Hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường không khí Việt Nam nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu.pdf

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
DƯƠNG THỊ MINH THÚY
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI
TRƯỜNG KHÔNG KHÍ VIỆT NAM NHẰM ỨNG
PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC
Hà Nội – 2010

2. ii
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
DƯƠNG THỊ MINH THÚY
HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI
TRƯỜNG KHÔNG KHÍ VIỆT NAM NHẰM ỨNG
PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
Chuyên ngành: Luật Kinh tế
Mã số: 60 38 50
LUẬN VĂN THẠC SỸ LUẬT HỌC
Người hướng dẫn khoa học: TS. VŨ THU HẠNH
Hà Nội - 2010

3. iii
LỜI CAM ĐOAN
Luận văn “Hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường không khí Việt
Nam nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu” ñược tác giả nghiên cứu theo sự
hướng dẫn khoa học của TS. Vũ Thu Hạnh – Khoa Pháp luật kinh tế, trường Đại
học Luật Hà Nội. Trong quá trình thực hiện luận văn, tác giả ñã tham khảo và
dẫn chiếu một số quan ñiểm từ các công trình nghiên cứu của các tác giả khác,
tuy vậy các quan ñiểm, ý kiến của tác giả ñưa ra là hoàn toàn ñộc lập và không
sao chép từ các công trình nghiên cứu trước ñây. Tôi xin cam ñoan ñây là công
trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, các tác phẩm, bài viết ñược trích dẫn
trong Luận văn theo những nguồn ñã ñược công bố ñảm bảo ñộ tin cậy.
Hà Nội, tháng 12 năm 2010
Tác giả luận văn
DƯƠNG THỊ MINH THÚY

4. iv
LỜI CẢM ƠN
Trước hết em xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn ñến các thầy giáo, cô
giáo trong Khoa Luật trường Đại học quốc gia Hà Nội, các phòng ban, thư
viện trong và ngoài nhà trường cùng toàn thể bạn bè và người thân ñã tạo
ñiều kiện giúp ñỡ em trong suốt quá trình hoàn thiện luận văn.
Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc ñến cô giáo –
TS. Vũ Thu Hạnh ñã tận tình ñộng viên, hướng dẫn và giúp ñỡ em hoàn
thành luận văn tốt nghiệp này.

5. v
MỤC LỤC
Lời cam ñoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục các chữ viết tắt
MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1
Chương 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ PHÁP LUẬT VỀ BẢO
VỆ MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÍ VIỆT NAM.................................................................7
1.1 Khái quát chung về biến ñổi khí hậu......................................................... 7
1.1.1. Tình hình biến ñổi khí hậu trên thế giới và ở Việt Nam ................... 7
1.1.2. Nguyên nhân của biến ñổi khí hậu ................................................. 11
1.1.3. Tác ñộng của biến ñổi khí hậu ........................................................ 15
1.2. Ô nhiễm môi trường không khí và ảnh hưởng của nó ñến biến ñổi khí
hậu ở Việt Nam....................................................................................... 17
1.2.1. Các hoạt ñộng gây ra ô nhiễm môi trường không khí, phát thải khí
nhà kính ở Việt Nam ....................................................................... 17
1.2.2. Tình hình phát thải khí nhà kính ở Việt Nam................................. 18
1.2.2.1. Phát thải khí nhà kính trong ngành năng lượng.......................... 18
1.2.2.2. Phát thải khí nhà kính từ các hoạt ñộng công nghiệp ................. 19
1.2.2.3. Phát thải khí nhà kính và hấp thụ khí nhà kính trong lĩnh vực lâm
nghiệp và thay ñổi sử dụng ñất ................................................. 19
1.2.2.4. Phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực nông nghiệp..................... 20
1.2.2.5. Phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực chất thải........................... 21
1.3. Khái quát hệ thống pháp luật bảo vệ môi trường không khí Việt Nam
nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu....................................................... 22
1.3.1. Vai trò và yêu cầu của pháp luật bảo vệ môi trường không khí nhằm
ứng phó với biến ñổi khí hậu........................................................... 22

6. vi
1.3.2. Những nội dung cơ bản của pháp luật bảo vệ môi trường không khí
Việt Nam nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu ................................ 24
1.3.2.1. Pháp luật về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường
không khí ..........................................................................................24
1.3.2.2. Pháp luật về kiểm soát nguồn gây ô nhiễm môi trường không khí..
...........................................................................................................25
1.3.2.3. Pháp luật về phòng, chống, khắc phục ô nhiễm môi trường không
khí, cải thiện chất lượng môi trường không khí ........................ 26
1.3.2.4. Pháp luật về xử lý vi phạm pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi
trường không khí ...................................................................... 29
Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÍ
VIỆT NAM NHẰM ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU............................................30
2.1. Pháp luật về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường không khí........30
2.1.1. Tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng môi trường không
khí xung quanh ............................................................................... 32
2.1.2. Tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về khí thải..........................................33
2.2. Pháp luật về kiểm soát nguồn gây ô nhiễm môi trường không khí ...... 36
2.2.1. Kiểm soát nguồn thải tĩnh ............................................................... 36
2.2.2. Kiểm soát nguồn thải ñộng.............................................................. 38
2.3. Pháp luật về phòng chống, khắc phục ô nhiễm môi trường không khí,
cải thiện chất lượng môi trường không khí........................................... 39
2.3.1. Pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng............................................. 39
2.3.1.1. Phát triển rừng ........................................................................... 40
2.3.1.2. Bảo vệ rừng ............................................................................... 42
2.3.2. Pháp luật về cơ chế phát triển sạch.........................................................48
2.3.3. Pháp luật về sử dụng năng lượng hiệu quả, sử dụng hợp lý tài
nguyên thiên nhiên, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo............. 57

7. vii
2.4. Pháp luật về xử lý vi phạm pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi trường không
khí................................................................................................................................... 62
2.4.1. Xử lý các hành vi vi phạm hành chính về kiểm soát ô nhiễm
không khí ...................................................................................................62
2.4.2. Xử lý các hành vi phạm tội trong lĩnh vực kiểm soát ô nhiễm
không khí ...................................................................................................63
Chương 3. KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
KHÔNG KHÍ VIỆT NAM NHẰM ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU....................65
3.1. Cơ sở của kiến nghị ............................................................................................65
3.2. Các kiến nghị cụ thể ...........................................................................................66
3.2.1 Hoàn thiện pháp luật về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường
không khí........................................................................................... 66
3.2.2. Hoàn thiện pháp luật về kiểm soát nguồn gây ô nhiễm môi trường
không khí......................................................................................... 68
3.2.3 Hoàn thiện pháp luật về phòng chống, khắc phục ô nhiễm môi
trường không khí, cải thiện chất lượng môi trường không khí...... 70
3.2.3.1. Pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng .................................. 70
3.2.3.2. Pháp luật về Cơ chế phát triển sạch.............................................72
3.2.3.3. Pháp luật về sử dụng năng lượng hiệu quả, sử dụng hợp lý tài
nguyên thiên nhiên, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo...... 76
3.2.4. Hoàn thiện pháp luật về xử lý vi phạm pháp luật về kiểm soát ô nhiễm
môi trường không khí.............................................................................79
KẾT LUẬN..................................................................................................... 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 83
PHỤ LỤC ....................................................................................................... 88

8. viii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BĐKH
CDM
CERs
COP
CPA-DD
DNA
EB
HƯNK
IPCC
JI
KNK
KP
PDD
PIN
PoA
PoA-DD
QCVN
TCVN
UNFCCC
Biến ñổi khí hậu
Cơ chế phát triển sạch
Chứng chỉ giảm phát thải khí nhà kính ñược chứng nhận
Hội nghị của Liên hợp quốc về biến ñổi khí hậu
Văn kiện thiết kế Hoạt ñộng chương trình
Cơ quan ñầu mối về CDM
Ban chấp hành quốc tế về CDM
Hiệu ứng nhà kính
Ban liên chính phủ về Biến ñổi khí hậu
Cơ chế cùng thực hiện
Khí nhà kính
Nghị ñịnh thư Kyoto
Văn kiện thiết kế dự án theo CDM
Tài liệu ý tưởng dự án theo CDM
Chương trình các hoạt ñộng theo CDM
Văn kiện thiết kế Chương trình các hoạt ñộng theo CDM
Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia
Tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia
Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến ñổi khí hậu

9. ix

10. 1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của ñề tài
Lịch sử khí hậu trái ñất ñã trải qua nhiều biến ñộng và BĐKH là một
hiện tượng tự nhiên có lịch sử cùng với sự hình thành, phát triển của Trái ñất.
Từ trước ñến nay, BĐKH vẫn luôn là ñối tượng nghiên cứu của khoa học tự
nhiên. Cho ñến những năm gần ñây, khi có hàng loạt những thảm họa thiên
nhiên: sóng thần, ñộng ñất, lũ lụt, hạn hán, băng tan, nước biển dâng gây thiệt
hại nghiêm trọng về người, tài sản và môi trường thì nó ñã trở thành vấn ñề
nóng bỏng nhất, không chỉ trong phạm vi mỗi quốc gia mà trên phạm vi toàn
cầu. BĐKH ñược chứng minh là ñã, ñang và sẽ tác ñộng nghiêm trọng ñến sản
xuất, ñời sống và môi trường trên phạm vi toàn thế giới. Kết quả của nhiều
công trình nghiên cứu cho thấy vấn ñề BĐKH toàn cầu ñang diễn ra và trái ñất
nóng lên không chỉ thuần túy do BĐKH tự nhiên mà con do tác ñộng của nhiều
hoạt ñộng của con người. Đặc biệt, việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch trong
công nghiệp, giao thông vận tải, nông nghiệp... ñã kéo theo hệ quả lượng phát
thải các loại KNK, lượng CO2 không ngừng tăng nhanh, tích lũy trong thời
gian dài gây hiện tượng HƯNK, làm biến ñổi khí hậu. Hay nói một cách khác,
ô nhiễm môi trường không khí với sự gia tăng quá mức lượng phát thải KNK
dẫn ñến sự gia tăng nồng ñộ KNK trong khí quyển là nguyên nhân cơ bản của
BĐKH hiện ñại.
Việt Nam là một nước ñang chịu ảnh hưởng trực tiếp của biến ñổi khí
hậu. Trong khoảng 50 năm qua, nhiệt ñộ trung bình năm ñã tăng khoảng 0,5-
0,7%, mực nước biển dâng khoảng 20 cm. BĐKH ñã làm cho thiên tai, ñặc
biệt là bão, lũ, hạn hán ngày càng ác liệt. Nguyên nhân chính ñược cho là từ
nạn chặt phá rừng, sự phát triển của các ñô thị với sự gia tăng mật ñộ các
phương tiện, sử dụng nhiều nhiên liệu hóa thạch, tăng sự phát thải KNK... Hậu
quả của BĐKH ñối với Việt Nam là nghiêm trọng và là một nguy cơ hiện hữu
cho mục tiêu xóa ñói, giảm nghèo, cho việc thực hiện các mục tiêu thiên niên
kỷ và sự phát triển bền vững của ñất nước. Giảm nhẹ và thích ứng với BĐKH
ở Việt Nam là yêu cầu và thách thức ñang ñược ñặt ra. Để giảm nhẹ và thích
ứng với BĐKH thì phải giải quyết ñược nguyên nhân gây ra BĐKH bằng
nhiều biện pháp khác nhau, trong ñó ñặc biệt chú ý ñến các biện pháp làm

