Efektem naszego wieloletniego doświadczenia są nasze opinie i poglądy, na temat których mamy pewność, że są uzasadnione i warte poznania przez Państwa.Prócz specjalistycznych artykułów magazyn wzbogacony jest o teksty, które przewodniemu zagadnieniu nadają szerszy kontekst. Zapewniając czytelnikom spojrzenie z innego, aniżeli nasz, punktu widzenia, proponujemy lekturę felietonów niezależnych konsultantów.

1. Outsourcing rachunkowości
PLUS
styczeń 2011 r.

2. Spis treści
2. Intensywny wzrost rynku outsourcingu
5. Dla kogo outsourcing rachunkowości?
9. Rachunkowość w firmie oraz prawne regulacje
outsourcingu rachunkowości
12. Pogotowie księgowe
16. Outsourcing jako proces efektywny
21. Case study. Unilever Europe
2. Nowinki techniczne w outsourcingu
2
rachunkowości
6. Stwórz lepszy model swojej firmy
2
0. Perspektywy rozwoju outsourcingu w Polsce
3

3. Szanowni Państwo,
ostatnie lata działalności firm postawiły kolejne do tego, aby wnikliwie przyjrzeć się propozycji
wyzwania zarówno przed menedżerami opera- outsourcingu.
cyjnymi, jak i dyrektorami finansowymi (CFO).
Brak przewidywalności otoczenia, zmiany cen, Zaskakujące są wyniki badań firmy IBM, według
załamanie sektora bankowego oraz trudności których aż 39% respondentów w dalszym ciągu
w pozyskaniu zamówień to nowe okoliczności ręcznie opracowuje najważniejsze raporty. Wiąże
w zarządzaniu przedsiębiorstwami. Weryfiku- się z tym ryzyko, np. błędu, braku ciągłości
ją one przede wszystkim organizację firm pod danych, wydłużonego okresu raportowania itp.
względem zdolności do finansowania planów, Z pewnością dostrzegają Państwo kolejny aspekt
inwestycji, bieżących zakupów i sprzedaży zewnętrznych rozwiązań organizacyjnych –
(tzw. finanse). korzystanie z najnowszych rozwiązań technicz-
nych.
Bieżący okres, choć niezwykle trudny, jest nie-
powtarzalną szansą dla tych, którzy chcą pod- Termin outsourcing zakorzenił się już w polskiej
dać transformacji swoje firmy w kierunku tzw. gospodarce. Nie sposób pominąć tego zagad-
organizacji zorientowanych finansowo. Osiągają nienia, jeśli dokonuje się przeglądu strategicz-
one lepsze wyniki oraz zwiększają możliwości nych rozwiązań dla przedsiębiorstw. Dostawcy
rozwoju, zgodnie z aspiracjami właścicieli i kadry i działacze na rzecz outsourcingu intensywnie się
zarządzającej. organizują. W 2009 r. powstał Instytut Outsour-
cingu. Pojawiła się także pierwsza metodologia
Organizacje zorientowane finansowo stosują pozwalająca obliczyć wartość rynku. Branża out-
rozwiązania, które przynoszą przedsiębiorstwu sourcingowa została określona przez ekspertów
korzyści. Opierając się na wnioskach z badań mianem „polskiego fenomenu”.
prowadzonych przez IBM Corporation wśród
1900 dyrektorów finansowych, proponujemy Jestem przekonana, że skorzystanie z doświad-
Państwu jedno z takich rozwiązań czenia w outsourcingu firmy Grant Thornton
– OUTSOURCING. Frąckowiak pozwoli Państwu na osiągnięcie
dalszych korzyści w biznesie. Życzę Państwu
Przekazanie zewnętrznemu dostawcy części interesującej lektury.
zadań stworzy przestrzeń w dotychczasowych
obowiązkach dyrektorów finansowych. W ten
Katarzyna Banach
sposób uwolnioną energię CFO, zgodnie z ocze- Partner Zarządzający
kiwaniami menedżerów operacyjnych, można Departament Outsourcingu Rachunkowości
banach.katarzyna@gtfr.pl
skierować na wspomniane wyżej finanse. Badania
dowodzą, że dyrektorzy finansowi są gotowi do
większej aktywności w obszarze finansów, chcą
także podjąć się nowej roli – doradcy biznesowe-
go – pod warunkiem, że już nie będą musieli się
zajmować księgowaniem pojedynczych transak-
cji.
Motto naszych działań stanowią Efektywność
i Bezpieczeństwo. Prezentowane wartości mogą
być dla przedsiębiorstw źródłem wyjątkowej
przewagi konkurencyjnej. Konsekwentne dosko-
nalenie organizacji prowadzi firmy do wzrostu
wyników. Przykład Unilever Europe przekonuje
PLUS 1

