1. 12 ACTUEEL MARKTMONITOR TECHNOLOGIE IT IN BEDRIJF PEOPLEWARE IT IN BEDRIJF 13
COLUMN CHRIS VERHOEF Museumkompas
De meeste musea hebben
te weinig financiële Ondersteuning bij de ontwikkeling
Geen hobby voor middelen om alles te Museumkompas is een ontwikkelpro-
ject met als doel het ondersteunen van
umprofessional de mogelijkheid geeft
de eigen instelling te positioneren,
halen uit de nieuwe
bonentellers media. Zij dreigen daar-
de museumprofessional in de ontwik-
keling van nieuwe robuuste crossme-
diale diensten. Het betreft digitale
referentiemodellen van businessmodel-
len, prestatie-indicatorenscorecards en
checklists voor de ontwikkeling van
C onfiguratiemanagement wordt menigmaal gezien als
kostenpost of als hobbyproject voor bonentellers.
door het contact met het diensten voor geïntegreerde ontsluiting
van collecties die de informatie geper-
crossmediale diensten.
Museumkompas is een initiatief van
Natuurlijk, we kennen we allemaal de frustratie van in het verkeerde publiek te verliezen. De sonaliseerd aanbieden aan gebruikers het Crossmedialab (Lectoraat Crossme-
document een aanpassing maken. Dat kost dan extra tijd en soms via meerdere kanalen, meerdere dia Business, Hogeschool Utrecht)
ook geld. Maar de wereld vergaat niet. IT-professional, zeggen devices en op meerdere plekken. De gefinancierd vanuit OCW via de RAAK-
Vrijwel niemand realiseert zich hoe moeilijk het is om enorme ‘beleving’ in het museum is maar een regeling. Participerende musea en
hoeveelheden materialen en documentenstromen goed te beheren. Ben Kokkeler, Dennis moment in de totale verbinding die instellingen zijn onder andere: Museon
Vandaar die houding ten aanzien van configuratiemanagement. Maar nagestreefd wordt tussen collectie (Den Haag), TwentseWelle (Enschede),
je hebt echt standaardconfiguratiebeheer nodig in situaties waar Ringersma en Harry van en bezoeker. IT-methodieken (service Het Havenmuseum (Rotterdam), Muse-
allerlei objecten op verschillende manieren gecombineerd kunnen design) en oplossingen vanuit andere umwerf Vreeswijk, Armando Museum
worden tot een valide, of minder valide, geheel: een configuratie.
Vliet, kan het tij keren. toepassingsgebieden zijn daarbij het (Amersfoort), Instituut voor Beeld
Configuratiemanagement is het vakgebied dat borgt dat apparatuur Hij kan musea de weg vertrekpunt. en Geluid (Hilversum), Nederlands
(hardware en software) aan zorgvuldig gedefinieerde functionele, Naast specifieke resultaten voor de Vestingmuseum (Naarden), Stichting
mechanische, en elektronische eisen voldoet en dat elke verandering wijzen door onder meer deelnemende musea, zijn er meer Vrede van Utrecht, Stichting DEN en
in deze eisen goed gecontroleerd, zorgvuldig geïdentificeerd en generieke resultaten in de vorm van Sectorinstituut Erfgoed Nederland.
accuraat opgetekend wordt. Kortom, het is een managementactiviteit op te treden als innovatie- een benchmark voor crossmedialiteit in
die technische en administratieve sturing geeft aan de levenscyclus musea (de ‘Crossmedia Museum Moni- Voor meer informatie: http://crossmedialab.
van een product, zijn onderdelen, de informatie daarover en de manager. tor’), een ‘Museumwijzer’ die de muse- nl/files/museumkompas.pdf.
eventuele veranderingen in eisen en inzichten of in leverancier of
specificatie tijdens het project.
Configuratiemanagement
borgen vergt vroegtijdige
I
nternet en web 2.0-toepassingen dienstverlening en medewerkers nieuwe
toetsing ‘met tanden’ hebben een grote impact op de media, IT-managers, zij zijn allemaal
museale sector. Dit is zichtbaar in de steeds meer bezig om in hun dagelijks
vele publicaties over nieuwe kansen om werk een vertaling te vinden van de
O nderzoek leert dat configuratiemanagement meer
oplevert dan het kost: “Companies that are best in class
at configuration management (CM) hit each of the product develop-
meer dan twintig leuke dingen met 2.0-
toepassingen te doen. Musea hebben ook
hoge verwachtingen van het effect van
missie van de instelling naar de inzet en
afstemming van meerdere communica-
tiekanalen. Ze worden geconfronteerd
ment and lifecycle targets that drive product profitability, on average, social media voor marketing. Zo moeten met crossmediale vraagstukken en de
89% or more of the time – providing a significant performance meer bezoekers de weg naar het vraag waarom het allemaal nodig is, hoe
advantage over their peers. These targets include product quality, museum vinden en moet er een het te realiseren is en hoeveel het kost.