11. 2
giảm phát thải KNK, và các biện pháp ñó cần phải ñược pháp luật hóa. Chính
từ thực trạng này ñòi hỏi phải nghiên cứu một cách toàn diện, sâu sắc và ñầy
ñủ về pháp luật bảo vệ môi trường không khí Việt Nam nhằm góp phần ứng
phó với biến ñổi khí hậu.
Với những lý do ñó, việc nghiên cứu “Hoàn thiện pháp luật về bảo vệ
môi trường không khí Việt Nam nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu” có ý
nghĩa khoa học và thực tiễn sâu sắc.
2. Tình hình nghiên cứu ñề tài
Trong khoa học pháp lý từ trước ñến nay, ở nước ta chưa có một công
trình nghiên cứu chuyên sâu và có hệ thống về pháp luật bảo vệ môi trường
không khí Việt Nam nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu. BĐKH là một hiện
tượng có từ lâu, tuy nhiên, BĐKH gây ra hậu quả tiêu cực thì chỉ thực sự ñược
quan tâm trong thời gian gần ñây và có thể coi là một vấn ñề mới. Ở những
khía cạnh khác nhau cũng ñã có một số công trình nghiên cứu liên quan ñến
vấn ñề này như “Kịch bản biến ñổi khí hậu, nước biển dâng cho Việt Nam”
của Bộ Tài nguyên và Môi trường, tháng 6 năm 2009; “Chiến lược giảm nhẹ
BĐKH và chiến lược thích ứng với BĐKH trên thế giới và ở Việt Nam” của
các tác giả GS.TS Nguyễn Trọng Hiệu, Lê Đình Quang, Trần Duy Bình -
Trung tâm khoa học công nghệ khí tượng thủy văn và môi trường, Bộ Tài
nguyên và Môi trường, năm 2006; “Đánh giá năng lực thích nghi và sẵn sàng
ứng phó với biến ñổi khí hậu” của tác giả Lê Nguyên Tường, Ngô Sĩ Gai- Viện
Khí tượng thủy văn, năm 2006…; “Hoàn thiện khung pháp luật về môi trường
ở Việt Nam” do PGS.TS Hoàng Thế Liên, Thứ trưởng Bộ Tư pháp làm chủ
nhiệm ñề tài, tháng 4 năm 2007; “Đánh giá hệ thống pháp luật về môi trường
Việt Nam” do TS. Phạm Văn Lợi, Viện trưởng Viện Khoa học quản lý môi
trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường làm chủ nhiệm ñề tài; tháng 10 năm
2009, "Strengthening Legal and Policy Framewords for Addressing Climate
Change in Asia: Identifying Opportunities for Sharing Best Practices" trong
khuôn khổ dự án ñánh giá của UNEP và USAID, do TS. Vũ Thu Hạnh và TS

12. 3
Nguyễn Văn Phương viết phần về Việt Nam, tháng 3 năm 2009. Tuy nhiên,
các nghiên cứu này mới chỉ dừng lại ở việc nghiên cứu riêng về hệ thống pháp
luật bảo vệ môi trường hoặc nghiên cứu về biến ñổi khí hậu, chưa có sự kết
hợp giữa hai vấn ñề môi trường không khí và biến ñổi khí hậu, vai trò của pháp
luật về bảo vệ môi trường không khí với biến ñổi khí hậu. Với tình hình trên,
ñề tài “Hoàn thiện pháp luật về bảo vệ môi trường không khí Việt Nam
nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu”, lần ñầu tiên ñược nghiên cứu ở cấp ñộ
luận văn thạc sỹ một cách chuyên sâu, toàn diện, ñầy ñủ và ñảm bảo ñược tính
logic, hệ thống, không có sự trùng lặp với các công trình nghiên cứu khoa học
ñã ñược công bố.
3. Mục ñích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu của ñề tài
a) Mục ñích
Việc nghiên cứu ñề tài nhằm ñạt ñược các mục ñích:
Một là, làm sáng tỏ mối liên hệ giữa vấn ñề BĐKH và yêu cầu bảo vệ
môi trường không khí Việt Nam.
Hai là, chỉ ra những ñiểm còn thiếu hoặc chưa hợp lý trong các quy ñịnh
của pháp luật bảo vệ môi trường không khí Việt Nam với ứng phó biến ñổi khí
hậu, từ ñó ñề xuất một số giải pháp góp phần hoàn thiện pháp luật bảo vệ môi
trường không khí Việt Nam nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu.
b) Nhiệm vụ nghiên cứu của ñề tài
Để thực hiện ñược các mục ñích nên trên, Luận văn phải hoàn thành một
số nhiệm vụ sau:
Nghiên cứu làm sáng tỏ một số vấn ñề cơ bản về BĐKH và hệ thống
pháp luật bảo vệ môi trường không khí Việt Nam.
Tìm hiểu một cách ñầy ñủ và có hệ thống quy ñịnh của pháp luật bảo vệ
môi trường không khí Việt Nam ảnh hưởng ñến vấn ñề ứng phó với BĐKH.

13. 4
Nghiên cứu và ñánh giá thực trạng pháp luật bảo vệ môi trường không khí
Việt Nam, chỉ ra những nội dung, những vấn ñề còn thiếu sót, chưa phù hợp. Từ ñó,
luận giải về yêu cầu hoàn thiện quy ñịnh của pháp luật về bảo vệ môi trường Việt
Nam nhằm ứng phó với BĐKH và ñưa ra các kiến nghị và giải pháp hoàn thiện.
c) Phạm vi nghiên cứu của ñề tài
Đối tượng nghiên cứu của ñề tài: các quy ñịnh của pháp luật về bảo vệ
môi trường không khí trong mối liên hệ với hiện tượng BĐKH.
Phạm vi nghiên cứu: Trong khuôn khổ của Luận văn, tác giả tập trung
nghiên cứu các quy ñịnh của pháp luật bảo vệ môi trường không khí có liên
quan ñến BĐKH nhằm ứng phó với BĐKH trên cơ sở tìm hiểu các nguyên
nhân gây ra BĐKH mà trong ñó nguyên nhân chính là ô nhiễm môi trường
không khí do sự phát thải quá mức KNK như: các quy ñịnh của pháp luật kiểm
soát nguồn phát thải KNK, các quy ñịnh của pháp luật về phòng, chống ô
nhiễm môi trường không khí do phát thải KNK, pháp luật về cải thiện môi
trường không khí gồm phát triển năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, năng
lượng mới, pháp luật về bảo vệ và phát triển rừng...
4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện ñược mục tiêu nghiên cứu nói trên, việc nghiên cứu ñược
tiến hành dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê Nin và tư tưởng Hồ
Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, các quan ñiểm của Đảng và Nhà nước ta
về quản lý nhà nước, quản lý xã hội cũng như chủ trương, quan ñiểm về bảo vệ
môi trường và ứng phó với biến ñổi khí hậu.
Luận văn ñược thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, sử dụng tổng hợp các phương
pháp như: Phân tích, tổng hợp, logic, lịch sử, quy nạp, ñối chiếu, so sánh, khảo
sát thăm dò lấy ý kiến trong phạm vi những người làm công tác thực tiễn, sử
dụng kết quả thống kê... nhằm làm sáng tỏ các vấn ñề trong nội dung luận văn.

14. 5
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn
Luận văn là công trình nghiên cứu có hệ thống về pháp luật bảo vệ môi
trường không khí ở Việt Nam nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu. Luận văn có
ý nghĩa khoa học và thực tiễn sau:
Thứ nhất: Lần ñầu vấn ñề mối liên hệ giữa BĐKH và pháp luật bảo vệ
môi trường không khí Việt Nam ñược nghiên cứu một cách có hệ thống và
toàn diện cả về cơ sở lý luận cũng như thực tiễn.
Thứ hai: Quá trình nghiên cứu ñề tài tìm ra ñược những tồn tại trong hệ
thống pháp luật bảo vệ môi trường không khí Việt Nam có ảnh hưởng ñến vấn
ñề ứng phó với biến ñổi khí hậu. Từ ñó ñưa ra những ñề xuất, kiến nghị ñể góp
phần vào việc hoàn thiện các quy ñịnh của pháp luật bảo vệ môi trường không
khí Việt Nam nhằm ứng phó với BĐKH trên cả hai phương diện lý luận và
thực tiễn.
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể ñược sử dụng làm tài liệu giảng
dạy ở bậc Đại học, Cao ñẳng trong lĩnh vực tư pháp và chuyên ngành môi
trường, khí tượng thủy văn và là tư liệu tốt ñể các nhà hoạch ñịnh chính sách
tham khảo trong quá trình quản lý các lĩnh vực có liên quan ñến môi trường và
biến ñổi khí hậu. Luận văn là một công trình nghiên cứu khoa học nghiêm túc,
trong một chừng mực nhất ñịnh cũng có thể giúp ích phần nào cho các cán bộ
làm công tác thực tiễn về môi trường, khí tượng thủy văn và biến ñổi khí hậu,
các cơ quan, tổ chức có liên quan, quan tâm trong việc hiểu biết một cách sâu
sắc, ñầy ñủ và vận dụng ñúng ñắn các quy ñịnh của pháp luật về bảo vệ môi
trường góp phần bảo vệ môi trường và ứng phó với BĐKH.
6. Kết cấu của Luận văn
Ngoài phần Mở ñầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Khái quát chung về biến ñổi khí hậu và pháp luật về bảo vệ
môi trường không khí Việt Nam
Chương 2. Thực trạng pháp luật về bảo vệ môi trường không khí Việt
Nam nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu

15. 6
Chương 3. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật bảo vệ môi trường không khí
Việt Nam nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu
Kết luận
Tài liệu tham khảo
Phụ lục

16. 7
Chương 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ PHÁP LUẬT VỀ
BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÍ VIỆT NAM
1.1. Khái quát chung về biến ñổi khí hậu
1.1.1. Tình hình biến ñổi khí hậu trên thế giới và ở Việt Nam
Khí hậu là kết quả tổng hợp của các quá trình vật lý và quá trình hóa học
dưới tác ñộng của bức xạ mặt trời trên trái ñất. Bức xạ mặt trời là nguồn năng
lượng chủ yếu của trái ñất, hình thành và duy trì sự sống của con người và mọi
sinh vật. Khí hậu là trạng thái khí quyển ở nơi nào ñó, ñược ñặc trưng bởi các
trị số trung bình nhiều năm về nhiệt ñộ, ñộ ẩm, lượng mưa, lượng bốc thoát hơi
nước, mây, gió... Như vậy, khí hậu phản ánh giá trị trung bình nhiều năm của
thời tiết và nó thường có tính chất ổn ñịnh, ít thay ñổi. BĐKH là biến ñổi về
trạng thái của khí hậu (như nhiệt ñộ, lượng mưa, hướng gió). Lịch sử khí hậu
trái ñất ñã trải qua nhiều biến ñộng với nhiều nguyên nhân khác nhau. Những
vụ núi lửa phun trào mạnh, ñưa vào khí quyển một lượng khói bụi khổng lồ
ngăn cản bức xạ mặt trời xuống trái ñất, làm lạnh bề mặt trái ñất trong một thời
gian dài. Một núi lửa phun ra có thể ngăn chặn một phần bức xạ mặt trời ñến
trái ñất, ñồng thời làm các lớp hấp thụ nhiệt trong tầng bình lưu nóng lên tới
vài ñộ. Trong các chu kỳ này, nhiệt ñộ bề mặt trái ñất ñã giảm từ 5-70
C, hoặc
thậm chí từ 10-150
C như tại các vùng vĩ ñộ cao và vĩ ñộ trung bình của Bắc
bán cầu. Trong lịch sử ñịa chất của trái ñất chúng ta, sự biến ñổi khí hậu ñã
từng nhiều lần xẩy ra với những thời kỳ lạnh và nóng kéo dài hàng vạn năm
mà chúng ta gọi là thời kỳ băng hà hay thời kỳ gian băng. Thời kỳ băng hà
cuối cùng ñã xãy ra cách ñây 10.000 năm và hiện nay là giai ñoạn ấm lên của
thời kỳ gian băng. Trong các chu kỳ băng hà xảy ra vào khoảng 125.000-
130.000 năm trước Công nguyên, nhiệt ñộ trung bình của cực Bắc cao hơn 20
C
so với thời kỳ tiền công nghiệp. Xét về nguyên nhân gây nên sự thay ñổi khí
hậu này, chúng ta có thể thấy ñó là do sự tiến ñộng và thay ñổi ñộ nghiêng trục
quay trái ñất, sự thay ñổi quỹ ñạo quay của trái ñất quanh mặt trời, vị trí các
lục ñịa và ñại dương và ñặc biệt là sự thay ñổi trong thành phần khí quyển.

