор бул эмгектери менен
мактанууну максат кылбайт, жалаң гана Аллахтын адамдарды туура жолго салуусуна себепчи болуу ниетин
көздөйт. Мындан тышкары, бул эмгектердин жарыкка чыгып, таралышында акча табуу максат кылынбайт.
Бул чындыктарды эске алсак, адамдардын байкабаган чындыктарды байкашына шарт түзгөн, алардын туура
жолду табышына көмөкчү болгон бул эмгектерди окууга үндөөнүн абдан маанилүү бир кызмат экендиги жакшы
түшүнүктүү болот.
Бул баалуу эмгектерди таанытуунун ордуна, адамдардын башын айланткан, пикирлерде кайчылаштыктар,
күмөндөр жараткан, ыйманды куткарууда күчтүү жана так натыйжа бербеген көнүмүш, монотондуу китептерди
жайылтуу эмгек жана убакыт жоготуусуна алып келет. Негизги максат ыйманды куткаруу эмес, автордун адабий
күчүн көрсөтүү болгон эмгектердин жакшы натыйжага жетиши кыйын. Бул боюнча күмөн санагандар бар болсо,
Харун Яхьянын эмгектериндеги негизги максаттын атеизм менен күрөшүү жана Куран адеп-ахлагын жайуу гана
экендигин бул кызматтын таасиринен, ийгиликтеринен жана окурмандардын ыраазы болгонунан байкашса болот.
Дүйнөдөгү зулумдуктар жана баш аламандыктардын, мусулмандар тартып жаткан азаптардын негизги
себебинин материалисттик көз-караштардын дүйнөдөгү өкүмчүлүгү экендигин билүү зарыл. Бул абалдан кутулуу
үчүн материализмди илим менен жеңүү, ыйман акыйкаттарын, чындыктарын көрсөтүү жана Куран адеп-ахлагын
адамдарга жеткирүү зарыл. Зулумдуктар, согуштар күчөгөн азыркы күндө бул кызматтын колдон келишинче
ылдам болушу айдан ачык. Болбосо кеч болуп калышы мүмкүн.
Бул маанилүү кызматта алдыңкы ролду аркалаган Харун Яхья эмгектери, Аллахтын буйругу менен, 21-
кылымда дүйнөдөгү бүт адамдардын Куранда сүрөттөлгөн бейпилдик менен тынчтыкка, чынчылдык менен
адилеттүүлүккө, сулуулук менен бактылуулукка жетишине бир себепчи болмокчу.

4. ОКУРМАНГА
Автордун эмгектериндеэволюциятеориясынын кыйрашынаатайын орун беришинин себеби– бул теориянын
ар түрдүү динге каршы философиялардыннегизин түзүгөндүгүндө Жаратылууну жана натыйжадаАллахтын бар
!iэкендигин четке каккан дарвинизм жылдан бери көптөгөн адамдардын ыйманын жоготушуна же
жүрөктөрүндө күмөн жаралышына себеп болуп келди Ошондуктан бул теориянын бир калп экендигин ачык
далилдөө абданмаанилүү ыймандык милдет Бул маанилүү кызматтын бардык адамдаргажеткирилиши зарыл
Дагы бир белгилей кетчү жагдай – бул китептердин мазмуну менен байланыштуу Автордун бардык
китептеринде ыйман темалары Куран аяттарынын негизинде түшүндүрүлүп адамдар Аллахтын аяттарын
үйрөнүүгө жана Курандын негизинде жашоого үндөлөт Аллахтын аяттары менен байланыштуу бардык темалар
окурмандынакылындаэч кандайкүмөн же сурообелгиси калбайтургандайтак түшүндүрүлөт
Түшүндүрүүдө колдонулган чынчыл жөнөкөй баян китептердин жаш кары дебей бүт адамдардын оңой
m ‡түшүнүшүнө шарт түзүүдө Таасирдүү жана жөнөкөй тил менен жазылган бул китептер бир токтобой окулчу
китеп өзгөчөлүгүнө ээ Динди жокко чыгарууга болгон күчүн жумшаган адамдар да бул китептерде
түшүндүрүлгөн чындыктардантаасирленип четкекага албайкелишүүдө
Бул китеп жана автордун башка эмгектерин окурмандар жалгыз окуса да маектешип окушса да болот Бул
китептерден пайдаланууну каалагандардын чогуу маектешип тажрыйба жана пикирлери менен бөлүшүшү да
пайдалуу болот
Ошондой эле бир гана Аллахтын ыраазылыгы үчүн жазылган бул китептердин таанылышына жана
окулушуна себепчи болуу да чоң кызмат болмокчу Себеби автордун бардык китептеринде далил жана
ишендирүү тарабыабданкүчтүү Ушул себептен динди түшүндүрүүнү каалагандарүчүн эң эффективдүү ыкма –
бул китептердиокууга башкаадамдардыдаүндөөболмокчу
Бул эмгектерде башка кээ бир эмгектерде кездешчү жазуучунун жекече ойлорун күмөндүү булактарга
таянган сөздөрүн ыйык нерселергеболгон керектүү адепке туура келбеген үмүтсүз күмөн жаратуучу сөздөрдү
жолуктурбайсыз

5. Bu kitapta kullanılan ayetler Ali Bulaç'ın hazırladığı
Kur'an-ı Kerim ve Türkçe Anlamı isimli mealden alınmıştır.
Birinci Baskı: Ocak 2001 / İkinci Baskı: Haziran 2006
Üçüncü Baskı:Ağustos 2007 / Dördüncü Baskı: Şubat 2014
ARAŞTIRMA YAYINCILIK
Kayışdağı Mah. Değirmen Sok. No: 3
Ataşehir - İstanbul Tel: (0 216) 660 00 59
Baskı: Milsan Basın San. A.Ş.
Cemal Ulusoy Cad.38/A Bahçelievler - İstanbul
Tel: (0 212) 471 71 50 / Mat sertifika: 12169
milsanbasin@gmail.com
www.harunyahya.org - www.harunyahya.net
www.a9.com.tr - www.harunyahya.tv

6. МАЗМУНУ
Киришүү....................................................................................................................
Дарвинизмге ишенүү акыл менен логиканы унутууга барабар............................
Денеңизде 20 мүнөттө бир миллион беттик маалыматты копиялай ала турган
бир машина бар экенин билчү белеңиз?.................................................................
ДНКнын кынтыксыздыгы эволюция теориясын жокко чыгарууда.....................
Клеткалардын формасындагы долбоор эволюция теориясынын
жараксыздыгына жетиштүү бир далил....................................................................
Клеткалар бири-бирин кантип тааный алышат?....................................................
Аллахтын бар экендигинин далилдерин айтып берүү менен адамдарды
атеисттик философиялардын саздагынан куткара аласыз.....................................
Денебиздеги мунайзат иштетүүчү завод.................................................................
Клеткаларыңыздагы жашоонун энергиясы: АТФ молекуласы.............................
Клеткадагы жол кыймылдарын ким тартипке салат?............................................
Боордун абдан чоң бир лаборатория экенин билесизби?......................................
Денеге зыян тийгизбөө үчүн өзүн-өзү өлтүргөн клеткалар..................................
Боорго орнотулган бактерияларды жок кылуучу машиналар..............................
Дем алууну эч качан башкарбайсыз, себеби кээ бир клеткаларыңыз сиздин
ордуңузга жөнгө салып турушат..............................................................................
Сиз кыла албаган нерсени клеткаларыңыз кыла алышат!.....................................
Өмүрүңүз клеткаларыңыздын иштерди пландуу бөлүшүп алганы себептүү
уланууда!....................................................................................................................