launch dates, product development cost, product cost, product blijvende verbinding ontstaan. Dit zijn De concrete vraag voor de IT-professio-
revenue, and product lifecycle costs.”, aldus een Aberdeen-rapport uit echter in hoge mate ontwikkelingen die nal is: hoe ontwikkel ik nieuwe crossme-
2007. Goed, CM is dus een profit center en geen cost center. zich aan de buitenkant van de museale diale diensten die enerzijds passen bij de
Configuratiemanagement is een best practice en die moet je dan ook organisatie afspelen. Onopgemerkt blijft positionering van de instelling en
FOTO: HOLLANDSE HOOGTE
eisen bij significante investeringen. Om te beginnen moet er een echter dat zich in het museale bedrijf en anderzijds voldoende mogelijkheden
Configuratie Management Plan komen. Eis dat zo’n plan minimaal in het vakgebied van de museale IT- geven tot sturing en verantwoording.
voldoet aan de IEEE Standaard 828 uit 1998: ‘IEEE Standard for professional een aardverschuiving Het is een combinatie van de vragen ‘doe
Software Configuration Management Plans’. Daarmee heb je een voltrekt. ik de goede dingen?’ (doorvertaling
internationale standaard te pakken waar het plannen van configura- Multimediale en crossmediale presenta- positionering naar diensten) en ‘doe ik
tiebeheer wordt vastgelegd. Vergeten van belangrijke zaken, ties van museumcollecties zijn niet meer de dingen goed?’ (relatie diensten en
IT-expert cr uciaal voor musea
onduidelijke indelingen en goedbedoelde knutselsmurfverhalen weg te denken. Het aanbod van digitaal verantwoording). Het is daarmee een
voorkom je door deze eis te stellen. cultureel erfgoed is een rijke schakering vraag naar de samenhang tussen beleid
van initiatieven en een bonte verzame- en implementatie en weer terug naar
M et een plan alleen ben je er niet. Je moet ook richtlij-
nen hebben hoe je goed configuratiebeheer uitvoert.
Ook daar is aan gedacht. Je kunt bijvoorbeeld de ANSI/IEEE Standaard
ling van websites, mobiele applicaties en
multimediale interactieve opstellingen.
Deze hoeveelheid en diversiteit maakt
verantwoording. De roep om kennis en
vaardigheden om deze complexe taak het
hoofd te bieden wordt onder professio-
1042 uit 1987 voorschrijven: ‘IEEE Guide to Software Configuration duidelijk dat de sector in beweging is. nals daarom steeds luider.
Management’. Bedrijven als Boeing, Intel, IBM en Motorola hebben
Web 2.0 vraagt om herpositionering van de museale IT-professional
Het maakt ook duidelijk dat trial-and- Het is zaak voor de kleinere musea om
zich actief druk gemaakt om inhoud te geven aan dit soort error vaak aan de basis van deze kansen te benutten die vooral liggen in
standaarden. Die zijn dus geen ivorentorenverhalen maar gestoeld op initiatieven staat, en dat ze geen een lokale context en digitale diensten.