17. 8
Trái ñất ñã trải qua thời kỳ băng hà cuối cùng khoảng 18.000 năm trước Công
nguyên. Trong thời kỳ này, băng bao phủ phần lớn Bắc Mỹ, Bắc Âu và Bắc
châu Á với mức nước biển thấp hơn hiện nay tới 120m. Có nhiều chứng cứ cho
thấy, khoản 5.000-6.000 năm trước Công nguyên, nhiệt ñộ cao hơn hiện nay.
Từ thế kỷ 14, Châu Âu trải qua một thời kỳ băng hà nhỏ, kéo dài khoảng vài
trăm năm. Đây là sự BĐKH tự nhiên.
Trong những thập niên gần ñây, từ cuối thế kỷ XIX ñến nay, nhiệt ñộ
không khí trung bình toàn cầu trong thế kỷ XX ñã tăng lên 0,60
C và thập kỷ 90
là thập kỷ nóng nhất trong thiên niên kỷ vừa qua. Trong những năm gần ñây,
BĐKH trước hết là sự nóng lên toàn cầu và mực nước biển dâng ñang là một
trong những thách thức ñối với nhân loại trong thế kỷ 21. Thiên tai và các hiện
tượng khí hậu cực ñoan ñang gia tăng, ảnh hưởng ñến cuộc sông của toàn nhân
loại. Ấm lên toàn cầu hay hâm nóng toàn cầu là hiện tượng nhiệt ñộ trung bình
của không khí và các ñại dương trên Trái Đất tăng lên theo các quan sát trong
các thập kỷ gần ñây. Theo báo cáo ñánh giá lần thứ tư của IPCC năm 2007,
nhiệt ñộ trung bình toàn cầu ñã tăng khoảng 0,740
C trong thời kỳ 1906-2005
và tốc ñộ tăng của nhiệt ñộ trong 50 năm gần ñây gần gấp ñôi so với 50 năm
trước ñó.
Nhiệt ñộ trên lục ñịa tăng nhanh hơn so với trên ñại dương. Mực
nước biển toàn cầu ñã tăng trong thế kỷ 20 với tốc ñộ ngày càng cao. Mức
nước biển trung bình toàn cầu từ năm 1961 ñến năm 2003 tăng lên với tốc ñộ
trung bình là 1,8mm trong một năm. Tốc ñộ tăng giữa năm 1993 và 2003 vào
khoảng 3,1mm trong một năm là lớn hơn. Một ñiều rõ ràng là liệu rằng tốc ñộ
lớn hơn của 1993-2003 có phải là sự dao ñộng thập niên không, hay sự tăng
lên ñó biểu hiện một xu thế lâu dài. Tốc ñộ tăng mực nước biển từ thế kỷ 19
sang thế kỷ 20 có sự tin cậy cao.
BĐKH theo hướng nóng lên toàn cầu- BĐKH hiện ñại ñã gây ra nhiều
thảm họa ñối với trái ñất cũng như cuộc sống của con người như gia tăng mực
nước biển, băng hà lùi về hai cực, những ñợt nóng, bão tố và lũ lụt, khô hạn,
tai biến, suy thoái kinh tế, xung ñột và chiến tranh, mất ñi sự ña dạng sinh học
và phá huỷ hệ sinh thái. Những minh chứng cho các vấn ñề này ñược biểu hiện
qua hàng loạt tác ñộng cực ñoan của khí hậu trong thời gian gần ñây như ñã có
khoảng 250 triệu người bị ảnh hưởng bởi những trận lũ lụt ở Nam Á, châu Phi

18. 9
và Mexico. Các nước Nam Âu ñang ñối mặt nguy cơ bị hạn hán nghiêm trọng
dễ dẫn tới những trận cháy rừng, sa mạc hóa, còn các nước Tây Âu thì ñang bị
ñe dọa xảy ra những trận lũ lụt lớn, do mực nước biển dâng cao cũng như
những ñợt băng giá mùa ñông khốc liệt. Những trận bão lớn vừa xảy ra tại Mỹ,
Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ... có nguyên nhân từ hiện tượng trái ñất ấm lên
trong nhiều thập kỷ qua. Những dữ liệu thu ñược qua vệ tinh từng năm cho
thấy số lượng các trận bão không thay ñổi, nhưng số trận bão, lốc cường ñộ
mạnh, sức tàn phá lớn ñã tăng lên, ñặc biệt ở Bắc Mỹ, tây nam Thái Bình
Dương, Ân Độ Dương, bắc Đại Tây Dương. Số lượng các trận bão lớn, lốc
xoáy cường ñộ mạnh tăng gấp ñôi, trùng hợp với nhiệt ñộ bề mặt ñại dương
tăng lên. Trận sóng thần ở Ấn Độ Dương (2004) cướp ñi sinh mạng 225 000
người thuộc 11 quốc gia, hay cơn bão Katrina ñổ bộ vào nước Mỹ (2005) gây
thương vong lên ñến hàng ngàn người và thiệt hại kinh tế ước tính 25 tỷ USD,
siêu bão Nargis ñánh vào Myanmar (2008) là thảm họa thiên nhiên tàn khốc
nhất tính theo số lượng người thiệt mạng. Trận bão này giết chết hơn 135.000
người và ñẩy hơn một triệu người vào cảnh không nhà cửa. Tính ra, thiên tai
ñã cướp ñi mạng sống của hơn 220.000 người trong năm 2008 và gây thiệt hại
khoảng 200 tỷ USD, biến nó thành một trong những năm ñáng sợ nhất trong
lịch sử loài người tính theo tổn thất thiên tai về người và của. Trận cháy rừng
khủng khiếp do thời tiết quá khô hạn xảy ra ở nước Úc (2/2009) ñã giết chết ít
nhất 210 người và làm bị thương hơn 500 người cùng những thiệt hại nặng nề
về vật chất. Một nghiên cứu với xác suất lên tới 90% cho thấy sẽ có ít nhất 3 tỷ
người rơi vào cảnh thiếu lương thực vào năm 2100, do tình trạng ấm lên của
Trái ñất. Năm 2010, cháy rừng ở nước Nga ñã gây thiệt hại 1,3 tỷ USD cho
kinh tế của nước này. Mới ñây siêu bão Megi ñã tàn phá nặng nề Philippins và
Trung Quốc. Sóng thần và núi lửa phun trào ở Indonesia vào tháng 10 ñã làm
hơn 300 người thiệt mạng, nhiều ngôi làng bị xóa sổ, hàng nghìn người rơi vào
cảnh mất nhà cửa…
Nằm ở khu vực Đông Nam Á, Việt Nam là một trong những quốc gia có
nhiều khả năng chịu các tác ñộng tiêu cực lớn nhất từ biến ñổi khí hậu. Việt
Nam ñã trải qua những thay ñổi của các yếu tố khí hậu cơ bản cũng như các
hiện tượng thời tiết cực ñoan như bão, mưa lớn và hạn hán. Ở Việt Nam, trong

19. 10
khoảng 50 năm qua, nhiệt ñộ trung bình của trung bình của năm ñã tăng
khoảng 0,5- 0,70
C, mực nước biển dâng khoảng 20 cm [47, Tr.1]. Vùng ven
biển phải gánh chịu các cơn bão nhiệt ñới xuát phát từ biển Đông với trung
bình khoảng 7 cơn bão/năm. Tần xuất các xoáy thuận nhiệt ñới cũng tăng lên
2,15 ñợt/50 năm và mực nước biển tăng lên khoảng 20cm/50m. BĐKH ñã gây
ra nhiều hậu quả cho Việt Nam, các trận bão, lũ lụt gây thiệt hại về người và
kinh tế. Trận mưa lũ lịch sử ở Miền Trung vào tháng 10 vừa qua làm 55 người
chết, 22 người mất tích, thiệt hại ban ñầu lên ñến gần 2.200 tỉ ñồng. BĐKH tác
ñộng mạnh ñến các lĩnh vực nông nghiệp và tài nguyên nước. Ngập lụt và hạn
hán xảy ra thường xuyên hơn do sự gia tăng cường ñộ mưa và giảm số ngày
mưa. Đồng bằng sông Hồng và sông Cửu Long có thể sẽ bị xâm nhập mặn do
nước biển dâng. BĐKH cũng sẽ dẫn tới nguy cơ suy giảm ña dạng sinh học,
ñặc biệt là các loài thực vật bản ñịa và các loài có giá trị kinh tế cao. Nước biển
dâng có thể làm giảm diện tích rừng ngập mặn, gây tác ñộng bất lợi ñối với các
rừng tràm và rừng trồng trên ñất phèn ở miềm Nam, thay ñổi phân bố rừng
nguyên sinh và rừng thứ sinh. Đồng bằng sông Hồng, tỉnh Quảng Ninh, ñồng
bằng duyên hải Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ và ñồng bằng sông Cửu Long là
những khu vực dễ bị tổn thương nhất.
Ứng phó với BĐKH ñang là vấn ñề quan trọng, cấp bách ñược ñặt ra.
Ứng phó với BĐKH là nghiên cứu, tìm ra các chiến lược, giải pháp giảm nhẹ
BĐKH và thích ứng với BĐKH.
Giảm nhẹ BĐKH là sự chuyển ñổi công nghệ làm giảm bớt việc sử dụng
tài nguyên và giảm phát thải trên một ñơn vị sản phẩm. Mặc dù một số chính
sách về mặt xã hội, kinh tế và công nghệ có thể làm giảm phát thải; song giảm
nhẹ ñược hiểu là sự thực thi các chính sách nhằm giảm phát thải các KNK liên
quan ñế biến ñổi khí hậu.
Thích ứng với BĐKH là các sáng kiến và các biện pháp làm giảm bớt sự
nhạy cảm của các hệ thống tự nhiên và các hệ thống con người trước tác ñộng
trong tương lai của BĐKH, có thể phân biệt ñược nhiều cách thức thích ứng

20. 11
khác nhau, trong ñó bao gồm các ñặc ñiểm, nhìn thấy trước, phản ứng, tư nhân,
nhà nước, cục bộ, có kế hoạch. Hay nói một cách khác, thích ứng với BĐKH là
các sáng kiến và giải pháp giảm nhẹ thiệt hại của các hệ tự nhiên và con người
nhằm ngăn chặn những ảnh hưởng thực tế hoặc tiềm tàng của biến ñổi khí hậu.
Có nhiều phương thức thích ứng khác nhau, bao gồm cả thích ứng cá nhân và
thích ứng cộng ñồng, thích ứng tự nguyện và thích ứng có kế hoạch, chẳng
hạn, bồi ñắp ñê sông, ñê biển, trồng cây…
1.1.2. Nguyên nhân của biến ñổi khí hậu
Nếu như nguyên nhân chủ yếu của sự BĐKH xảy ra hàng nghìn năm
trước ñây là do các yếu tố tự nhiên như thay ñổi cường ñộ mặt trời hoặc thay
ñổi từ từ của quỹ ñộ trái ñất quay xung quanh mặt trời, do các quá trình tự
nhiên nội tại hoặc các áp lực bên ngoài thì nguyên nhân cơ bản của BĐKH
hiện ñại là sự gia tăng quá mức lượng phát thải KNK dẫn ñến sự gia tăng nồng
ñộ KNK trong khí quyển.
KNK là các thành phần khí trong khí quyển có nguồn gốc tự nhiên và
nguồn gốc từ con người, các thành phần khí ñó hấp thụ và lại phát xạ bức xạ
sóng ñặc trưng trong phạm vi bức xạ hồng ngoại mà nó ñược phát ra từ bề mặt
trái ñất, từ khí quyển và từ mây. Đặc tính này gây nên HƯNK. Nói cách khác,
khí thải gây HƯNK là các lọai khí tác ñộng ñến sự trao ñổi nhiệt ñộ giữa trái
ñất và không gian xung quanh làm nhiệt ñộ của không khí bao quanh bề mặt
trái ñất nóng lên. HƯNK là sự nóng lên của trái ñất do sự có mặt của các
KNK. Tên gọi này là do hiệu ứng tương tự ñược sản sinh bởi nhà trồng cây
làm bằng kính. Các tia bức xạ sóng ngắn của mặt trời xuyên qua bầu khí quyển
và ñược bề mặt trái ñất hấp thụ, làm cho trái ñất ấm lên. Sau ñó, một phần
năng lượng hấp thụ ñược phản xạ trở lại khí quyển thành các bức xạ nhiệt sóng
dài. Một phần nhỏ của các bức xạ sóng dài thoát vào trong không gian; một
phần bức xạ không thể xuyên các KNK trong khí quyển. Các KNK có thể lựu
chọn truyền dẫn các tia hồng ngoại, giữ lại một số và cho phép một số xuyên
qua không gian. Các KNK hấp thụ những sóng này và giữ chúng ở dưới làm