7. Клеткаларыңызда болуп жаткан кубулуштарга акыл керек экенин ойлонуп
көрдүңүз беле?...........................................................................................................
Денеңиздеги жеген кантыңызды жөнгө салган ири бир заводду билесизби?.....
Глюкозаны, белокту, натрийди айырмалай алган бөйрөктөр жаратылуунун
апачык бир далили.....................................................................................................
Кан басымыңыз төмөндөгөндө денеңизде кандай процесстер болоорун
билесизби?..................................................................................................................
Кан айлануу системасындагы аң-сезим..................................................................
Тамырларды бошоңдотуучу кереметтүү молекула: азот кычкылы......................
Дарвинизмдин канчалык чоң сандырактык экенин көрүүгө бир эле мисал
жетет!..........................................................................................................................
Денеңиздеги ар бир белоктун кемчиликсиз долбоору жана өтө маанилүү
кызматтары бар!.........................................................................................................
Каталарды табуучу ферменттер...............................................................................
Дарвинизмге ишенүү жомоктордун чындык экенине ишенүү сыяктуу эле
логикага туура келбейт.............................................................................................
Илимдүү, аң-сезимдүү жана жөндөмдүү ферменттер...........................................
Сөөк клеткаларынын өндүрүштү пландоо жөндөмү.............................................
Жаратылган нерселердеги укмуштуу гармония дарвинизмди жокко чыгарат...
Кандагы кычкылтекке аңчылык кылган гемоглобиндер.......................................
Дем алуу каналдарындагы багытты катасыз аныктоочу түкчөлөр......................
Буларды төмөндө айтылгандардын ушул учурда денеңизде болуп жатканын
унутпастан окуңуз.....................................................................................................
Адамдын денесине кызмат кылган лизосома ферменттери..................................
Дем алуунун канчалык улуу бир керемет экенин ойлонуп көрдүңүз беле?........
Клеткалардын арасындагы байланыш түйүнү........................................................

8. Төрөт толгоолорунун жана эненин сүтүнүн булагы: мээде чыгарылган бир
гормон.........................................................................................................................
Эгер эч суусабаганыңызда?......................................................................................
Жынысты айырмалай алуучу молекулалар: гормондор........................................
Клеткалардагы аң-сезимдүү кыймыл-аракеттерди жасаткан күч өзүнүн бар
экенинен да кабарсыз болгон бир гормон болушу мүмкүнбү?.............................
Эч бир формула өзүнөн-өзү, кокустан пайда боло албайт....................................
Бөйрөктөрүңүз медициналык маалыматтарды билиши мүмкүнбү?....................
Дарвинизмди жокко чыгаруучу гормондор............................................................
Өпкөнүн өзүнө тиешелүү бир ыкчам коргонуу бөлүгү бар экенин билчү
белеңиз?......................................................................................................................
Ферменттер болбогондо бул текстти 40 миң жылда араң окумаксыз!................
Мурда эч жолукпаган микробдорго каршы чара көрө алуучу антителолор.......
Иммундук клеткалар көп маалыматтуу бир эс-тутум менен жаратылышкан.....
Көрүп, бирок ойлонбогон нерселериңизде сансыз илим жана керемет
жашырылган...............................................................................................................
Кичинекей бир молекуланын касиеттери дагы эволюция теориясын
кыйратууга жетиштүү...............................................................................................
Өмүрүңүздүн кылдын учунда турганын билесизби?.............................................
Дүйнөнүн эң комплекстүү түйүнү мээбизде...........................................................
Алган маалыматтарыбыздын баары Аллахтын улуу жаратуусунун бир
мисалы........................................................................................................................
Кошумча бөлүм: эволюция жаңылыштыгы............................................................

9. Киришүү
Эволюция теориясы англиялык табият таануучу Чарльз Дарвин тарабынан 19-кылымдын ортолорунда
чыгарылган. Ал доорду азыркы учурга салыштырганыбызда, илим жана технология деңгээли өтө артта эле. 19-
кылымдын илимпоздору жөнөкөй лабораторияларда, өтө примитивдүү шаймандар менен иштешкен. Ал
шаймандар менен бактерияларды да көрө алышкан эмес. Ал тургай, илимпоздор дагы эле ортоңку кылымдан бери
келген көптөгөн негизсиз ишенимдердин таасири астында эле.
Бул негизсиз ишенимдердин бири «тирүү организмдер түпкүрүндө жөнөкөй бир түзүлүшкө ээ» деген көз-
караш эле. Тарыхы байыркы грек ойчулу Аристотельге чейин барган бул ишеним боюнча, тирүү организм кээ
бир жансыз заттардын нымдуу бир жерде кокустан биригишинен, өзүнөн-өзү келип чыга алмак.
Дарвин теориясын чыгарып жатканда ушул ишенимге, башкача айтканда, тирүү организмдер негизи жөнөкөй
бир түзүлүшкө ээ деген көз-карашка таянган. Дарвиндин теориясын кабыл алып, жактаган башка биологдор дагы
ушундай ойдо болушкан. Мисалы, дарвинизмдин Германиядагы эң чоң колдоочусу болгон Эрнст Геккель ал
доордун микроскопторунда кара бир тактай болуп көрүнгөн жандуу клетканын түзүлүшүн абдан жөнөкөй деп
ойлогон. Ал тургай, бир жерде клетканы ачык эле «килкилдек заттан турган жөнөкөй бир шарча» деп сүрөттөгөн.
Эволюция теориясы мына ушул сыяктуу гипотезаларга таянган. Теорияны чыгарган Геккель, Дарвин же
Гексли сыяктуу ысымдар «организмдердин түзүлүшү өтө жөнөкөй жана ошондуктан бул жөнөкөй түзүлүш
кокустан өзүнөн-өзү пайда боло алат» деп ойлошкон. Бирок жаңылып калышкан.
Дарвинден бүгүнкү күнгө чейин өткөн бир жарым кылымдын ичинде илим менен технология абдан катуу
өнүктү. Илимпоздор Геккель «килкилдек заттан турган жөнөкөй бир шарча» деген клетканын чындыгында
кандай түзүлүшкө ээ экенин ачышты. Жана клетканын эч мурда элестетилгендей жөнөкөй эмес экенин таң калуу
менен көрүштү. Клетканын ичинде Дарвиндин убагында элестетүүгө да болбой турган комплекстүү бир система
бар экендиги белгилүү болду.
Белгилүү бир молекулярдык биолог, профессор Майкл Дентон клетканын түзүлүшүн сүрөттөп берүү үчүн
төмөнкүдөй салыштыруу жасайт:
«Молекулярдык биология тарабынан ачылган жашоону түшүнүү үчүн бир клетканы болжол менен миң
миллион эсе чоңойтушубуз керек. Ошондо клетка Нью-Йорк же Лондон сыяктуу чоң бир шаарды ээлей
турган көлөмдөгү чоң бир космостук кемеге окшошот. Клеткага жакын келип аны анализ кылганда,
сыртындагы миллиондогон кичинекей эшиктерди көрөбүз. Жана эгер ал эшиктердин кандайдыр
бирөөсүнөн ичкери кирсек, шумдук бир технологияга жана бизди таң калтыра турган бир
комплекстүүлүккө туш болобуз.» (Michael Denton, Evolution: A Theory in Crisis. London: Burnett Books,
1985, s. 242)
Бул китепте чоң бир космостук кемеден алда канча комплекстүү жана укмуштуу системалары бар,
миниатюралык бир шедевр болгон клеткадагы жаратылуу кереметтери (Жаратуучу тарабынан жаратылган
кереметтер) каралат. Клетканын ичиндеги органеллдердин жана клеткада өндүрүлгөн ферменттердин,
белоктордун жана башка бүт заттардын, алардан күтүлбөй турган аң-сезимдүү кыймыл-аракеттери көз алдыга
тартууланат. Адамдын денесиндеги болжол менен жүз триллион клетканын ар биринде орун алган акыл жана
илим жөнүндө мисалдар келтирилип, булардын баарынын аң-сезимсиз кокустуктардын эмес, Аллахтын
чыгармасы экендиги дагы бир жолу эске салынат.