4. Outsourcing rachunkowości
Intensywny wzrost rynku
outsourcingu
Światowy rynek outsourcingu
finansowo-księgowego powraca
obecnie na swoją pozycję sprzed
kryzysu. Jak wynika z najnow-
szych badań Grupy Everest, do
końca 2010 r. wartość nowych
kontraktów w tym sektorze może
wzrosnąć nawet o 20% i osiągnąć
3,7 mln USD. W IV kwartale
2009 r. wartość kontraktów BPO
(outsourcing procesów bizneso-
wych) wzrosła o 158% (!) i po raz
pierwszy była większa niż ITO
(outsourcing technologii informa-
cji).
pory obsługiwanych przez placówki na zachodzie
Światowy trend wzrostu dotyczy też usług Europy.
outsourcingowych w Polsce. Europa to 10%
światowego rynku, a potentatem jest Azja. Polska Prawdziwie polską specjalnością są usługi finan-
należy do preferowanych lokalizacji dla usług sowo-księgowe: prowadzenie ksiąg rachunko-
BPO w Europie. Znane są centra BPO w Krako- wych, rozliczanie faktur, wypełnianie deklaracji
wie, Wrocławiu, Łodzi i Warszawie. Na mapie podatkowych, sporządzanie raportów finan-
atrakcyjnych miast znalazły się: Gdańsk, Poznań, sowych, zamykanie okresów rozliczeniowych,
Katowice, Lublin, Szczecin, Olsztyn i Bydgoszcz. obliczanie płac oraz (w coraz większym stopniu)
zaawansowanie usługi dla instytucji finansowych.
W raporcie Ernst & Young „Atrakcyjność inwe- Bardzo szybko rozwija się outsourcing usług
stycyjna Europy” wskazano, że przewagę do- w dziedzinie kadr i płac. Dyrektor Zarządzający
stawców tego regionu buduje – obok oczekiwanej ADP Polska twierdzi jednak, że nadal daleko nam
dotychczas redukcji kosztów – wzrost jakości do takich potęg, jak Belgia, gdzie z outsourcingu
świadczonych usług. Ponadto badania dowodzą, korzysta 80% firm.
że poszukiwanie oszczędności przestało być
jedynym motywem wzrostu popularności out- Po usługi zewnętrzne sięgają największe polskie
sourcingu. Inne korzyści to zdolność do obsługi firmy, jak Telekomunikacja Polska czy Polkom-
operacji zaawansowanych technologicznie, do tej tel. Kancelaria Prezydenta również korzysta
z usług firm outsourcingowych. Rozwój outso-
PLUS 2

5. PLUS 3

6. Polska
Obrót Grant Thornton wości
u rachunko
z outsourcing 2010 wynosił
/
w roku 2009 ln USD
2,5 m
urcingu nie objął jedynie sektora publicznego.
Wielkie nadzieje branża usług zewnętrznych
wiąże z przemianami na rynku energetyki.
Transparency Report Grant Thornton Interna-
tional pokazuje, że obroty z usług outsourcingo-
wych w 2009 r. wynosiły 250 mln USD i stano-
wiły blisko 7% obrotów całej sieci. W Europie
największymi dostawcami usług outsourcingo-
wych są: Francja (58 mln USD), Szwecja
(35 mln USD), Holandia (29 mln USD) i Niemcy
(25 mln USD). Obrót Grant Thornton Polska
z outsourcingu rachunkowości w roku 2009/2010
wynosił 2,5 mln USD (przy średnim kursie NBP
z 30.06.2010 r.). Obroty z outsourcingu rachun-
kowości w minionym roku stanowiły 26% obro-
tów spółki Grant Thornton Frąckowiak.
Zdaniem prezesa Target BPO: „wiele polskich
firm, zwłaszcza dużych koncernów, traci szan-
se skorzystania z dobrodziejstw outsourcingu.
Ewentualne przekazanie procesów do zewnętrz-
nego dostawcy jest blokowane przez związki
zawodowe.”
Eksperci podkreślają, że większość firm BPO, na-
wet jeśli należy do zagranicznej grupy, nie trans-
feruje zysków za granicę, tylko inwestuje w kraju,
podwyższając kwalifikacje swoich pracowników
lub otwierając nowe oddziały. Oznacza to, że
dobre wyniki branży to czysty zysk dla polskiej
gospodarki.
Katarzyna Banach
Partner Zarządzający
Departament Outsourcingu Rachunkowości
banach.katarzyna@gtfr.pl
PLUS 4