21. 12
nóng lên ở vùng khí quyển thấp hơn. Với lượng KNK vốn có trong khí quyển,
các KNK gây ra HƯNK tự nhiên, làm cho nhiệt ñộ bề mặt trái ñất tăng thêm
330
C [54, Tr.4], nói rõ hơn là không ñể cho nhiệt ñộ trung bình mặt ñất toàn
cầu ở mức - 180
C mà ñạt tới mức 150
C.
Hơi nước (H2O), CO2, N2O, CH4 và O3 là các KNK chủ yếu trong khí
quyển trái ñất. Ngoài ra còn có một loại KNK do con người sản sinh ra trong
khí quyển như Hydro-cacbon, halogen và các chất có chứa Cl và Brom mà nó
ñược Nghị ñịnh tư Montreal kiểm soát. Bên cạnh CO2, N2O và CH4 thì Nghị
ñịnh thư Kyoto còn quan tâm ñến các KNK như SF6, HFCs và PFCs.
Điôxit Cacbon (CO2) là loại KNK chiếm tới một nửa khối lượng các
KNK và ñóng góp tới 60% trong việc làm tăng nhiệt ñộ khí quyển [54, Tr.2].
Có hai luồng quan ñiểm khác nhau về việc thải khí CO2 gây HƯNK là nguyên
nhân gây BĐKH. Có quan ñiểm có rằng, coi bất cứ hoạt ñộng nào thải khí CO2
ñều là thải KNK, quan ñiểm khác lại cho rằng không coi là thải KNK nếu việc
thải CO2 nằm trong chu trình carbon trong tự nhiên. CO2 là một chất có vai trò
quan trọng ñối với sự sống, nó tuần hoàn một cách hài hòa trong chu trình
carbon, ñảm bảo sự sống cho sinh vật trên trái ñất, sự phát thải khí CO2 ñược
hấp thụ lại trong tự nhiên bởi cây xanh giúp hàm lượng CO2 ñược duy trì ñủ ñể
tạo nên HƯNK giữ ấm cho trái ñất ở nhiệt ñộ thích hợp. Tuy nhiên, hiện nay
chu trình carbon tự nhiên bị phá vỡ, hàm lượng CO2 ngày càng tăng lên trong
khi ñó các hoạt ñộng chặt, phá rừng, cháy rừng, bể hấp thụ CO2 giảm dẫn ñến
việc hấp thụ CO2 giảm ñã làm cho hàm lượng CO2 tạo nên HƯNK làm cho trái
ñất nóng lên, gây ra BĐKH.
Hiện nay, người ta nói ñến nguy cơ của sự giảm ô zôn trong tầng bình
lưu, lá chắn bảo vệ các sinh vật trên trái ñất khỏi các tia bức xạ tử ngoại từ mặt
trời. Tuy nhiên, ñối với tầng ñối lưu việc tầng ô zôn cũng có hại như tăng các
KNK khác. Ô zôn trong tầng ñối lưu là một loại KNK quan trọng ñúng hàng
thứ ba sau khí CO2 và CH4. Ô zôn ñược tạo ra trong tự nhiên và trong các hoạt
ñộng của con người, từ ñộng cơ ô tô, xe máy hoặc các nhà máy ñiện. Hàm
lượng khí ô zôn trong tầng ñối lưu ñã tăng 15% so với thời kỳ tiền công nghiệp
[54, Tr. 3]. Ôxít Nitơ (N2O) cũng như với mê tan, việc ño nồng ñộ N2O trong

22. 13
khí quyển mới chính thức thực hiện trong khoảng hơn mười năm nay. Từ
những mẫu bọt khí lấy ñược từ trong bảng, các nhà nghiên cứu thấy nồng ñộ
N2O ñã tăng khoảng 8% từ ñầu thế kỷ ñến nay và hiện ñang tiếp tục tăng [54,
Tr. 3]. Một loại KNK là Chlorofluorocarbons (CFC), khác với các KNK khác
có nguồn gốc từ tự nhiên, CFC hoàn toàn là sản phẩm từ con người tạo ra. Các
chất CFC ñược sản xuất từ những năm 1930 và làm một loại hóa chất ñược sử
dụng rộng rãi trong các thiết bị làm lạnh như: tủ lạnh, ñiều hòa không khí, các
loại máy lạnh, các bình xịt mỹ phẩm, tẩy rửa linh kiện ñiện tử. Việc sử dụng
các chất này ñã tăng lên nhanh chóng cho ñến năm 1970, khi người ta phát
hiện ra nó có khả năng phá hoại tầng ô zôn và thời gian tồn tại của chúng lại
rất lâu. Từ năm 1995, nồng ñộ CFC ñã tăng chậm lại hoặc có xu hướng giảm.
Từ năm 2010 trở ñi, sẽ ngừng sản xuất các chất CFC trên toàn thế giới theo
Nghị ñịnh thư Montreal [54, Tr. 3]. Hơi nước ñóng vai trò quan trọng trong
việc ñiều chỉnh nhiệt ñộ trái ñất thông qua việc tạo thành mây. Những ñám
mây do hơi nước tạo ra có thể ngăn cản bức xạ trái ñất thoát ra ngoài không
trung và làm tăng nhiệt ñộ trái ñất. Tuy nhiên, không như các khí khác tồn tại
lâu dài trong khí quyển, hơi nước hình thành và mất ñi nhanh chóng khi tạo
thành mây và mưa. Hơn nữa, lượng hơi nước trong tự nhiên khá ổn ñịnh nên
vai trò của chúng trong việc làm tăng nhiệt ñộ toàn cầu không như các khí
khác. Cho ñến nay vai trò của hơi nước ñối với BĐKH vẫn ñang ñược nghiên
cứu thêm.
Lượng phát thải KNK trên trái ñất gia tăng thúc ñẩy sự gia tăng nồng ñộ
KNK trong khí quyển, ñặc biệt là các KNK trường thọ: CO2, CH4, N2O. Nồng
ñộ CO2 khí quyển từ 280 triệu thời kỳ tiền công nghiệp ñã lên ñến 379 phần
triệu vào năm 2005. Tốc ñộ gia tăng nồng ñộ CO2 hàng năm trong vòng 10
năm gần ñây 1996 - 2005 lên ñến 1,9 phần triệu mỗi năm. Nồng ñộ CH4 khí
quyển từ 715 phần tỷ thời kỳ tiền công nghiệp lên 1.732 phần tỷ ñầy thập kỷ
1970 và 1.774 phần tỷ năm 2005. Nồng ñộ N2O khí quyển tăng từ 270 phần tỷ
thời kỳ tiền công nghiệp lên 319 phần tỷ năm 2005 [54, Tr. 4]. HƯNK tồn tại
trên trái ñất ngay từ khi trái ñất cùng với khí quyển và hệ thống khí hậu hình
thành và hầu như không thay ñổi cho ñến thời kỳ tiền công nghiệp.

23. 14
Nguyên nhân sự gia tăng các KNK là do hoạt ñộng của con người.
Trong quá trình tiến hành các hoạt ñộng của mình, con người ñã gây ra nhiều
tác ñộng tiêu cực cho môi trường nói chung và không khí nói riêng và gián tiếp
gây ra BĐKH hiện ñại theo xu hướng tiêu cực như hiện nay. Từ thời kỳ tiền
công nghiệp, khoảng năm 1750, con người, thông qua các hoạt ñộng phát triển
kinh tế xã hội, ñặc biệt là công nghiệp ñã phát thải ra khí quyển nhiều khí có
HƯNK ñặc biệt nguy hại như CO2, CH4, O3, N2O cũng như HFCs, PFCs và
SF6 làm cho nồng ñộ KNK trong khí quyển tăng lên, HƯNK mãnh liệt hơn và
do ñó làm nóng thêm bề mặt trái ñất và lớp ñối lưu dưới của khí quyển, gây ra
BĐKH hiện ñại. Người ta gọi HƯNK tăng cường cho HƯNK tự nhiên là
HƯNK nhân tạo. Lượng phát thải KNK nhân tạo trong thời kỳ 1975- 2004 mỗi
năm tăng lên 0,43 tỷ tấn CO2 tương ñương và trong vòng 10 năm gần ñây mức
tăng ñó là 0,92 tỷ tấn/năm bắt nguồn từ sự gia tăng sản xuất năng lượng, hoạt
ñộng giao thông vận tải, công nghiệp, lâm nghiệp (chủ yếu là khai phá rừng),
nông nghiệp [54, Tr. 4].
Nồng ñộ CO2 tăng chủ yếu do ñốt các loại nhiên liệu hóa thạch như
than, dầu khí. Đốt than thải ra nhiều khí CO2 nhất, sau ñó ñốt dầu (xăng) và ñốt
khí. Những nhà máy nhiệt ñiện chạy bằng than và dầu, ô tô và các phương tiện
giao thông dùng xăng, dầu ñều là những nguồn thải ra khí CO2 rất lớn, ñóng
góp 80- 85% lượng khí CO2 tăng thêm trong khí quyển. Riêng tiêu thụ năng
lượng nhiên liệu hóa thạch làm tổng lượng CO2 trong khí quyển tăng từ 0,5
ñến 1% mỗi năm. Khai phá rừng ñể canh tác, làm nhà ở cũng làm giảm khả
năng hấp thụ CO2 của “bể hấp thụ” này.
Mêtan (CH4) là loại khí quan trọng thứ hai trong các KNK do hoạt ñộng
của con người gây ra. Nguồn khí mê tan chủ yếu từ gieo trồng lúa nước, phân
súc vật và các vật chất bị hủy hoạt trong ñất, các ñầm lầy, các mỏ khai thác
nhiên liệu. Khí mê tan cũng thoát ra từ các mỏ than, các giếng khoan dầu hoặc
do rò rỉ các ống dẫn khí. Khí mê tan trong khí quyển ñược biết ñến từ khoảng
những năm 1940, nhưng chỉ ñến khoảng cuối năm 1960 mới có những ño ñạc
chính thức. Nồng ñộ khí mê tan trong khí quyển hiện nay ñã tăng lên tới 145%
so với thời kỳ tiền công nghiệp.

24. 15
Nguồn N2O chủ yếu hiện nay là do ñốt các loại nhiên liệu, sử dụng phân
bón hóa học, sản xuất các chất hóa học, phá rừng. Những hoạt ñộng trên ñây
của con người làm tăng khoản 15% lượng ôxit nitơ vốn có trong khí quyển.
Ngoài ra, diện tích rừng ñang mất dần là một trong những nguyên nhân
làm gia tăng lượng KNK. Thực tế tình trạng mất rừng và suy thoái rừng ñang
ñóng góp một tỉ lệ lớn, khoảng 15- 20% tổng lượng khí nhà kính do các hoạt
ñộng của con người gây ra trên phạm vi toàn cầu. Nói cách khác, ñây là một
nguồn phát thải KNK ñáng kể góp phần làm biến ñổi khí hậu. Tình trạng này
xảy ra chủ yếu ở các nước ñang phát triển ở vùng nhiệt ñới trong ñó có Việt
Nam. Ở Việt Nam, do chuyển ñổi mục ñích sử dụng ñất, khai thác nguồn lâm
sản quá mức cho phép; cháy rừng; sức ép dân số; nghèo ñói; hậu quả của cuộc
chiến tranh ñể lại; tập quán du canh du cư là nguyên nhân chính dẫn ñến tình
trạng mất rừng và suy thoái rừng.
1.1.3 Tác ñộng của biến ñổi khí hậu
Sự ấm lên của trái ñất diễn ra từ từ nhưng các tác ñộng của hiện tượng
thời tiết cực ñoan như bão, lũ, hạn hán và sóng thần sẽ trở nên bất thường và
sâu sắc hơn. Mặc dù BĐKH là hiện tượng toàn cầu nhưng hậu quả của nó sẽ
không ñược phân bổ ñều. Các nước ñang phát triển trong ñó có Việt Nam và
các quốc gia ñảo nhỏ sẽ bị ảnh hưởng ñầu tiên và chịu tác ñộng nặng nề nhất.
BĐKH tác ñộng ñến nhiều lĩnh vực khác nhau.
- Đối với lĩnh vực tài nguyên nước, tác ñộng của BĐKH là nghiêm trọng
nhất, xét theo từng khu vực cũng như từng lưu vực. Trên quy mô toàn cầu,
BĐKHkhuếch ñại nguy cơ thiếu nước do sự tăng dân số, chuyển ñổi kinh tế và
sử dụng ñất bao gồm cả ñô thị hóa. Trên quy mô khu vực, núi tuyết, sông băng
và những chỏm băng nhỏ ñóng vai trò quyết ñịnh ñối với tài nguyên nước.
BĐKH dẫn ñến tổn thất nước do băng tan và giảm lớp tuyết phủ trong các thập
kỷ gần ñây dự kiến ngày càng tăng. Biến ñổi nhiệt ñộ và mưa dẫn tới những
biến ñổi dòng chảy. Dòng chảy tăng 10- 40% vào giữa thế kỷ ở các vùng vĩ ñộ
cao và nhiệt ñới ẩm ướt bao gồm những vùng ñông dân ở Đông Á, Đông Nam
Á và giảm 10-30% ở các khu vực khô ráo vĩ ñộ trung bình và nhiệt ñộ do
lượng mưa giảm và cường ñộ bốc thoát hơi tăng. Diện tích các vùng hạn hán
tăng lên, tác ñộng ñến nhiều lĩnh vực liên quan: nông nghiệp, cung cấp nước,