industriële best practices. In deze standaard vinden we de context onderdeel uitmaken van een doordachte Digitale diensten zijn een effectief
van softwareconfiguratiebeheer, het proces, de implementatie en de strategie. Veel toepassingen zijn jaren een ernstig probleem: de grotere lijkheid voor informatie de afgelopen museumprofessionals, waaronder IT- geïntegreerde collectieontsluiting te profitinstellingen zijn voor het overgrote bewegingen af om te komen tot middel voor lokale samenwerking, die
tools die je ervoor nodig hebt. Daarnaast biedt deze standaard ook daarmee een kort leven beschoren. instellingen zoals het Rijksmuseum, het jaren steeds complexer hebben gemaakt. professionals, wetenschappers en maken. Voor de IT-professional ligt hier deel van de musea niet toepasbaar. Dit is moderne vormen van samenwerking, die zich bovendien goed laat sturen. De
inzicht in de plannenmakerij. Voorts zijn er appendices met echte Natuurlijk zijn er te midden van deze Van Gogh, het Nationaal Archief en de Wij noemen er hier drie en illustreren burgers. Voor de IT-professional ligt hier een kans om als procesarchitect het des te nijpender, omdat in de vereiste verder gaan dan bijvoorbeeld multifunc- museaal verantwoordelijke voor
voorbeeldplannen voor realtime control systems, voor experimentele veelvormige ontwikkelingen initiatieven Koninklijke Bibliotheek gaan mee in de die telkens aan de hand van op ervaring een kans om deze organisatieontwikke- voortouw te nemen in de ontwikkeling nieuwe sturings- en informatiserings- tioneel ruimtegebruik. Als variant op informatiemanagement en de IT-
systemen, voor softwareonderhoud en voor een productlinesysteem. in een andere richting. Landelijke internationale ontwikkelingen en weten gebaseerde voorbeelden in de Neder- ling op gang te brengen en in deze en realisatie van een generieke architec- concepties nauwere samenwerking met ‘het nieuwe werken’ ontstaan nieuwe professional die systemen inricht en
Een product line is een verzameling gelijksoortige systemen waaruit koepels zoals Digitaal Erfgoed Nederland hiervoor financiering te vinden bij de landse museale sector. ontwikkeling een belangrijke rol te tuur, om vervolgens het migratiepad en bijvoorbeeld de meest betrokken verbindingen en rollen in de cultuursec- beheert, hebben daartoe de sleutels in
via configuraties specifieke instanties kunnen worden gegenereerd. (DEN) en het sectorinstituut Erfgoed (rijks)overheid. Het overgrote deel van pakken als innovatiemanager. de aanpassing of afschaffing van gemeenten een noodzakelijke voorwaar- tor. Er wordt gezocht naar mogelijkhe- handen. Met name kleinere musea zijn
Zoals mobieltjes die allemaal net even anders zijn, of handelssyste- Nederland proberen innovaties te de (kleinere) musea dreigt buitenspel te Publiek nadrukkelijker in beeld Een tweede ontwikkeling die niet voorbij databases te coördineren. de is. Als keerzijde van dezelfde medaille den om op regionale schaal de backof- sterk lokaal verbonden, verkeren in een
men die per land net even andere afhandelingsprocedures kennen. stimuleren en verduurzaming hiervan te raken en het (digitale) contact met het – Ten eerste is het publiek nadrukkelijker is gegaan aan het cultureel erfgoedveld, zien we echter dat veel kleinere musea fices van musea gezamenlijk te goede positie om informatiseringspro-
bevorderen. Zij doen dit bijvoorbeeld jongere – publiek te verliezen. Ondanks dan ooit in beeld gekomen. Dit stelt extra is die van de informatisering en Sturing en verantwoording verbonden zijn aan kleinere gemeenten, organiseren. Gemeenten werken aan het blemen op te lossen in een (tijdelijk)
O ok dan ben je er nog niet. Je moet namelijk ook eisen
dat er mensen met aantoonbare kennis en kunde
verantwoordelijk zijn voor goed uitgevoerd configuratiemanagement
door internationale standaarden naar de
Nederlandse context te vertalen. Dit
betreffen standaarden op het gebied van
deze benarde situatie kan door de
toenemende inzet van nieuwe media de
IT-professional hierin een beslissende en
uitdagingen voor die museumprofessio-
nals die verantwoordelijk zijn voor het
informatiemanagement van collecties.
digitalisering. Treffend is hier de situatie
van grotere collectiebeherende musea of
van kleinere musea die een gezamen-
Een derde ontwikkeling is de groeiende
noodzaak in de publieke sector om te
komen tot eigentijdse vormen van
die eveneens pas aan het begin staan van
nieuwe vormen van informatisering en
sturing op digitale diensten. Maar
standaardiseren en uitwisselbaar maken
van frontoffices en digitale diensten,
zaken die in hoge mate relevant zijn voor
netwerk van lokale partners. Schaalbaar-
heid en uitwisselbaarheid zijn kernbe-
grippen die vooral bij de kleinere musea
en dat het projectmanagement dit ook serieus neemt. dataopslag en -uitwisseling, en tevens positieve rol spelen. Ter illustratie noemen wij hier collectie- lijke backoffice willen inrichten. De IT- sturing en verantwoording. sleutels tot mogelijk succes liggen ook museale samenwerking, waarin de IT- weerklank zullen vinden.