10. Аллахтын жаратуусунун далилдери, Анын улуу кудуретинин, акылынын жана чеберчилигинин көрүнүштөрү
негизи бүт тарапты каптап турат. Адам көзүн кайсы жакка бурбасын, Аллахтын жараткан нерселерин көрөт жана
Аны даңктап, аруулайт (тасбих кылат).
Бул китепте атайын клетка жөнүндө сөз кылынышынын бир себеби «жашоо кокустан пайда болгон» деп,
Аллахты жокко чыгаргандарга чындыктарды дагы бир жолу көрсөтүү болуп саналат. Жашоо (тирүү организмдер)
кокустан пайда болбой турганчалык комплекстүү жана татаал өзгөчөлүктөргө ээ, жана анын улуу бир Акыл жана
Кудурет тарабынан жаратылганы анык. Бул китептин дагы бир максаты болсо – Аллахтын жаратуу кудуретин
көрсөтүү аркылуу Анын улуулугун эске салуу.
АКЫЛДУУ ПЛАН (ДОЛБООР), башкача
айтканда, ЖАРАТЫЛУУ
Аллах жаратуу үчүн долбоор (план) түзүүгө муктаж эмес
Китепте кез-кезде колдонулган «долбоор (план)» сөзүн туура түшүнүү керек. Аллахтын бүт ааламды
кемчиликсиз бир планда (долбоордо) жаратышы Раббибиз алгач план түзүп, анан жараткан деген мааниге
келбейт. Асмандардын жана жердин Раббиси Аллах жаратуу үчүн кандайдыр бир «план» түзүүгө муктаж эмес.
Аллахтын бир нерсенин планын, долбоорун түзүшү менен жаратышы бир учурда болот. Аллах мындай
кемчиликтерден таза.
Аллах бир нерсенин же бир иштин болушун кааласа, ага «Бол» деп айтышы гана жетиштүү болот. Куран
аяттарында мындай деп айтылат:
Бир нерсени каалаганда, Ал «Бол» деп гана буйрук берет; ал ошол замат болуп калат. (Йасин
Сүрөсү, 82)
Асмандарды жана жерди (эч нерсени өрнөк албастан) жараткан. Ал бир иштин болушун чечсе, ага
бир гана «Бол» деп айтат, ал ошол замат болуп калат. (Бакара Сүрөсү, 117)

11. Дарвинизмге ишенүү акыл менен
логиканы унутууга барабар
Денебиздеги ар бир клетка бөлүнүп көбөйөт. Бөлүнүү учурунда клетканын ядросундагы ДНК дагы
копияланышы керек. ДНКны копиялоо процесси болсо адамды укмуш таң калтыра турган, кемчиликсиз биир
уюшкандык, дисциплина жана тартип менен жасалат.
Ичинде 3 миллиард тамгадан турган бир маалымат сакталган ДНК молекуласы спираль формасындагы бир
тепкичке окшошот. Копиялоо процесси башталганда алгач «ДНК-геликаза» аттуу фермент ал жерге келип,
ДНКнын спираль формасын сыдырманы ачкандай ачып баштайт. Натыйжада ДНКнын спираль формасында
бири-бирине оролгон колдору бөлүнөт. «ДНК-геликаза» ар дайым өз убактысында кызматта болот жана өз
милдетин эч кемчиликсиз, адашпастан, эч ката кетирбестен, ДНКга эч качан зыян тийгизбестен орундатат.
Андан соң кезек «ДНК-полимераза» ферментине келет. Бул ферментке болсо ДНКнын экиге бөлүнгөн
колдорун экинчи бир кол менен толуктоо милдети жүктөлгөн. Ал үчүн ДНКнын бир колун түзгөн ар бир
маалыматтын тушуна туура келчү маалыматты таап алып келет. Көңүл буруңуз! Атомдордон турган, кандайдыр
бир маалыматы, аң-сезими же акылы бар деп эч ким ойлобогон бир фермент ДНКнын жарым колун (бөлүгүн)
толуктоо үчүн керектүү маалыматтарды аныктап, аларды андан соң клетканын ичиндеги тиешелүү жерлерден
алып келип өз ордуна жайгаштырууда. Бул процесс учурунда эч бир ката кетирбей, 3 миллиард тамганы бир-
бирден эң туура аныктап толуктайт. Ал ортодо дагы бир полимераза ферменти ДНКнын экинчи жарымын ушул
сыяктуу толуктайт. Бул процесс учурунда ДНК спиралынын экиге бөлүнгөн бөлүктөрү кайрадан бири-бирине
оролбошу үчүн «спиральды кармап туруучу» ферменттер ДНКны учтарынан кыймылдатпай кармап турушат.
Көрүнүп тургандай, ДНКны копиялоо учурунда көптөгөн ферменттер аскердик дисциплинада, илим жана
акылды талап кылган иштерди аткарышат. Сиздин колуңузга 3 миллиард тамгадан турган бир текст берилип, аны
басма машина менен копиялашыңыз талап кылынганда, эч бир ката кетирбестен аны копиялай алмак эмессиз.
Сөзсүз бир жерде бир ката кетирип, бир сапты же жок дегенде бир тамганы калтырып кетмексиз. Бул ферменттер
болсо копиялоо ишин мындай каталарды кетирбестен орундатышат.
Дарвинисттер болсо бүт бул ферменттерди, ДНКдагы миллиарддаган тамгадан турган маалыматты, ДНКны
копиялоо процессин, бул кемчиликсиз уюштурууну кокустан келип чыккан дешет. Эволюционисттердин
ушунчалык чындыктан алыс бир гипотезага ишениши өтө чоң бир окуя, ал тургай, өзүнчө бир керемет.
Эволюционисттердин мынчалык логикасыз көз-караштарга эч далилсиз ишенишинин бир гана себеби бар: бул
алардын материализмден кутула албашы жана Аллахтын бар экенин четке кагуудагы өжөрлүгү.

12. Денеңизде 20 мүнөттө бир миллион
беттик маалыматты копиялай ала турган
бир машина бар экенин билчү белеңиз?
Белгилүү болгондой, клеткалар бөлүнүп көбөйүшөт. Бул бөлүнүү учурунда жаңы клетка үчүн клетканын
ядросунда жайгашкан ДНКнын да бир копиясын алуу керек болот. Бул копиялоо учурунда абдан укмуш бир окуя
болот.
ДНК 3 миллиард тамгадан турган, ал жандыкка тиешелүү бүт маалыматтарды сактаган укмуш чоң бир
маалымат базасы болуп саналат. ДНКдагы маалыматтарды текстке айландырсак, жалпысынан 1 миллион беттен
турган, болжол менен 1000 томдук бир энциклопедия сериясын алабыз. Ошондуктан ДНКны копиялоо 1 миллион
беттик текстти же, башкача айтканда, 1000 томдук энциклопедияны копиялоого барабар.
Бул копиялоо процессинин канча убакытка созулаарын билесизби?
20 менен 80 мүнөт арасында.
Көңүл буруңуз, бул 1 миллион беттик тексттин 20 менен 80 мүнөт арасындагы бир убакытта, эч бир ката жана
кемчилик кетирилбестен копияланышы деген мааниге келет. Бүгүнкү күндө эч бир ксерокопия аппараты же
технологиялык каражат мынчалык кыска убакытта мынчалык маалыматты катасыз жана кемчиликсиз копиялай
албайт. Жана көңүл буруңуз, ДНКдагы маалыматтарды копиялаган технологиялык каражаттар эмес, көзгө да
көрүнбөгөн клеткаларыбыз. Эми ойлонуп көрөлү:
Ар бир клетка бөлүнгөндө ДНКнын бир копиясын алуу керек экенин ойлонгон, ДНКны эң ылдам жана эч
кемчиликсиз копиялаган, кетирилген каталарды тездик менен оңдой турган системаны уюштурган күч, акыл, эрк
жана илим кимге тиешелүү?
Мынчалык комплекстүү, кемчиликсиз жана катасыз бир тартипти кокустан пайда болгон деп айтуу эч бир
акылга жана логикага сыйбайт. Ааламдагы бүт атомдорду жана керектүү бүт шарттарды бир жерге топтосоңуз да,
ДНКны копиялай турган системаны кокустан ала албайсыз.
Апачык көрүнүп тургандай, мынчалык кемчиликсиз бир системаны жараткан жана миллиондогон жылдан
бери жаратып келе жаткан Зат – бул чексиз илимдүү, чексиз акылдуу жана чексиз кудуреттүү Аллах.
Асмандардагы жана жердегилердин баары Аллахтыкы. Аллах бардык нерселерди курчап турат. (Ниса
Сүрөсү, 126)