25. 16
sản xuất ñiện và sức khỏe. Có ñến 20% dân cư phải sống ở những vùng lụt lội
gia tăng vào thập kỷ 2080. Sự gia tăng về tần số và mức ñộ nghiêm trọng của
lũ lụt cũng như hạn hán sẽ tác ñộng tiêu cực ñến sự phát triển bền vững. Sự gia
tăng nhiệt ñộ sẽ tác ñộng sâu hơn ñối với các ñặc tính sinh lý, sinh hóa của các
hồ và sông chủ yếu là cá các tác ñộng tiêu cực lên các loài nước ngọt thành
phần loài và chất lượng nước. Tại khu vực ven biển, mực nước biển dâng sẽ
tăng sức ép ñối với tài nguyên nước do sự mặn hóa tầng nước ngầm.
- Đối với các lĩnh vực nông, lâm nghiệp, tác ñộng của BĐKH làm cho
phạm vi phân bố các cây trồng nhiệt ñới mở rộng và cây trồng Á nhiệt ñới thu
hẹp lại; ngập úng và hạn hán xuất hiện với tần suất cao hơn; một phần ñáng kể
diện tích ñất trồng trọt vùng ñồng bằng duyên hải, châu thổ sông Hồng, sông
Mê Kông bị ngập mặn do nước biển dâng...; diện tích rừng ngập mặn bị thu
hẹp; rừng nguyên sinh bị thay ñổi ranh giới; nguy cơ tuyệt chủng một số loài
ñộng, thực vật hoang dã; gia tăng nguy cơ cháy rừng, sâu bệnh, dịch bệnh...; ñịa
bàn sinh sống của một số loài thủy sản nước ngọt bị thu hẹp; xuất hiện hiện
tượng phân tầng nhiệt ñộ trong thủy vực nước ñứng, ảnh hưởng ñến quá trình
sinh sống của các loài thuỷ sinh.
- Tác ñộng ñối với ngành năng lượng và giao thông, Nước biển dâng
ảnh hưởng ñến các dàn khoan dầu trên biển, hệ thống các công trình ven biển;
dòng chảy các con sông có thủy ñiện bị ảnh hưởng. Ngoài ra, nhiệt ñộ tăng cao
sẽ tăng chi phí thông gió, làm mát các hầm lò, giảm hiệu suất của các nhà máy
ñiện; tiêu thụ ñiện cho sinh hoạt gia tăng...
- Tác ñộng ñối với sức khỏe con người, nhiệt ñộ tăng lên làm tăng tác
ñộng tiêu cực ñối với sức khỏe con người, dẫn ñến gia tăng một số nguy cơ ñối
với tuổi già, người mắc bệnh tim mạch, bệnh thần kinh. Tình trạng nóng lên
làm thay ñổi cấu trúc vectơ truyền nhiễm theo mùa. Ở miền Bắc, mùa ñông sẽ
ấm lên, dẫn tới thay ñổi ñặc tính trong nhịp sinh học của con người.
BĐKH làm tăng khả năng xảy ra một số bệnh nhiệt ñới: sốt rét, sốt xuất
huyết, làm tăng tốc ñộ sinh trưởng và phát triển nhiều loại vi khuẩn và côn trùng,
vật chủ mang bệnh, làm tăng số lượng người bị bệnh nhiễm khuẩn dễ lây lan.

26. 17
1.2. Ô nhiễm môi trường không khí và ảnh hưởng của nó tới biến
ñổi khí hậu ở Việt Nam
1.2.1. Các hoạt ñộng gây ra ô nhiễm môi trường không khí, phát thải
khí nhà kính ở Việt Nam
Như ñã phân tích ở trên, sự gia tăng phát thải KNK là nguyên nhân cơ
bản gây ra BĐKH hiện ñại và sự gia tăng này do sự tác ñộng của con người. Ở
Việt Nam, ô nhiễm môi trường không khí do phát thải KNK từ các hoạt ñộng
của con người có nguy cơ ngày càng gia tăng do nền công nghiệp của ñất nước
còn chưa phát triển. Hoạt ñộng công nghiệp có thể coi là nguồn gây ô nhiễm
không khí lớn nhất ở nước ta mà chủ yếu là do công nghệ lạc hậu. Các cơ sở
công nghiệp ñược xây dựng trước ñây ñều có quy mô vừa và nhỏ, công nghệ
sản xuất lạc hậu. Một số cơ sở sản xuất có thiết bị lọc bụi song lại hầu như
chưa có thiết bị xử lý khí thải ñộc hại. Nói cách khác là chúng không ñảm bảo
ñược tiêu chuẩn về chất lượng môi trường. Bên cạnh ñó, hầu hết các cơ sở
công nghiệp cũ lại ñược bố trí rất phân tán. Khi quá trình ñô thị hóa diễn ra,
phạm vi các thành phố ngày càng mở rộng nên hiện nay phần lớn các khu công
nghiệp cũ ñều nằm trong nội thành của nhiều thành phố làm cho mức ñộ ô
nhiễm không khí ngày càng gia tăng. Chẳng hạn như thành phố Hồ Chí Minh có
khoảng 500 xí nghiệp cũ trong tổng số 700 cơ sở công nghiệp nằm trong nội
thành; thành phố Hà Nội có khoảng 200 xí nghiệp cũ trong tổng số 300 cơ sở
công nghiệp nằm trong nội thành. Các ngành công nghiệp gây ô nhiễm không khí
chủ yếu hiện nay ở Việt Nam là: công nghiệp nhiệt ñiện, công nghiệp sản xuất xi
măng và vật liệu xây dựng; công nghiệp luyện kim; công nghiệp hóa chất và một
số ngành công nghiệp khác như công nghiệp giầy, công nghiệp thực phẩm.
Cùng với quá trình công nghiệp hóa và ñô thị hóa, phương tiện giao
thông cơ giới ở Việt Nam tăng lên rất nhanh, ñặc biệt là ở các ñô thị. Chính vì
lẽ ñó mà nguồn thải từ giao thông vận tải ñã trở thành nguồn gây ô nhiễm
chính ñối với không khí ở ñô thị, nhất là các ñô thị lớn như: Hà Nội, Hải

27. 18
Phòng, thành phố Hồ Chí Minh, Đà Nẵng. Theo số liệu của Bộ Giao thông vận
tải, số lượng xe máy tăng lên rất nhanh (trung bình mỗi năm là 15 ñến 18%).
Đây không chỉ là nguyên nhân gây tắc nghẽn giao thông mà còn làm tăng
nguồn thải gây ô nhiễm không khí ở nhiều ñô thị lớn. Các phương tiện này thải
ra nhiều khói, bụi, hơi xăng dầu khí CO, NO2, SO2 rất ñộc hại cho không khí.
1.2.2. Tình hình phát thải khí nhà kính ở Việt Nam
Nồng ñộ KNK trong khí quyển ñã tăng lên ñáng kể so với thời kỳ tiền
công nghiệp. Các khí thải gây HƯNK có thể tồn tại trong bầu khí quyển khá
bền vững, kéo dài ñến hàng trăm năm.
Trong khuôn khổ dự án thực hiện thông báo quốc gia ñầu tiên cho
UNFCCC, Việt Nam ñã kiểm kê quốc gia KNK cho năm 1994. Ngoài ra, theo
Chương trình quốc gia thực hiện UNFCCC, Việt Nam ñã kiểm kê quốc gia KNK
cho năm 1998. Kiểm kê quốc gia KNK năm 1994 cũng như kiểm kê quốc gia
KNK năm 1998 ñều ñược tiến hành ñối với các ngành và lĩnh vực phát thải nhiều
nhất, bao gồm năng lượng và các quá trình công nghiệp, lâm nghiệp và chuyển
ñổi sử dụng ñất, nông nghiệp và chất thải. Kiểm kê ñược tiến hành theo hướng
dẫn của IPCC phiên bản năm 1996.
1.2.2.1 Phát thải khí nhà kính trong ngành năng lượng
Phát thải KNK do ñốt năng lượng
Kết quả kiểm kê KNK năm 1994 về phát thải KNK cho thấy ñối với
phát thải KNK do ñốt năng lượng thì năm 1994 Việt Nam khai thác 6,2 triệu
tấn than; 7,1 triệu tấn dầu thô song toàn bộ dầu thô và một phần than ñược xuất
khẩu. Ngược lại, Việt Nam nhập khẩu khoảng 3-4 triệu tấn xăng dầu các loại.
Ngoài ra, nước ta cũng sử dụng một khối lượng gỗ củi quan trọng nhưng
nguồn phát thải này không ñược ñưa vào kiểm kê.
Lượng than dầu nói trên ñược tiêu thụ cho nhiều ngành: sản xuất ñiện,
công nghiệp và xây dựng, giao thông vận tải, dịch vụ, thương mại, dân dụng,
nông lâm ngư nghiệp. Vì thế lượng phát thải KNK do ñốt nhiên liệu lên ñến
21,580 triệu tấn CO2; 120,509 nghìn tấn CH4; gần 2 nghìn tấn N2O [54, Tr.69].

28. 19
Phát tán KNK
Lượng CH4 phát từ nhiên liệu (than, dầu, khí) là 46,764 nghìn tấn, trong
ñó từ các hoạt ñộng khai thác than hầm lò và cả than lộ thiên là 39,749 nghìn
tấn và từ các hoạt ñộng khai thác dầu khí, rò rỉ khí ñốt là 7,015 nghìn tấn.
Theo kết quả kiểm kê năm 1998, tổng lượng phát thải KNK từ hoạt ñộng
sử dụng năng lượng là 48,8 triệu tấn CO2 tương ñương (chiếm 41%). Trong ñó,
phát thải CO2 do sử dụng các nhiên liệu hóa thạch như xăng, dầu và các loại
than vào khoảng 38,3 triệu tấn [4, Tr.31].
1.2.2.2. Phát thải khí nhà kính từ các hoạt ñộng công nghiệp
Những hoạt ñộng công nghiệp gây ra loại phát thải này là: sản xuất xi
măng, sản xuất vôi nung, sản xuất soda, sử dụng soda, cán thép, sản xuất giấy
và bột giấy, sản xuất rượu bia, thực phẩm. Quá trình chuyển hóa vật lý và hóa
học trong các quá trình nói trên ñã tạo ñiều kiện giải phóng nhiều KNK: CO2,
CH4, NOx, SO2. Lượng phát thải KNK từ các hoạt ñộng công nghiệp năm 1994
chủ yếu là 3,807 triệu tấn CO2, 1,612 triệu tấn SO2 [54, Tr. 70].
1.2.2.3. Phát thải và hấp thụ khí nhà kính trong lĩnh vực lâm nghiệp và
thay ñổi sử dụng ñất
Năm 1994, Việt Nam có 8.252 nghìn ha rừng tự nhiên, 1.049,7 nghìn ha
rừng trồng và 9.778,6 nghìn ha ñất không có rừng, 350 triệu cây trồng phân
tán. Với tốc ñộ tăng trưởng của rừng tự nhiên khoảng 0,05-4,0 tdm/ha/năm (tấn
sinh khối khô trên mỗi ha trong năm), của rừng trồng khoảng 3,0-8,4
tdm/ha/năm và của ñất không có rừng khoảng 0,05-1,50 tdm/ha/năm, lượng
CO2 hấp thụ ước tính ñược 39,272 triệu tấn.
Năm 1994, diện tích chuyển ñổi sử dụng ñất lâm nghiệp các loại khoảng
338 nghìn ha, trong ñó có 40,06 nghìn ha rừng thường xanh. Lượng phát KNK
phát thải do hoạt ñộng này ước tính là 56,72 triệu tấn CO2, 0,18 triệu tấn CH4,
1,57 triệu tấn CO, 1,24 nghìn tấn N2O và 44,7 nghìn tấn NOx.