En zelfs dan ben je er nog niet. Je eist ook dat er onafhankelijke standaarden op het gebied van dienstver- Er zijn diverse ontwikkelingen die de beheerders en IT-professionals van professional wordt hier in samenwer- Deze ontwikkeling raakt in het bijzonder hier. professional onontbeerlijk is.
externe audits komen op het configuratiemanagementplan en het lening, sturing en strategie. Een uitvoering van de taakstelling van de middelgrote musea met uitstekende king met verantwoordelijken voor het informatiemanagement en ICT- In de cultuursector en in de gemeente- Het gaat hier om de noodzaak om Ben Kokkeler is senior adviseur bij BMC Advies
feitelijke configuratiemanagement dat de opdrachtnemer voert. En je belangrijke insteek, die echter middel- museumprofessional met verantwoorde- banden met de wetenschappelijke collectiebeheer geconfronteerd met een beheer binnen de musea. De middelen sector tekenen zich in hoog tempo horizontale integratie aan te brengen in (benkokkeler@bmc.nl). Dennis Ringersma is adviseur
eist dat daar geconstateerde problemen onmiddellijk opgelost dienen grote en kleinere musea voor uitdagin- wereld: zij zien de meerwaarde van het situatie die zijn collega’s kennen die als zijn beperkt of nemen snel af, de de processen en (stuur)informatie- bij hetzelfde bedrijf (dennisringersma@bmc.nl).
te worden. Mocht de opdrachtnemer daar niet binnen redelijke gen stelt die op korte termijn niet of (deels) ontsluiten van de collectie en het IT-professional werkzaam zijn in beheerslast van steeds meer hands-on- stromen in een museum, maar vaak ook Harry van Vliet is lector Crossmedia Business aan de
termijn toe in staat blijken, behoud je je het recht voor oplossingen nauwelijks hanteerbaar zijn. Hierin betrekken van bestaande interest groups grotere, genetwerkte dienstverlenende apparatuur in tentoonstellingsomgevin- in relatie tot andere partijen in dezelfde Hogeschool Utrecht (harry.vanvliet@hu.nl).
in te vliegen op kosten van de opdrachtnemer. Een veel gezien spelen schaal en daarmee verbonden uit het publiek bij het digitaal beschrij- organisaties. De collectiebeschrijving is gen neemt toe, en de expertise om juiste gemeente waarmee een gezamenlijk
probleem is namelijk dat men vooral focust op de tools waarmee je organisatorische competenties een ven, het ordenen en het verrijken ervan. vervat in meer dan honderd databases in keuzes te maken is bij het leeuwendeel aanbod wordt gerealiseerd.
configuratiemanagement ondersteunt. Onvoldoende voorbereide belangrijke rol. Het leeuwendeel van de Nieuwe arbeidsdeling Beschrijvingen kunnen echter niet verschillende formats, met verscheidene van de musea – in wezen mkb’ers met IT-professional kan als
opdrachtnemers vergissen zich deerlijk in het verschil tussen de tool musea is namelijk te vergelijken met een zonder meer worden toegevoegd, want objectbeschrijvingsmethoden van allerlei minder dan vijf fulltime betaalde Werken aan vertaling
tussen IT-professionals, procesarchitect het
en het doel. Vroegtijdige toetsing met tanden is van groot belang om dienstverlenend mkb of een scholenge- wetenschappelijk gezien moeten ze disciplines. De hoeveelheid, spreiding en personeelsleden – niet of nauwelijks Professionals die verantwoordelijk zijn
goed configuratiemanagement te borgen. Dit laatste draagt significant meenschap: waar eveneens de goede wetenschappers en kloppen: ze moeten een functie krijgen diversiteit gecombineerd met het voorhanden. Deze ontwikkelingen voortouw nemen voor informatie en/of ICT staan
bij aan projectsucces. intenties en professionaliteit niet in de betere doorzoekbaarheid van een dagelijkse takenpakket van beheer, vragen om radicaal andere benaderingen dagelijks midden in de hier geschetste
ontbreken, maar voldoende expertise en
burgers collectie, naast de wetenschappelijke maakt het ontwikkelen en realiseren van van sturing en informatisering. Het krachtenvelden: hoofden van collecties,
Prof. dr. Chris Verhoef is hoogleraar Informatica aan de Vrije Universiteit Amsterdam middelen om te experimenteren gemist duiding. Dit vraagt om nieuwe vormen een visie op digitalisering complex. De voortgaan op wegen die gebaand zijn in conservatoren, managers educatie en Voor reacties en nieuwe bijdragen van deskundigen:
worden. Dit vormt voor de komende van arbeidsdeling tussen diverse basis is onvoldoende om de slag naar de wereld van grotere bedrijven en non- presentatie, projectleiders digitale Henk Ester (h.ester@sdu.nl, (070) 378 03 97).
25 FEBRUARI 2011 25 FEBRUARI 2011