13. ДНКнын кынтыксыздыгы эволюция
теориясын жокко чыгарууда
Адамдын бир даана ДНК молекуласында бир миллион беттик маалымат болот. Бул маалыматтардын баары
абдан тартиптүү тизилген. Эми ойлоп көрүңүз, миллиондогон тамганы туш келди бир көчөгө чачсак, бул
чачылган тамгалардын баары бир макалага айланып, анан бул миллиондогон тамгалар гезитте жазылган
тексттердей тексттерди пайда кылса, муну сокур кокустуктун натыйжасында болуп калды деп айтканга болобу?
Дарвинисттик түшүнүк боюнча, мындай кереметтүү окуя кокустан болуп калышы мүмкүн.
Дарвинизм бүт дүйнөнүн элдерин шылдыңдаган, аларды жаш баланы алдагандай алдадым деп ойлогон бир
идеология. «Кокустук» кудайдын акылындай чагылдырылган бул көз-карашта «кокустук» дүйнөдөгү бүт
адамдардын акылынан да акылдуураак, укмуш бир генийдей көрсөтүлөт. Эволюционисттердин ою боюнча,
миңдеген жылдан бери жашап өткөн канча адам бар болсо, баарынын мээсин, акылын, ойлонуу жана ой-жүгүртүү
жөндөмдөрүн, эс-тутумун, дагы жүздөгөн жана миңдеген материалдык, руханий өзгөчөлүктөрүн калыптандырган
«кокустук» аттуу бул «генийге» убакыт гана керек. Эгер кокустукка зат менен убакыт берип койсо, адамдарды,
кумурскаларды, аттарды, жирафтарды, павлиндерди, көпөлөктөрдү, анжирди, зайтунду, апельсинди, шабдалыны,
анарды, дарбызды, коонду, помидорду, бананды, жоогазынды, фиалканы, кулпунайды, орхидеяны, гүлдү жана
оюңузга келген келбеген жүздөгөн, миңдеген жаныбарларды, өсүмдүктөрдү жана ар кандай жандыктын баарын
жасай алат. Албетте, мындай көз-караштардын баары сандырактык гана. Бүт нерсенин Жаратуучусу – Аллах.
Алар Аллахтын кудуретин жакшы түшүнө алышкан жок. Күмөнсүз, Аллах кудуреттүү, Азиз (Улуу).»
(Хаж Сүрөсү, 74)

14. Клеткалардын формасындагы долбоор
эволюция теориясынын
жараксыздыгына жетиштүү бир далил
Денеңиздеги болжол менен 200 түрдөн турган клеткалар кээ бир тараптардан гана бири-биринен
айырмаланышат. Бул айырмачылыктардын эң негизгилеринин бири – бул алардын формасы. Нерв клеткалары,
булчуң клеткалары, кан клеткалары... Булардын баарынын механизмдери бирдей болгону менен, формалары
кемчиликсиз долбоорлонгону себептүү кызмат кылган жеринде максимум натыйжа менен иштешет.
Формасы башка башка болгон клеткаларга нерв клеткалары менен кан клеткаларын мисал келтирүүгө болот.
Нерв клеткаларынын жүлүндөн бутка чейин созулган, болжол менен 1 метрлик бутактары бар. Натыйжада
сигналдар бир клеткадан экинчисине өтүп, эч убакыт жоготпостон бир линия аркылуу бара турган аймагына
жетип алышат. Кан клеткаларынын көлөмү болсо, нерв клеткаларынын тескерисинче, 7 микрометр гана болот.
Мынчалык кичинекей болушу алардын микроскопиялык өлчөмдөгү капиллярлардан кысылбай өтө алышына
шарт түзөт. Ошондой эле, кичинекей дискке окшогон бул клеткалардын эки бетинин тең ичин көздөй чукурайган
болушу алардын кычкылтек менен көмүр кычкыл газын алып-берүүдөгү аянтын максимумга жеткирет. Ар бир
миллиметр куб канда бул клеткалардан миллиондогон даана бар экенин ойлосоңуз, газ алмашуу жасалган
аянттын чоңдугун оңой эле элестете аласыз.
Көзүңүз менен кулактарыңыздагы клеткалардын формалары дагы өзгөчө. Ички кулактагы кулак
чыгырыгында (улитка) кичинекей түкчөлөрдөн турган клеткалар болот. Булар үн толкундарынын таасири менен
дирилдеп, кулактын ичиндеги суюктуктун толкунунан келип чыккан басымды нерв сигналына айландыруучу бир
механизм кызматын аткарышат. Көздөгү жарыкты сезүүчү тордомо клеткаларынын дизайны дагы өз кызматына
эң ыңгайлуу жасалган. Тордомо челдеги кумганча клеткаларында жарыкты сезүүчү пигменттерден жана нерв
байламталарынан турган көп санда челдер бар. Бул кумганча клеткаларынын жарыкка карата өтө сезгич
болушуна шарт түзөт.
Ичке ичегиде болсо өз кызматына ылайык формадагы, азыктарды сиңирүүчү клеткалар бар. Клеткалардын
баарынын үстүңкү бөлүгү «микро түктөр» деп аталган микро көлөмдөгү жүздөгөн түкчөлөр менен капталган. Бул
түкчөлөрдүн бетиндеги ташыгыч молекулалар азыктардагы ишке жарактуу бөлүктөрдү алып, ишке
жарабагандарды артка кайтарышат. Ошентип азыктарды сиңирүүнүн дагы бир этабы ишке ашат.
Адамдын бүт клеткаларынын бир клетканын бөлүнүп көбөйүшүнөн пайда болгонун унутпаш керек.
«Клеткалар өз кызматына эң ыңгайлуу форманы өздөрү тандап алып, дене пайда болуп жатканда ошол формага
кирип калышкан» деп ойлоо логикага такыр туура келбейт. Булардын баары бизге клеткаларды, өз кызматын эң
натыйжалуу жасай ала турган формада, чексиз акылдуу Аллахтын жаратканын апачык көрсөтүүдө.

15. Клеткалар бири-бирин кантип тааный
алышат?
Баарыбыз жогорку класста же университетте адамдын калыптанышы жөнүндөгү маалыматтарды окуган
болушубуз керек. Башында бир тиштем эт болгон эмбрион акырындап формага келип, клеткалардын бир бөлүгү
колдорду, бир бөлүгү ички органдарды, бир бөлүгү болсо көздөрдү пайда кылуу үчүн бөлүнүп чыгышат. Ар бир
клетка бара турган жерин, кайсы органды пайда кылаарын, канчага көбөйөөрүн, качан токтоорун билет. Бирок
төмөнкү абзацта айтылгандар бизге эмбриондун калыптануу процессиндеги дагы бир таң калыштуу маалыматты
берүүдө:
Бир эмбриондун ар кайсы органдарына тиешелүү клеткаларды –ал чөйрөдөгү кальцийдин санын азайтуу
аркылуу- бөлүп салып, андан соң ар кайсы органга тиешелүү бул клеткаларды ыңгайлуу бир шартта
жакшылап аралаштырсак, бул клеткалар кайра бири-бирине тийгенде, бир органга тиешелүү клеткалар
бири-бирин ТААНЫШАТ жана ар бир органдын клеткалары өз-өзүнчө топтолушат. (Prof. Dr. Ahmet
Noyan, Yaşamda ve Hekimlikte Fizyoloji, Meteksan Yayınları, Ankara, 1998, 10. baskı, s. 40)
Башкача айтканда, клеткаларды алгач бири-биринен бөлүп салып, анан кайра кошсок, бир органды түзө
турган клеткалар бири-бирин таанып, кайра биригишет.
Мээси да, нерв системасы да, көзү да, кулагы да болбогон бул клеткалар бири-бирин кантип таанышат? Ар
түрдүү молекулалардын биригишинен келип чыккан бул акылы, аң-сезими болбогон клеткалар башка
клеткалардын арасынан өзүнө окшош типтеги клетканы кантип тандай алышат? Кийинчерээк биригип, бир
органды түзүшөөрүн кайдан билишет? Аң-сезимсиз молекулалардагы бул улуу аң-сезимдин булагы эмне?...
Бул аң-сезимдин булагы – бүт ааламды жоктон жараткан, ааламдардын Рабби Аллах.