29. 20
Hấp thụ CO2 do tái sinh tự nhiên trên ñất không khai thác, canh tác trước
ñây: Diện tích ñất không canh tác ñược phục hồi trong khoảng 20 năm là 820
nghìn ha và nhờ ñó lượng CO2 hấp thụ ước tính là 11,05 triệu tấn.
Năm 1994 với trên 20 triệu ha ñất khoáng sét, hàng trăm nghìn ha ñất
núi lửa, ñất cát, ñất ướt, ñất than bùn là 27,815 nghìn tấn vôi sử dụng trong cải
tạo ñất lượng phát thải CO2 ước tính là 8,824 triệu tấn.
Cân bằng phát thải – hấp thụ CO2 trong lĩnh vực lầm nghiệp và sử dụng
ñất. Trong lĩnh vực lâm nghiệp chuyển ñổi sử dụng ñất vào năm 1994 lượng
KNK tính bằng CO2 tương ñương phát thải là 69,7 triệu tấn, hấp thụ là 50,32
triệu tấn và cân bằng phát thải – hấp thụ là 19,38 triệu tấn.
Rừng là nơi hấp thụ khí CO2 chủ yếu. Theo kiểm kê KNK năm 1998,
hấp thụ CO2 của rừng ñạt 55,51 triệu tấn, trong khi ñó, phát thải KNK từ
chuyển ñổi sử dụng ñất và từ mặt ñất là 65,91 triệu tấn. Tính tổng cộng, phát
thải KNK từ lĩnh vực lâm nghiệp và thay ñổi sử dụng ñất là 10,4 triệu tấn
(chiếm 10%), giảm khoảng 9 triệu tấn CO2 so với kết quả kiểm kê năm 1994
[4, Tr. 31].
1.2.2.4. Phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực nông nghiệp
Trong những năm 1994, với 18.000 con bò sữa, 3,449 triệu con bò thịt,
39,77 triệu con trâu, 137,779 triệu gia cầm, 15,588 triệu con lợn và hàng trăm
nghìn con dê, cừu, ngựa. Lượng CH4 phát thải là 465,565 nghìn tấn, trong ñó
336,585 nghìn tấn do tiêu hóa thức ăn gia súc và 128,890 nghìn tấn từ phân gia
súc. Với 65,99 triệu ha lúa, trong ñó trên 60% diện tích ñược tưới thường
xuyên lượng phát thải CH4 ở miền Bắc là 873,8 nghìn tấn, ở miền Nam là
685,5 nghìn tấn và cả nước là 1559,7 nghìn tấn. Với việc ñốt 20000 ha savana
cây lùm bụi và 26000 ha savana cỏ, lượng phát thải KNK là 15,91 nghìn tấn
CH4 417,5 nghìn tấn CO; 0,20 nghìn tấn N2O và 7,11 nghìn tấn NOx. Phụ
phẩm nông nghiệp chủ yếu là rơm, rạ và lá mía. Lượng phát thải do ñốt phụ
phẩm nông nghiệp là 51,72 nghìn tấn CH4, 1086,07 nghìn tấn CO; 1,19 nghìn
tấn N2O và 43,17 nghìn tấn NOx.. Tổng lượng phát thải do quá trình nitrat và

30. 21
khử nitrat trong ñất lên ñến 26,02 nghìn tấn N2O, trong ñó 16,63 nghìn tấn trực
tiếp từ ñất, 0,004 nghìn tấn trực tiếp do phân sinh vật và 9,39 nghìn tấn gián
tiếp. Lượng phát thải KNK trong lĩnh vực nông nghiệp bao gồm 2093,8 nghìn
tấn CH4, 27,4 nghìn tấn N2O, 1503,6 nghìn tấn CO và 5,03 nghìn tấn NOx.
Tính theo CO2 tương ñương, lượng KNK phát thải trong lĩnh vực nông nghiệp
lên ñến 52,45 triệu tấn, lớn nhất trong các lĩnh vực phát thải [54, Tr.71].
1.2.2.5. Phát thải khí nhà kính từ lĩnh vực chất thải
Năm 1994, dân số thành thị là 14,426 triệu người, trong ñó 10,238 triệu
người sống ở các thành phố lớn. Với thành phần hữu cơ trong rác ước tính là
8,1% lượng CH4 phát thải từ rác thải của các thành phố lớn ước tính là 66,3%.
Với tỷ lệ nước thải ñược xử lý là 5% và hệ số biến ñổi CH4 của hệ thống xử lý
là 75% lượng CH4 phát thải từ nước thải sinh hoạt năm 1994 là 1,027 nghìn
tấn. Nước thải công nghiệp ở nước ta chủ yếu của các ngành rượu, bia, sữa,
ñường, chế biến thủy sản, dầu thực vật, công nghiệp giấy, công nghiệp cao
su… Với lượng nước thải trên một tấn sản phẩm từ hàng chục ñến hàng trăm
m3
/tấn của các ngành nói trên, lượng CH4 phát thải từ xử lý nước thải công
nghiệp năm 1994 là 0,79 nghìn tấn. Với dân số 70,8 triệu người, lượng phát
thải N2O từ con người năm 1994 là 3,66 nghìn tấn.
Tại thời ñiểm hiện tại chưa có báo cáo về tình hình phát thải KNK ở
Việt Nam từ sau báo cáo năm 1998. Tuy nhiên, theo thông báo ñầu tiên của
Việt Nam cho UNFCCC, lượng phát thải KNK trong các lĩnh vực chủ yếu bao
gồm năng lượng, lâm nghiệp và chuyển ñổi sử dụng ñất, nông nghiệp của Việt
Nam là 140,67 triệu tấn vào năm 2010 và 233,8 triệu tấn vào năm 2020. Nếu
giả ñịnh rằng trong tương lai phát thải từ quá trình công nghiệp và từ chất thải
rắn vẫn chiếm tỷ trọng 6,1% như năm 1994 thì tổng lượng phát thải KNK vào
năm 2010 và năm 2020 lần lượt là 149,39 và 247,74 triệu tấn [54, Tr.71].

31. 22
1.3. Khái quát hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường không khí
nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu
1.3.1. Vai trò và yêu cầu của pháp luật bảo vệ môi trường không khí
Việt Nam ñối với vấn ñề ứng phó với biến ñổi khí hậu
Thế giới ngày càng hứng chịu những hậu quả nặng nề do biến ñổi khí
hậu, các trận ñộng ñất, sóng thần, mưa lũ, bão tuyết, hạn hán ngày càng tăng về
số lượng và cường ñộ, gây thiệt hại lớn về người và thiệt hại về kinh tế.
BĐKH, ứng phó với BĐKH ñang là vấn ñề quan tâm hàng ñầu của các nước
trên thế giới, trong ñó có Việt Nam. Chúng ta ñã và ñang tìm ra các chiến lược,
giải pháp giảm nhẹ và thích ứng với biến ñổi khí hậu. Tuy nhiên, ñể thực hiện
ñược các chiến lược, giải pháp ñó, một công cụ không thể không nhắc ñến ñó
là pháp luật. Nguyên nhân cuối cùng của sự BĐKH hiện ñại là do tác ñộng của
con người. Con người, thông qua các hoạt ñộng của mình trực tiếp hoặc gián
tiếp thải ra các chất gây HƯNK. Pháp luật với tư cách là các quy phạm pháp
luật ñiều chỉnh hành vi xử sự của con người có tác ñộng, vai trò vô cùng quan
trọng trong hoạt ñộng này.
Pháp luật với các ñặc trưng ñưa ra những quy tắc xử sự mà các ñối
tượng phải thực hiện khi tham gia hoạt ñộng có liên quan ñến phát thải KNK
như các tiêu chuẩn thải khí trong hoạt ñộng sản xuất, giao thông vận tải, khai
thác tài nguyên thiên nhiên, các yêu cầu ñảm bảo không gây ô nhiễm môi
trường không khí phát sinh từ các hoạt ñộng sản xuất, kinh doanh, dịch vụ…
của con người, các quy ñịnh, yêu cầu sử dụng tiết kiệm và hiệu quả các nguồn
năng lượng…
Pháp luật không chỉ ñưa ra các quy tắc xử xự ñối với từng ñối tượng chủ
thể trong việc giảm phát thải KNK, bảo vệ môi trường không khí nhằm giảm
nhẹ và thích ứng với BĐKH mà còn ñưa ra các chế tài ñối với các chủ thể do
việc không thực hiện hoặc thực hiện không ñúng những quy ñịnh ñó, buộc các
cá nhân, tổ chức vi phạm phải chịu trách nhiệm về những hành vi ñó trước
pháp luật. Những chủ thể vi phạm tuỳ mức ñộ khác nhau mà phải chịu chế tài
hành chính, chế tài kinh tế hay hình sự. Những chế tài này vừa có tác dụng răn
ñe vừa có tác dụng giáo dục ý thức bảo vệ môi trường không khí nhằm ứng

32. 23
phó với biến ñổi khí hậu. Các chế tài này là hết sức cần thiết, ñặc biệt là ñối
với các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường không khí.
Để phát huy tốt, mang lại hiệu quả tối ưu cho các giải pháp, chiến lược
giảm nhẹ và thích ứng với BĐKH thì pháp luật bảo vệ môi trường không khí
nhằm ứng phó với BĐKH phải ñáp ứng ñược các yêu cầu sau:
Thứ nhất, ñảm bảo tính ñồng bộ, ñầy ñủ, thống nhất và khả thi trong các
quy ñịnh về pháp luật bảo vệ môi trường không khí có liên quan ñến ứng phó
với BĐKH. Việc xây dựng và áp dụng các quy ñịnh về bảo vệ môi trường
không khí phải ñáp ứng ñược mục tiêu ứng phó với BĐKH. Các quy ñịnh này
phải ñược ban hành kịp thời, có tính khả thi, phù hợp với trình ñộ phát triển
kinh tế - xã hội, khoa học công nghệ, ñiều kiện thực tế của Việt Nam ñồng thời
phải phù hợp với các quy ñịnh của pháp luật quốc tế. Đồng thời, phải tránh
tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo giữa các văn bản quy phạm pháp luật có
cùng hiệu lực, văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực pháp lý thấp hơn không
ñược trái với văn bản quy phạm pháp luật có hiệu lực pháp lý cao hơn.
Thứ hai, pháp luật bảo vệ môi trường không khí phải ñảm bảo có sự kết
hợp giữa thúc ñẩy phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Pháp luật là công cụ
ñể nhà nước quản lý xã hội, nhà nước luôn ñặt lợi ích chung của xã hội lên trên
hết, do ñó pháp luật ban hành phải ñảm bảo ñến mức tối ña lợi ích cho tất cả các
bên tham gia quan hệ pháp luật ñó. Như ñã phân tích ở các phần trước, phát thải
KNK chủ yếu là từ hoạt ñộng khai thác tài nguyên, sản xuất, kinh doanh của con
người. Ứng phó với BĐKH rất quan trọng, tuy nhiên cũng cần phải ñảm bảo vấn
ñề phát triển kinh tế - một trong các nhân tố thực hiện các giải pháp giảm nhẹ và
thích ứng với BĐKH. Do ñó, cần phải có sự cân bằng hài hoà giữa hai yếu tố
này. Pháp luật về bảo vệ môi trường không khí nhằm ứng phó với BĐKH phải
ñáp ứng ñược yêu cầu này. Đây cũng chính là mục tiêu mà UNFCCC ñã chỉ ra.
Mục tiêu cuối cùng của Công ước này và bất kỳ các văn bản pháp lý liên quan
mà Hội nghị thông qua là nhằm ñạt ñược, phù hợp với những ñiều khoản thích
hợp của Công ước, sự ổn ñịnh nồng ñộ các KNK trong khí quyển ở mức có thể
ngăn ngừa ñược sự can thiệp nguy hiểm của con người ñối với hệ thống. Mức ñó
phải ñược ñạt tới trong một khung thời gian ñủ ñể cho phép các hệ sinh thái thích

33. 24
nghi một cách tự nhiên với BĐKH, ñảm bảo rằng việc sản xuất lương thực không
bị ñe dọa và tạo khả năng cho sự phát triển kinh tế tiến triển một cách bền vững.
1.3.2. Nội dung cơ bản của pháp luật bảo vệ môi trường không khí
Việt Nam nhằm ứng phó với biến ñổi khí hậu
Điều 29 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ñã quy
ñịnh “Cơ quan nhà nước, ñơn vị vũ trang, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, mọi
cá nhân phải thực hiện các quy ñịnh của Nhà nước về sử dụng hợp lý tài
nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường. Nghiêm cấm mọi hành ñộng làm suy
kiệt tài nguyên và hủy hoại môi trường”. Như vậy, bảo vệ môi trường nói chung
và bảo vệ môi trường không khí nói riêng là trách nhiệm của cả cộng ñồng.
Hiện nay, chưa có hệ thống pháp luật chung quy ñịnh về bảo vệ môi
trường không khí nhằm ứng phó với BĐKH mà nội dung này ñược quy ñịnh
tại nhiều hệ thống pháp luật khác nhau. Như ñã phân tích tại mục 1.1.2 nguyên
nhân cơ bản của BĐKH là sự gia tăng quá mức lượng phát thải KNK dẫn ñến
sự gia tăng nồng ñộ KNK trong khí quyển. Do ñó, bảo vệ môi trường không
khí nhằm ứng phó với BĐKH là các hoạt ñộng kiểm soát ô nhiễm không khí
do phát thải KNK. Đây có thể ñược hiểu là hoạt ñộng mà các cơ quan quản lý
nhà nước cũng như các tổ chức, cá nhân tiến hành trước hết là ñể bảo vệ môi
trường không khí khỏi những tác ñộng bất lợi từ phía con người và của thiên
nhiên, sau cùng là ñể ứng phó với BĐKH, ñảm bảo sự phát triển bền vững.
Tuy nhiên, việc phát thải KNK chủ yếu là từ các hoạt ñộng của con người
trong rất nhiều lĩnh vực khác nhau như giao thông vận tải, khai thác tài nguyên
khoáng sản, từ hoạt ñộng sản xuất, kinh doanh dịch vụ… Bên cạnh ñó, có
những ngành lĩnh vực lại có tác dụng rất lớn góp phần giảm phát thải KNK
như lâm nghiệp, tài nguyên nước… Hệ thống pháp luật về bảo vệ môi trường
không khí nhằm ứng phó với BĐKH bao gồm:
1.3.2.1 Hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường không khí
Nguyên nhân của phát thải KNK như ñã phân tích ở mục 1.1.2 suy cho
ñến cùng là do tác ñộng của con người từ các hoạt ñộng sản xuất, giao thông
vận tải… Con người tồn tại cần phải tiến hành các hoạt ñộng sản xuất, kinh
doanh ñể tạo ra của cải vật chất. Trong quá trình ñó, không thể tránh khỏi việc

34. 25
thải ra các chất có hại như các KNK vào môi trường không khí. Vấn ñề ñặt ra,
ñể bảo vệ môi trường không khí, giảm thiểu tác ñộng của BĐKH, giảm phát
thải các KNK cần thiết phải ñưa ra giới hạn phát thải các KNK trước khi thải
vào môi trường không khí. Công cụ ñiều chỉnh vấn ñề này chính là các quy
ñịnh của pháp luật về hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường.
Điều 3 Luật bảo vệ môi trường năm 2005 quy ñịnh “Tiêu chuẩn môi
trường là giới hạn cho phép của các thông số về chất lượng môi trường xunh
quanh, về hàm lượng của chất gây ô nhiễm trong chất thải ñược cơ quan nhà
nước có thẩm quyền quyết ñịnh làm căn cứ ñể quản lý và bảo vệ môi trường”.
Quy chuẩn kỹ thuật môi trường là quy ñịnh về mức giới hạn của ñặc tính
kỹ thuật và yêu cầu quản lý mà sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi
trường và các ñối tượng khác trong hoạt ñộng kinh tế - xã hội phải tuân thủ ñể
bảo vệ môi trường ñáp ứng các yêu cầu phát triển bền vững.
Đây là các quy ñịnh khá quan trọng mà các cơ quan nhà nước cần phải
quy ñịnh ñể ñánh giá, kiểm soát sự thay ñổi của môi trường không khí ở từng
ñịa phương cũng như trên phạm vi cả nước. Các tiêu chuẩn, quy chuẩn này
ñồng thời cũng là cơ sở pháp lý ñể nhà nước kiểm soát những tác ñộng tiêu cực
gây ra cho không khí từ các hoạt ñộng của mọi tổ chức, cá nhân. Hiện nay,
không có các quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn môi trường riêng cho các KNK,
các giới hạn về phát thải KNK này ñược quy ñịnh trong các tiêu chuẩn, quy
chuẩn kỹ thuật môi trường ñối với các hoạt ñộng sản xuất, các phương tiện
giao thông vận tải…
1.3.2.2. Pháp luật về kiểm soát nguồn gây ô nhiễm môi trường không khí
Pháp luật về kiểm soát nguồn gây phát thải KNK từ các hoạt ñộng sản
xuất kinh, dịch vụ bao gồm hệ thống các quy phạm pháp luật ñiều chỉnh hoạt
ñộng phát thải KNK của các tổ chức, cá nhân vào môi trường không khí trong
các hoạt ñộng của họ. Nói cách khác, ñây là những quy phạm pháp luật kiểm
soát phát thải KNK từ nguồn phát sinh ra khí thải, bao gồm kiểm soát các
nguồn thải tĩnh và kiểm soát các nguồn thải ñộng. Nếu kiểm soát tốt các nguồn

35. 26
thải này thì cũng có nghĩa là môi trường không khí ñã ñược kiểm soát một
cách hiệu quả. Các nội dung này ñược quy ñịnh chủ yếu tại Chương V Luật
Bảo vệ môi trường năm 2005.
1.3.2.3. Pháp luật về phòng chống, khắc phục ô nhiễm môi trường không
khí, cải thiện chất lượng môi trường không khí
Đây là những hoạt ñộng nhằm khắc phục và giảm thiểu những tác ñộng bất
lợi gây ra cho môi trường không khí khi các hiện tượng ô nhiễm không khí hay sự
cố môi trường không khí do KNK xảy ra. Hoạt ñộng quan trọng nhất trong các
hoạt ñộng phòng chống, khắc phục, cải thiện chất lượng môi trường không khí,
giảm sự phát thải KNK chính là hoạt ñộng bảo vệ và phát triển rừng. Rừng có vai
trò vô cùng quan trọng ñối với việc bảo vệ môi trường không khí. Nếu như tất cả
thực vật trên Trái ñất ñã tạo ra 53 tỷ tấn sinh khối thì rừng chiếm 37 tỷ tấn (70%).
Và các cây rừng sẽ thải ra 52,5 tỷ tấn (hay 44%) dưỡng khí ñể phục vụ cho hô
hấp của con người, ñộng vật và sâu bọ trên Trái ñất trong khoảng 2 năm. Rừng
giữa không chỉ cung cấp nguồn gỗ, củi, là nơi cư trú của ñộng vật và tàng trữ các
loài gen quý hiếm mà nó còn ñiều hòa khí hậu, tạo ra oxy, ñiều hòa nước. Một ha
rừng hàng năm tạo nên sinh khối khoảng 300-500 kg, 16 tấn oxy. Mỗi người một
năm cần 4.000 kg O2 tướng ứng với lượng oxy do 1.000 – 3.000 m2
cây xanh tạo
ra trong một năm. Ở mục 1.2.2, chúng ta ñã có những số liệu về mức ñộ hấp thụ
khí CO2. Rừng góp phần giảm tác ñộng của KNK, qua ñó giảm tác ñộng của
BĐKH. Rừng là bể hấp thụ, bể chứa các KNK tốt nhất, hiệu quả nhất.
Một trong các giải pháp phòng, chống, khắc phục sự phát thải KNK vào
môi trường không khí mà chúng ta ñang thực hiện ñó là thực hiện cơ chế phát
triển sạch (CDM). Ngày 9 tháng 5 năm 1992, UNFCCC ñã ñược thông qua tại
trụ sở Liên hợp quốc ở New York. Tại Hội nghị của Liên hợp quốc về Môi
trường và Phát triển (còn gọi là Hội nghị Thượng ñỉnh Trái ñất) ở Rio de
Janeiro, Bra-xin vào tháng 6 năm 1992, 155 lãnh ñạo Nhà nước/Chính phủ ñã
ký UNFCCC. Theo quy ñịnh tại Điều 23 của UNFCCC, sau khi hội ñủ các
ñiều kiện, Công ước này ñã có hiệu lực thi hành từ ngày 21 tháng 3 năm 1994.
Các Bên tham gia UNFCCC nhận thấy cần có những cam kết mạnh mẽ và cụ
thể hơn của các nước phát triển trong việc ñối phó với những tác ñộng nghiêm

36. 27
trong của biến ñổi khí hậu. Tháng 12 năm 1997, tại Hội nghị lần thứ 3 các Bên
của UNFCCC (COP 3), tổ chức tại Kyoto, Nhật Bản, Nghị ñịnh thư của
UNFCCC ñã ñược thông qua và gọi là Nghị ñịnh thư Kyoto (KP). KP ñưa ra
"03 Cơ chế mềm dẻo" cho phép các nước phát triển thực hiện cam kết giảm
phát thải KNK của họ. Đó là cơ chế cùng thực hiện (JI), cơ chế mua bán quyền
phát thải (ET) và Cơ chế phát triển sạch (CDM). CDM ñưa ra các mục tiêu
giảm phát thải chính và thời gian thực hiện cho các nước phát triển, theo ñó
các nước phát triển (các nước công nghiệp) hỗ trợ, khuyến khích các nước
ñang phát triển thực hiện các dự án thân thiện với môi trường, nhằm phát triển
bền vững qua ñó giảm nhẹ tác ñộng tiêu cực của BĐKH;
CDM là một cơ chế ñối tác ñầu tư giữa các nước phát triển và các nước
ñang phát triển. CDM là cơ chế quan trọng, hấp dẫn và thiết thực nhất ñối với
các nước ñang phát triển. CDM cho phép và khuyến khích các cơ quan, tổ
chức, doanh nghiệp nhà nước và tư nhân của các nước phát triển ñầu tư, thực
hiện các dự án giảm phát thải các KNK tại các nước ñang phát triển và nhận
ñược tín dụng dưới dạng "Giảm phát thải ñược chứng nhận (CERs)". Khoản tín
dụng này ñược tính vào chỉ tiêu giảm phát thải các KNK của các nước phát
triển, giúp các nước này thực hiện cam kết giảm phát thải các KNK. Một trong
những lợi ích chính do CDM mang lại ñối với các nước ñang phát triển như
Việt Nam là tiếp nhận công nghệ mới thân thiện với môi trường, góp phần
giảm phát thải các KNK và bảo vệ môi trường. Hỗ trợ các chương trình, kế
hoạch phát triển kinh tế-xã hội bền vững của trung ương, ngành và ñịa phương.
Chính phủ Việt Nam ký UNFCCC ngày 11 tháng 6 năm 1992 và phê chuẩn
UNFCCC ngày 16 tháng 11 năm 1994, ký KP ngày 03 tháng 12 năm 1998 và
phê chuẩn KP ngày 25 tháng 9 năm 2002. Tại Việt Nam, Bộ Tài nguyên và
Môi trường ñược Chính phủ giao làm Cơ quan ñầu mối của Chính phủ Việt
Nam tham gia và thực hiện UNFCCC, KP. Bộ Tài nguyên và Môi trường ñã và
ñang phối hợp với các Bộ, ngành, cơ quan, tổ chức và ñịa phương có liên quan
tiến hành các hoạt ñộng thực hiện UNFCCC, KP. Kể từ ñó, chính phủ ñã ban
hành hàng loạt văn bản pháp quy và văn bản hướng dẫn thực thi UNFCCC và
KP. Rất nhiều văn bản trong số này liên quan tới Cơ chế CDM như sau:

37. 28
+ Chỉ thị số 35/2005/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày
17 tháng 10 năm 2005 về việc tổ chức thực hiện KP theo UNFCCC;
+ Quyết ñịnh số 47/2007/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành
ngày 06 tháng 04 năm 2007 về việc phê duyệt Kế hoạch tổ chức thực hiện KP
theo UNFCCC giai ñoạn 2007- 2010;
+ Quyết ñịnh số 130/2007/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành
ngày 02 tháng 08 năm 2007 về một số cơ chế, chính sách tài chính ñối với dự
án ñầu tư theo Cơ chế CDM và Thông tư liên tịch số 58/2008/TTLT-BTC-
BTN&MT của Bộ Tài Nguyên và Môi Trường ban hành ngày 04 tháng 07 năm
2008 về việc hướng dẫn thực hiện một số ñiều của Quyết ñịnh số
130/2007/QĐ-TTg ngày 02 tháng 8 năm 2007;
+ Thông tư số 10/2006/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường
ngày 12 tháng 12 năm 2006 hướng dẫn xây dựng dự án Cơ chế CDM trong
khuôn khổ KP (Thông tư số 10/2006/TT-BTNMT);
+ Thông tư số 12/2010/TT-BTNMT của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và
Môi trường ngày 26 tháng 7 năm 2010 quy ñịnh việc xây dựng, cấp Thư xác
nhận, cấp Thư phê duyệt dự án theo Cơ chế phát triển sạch trong khuôn khổ
Nghị ñịnh thư Kyoto (Thay thế Thông tư số 10/2006/TT-BTNMT);
- Ngoài ra, sử dụng hiệu quả, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, năng
lượng sạch, năng lượng tái tạo cũng là một trong các biện pháp góp phần giảm
thiểu KNK. Nguyên nhân chính của hiện tượng BĐKH là việc sử dụng các
nhiên liệu hóa thạch ñể tạo ra năng lượng. Dù muốn dù không, con người không
thể không sử dụng năng lượng ñể xây dựng cơ sở vật chất của nền văn minh
hiện ñại vì năng lượng là nhân tố thiết yếu của mọi hoạt ñộng của con người.
Các nỗ lực hiện nay ñều nhắm vào việc giảm hay ngừng tiêu thụ các nhiên liệu
hóa thạch. Tiết kiệm năng lượng, phát triển năng lượng tái tạo là cách phòng
chống BĐKH hiệu quả. Đây là hướng ñi chính trong những năm sắp tới của

38. 29
ngành năng lượng trên thế giới. Làm ñược như vậy mà không gây tổn hại ñến sự
phát triển của nhân loại ñang là một bài toán nan giải.
1.3.2.4. Pháp luật về xử lý vi phạm pháp luật về kiểm soát ô nhiễm môi
trường không khí
Xử phạt vi phạm pháp luật là biện pháp cần thiết ñể răn ñe, giáo dục ý
thức chấp hành pháp luật bảo vệ môi trường của các chủ thể. Pháp luật về xử
phạt vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường không khí gồm xử lý các hành vi
vi phạm hành chính về kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí ñược quy ñịnh
trọng Nghị ñịnh số 117/2009/NĐ-CP ngày 31 tháng 12 năm 2009 của Chính
phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường (Nghị
ñịnh số 117/2009/NĐ-CP) và xử lý các hành vi phạm tội trong lĩnh vực kiểm
soát ô nhiễm môi trường không khí ñược quy ñịnh trong Luật sửa ñổi, bổ sung
một số ñiều của Bộ luật Hình sự.