16. Аллахтын бар экендигинин далилдерин
айтып берүү менен адамдарды атеисттик
философиялардын саздагынан куткара
аласыз
Дарвинисттердин ою боюнча, бүт жандыктар башаламан кокустуктардын натыйжасында пайда болушкан.
Бирок денебиздеги миңдеген комплекстүү системалар бул «кокустук» сандырагын четке кагууда. Алардын бири –
бир гана клетканы кыймылдатуу милдети жүктөлгөн түкчөлөрдүн түзүлүшүндөгү миңдеген майда-бараттар.
Кээ бир клеткалар кирпикке окшогон түкчөлөр аркылуу кыймылдашат. Мисалы, дем алуу каналдарындагы
кыймылсыз клеткалардын ар биринин жүздөгөн түкчөлөрү бар. Түкчөлөр, кайыктын калакчылары сыяктуу,
бирдей кыймылдап, клетканы алга жылдырышат.
• Бир түкчөнү тигинен кессек, анын тогуз бөлөк чыбыкча (микротрубка) формасындагы түзүлүштөн
тураарын көрөбүз.
• Микротрубка деп аталган чыбыкчалар бири-бирине кирген эки шакектен турат.
• Бул шакектердин бири он үч, экинчиси он «сымдан» (провод) турат.
• Микротрубкалар тубулин деп аталган белоктордон турат.
• Микротрубкада ичинде «динеин» аттуу бир белогу бар сырткы кол жана ички кол деп аталган эки бутакча
болот. Динеин белогуна клеткалардын арасында мотор кызматын аткарып, механикалык бир күчтү пайда
кылуу милдети жүктөлгөн.
• Тубулин белогун түзгөн молекулалар кирпичтердей болуп тизилип, клеткада цилиндрге окшогон бир
форманы пайда кылышат. Бирок тубулин молекулаларынын тизилиши кирпичтерге караганда алда канча
комплекстүү.
• Түкчөлөрдүн ортосунда дагы эки микротрубка болот. Булар өзүнчө турушат жана он үч тубулин
лентасынан түзүлөт.
• Ар бир тубулиндин үстү жагында он даана кыска дөмпөкчө, асты жагында болсо он даана чуңкурча болот.
Бул дөмпөкчө менен чуңкурчалар бири-бирине туура келе тургандай формада жаратылган. Ошондуктан өтө
бекем бир түзүлүштү пайда кылышат. Өзгөчө бир долбоордо жаратылган бул дөмпөкчө, чуңкурчалардагы
кичинекей бир кемчилик клетканын түзүлүшүнө зыян тийгизет.
Бул жерде кыскача жана өтө жөнөкөй сөздөр менен сүрөттөлгөн бул бөлүкчөлөрдүн баары биригип бир
даана түкчөнү түзүшөт жана алардын бир гана максаты бар: денеңиздеги триллиондогон клетканын бирөөсүн
кыймылдатуу. Ушул күнгө чейин жашап өткөн жана азыр жашап жаткан бүт адамдардын дем алуу
каналындагы клеткалардын ар биринде ушундай татаал бир система бар. Болгондо да, бул комплекстүү жана
көптөгөн бөлүктөрдөн турган система көзгө көрүнбөгөн кичинекей клетканын ичиндеги бир түкчөнүн ички
бөлүктөрү. Бул жерде канчалык кичинекей аянт жөнүндө сөз болуп жатканын төмөнкүдөй салыштыруу

17. аркылуу жакшыраак түшүнө аласыз: жогоруда айтылгандарды бир тал чачка батыруу да адам акылына сыйбас,
өтө татаал бир жумуш болмок. Бирок булар бир тал чачка салыштырууга болбой турган кичинекей түзүлүштөр.
Аллах биз көрө албай турган кичинекей бир жерге өтө системалуу жана комплекстүү бир механизмди
орноткон. Кокустуктардын бир клетканы кыймылдатуунун жолун ойлонуп, ал үчүн ушундай бир системаны
курушу жана мынчалык кичинекей бир аянтка батырышы эч качан мүмкүн эмес.

18. Денебиздеги мунайзат иштетүүчү завод
Отурган жериңизден туруп басышыңыз, тик турушуңуз, дем алышыңыз, көздөрүңүздү ачып-жумушуңуз,
кыскасы, өмүр сүрүшүңүз үчүн керектүү энергия клеткаларыңыздагы митохондрия деп аталган станцияларда
өндүрүлөт. Муну станцияга салыштыруунун туура эле экенин митохондриядагы процесстерди анализ кылганда
жакшы түшүнөбүз.
Клеткада энергияны өндүрүүдө негизги ролду кычкылтек ойнойт. Кычкылтектин көптөгөн жардамчылары
бар. Энергия өндүрүүнүн дээрлик ар бир этабында көптөгөн ферменттер кызмат аткарышат. Бир этапта өз
жумушун бүтүргөн ферменттер өтө акылмандык менен кийинки этапта өз ордун башкаларга өткөрүшөт. Ошентип
ондогон процесстердин, бул процесстерде кызмат кылган жүздөгөн ферменттердин жана сансыз химиялык
реакциялардын натыйжасында азыктарда чогултулган энергия клетканын ишине жарай турган формага алып
келинет. Ферменттердин алмашуусунда эч башаламандык чыкпайт, кезектерде эч жаңылыштык кетирилбейт; бүт
кызматкерлер өтө дисциплиналуу бир командадай иштешет.
Бул жагынан миллиметрдин 100дөн бириндей болгон клеткаларыбыздын ичиндеги «энергия станциясын» бир
мунайзат иштетүүчү заводдон же бир гидроэлектрдик станциядан да татаалыраак деп айта алабыз.
Бир мунайзат иштетүүчү завод мунайзаттын эмнелигин билген, чийки мунайзатты лабораторияларда анализ
кылган жана бул илимий маалыматтардын негизинде иш алып барган инженерлер тарабынан курулуп, иштетилет.
Мунайзаттын эмнелигин билбеген адамдардын бир мунайзат иштетүүчү заводду кура албашы анык.
Мунайзатты иштетүүдөн алда канча комплекстүү болгон тирүү организмдин клеткасындагы энергия
өндүрүшү дагы, ушул сыяктуу эле, илимди талап кылат. Бирок клетканын үйрөнүү жөндөмү бар деп айтуу,
албетте, күлкүмүштүү болот. Анда бул өндүрүштү клетка кантип жасап жатат?
Негизи, эч бир клетканын биологиялык бир функцияны, ачык айтканда, «үйрөнүү» мүмкүнчүлүгү жок. Эгер
клетка башында пайда болгондо мындай функцияны аткара албаса, анда кийинчерээк муну жасай турган
жөндөмгө жетүү мүмкүнчүлүгү болбойт. Себеби энергияны өндүрүүдө негизги ролду ойногон кычкылтектин
клетканы бузуучу таасири бар. Клетканын бул өзгөчөлүктөрү менен бирге пайда болушу шарт. Бул клеткалардын
кокустан пайда боло албашын, аларды Улуу Аллахтын бир көз ирмемде жаратканын көрсөткөн далилдердин
бирөөсү гана.
Аллах миллиметрдин 100дөн бириндей кичинекей бир аянтка батырган бул чеберчилиги аркылуу бизге
кудуретинин чексиздигин көрсөтүүдө.

19. Клеткаларыңыздагы жашоонун
энергиясы: АТФ молекуласы
Азыктардан алынган энергияны клетка өз иш-аракеттерин жүргүзүүдө түздөн-түз колдоно албайт. Бул
энергия алгач АТФ (аденозинтрифосфат) аттуу өзгөчө бир молекуланын ичине пакеттелет. Андан соң клетканын
ичиндеги бүт өндүрүштөрдө жана ташуу жумуштарында колдонулат.
Эс алуу абалындагы бир адам бир күндө орточо 45 кг АТФ молекуласына муктаж болот. Бирок кызыгы,
күндүн кайсы бөлүгүндө карабайлы, денедеги АТФтын көлөмү 1 граммдан ашпайт. Себеби АТФ молекуласы
сактап коюлбайт жана тынымсыз колдонууга ыңгайлуу атайын пакеттер формасында даярдалат. Бирок
клеткадагы жашоонун бул энергиядан көз-каранды экенин унутпаш керек. Ошондуктан АТФ өтө ылдам
даярдалышы зарыл. Секунда сайын денеңиздеги болжол менен 100 триллион клетканын ар биринде 10 миллион
АТФ молекуласы эч тынымсыз өндүрүлүп турат.
Мындай ылдамдык кантип алынат?
Клетканын ичинде энергия керек болгондо, АТФ курамындагы 3 фосфат молекуласынын арткысын жулуп
салат; башкача айтканда, энергия пакетинин капкагын ачат. Арткы фосфат бөлүнүп салган соң эркиндикке
чыккан энергия клетканын ичиндеги иш-аракеттерди жүргүзүүдө колдонулат. Жана бул процесс абдан таң
калыштуу бир ылдамдыкта, эч үзгүлтүксүз уланат.
Албетте, атомдордон турган бир молекуланын клетканын ичиндеги иш-аракеттер үчүн керектүү энергиянын
көлөмүн аныктап, ошого жараша өндүрүш жасашы мүмкүн эмес. Бул өндүрүш үзгүлтүксүз жасалышы үчүн эң
ыңгайлуу пакеттөө системасына да кокустан жетип калган эмес. Клетканы да, клетканын ичиндеги ар бир
молекуланын кыймыл-аракети менен өндүрүшүн да жараткан Аллах АТФ молекуласын да эч кемчиликсиз
кылып, жандыктардын кызматына берген.

20. Клеткадагы жол кыймылдарын ким
тартипке салат?
«Гольджи аппараты» бүт клеткаларда болот, жана жаңы синтезделген белокторду даярдоодо жана түрлөрүн
тандап, бөлүштүрүүдө маанилүү роль ойнойт.
Клетканын ар кайсы бөлүктөрүндө жүргөн ар кандай түрдөгү белоктор клетканын бир бөлүгү болгон
эндоплазмалык тордо (эндоплазмалык ретикулумда-ER) синтезделишет. Белоктор синтезделген соң бир канча
мүнөттүн ичинде эндоплазмалык тордон чыгып Гольджи аппаратына барышат. Белоктордун өндүрүлгөн соң бул
процесстерден өтүшүнүн өтө маанилүү себептери бар. Гольджи аппаратында белоктор ар кандай өзгөрүүлөргө
дуушар болушат. Мисалы, кээ бирлерине углевод, кээ бирлерине болсо сульфат, фосфат же май кислоталары
кошулат. Мындай өзгөрүүлөр белоктордун түрүнө жана бара турган жерине жараша өзгөрөт. Гольджи аппараты
бул белокторду тазалап, түрүнө жана бара турган органына жараша бөлүштүрүп, пакеттейт. Пакеттерди да
клетканын түрүнө жараша өзү жасайт. Бирок эндоплазмалык тордо синтезделген миңдеген белоктун
биохимиялык иш-аракеттери бири-бирине аралашпашы үчүн бул процесстер өтө кылдат жасалып, белоктор бара
турган жерине багытталышы керек. Клеткадагы бул жол кыймылын Гольджи аппараты жөнгө салат. Бул
кичинекей органеллдин жасаган ар бир иш-аракетинде абдан чоң бир акыл бар. Ага келген белокторду тааныйт,
бөлүштүрөт, муктаждыктарын аныктайт, муктаждыкка жараша өндүрүш жасайт, аткара турган кызматтарын
аныктайт, аларды пакеттейт жана ушундай интенсивдүү кыймылды эч башаламандык чыгарбай жөнгө салат.
Клеткага жана клетканы түзгөн бөлүктөрдүн баарына бул акылды, чечим алуу жана аны турмушка ашыруу
жөндөмүн илхам кылган – бул ааламдардын Рабби Аллах.

21. Боордун абдан чоң бир лаборатория
экенин билесизби?
Акыркы технология менен жабдылган, эч кемчиликсиз бир лабораторияны «бул өзүнөн-өзү пайда болду» деп
эч ким айта албайт. Бирок эволюционисттер боордогу теңдешсиз лаборатория комплексинин өзүнөн-өзү пайда
болгонуна ишенишет жана бул көз-карашты эч далили жок туруп жакташат. Себеби дарвинизм – адамдардын
акылын тосуп салуучу бир сыйкыр жана негизсиз, жалган бир дин.
Бооруңуздун бир даана клеткасында 500 түрдүү химиялык процесс жасалат. Миллисекундалардын
(секунданын миңден бири) ичинде кемчиликсиз этаптар менен ишке ашкан бул процесстердин көпчүлүгүн
адамзат лаборатория шарттарында дагы эле туурай албай келүүдө. Боор клеткасы жеген азыктарыбыздын баарын
клеткаларыбыз колдоно ала турган энергия булагы болгон кантка, башкача айтканда, глюкозага айландырат.
Колдонулбаган кантты майга айландырып сактап койот. Кант жок болгондо болсо белоктор менен майларды
кантка айландырып клеткаларга берет.
Кыскасы, биз табитибиз тарткан ар кандай азыктарды жегенде, боор алардын баарын денебиздин
муктаждыгына жараша сарптайт, айландырат же сактап койот. Жана алгачкы адамдан бери триллиондогон боор
клеткалары дал ушундай аң-сезим жана билим менен эч жаңылбай, өз жумушун аткарып келүүдө.

22. Денеге зыян тийгизбөө үчүн өзүн-өзү
өлтүргөн клеткалар
Тирүү организмдеги керексиз, туура эмес же оорулуу клеткалар өзүн-өзү өлтүрүшөт. Көп клеткалар өзүн-өзү
жок кылуу үчүн бир катар белокторду чыгарышат. Бирок клетка денеге пайдалуу болуп турган кезде бул белокту,
башкача айтканда, өзүнүн ажал машинасын токтотуп койот. Клетка ооруп, кыял-жоругу бузулуп же организмдин
ден-соолугуна кооптуулук туудуруп баштаса, өлтүргүч белоктор боштондукка чыгып, жолдору ачылат жана
клетканы өлтүрүшөт.
Клетканын дал керектүү учурда жана керектүү жерде чечим алышы абдан маанилүү. Андай болбой, мисалы
өлүм белоктору клетканын ден-соолугу чың кезде ишке киришсе, денедеги ден-соолугу чың клеткалар тынымсыз
өлө беришет жана бул организмдин өлүмүнө себеп болот. Зыяндуу жана оорулуу клеткалардын жашай бериши
дагы организмдин өлүмүнө алып келет.
Өзүн-өзү өлтүрүүнү чечип, өлүм белогун койо берген клетка алгач тырышып, өзүн айланасынан тартат. Анан
бетинде ыйлаакчалар пайда болуп, клетка кайнап жаткандай көрүнүп калат. Андан соң ядросу жана кийинчерээк
болсо бүт клетка бөлүктөргө бөлүнөт.
Өзүн-өзү өлтүргөн клетканын калдыктары болсо ошол замат айланадагы башка клеткалар тарабынан жок
кылынат. Мындан да кызыгы, өлгөн клеткалардын баары эле башка клеткалар тарабынан тазалана бербейт. Кээ
бир өлүү клеткалар атайын калтырылып коюлат, себеби алардын денедеги кызматы али бүтө элек болот. Мисалы,
көздүн линзасы (объективи), тери, тырмак сыяктуу тканьдар да өлүү клеткалардан турат, бирок булар денеге
керектүү болгону үчүн жок кылынбайт. Клеткалардын кайсы өлүү клеткаларды жок кылып, кайсыларын
калтыраарын чечиши жана бул чечимге денедеги триллиондогон клеткалардын баш ийиши – ойлоно турган өтө
маанилүү бир жагдай.
Бир клеткага ушунчалык маанилүү бир чечимди алып, аны турмушка ашыра турган аң-сезимди ким берген?
Кайсы учурда организмге зыян тийгизээрин ага ким түшүндүргөн? Жана бул зыяндын алдын алуучу чараны бул
микроскопиялык жандыкка илхам кылган кудурет кимге тиешелүү?
Бул жерде айтылгандардан көрүнүп тургандай, бүт клеткалар организмдин жашоосун улантышына эң
идеалдуу программаланган. Анда бул программанын ээси ким?
Эволюционисттер бул кереметтүү программанын ээси аң-сезимсиз, сокур кокустуктар деп ишене
турганчалык сокур болуп калышкан. Тирүү жандыктардын бүт тарабында Аллахтын теңдешсиз жаратуусунун
жана чексиз илиминин көрүнүп тураары эч талашсыз чындык.

23. Боорго орнотулган бактерияларды жок
кылуучу машиналар
Жеген тамактарыңыз, дем алган абаңыз жана дагы көптөгөн жолдор аркылуу денеңизге көзгө көрүнбөгөн
көптөгөн бактериялар кирет. Дененин иштөө системасын бузбашы үчүн булардын зыяндууларын жок кылуу
керек болот. Буга чара катары денебизде бир гана «коргонуу» милдети жүктөлгөн, мыкты эс-тутум менен
жабдылган клеткалар бар. Бирок денебиздин кемчиликсиз долбоорунун бир көрсөткүчү катары коргонуу үчүн
башка кошумча чаралар да көрүлгөн. Алардын бири – кан айлануу системасындагы «стратегиялык аялдама» деп
атоого боло турган боордогу иммундук клеткалар.
Купфер клеткалары деп аталган бул клеткалар кан айлануу аркылуу ичегилерден боорго келген кандагы
зыяндуу бактерияларды 0,01 секундадан да кыскараак убакыт ичинде сиңирип, нейтралдаштырат. Бул аң-сезими
жок клеткалар денеге кирген көп сандагы бактериялардын арасынан адамга пайдалуулары менен зыяндууларын
кантип бири-биринен айырмалай алышат? Өзгөчөлүктөрүнүн кандай экенин жана денеде аткара турган
кызматтарын билбей туруп, кантип кээ бир бактерияларды жок кылып, кээ бирлерине эч тийишишпейт?
Бул жерде жакшылап ойлонуу керек болгон дагы бир маанилүү жагдай бар; Купфер клеткаларынын боордо
жайгашышы. Эмне үчүн дененин башка бир органына эмес, боорго жайгашкан? Бул жерде денебиздеги
кемчиликсиз жаратуу далилдеринин дагы бирөөсүн көрөбүз. Эгер бул клеткалар боорго эмес, башка бир органга
жайгаштырылганда, кандын бактериялардан тазаланышында мынчалык натыйжалуу боло алышмак эмес. Себеби
ичине толтура бактерия аралашып кеткен кан боордо тазаланган соң гана бүт денени кыдыруу үчүн жалпы кан
айланууга кирет. Ошондуктан жалпы кан айланууга бактериялардын бир пайыздан азы гана кире алат.
Сиздин оюңузча, кайсы сокур кокустук денеде дагы канчалаган органдар турганда, Купфер клеткаларын
боорго жайгаштырган болушу мүмкүн? Болжол менен жүз триллион клеткадан турган бир дененин ичинде
кандайдыр бир клетканын өзүнө атайын бир орунду белгилеп, ал жерге барып жайгаша тургандай аң-сезимде
болушу мүмкүн эмес. Мындай кемчиликсиз бир план үчүн өтө улуу бир акыл болушу шарт. Бул акыл
денебиздеги ар бир чекитти эң мыкты билген жана баарын өз орду менен бизди жоктон жараткан Аллахка
тиешелүү.