39. 30
Chương 2
THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG KHÔNG
KHÍ VIỆT NAM NHẰM ỨNG PHÓ VỚI BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU
2.1. Pháp luật về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường không khí
Trong bảo vệ môi trường nói chung, bảo vệ không khí nói riêng, tiêu
chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường có ý nghĩa ñặc biệt quan trọng. Tiêu
chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường không khí vừa ñược xem là công cụ kỹ
thuật vừa là công cụ pháp lý giúp Nhà nước quản lý có hiệu quả môi trường
không khí. Chỉ trên cơ sở tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường không
khí, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền mới có thể xác ñịnh ñược chính xác
chất lượng không khí, ñánh giá ñúng thực trạng ô nhiễm và mức ñộ ô nhiễm so
với giới hạn cho phép ñã ñược xác ñịnh trong các tiêu chuẩn môi trường. Tiêu
chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường không khí cũng là căn cứ không thể
thiếu ñể xác ñịnh hành vi vi phạm của các tổ chức, cá nhân ñể từ ñó các cơ
quan nhà nước có thể áp dụng các biện pháp xử lý thích hợp. Ngoài ra, nhờ có
các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường không khí mà các tổ chức, cá
nhân biết ñược họ ñang ñược sống trong không khí có chất lượng tốt hay xấu.
Nói một cách khác, thông qua tiêu chuẩn môi trường không khí, các tổ chức,
cá nhân có thể xác ñịnh ñược quyền cơ bản của họ trong lĩnh vực môi trường là
quyền ñược sống trong môi trường trong lành ñược ñảm bảo ở mức ñộ nào.
Điều 10 Luật Bảo vệ môi trường năm 2005 quy ñịnh:
“1. Hệ thống tiêu chuẩn môi trường quốc gia bao gồm tiêu chuẩn về
chất lượng môi trường xung quanh và tiêu chuẩn về chất thải.
“2. Tiêu chuẩn về chất lượng môi trường xung quanh bao gồm:
…….
d) Nhóm tiêu chuẩn môi trường ñối với không khí ở vùng ñô thị, vùng
dân cư nông thôn”.
3. Tiêu chuẩn thải bao gồm:

40. 31
…..
b) Nhóm tiêu chuẩn về khí thải công nghiệp; khí thải từ các thiết bị dùng
ñể xử lý, tiêu hủy chất thải sinh hoạt, công nghiệp, y tế và từ hình thức xử lý
khác ñối với chất thải;
c) Nhóm tiêu chuẩn về khí thải ñối với phương tiện giao thông, máy
móc, thiết bị chuyên dụng”
Trên cơ sở ñó, ngày 18 tháng 12 năm 2006 Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và
Môi trường ñã ban hành Quyết ñịnh số 22/2006/QĐ-BTNMT của Bộ trưởng
Bộ Tài nguyên và Môi trường về việc bắt buộc áp dụng Tiêu chuẩn Việt Nam
về môi trường bao gồm các tiêu chuẩn: TCVN 5937:2005 - Chất lượng không
khí - Tiêu chuẩn chất lượng không khí xung quanh; TCVN 5938:2005 - Chất
lượng không khí - Nồng ñộ tối ña cho phép của một số chất ñộc hại trong
không khí xung quanh; TCVN 5939:2005 - Chất lượng không khí - Tiêu chuẩn
khí thải công nghiệp ñối với bụi và các chất vô cơ; TCVN 5940:2005 - Chất
lượng không khí - Tiêu chuẩn khí thải công nghiệp ñối với một số chất hữu cơ,
ñây là các tiêu chuẩn môi trường bắt buộc áp dụng.
Tuy nhiên, theo quy ñịnh của Điều 69 Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ
thuật, Điều 11 Nghị ñịnh số 127/2007/NĐ-CP ngày 01 tháng 8 năm 2007 của
Chính phủ quy ñịnh chi tiết thi hành một số ñiều của Luật Tiêu chuẩn và quy
chuẩn kỹ thuật; khoản 2 Điều 1 Nghị ñịnh số 67/2009/NĐ-CP ngày 03 tháng 8
năm 2009 của Chính phủ sửa ñổi một số ñiều của Nghị ñịnh số 127/2007/NĐ-
CP ngày 01 tháng 8 năm 2007 của Chính phủ quy ñịnh chi tiết thi hành một số
ñiều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, các TCVN bắt buộc áp dụng
ñược xem xét chuyển ñổi thành QCVN. Thực hiện các quy ñịnh trên, Bộ Tài
nguyên và Môi trường ñã tiến hành chuyển ñổi các tiêu chuẩn môi trường
không khí trên thành các quy chuẩn kỹ thuật. Ngày 07 tháng 10 năm 2009, Bộ
Tài nguyên và Môi trường ñã ban hành Thông tư số 16/2009/TT-BTNMT ban
hành QCVN về môi trường gồm 02 Quy chuẩn kỹ thuật QCVN
05:2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng không khí xung
quanh; QCVN 06:2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về một số chất

41. 32
ñộc hại trong không khí xung quanh. Ngày 16 tháng 11 năm 2009, Bộ Tài
nguyên và Môi trường tiếp tục ban hành Thông tư số 25/2009/TT-BTNMT ban
hành QCVN về môi trường trong ñó có các quy chuẩn kỹ thuật về môi trường
không khí gồm QCVN 19: 2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí
thải công nghiệp ñối với bụi và các chất vô cơ; QCVN 20: 2009/BTNMT -
Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải công nghiệp ñối với một số chất hữu
cơ; QCVN 21: 2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải công
nghiệp sản xuất phân bón hóa học; QCVN 22: 2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ
thuật quốc gia về khí thải công nghiệp nhiệt ñiện; QCVN 23: 2009/BTNMT -
Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải công nghiệp sản xuất xi măng. Như
vậy, hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường không khí của Việt
Nam bao gồm hai loại tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật chất lượng môi trường
không khí xung quanh và tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về khí thải.
2.1.1. Tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng môi trường
không khí xung quanh
Đây là loại quy chuẩn ñược xây dựng nhằm ñáp ứng các yêu cầu về
quản lý chất lượng không khí. Tuy nhiên, trong ñiều kiện trình ñộ khoa học
công nghệ của Việt Nam còn hạn chế thì chưa thể loại trừ hoàn toàn các chất
gây ô nhiễm trong quá trình sản xuất. Vì vậy, các quy chuẩn chất lượng môi
trường không khí hiện hành ñược xác lập trên cơ sở những kết quả nghiên cứu
về vệ sinh y học nhằm bảo ñảm cho chất lượng không khí ở mức tương ñối
trong sạch, hạn chế ñến mức tối ña có thể sự phát thải các KNK vào không khí.
Mức ñộ ñó ñược ñánh giá bằng nồng ñộ chất ñộc hại chứa trong một ñơn vị
trọng lượng hay trong một ñơn vị thể tích không khí. Đơn vị ño lường thông
dụng là trọng lượng chất ô nhiễm chứa trong 1m3
không khí (mg/m3
).
QCVN 05:2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng
không khí xung quanh; QCVN 06:2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia
về một số chất ñộc hại trong không khí xung quanh, trong ñó quy ñịnh giá trị giới

42. 33
hạn các thông số cơ bản (O3, NOx, CO…) và nồng ñộ tối ña cho phép của một
số chất ñộc hại (bao gồm các chất vô cơ, hữu cơ) trong không khí xung quanh
[Phụ lục I].
Như vậy, có thể thấy rằng ñể có thể ñảm bảo ñược tính khả thi của các
tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường không khí xung quanh, trong ñiều
kiện kinh tế, xã hội và môi trường của Việt Nam hiện nay, chúng ta không thể
ñặt ra yêu cầu quá cao về chất lượng không khí như một số quốc gia trên thế
giới. Nhưng với việc xác ñịnh nồng ñộ các chất gây ô nhiễm trong không khí
theo hai quy chuẩn về chất lượng không khí nêu trên thì cũng có nghĩa Nhà
nước vẫn kiểm soát ñược tình trạng ô nhiễm không khí trên phạm vi cả nước.
Mặt khác, nó cũng cho thấy chất lượng không khí cần thiết cho sự tồn tại và
phát triển của con người vẫn ñang ñược ñảm bảo ở Việt Nam.
2.1.2. Tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về khí thải
Đây là loại tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật ñược xây dựng ñể khống chế
các chất thải khí trong ñó có các KNK ñược ñưa vào môi trường ở những mức
ñộ nhất ñịnh, trong các lĩnh vực khác nhau. Các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật
về khí thải hiện hành bao gồm:
Quy chuẩn kỹ thuật khí thải ñối với nguồn thải tĩnh (chủ yếu ñối với khí
thải công nghiệp từ ống khói các nhà máy). Để ngăn ngừa và giảm thiểu ñến
mức tối ña tình trạng gây ô nhiễm môi trường không khí từ các hoạt ñộng công
nghiệp, việc xây dựng và ban hành các quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn về nồng
ñộ chất ô nhiễm trong khí thải công nghiệp là hết sức cần thiết. Ngoài việc quy
ñịnh chung cho các cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh, dịch vụ công nghiệp,
Việt Nam ñã xây dựng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải công nghiệp
trong một số ngành sản xuất ñặc thù như sản xuất xi măng, công nghiệp nhiệt
ñiện, sản xuất phân bón, gồm các quy chuẩn QCVN 19: 2009/BTNMT - Quy
chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải công nghiệp ñối với bụi và các chất vô cơ;
QCVN 20: 2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải công
nghiệp ñối với một số chất hữu cơ; QCVN 21: 2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ
thuật quốc gia về khí thải công nghiệp sản xuất phân bón hóa học; QCVN 22:

43. 34
2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải công nghiệp nhiệt
ñiện; QCVN 23: 2009/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải công
nghiệp sản xuất xi măng. Đây là các quy chuẩn ñược áp dụng ñể kiểm soát
nồng ñộ các chất hữu cơ, vô cơ và bụi trong thành phần khí thải công nghiệp
trước khi thải vào môi trường không khí xung quanh; Quy ñịnh các ñại lượng
giới hạn cho phép khí thải công nghiệp có tính ñộc hại ñối với mỗi loại nguồn
gây ô nhiễm môi trường không khí; Quy ñịnh nồng ñộ tối ña cho phép của các
chất vô cơ cũng như các chất hữu cơ trong khí thải công nghiệp khi thải vào
môi trường xung quanh bao trong ñó có các KNK do quá trình sản xuất, kinh
doanh, dịch vụ gây ra [Phụ lục II].
Tiêu chuẩn thải khí ñối với nguồn thải ñộng (khí thải từ các phương tiện
giao thông). Hệ thống tiêu chuẩn môi trường không khí Việt Nam hiện hành có
rất ít tiêu chuẩn quy ñịnh về lĩnh vực này như TCVN 6438:2005 - Phương tiện
giao thông ñường bộ - Giới hạn lớn nhất cho phép của khí thải; Tiêu chuẩn
TCVN 6776:2005 xăng không chì - yêu cầu kỹ thuật; TCVN 5689:2005 nhiên
liệu Diesel và yêu cầu kỹ thuật. TCVN 6438:2005 - Phương tiện giao thông
ñường bộ - Giới hạn lớn nhất cho phép của khí thải quy ñịnh gới hạn lớn nhất
cho phép của các chất gây ô nhiễm môi trường (CO, HC, khói) trong khí thải
của ñộng cơ sử dụng nhiên liệu xăng hoặc diezen lắp trên phương tiện giao
thông ñường bộ ñể tham gia giao thông ñường bộ. Bên cạnh ñó, lộ trình áp
dụng tiểu chuẩn khí thải ñối với phương tiện giao thông cơ giới ñường bộ cũng
ñược quy ñịnh theo Quyết ñịnh của Thủ tướng Chính phủ số 249/2005/QĐ-TTg
ngày 10 tháng 10 năm 2005. Theo ñó, các loại xe cơ giới ñược sản xuất, lắp
ráp và nhập khẩu mới phải áp dụng các mức tiêu chuẩn khí thải theo các tiêu
chuẩn Việt Nam tương ñương với mức Euro 2 ñối với từng loại xe kể từ ngày
01 tháng 7 năm 2007. Đối với xe cơ giới mà kiểu loại ñã ñược chứng nhận chất
lượng, an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường trước ngày 01 tháng 7 năm 2007
nhưng chưa ñược sản xuất. Như vậy, thông qua việc áp dụng tiêu chuẩn này,
Nhà nước sẽ kiểm soát và giảm thiểu ñược lượng khí thải ñộc hại thải trong ñó