24. Дем алууну эч качан башкарбайсыз,
себеби кээ бир клеткаларыңыз сиздин
ордуңузга жөнгө салып турушат
Эгер дем алуунун башкаруусу бизге берилгенде, дем алууну унутуп калганыбызда, уктап кеткенде же башка
бир жумуш менен алек болгонубузда, аба жетпей өлүп калышыбыз мүмкүн эле.
Ар бир адам үчүн өтө маанилүү болгон дем алуу процесси дем алуу борбору тарабынан жөнгө салынат. Бул
борбордун көлөмү жасмыкчалык (чечевица) болуп, мээбиздин бир бутагы болгон «мээ сөңгөгү» деп аталган
жерде жайгашкан жана негизги үч топтогу нерв клеткаларынан турат:
Биринчи топтогу клеткалар дем алуунун негизги ритмин аныктап, ичибизге абаны жутуу буйругун беришет.
Ушундайча бизге керектүү абаны ичибизге тартабыз.
Экинчи топтогу клеткалар болсо дем алуунун ылдамдыгы менен багытын аныкташат. Бирок экинчи топтогу
клеткалар ишке киргенде, биринчи топтогу клеткалардын иш-аракетин бир сигнал менен токтотушат. Натыйжада
өпкөнүн аба толгон бөлүгү контрольго алынып, дем алып чыгарышыбыз ылдамдайт.
Үчүнчү топтогу клеткалар болсо кадимки дем алуу шартында активдүү болушпайт. Көп өлчөмдө дем алып
чыгаруу керек болгондо гана ишке киришип, курсак булчуңдарыбызга сигнал жөнөтүп дем алуу процессине
көмөк бердиришет.
Бул айтылгандар жашообузду улантышыбыз үчүн жетиштүүбү? Жок.
Дем алуу химиялык жактан да жөнгө салынат. Биздин дем алып чыгаруубуздун максаты – кандагы кычкылтек
менен көмүр кычкыл газынын катышынын белгилүү деңгээлде сакталышы. Бул катыш өзгөргөндө болсо дем алуу
борборундагы бир клетка тобу ишке киришип, тиешелүү чоңдуктар өтө кылдаттык менен керектүү деңгээлге
алып келинет.
Кандагы кычкылтектин көлөмү дем алуу борборуна түздөн-түз таасир бербейт. Андай болсо кандагы
кычкылтектин көлөмүнүн өзгөргөнүн бул борбор кантип билет? Бул жерде дагы бир топ ишке аралашып,
кереметтүү бир аң-сезимдүүлүктү көрсөтүшөт. Мээнин сыртында, күрөө тамыр сыяктуу кээ бир чоң тамырларда
жайгашкан өтө сезгич кабылдагычтар кандагы кычкылтек белгилүү бир деңгээлден төмөн түшкөндө, дем алуу
борборуна сигналдарды жөнөтүшөт. Натыйжада өтө кылдат өзгөрүүлөр аркылуу дем алууга керектүү түзөтүүлөр
киргизилет.
Биз жашообузду улантышыбыз үчүн канчалык кычкылтек керек экенин бир клетка тобу кайдан билет?
Илим 20-кылымда гана ачкан бул кереметтүү механизмди клеткалар алгачкы адамдан бери кантип колдонуп
келе жатышат?
Болгондо да, бул механизм ушунчалык так иштегендиктен, өмүр бою отурганда, чуркаганда же уктап
жатканда эч ката кетирилбейт жана денебиздеги 100 триллион клеткага дайыма дал керектүү өлчөмдө кычкылтек
жеткирилип; зыяндуу көмүр кычкыл газы жана суутек иону сыяктуу калдыктар өз убагында алып кетилет.

25. Эволюция теориясына фанаттык бир ишеним менен берилген кээ бир илимпоздор бүт бул чындыктарды
билип туруп, материализмде калуу үчүн гана, бул кемчиликсиз системаларды сокур кокустуктардан пайда болгон
дешет. Чындыгында болсо, бул кемчиликсиз тартипти чексиз акылдуу Аллахтын жаратканы апачык көрүнүп
турат.

26. Сиз кыла албаган нерсени
клеткаларыңыз кыла алышат!
Алдыңызга ар кандай металлдардын күкүмдөрүн коюшуп, булардын кайсы металлдар экенин аныкташыңыз
талап кылынды дейли. Жаңылбай аныктай аласызбы?
Бул багытта илим албаган бир адам болсоңуз, бул нерсе колуңуздан келбейт. Бирок сиз аң-сезимдүү болуп
туруп кыла албаган бул нерсени денеңиздеги болжол менен 100 триллион клетканын баары эч кыйналбастан,
ойлонбостон жана эсептеп отурбастан оңой эле кыла алат. Болгондо да, бир эле сиздин клеткаларыңызда эмес,
жер жүзүндө ушул кезге чейин жашап өткөн жана азыр жашап жаткан миллиарддаган адамдардын ар биринин
триллиондогон клеткасында да бул жөндөм бар.
Денеңиздеги бир клетка дененин ичинде өзүнө керектүү темирди оңой гана тандап, өзүнүн ичине киргизе
алат. Ошол сыяктуу, фосфорду, азотту, кычкылтекти, натрийди, калийди жана башкаларын ар дайым оңой эле
таанып, колдонуу үчүн топтой алат же ашыкчасын аныктап сактап койо алат. Ал тургай, керек учурда
муктаждыгынан ашыкча элементтерди клетканын сыртына чыгарып сала алат.
Бул жерде токтоп, ойлонуп көрүңүз. Клетка деген нерсе – белоктордон, молекулалардан, атомдордон турган,
көлөмү миллиметрдин миңден бириндей болгон бир түзүлүш. Анын колдору, көздөрү, кулактары, мээси жок.
Анын сиз сыяктуу бир аң-сезими да жок. Анда металлдарды, заттарды кантип тандай алат?
Бул тандоо клеткаларыңыздын баарына Аллах тарабынан илхам кылынууда. Көзү жана аң-сезими жок
атомдорго курч бир көздү жана аң-сезимди талап кылган бир тандоо жөндөмүн берген – чексиз илимдүү жана
чексиз кудуреттүү Аллах.

27. Өмүрүңүз клеткаларыңыздын иштерди
пландуу бөлүшүп алганы себептүү
уланууда!
B12 витамини адам өмүрү үчүн өтө маанилүү бир витамин, себеби кандын жасалышында колдонулат. Бул
витаминдин жетишсиздиги адамдын өлүмүнө алып барчу кан аздыгына себеп болот. Бирок бул витамин дененин
ичинде жалгыз бойдон колдонула албайт. Ошондуктан ашказандын былжыры кандын жасалышында маанилүү
бир кызматты аткарган B12 витаминин сиңирүүчү атайын бир затты чыгарат. Ичке ичегинин атайын бир
бөлүгүндө болсо жалаң гана B12 витаминин сиңирүүгө даярдалган клеткалар болот. Бул жерде бир саамга
ойлонолу. Кан көптөгөн татаал процесстин натыйжасында, негизинен жилик чучугунда (чучукта) жасалат. Бирок
жилик чучугу ашказандан абдан алыста жайгашкан. Жилик чучугунда керектүү бир витаминдин колдонулушу
кантип ашказан клеткалары чыгарган бир заттан көз-каранды болушу мүмкүн? Жана кантип бул витаминди
сиңирүү милдети ичке ичегинин бир бөлүгүндө жайгашкан белгилүү сандагы клеткага жүктөлгөн?
Бул үчүн ашказан клеткалары менен ичке ичегинин тиешелүү бөлүгүндөгү клеткалардын бул жөнүндө
маалыматы болушу керек. Алардан абдан алыста боло турган кандын өндүрүшүн жакшы билиши зарыл.
Ошондой эле, бул өндүрүштүн дене үчүн канчалык маанилүү экенин да билүүлөрү зарыл. Кыскасы, денеңиздин
ичинде капкараңгы жерлерде адам укканда таң кала турган системалар кызмат кылып, клеткалардын арасында
абдан пландуу иштер жасалууда.
Албетте, мындай пландуу жана кемчиликсиз иш-аракеттердин клеткалардын «эрки» менен жасалышы
мүмкүн эмес. B12 витаминин да, аны колдонууга ыңгайлуу абалга алып келүүчү маалыматты билген клеткаларды
да асмандардын жана жердин Рабби Аллах жараткан.

28. Клеткаларыңызда болуп жаткан
кубулуштарга акыл керек экенин
ойлонуп көрдүңүз беле?
Ашказандан ичегилерге келген сиңирилген азыктардын ичинде күчтүү кислоталар болот. Бул он эки эли
ичегиге олуттуу бир коркунуч туудурат. Себеби он эки эли ичегинин ашказан сыяктуу өзүн коргой турган атайын
бир катмары жок.
Анда кантип он эки эли ичеги кислоталардан жабыркабайт? Бул суроонун жообун табуу үчүн тамак сиңирүү
процессиндеги кубулуштарды караганыбызда, денебизде болуп жаткан таң калыштуу окуяларды көрөбүз.
Он эки эли ичегиге ашказандан азыктар менен бирге келген кислоталардын көлөмү кооптуу бир деңгээлге
жеткенде, ичегинин капталындагы клеткалардан «секретин» аттуу бир гормон чыгарылып баштайт. Он эки эли
ичегини коргоочу бул секретин гормону ичке ичегинин капталындагы клеткаларда «просекретин» абалында
болот. Бул гормон сиңирилген азыктардын кислота таасири менен башка бир химиялык затка, б.а. секретинге
айланат.
Секретин гормону канга аралашып уйку безине (карын астындагы безге) келип, фермент бөлүп чыгарышы
үчүн аны жардамга чакырат. Он эки эли ичегинин коркунуч астында калганын секретин гормону аркылуу
түшүнгөн уйку бези «бикарбонат» молекулаларын ал аймакка жөнөтөт. Бул молекулалар ашказандын кислотасын
нейтралдаштырып, он эки эли ичегини коргошот.
Адамдын өмүрүн сактаган бул процесстер кантип ишке ашууда? Ичеги клеткаларынын аларга керектүү
заттын уйку безинде бар экенинен кабардар болушу, уйку безин стимулдай турган заттын формуласын билиши,
ошондой эле, уйку безинин ичегиден келген кабарды түшүнүп, бикарбонат молекулаларын чыгарып башташы
өзүнчө бир керемет.
Бул жерде ичеги клеткалары жөнүндө айтылган «билүү, кабардар болуу» сыяктуу этиштер адамдын
денесинде болуп жаткан кубулуштарга жакшыраак басым жасоо үчүн колдонулууда. Чындыгында болсо, акылы
бар ар бир адам түшүнө тургандай, бир клетканын ойлонуп, өз эрки менен чечимдерди алышы, башка бир
органдын өзгөчөлүктөрүнөн кабардар болушу, формулаларды иштеп чыгышы эч мүмкүн эмес.
Клеткаларды бул өзгөчөлүктөрү менен бирге жараткан теңдешсиз бир илимдин ээси Аллах. Аллах адамдарга
алардын денесинде ушул сыяктуу өзгөчөлүктөрдү жаратуу аркылуу кудуретинин чексиздигин көрсөтүүдө.

29. Денеңиздеги жеген кантыңызды жөнгө
салган ири бир заводду билесизби?
Эгер муктаждыгыңыздан бир аз көбүрөөк канттуу бир тамак жесеңиз, денеңиздеги бир система кандагы
канттын көлөмүнүн жогорулашына жол бербөө үчүн ишке киришет:
1- Алгач уйку безинин клеткалары кан суюктугунун ичиндеги жүздөгөн молекуланын арасынан кант
молекулаларын таап, башкаларынан бөлүп алат. Ал тургай, кант молекулаларын бирден эсептегендей болуп бул
молекулалардын санынын көп же аз экенин да аныкташат. Көзү, мээси, колдору болбогон, көзгө көрүнбөгөн
кичинекей клеткалардын бир суюктуктун ичиндеги кант молекулаларынын абалын билиши адамды ойго сала
турган бир көрүнүш.
2- Эгер уйку безинин клеткалары канда керегинен ашыкча кант бар деп аныктаса, бул ашыкча кантты сактап
коюуну чечишет. Бирок сактап коюу жумушун өздөрү жасашпайт, алардан абдан алыста жайгашкан башка
клеткаларга жасатышат.
3- Алыстагы ал клеткалар буйрук келмейинче, кантты сактап коюуну каалашпайт. Ошондуктан уйку безинин
клеткалары ал клеткаларга «кантты топтоп, сактап коюуну баштагыла» деген буйрукту билдирген бир гормонду
жөнөтүшөт. «Инсулин» деп аталган бул гормондун формуласы уйку безинин клеткалары эң биринчи пайда
болгондон бери ДНКларында жазылуу турат.
4- Уйку безинин клеткаларындагы атайын «ферменттер» (жумушчу белоктор) бул формуланы окушат. Окуган
формулага карап инсулинди өндүрүшөт. Бул өндүрүштө ар бири ар кандай кызматты аткарган жүздөгөн фермент
иштейт.
5- Өндүрүлгөн инсулин гормону эң ишенимдүү жана эң ылдам транспорт тармагы болгон кан аркылуу
максатталган клеткаларга жеткирилет.
6- Инсулин гормонунда жазылган «кантты топтоп, сактап койгула» деген буйрукту окуган клеткалар болсо
бул буйрукка толук моюн сунушат. Кант молекулаларынын клетканын ичине киришине жол берүүчү эшиктер
ачылат.
7- Бирок бул эшиктер туш келди эле ачыла бербейт. Сактап коюучу клеткалар кандагы жүздөгөн түрдүү
молекуланын арасынан бир гана кант молекулаларын таап кармап, өздөрүнүн ичине камап коюшат.
8- Клеткалар аларга келген буйрукка эч качан баш ийбей коюшпайт. Буйрукту туура эмес түшүнүп, туура
эмес заттарды кармап же керегинен ашыкча кантты сактап койгонго аракет кылышпайт. Абдан дисциплиналуу
түрдө, жан үрөп иштешет.
Ошентип сиз ашыкча канттуу бир чай ичкениңизде, ушул кереметтүү система ишке кирип, ашыкча кантты
денеңизде топтоп койот. Эгер бул система иштебегенде, анда каныңыздагы кант тездик менен көтөрүлүп, комага
түшүп, көз жуммаксыз. Бул ушунчалык кемчиликсиз бир система болгондуктан, керек учурда тескерисинен да
иштей алат. Эгер кандагы кант нормадан төмөн түшүп кетсе, бул жолу уйку безинин клеткалары такыр башка бир
гормонду, б.а. «глюкагонду» чыгарышат. Глюкагон мурда кантты топтоп койгон клеткаларга эми «канга кантты
аралаштыргыла» деген буйрукту алып барат. Бул буйрукка да моюн сунган клеткалар сактап койгон кантты кайра
чыгарышат.

30. Бир мээси, нерв системасы, көзү, кулагы болбогон клеткалар кантип мынчалык татаал эсептерди жана
иштерди эч кемчиликсиз жасай алышат? Белоктор менен май молекулаларынын жыйындысынан турган бул аң-
сезимсиз нерселер кантип адамдар да жасай албай турган чоң иштерди жасай алышат? Аң-сезимсиз
молекулалардагы бул улуу акылдын булагы эмне? Албетте, бул процесстер бизге бүт ааламды жана бүт
жандыктарды башкарган Аллахтын бар экенин жана кудуретин көрсөтүүдө.