7. Outsourcing rachunkowości
Dla kogo outsourcing
rachunkowości?
Outsourcing jest rozumiany jako Obok podstawowej działalności (core business),
w firmie wyróżnić można liczne procesy pobocz-
strategia polegająca na oddaniu
ne, których zadaniem jest wspomaganie i uzu-
innemu przedsiębiorstwu zadań pełnianie procesu głównego. Jednym z nich jest
niezwiązanych bezpośrednio m.in. rachunkowość. Jeżeli jednostka np. zajmuje
z podstawową działalnością fir- się handlem, ma liczne biura sprzedażowe zloka-
lizowane na terenie całej Polski i kładzie nacisk na
my. Dzięki temu może ona skupić to, aby jej towary znajdowały nabywcę, skoncen-
swoje zasoby i środki finansowe trowanie się na podstawowej działalności może
na obszarach stanowiących pod- spowodować, że procesy poboczne podlegać
będą mniejszej kontroli. Ponadto szefowie firm
stawę jej działań i wypracowują- są zazwyczaj specjalistami w swojej dziedzinie,
cych przewagę konkurencyjną. tzn. są doskonałymi handlowcami, technologami
Powierzenie zewnętrznemu do- itd. Potrafią określić np.: zdolności produkcyj-
ne jednostki lub zapanować nad problemami
stawcy prowadzenia rachunko-
zawiązanymi z logistyką dostarczanych towarów.
wości znakomicie wpisuje się Problem pojawia się wtedy, gdy jako specjaliści
w powyższą definicję, ponieważ w podstawowej działalności mają zorganizować
rachunkowość (m.in. określić, jaki zespół jest
rachunkowość jest procesem
potrzebny do rachunkowości w firmie oraz jakie
pomocniczym, uzupełniającym ciążą na niej obowiązki sprawozdawcze). Mogą
i wspomagającym podstawową podjąć to wyzwanie i borykając się pod drodze
działalność jednostki. z różnymi problemami organizacyjnymi, stwo-
rzyć w firmie wewnętrzny dział rachunkowości.
Każda firma ma doświadczenie i wiedzę niezbęd- Innym rozwiązaniem jest powierzenie tych
ną do realizacji swojej podstawowej działalności. zadań podmiotowi zewnętrznemu, który jako
W ramach tej działalności wdrażane są różne sys- specjalista ma niezbędną wiedzę do zaplanowania
temy zarządzania jakością, które mają usprawnić całego procesu. Dla outsourcera rachunkowość
proces główny i uczynić go bardziej efektywnym. jest działalnością podstawową, będzie miał zatem
Jednostki wiedzą, jak ten proces rozwijać, mo- doświadczenie niezbędne do monitorowania
nitorować i podnosić jego efektywność. Z uwagi i podnoszenia efektywności w tym procesie.
na to, że jest on „źródłem pieniędzy”, wymaga
najwięcej czasu i energii. Działanie takie jest Już Henry Ford w 1924 r. powiedział: „Jeśli jest
zrozumiałe, gdyż bez właściwie zorganizowanej coś, czego nie potrafimy zrobić wydajniej, taniej
i dostosowanej do realiów rynkowych podsta- i lepiej niż konkurenci, nie ma sensu, żebyśmy to
wowej działalności jednostka może znaleźć się robili i powinniśmy zatrudnić do wykonania tej
w warunkach zagrożenia. Wszystkie siły skiero- pracy kogoś, kto zrobi to lepiej niż my.”
wane są więc w stronę konkurencyjności.
PLUS 5

8. Załóżmy, że mamy do czynienia z podmiotem,
któremu bliska jest sentencja H. Forda i który
zdecydował się na współpracę z dostawcą ze-
wnętrznym. W takiej sytuacji ważne jest wybra-
nie wiarygodnego partnera, który będzie miał
niezbędne doświadczenie. Następnym krokiem
będzie wybór właściwego modelu funkcjono-
wania outsourcingu w podmiocie i tu inicjatywę
powinien wykazać dostawca usług rachunko-
wych. To outsourcer, bazując na swoim doświad-
czeniu, powinien dostarczyć jednostce informa-
cje, które pozwolą jej podjąć najlepszą decyzję.
Outsourcing jest rozwiązaniem, które można
wprowadzić w każdej firmie, jednak jej specyfika
będzie decydowała o konkretnych rozwiązaniach.
Dobrane do danego podmiotu propozycje będą
miały decydujący wpływ na pomyślne wdrożenie
projektu.
Podmioty zainteresowane ideą outsourcingu
można podzielić na podmioty małe, rozpoczy-
nające działalność oraz większe, już działające.
Dla tych pierwszych outsourcing rachunkowości
to naturalne rozwiązanie. Mała firma, w której
rachunkowość nie zajmuje zbyt wiele czasu,
zwykle korzysta z outsourcingu, ponieważ do-
stawca zapewnia jednostce elastyczność związaną
z niezbędnymi zasobami. Jeżeli jednostka rozwija
się, zadaniem dostawcy usług jest zapewnienie
odpowiedniej liczby osób do wykonania zadań
w większym zakresie. Takie podejście pozwa-
la firmie zaoszczędzić koszty. Mały podmiot W przypadku większych firm, które mają już
współpracujący z dostawcą usług rachunkowych wypracowane struktury i formę działalności,
z reguły będzie pracował na zasadach outso- współpraca może polegać zarówno na outsour-
urcingu tradycyjnego, tzn. dostawca przejmie cingu tradycyjnym, czyli przejęciu odpowiedzial-
odpowiedzialność za efekty, metody i sposób ności za efekt oraz metodę jego osiągnięcia, lub
wykonywania poszczególnych zadań. W tym na co-sorcingu, czyli współpracy dwóch stron
modelu inicjatywa jest po stronie usługodawcy, i współudziale w tworzeniu efektów końcowych.
a outsourcer dostarcza zasobów materialnych Outsourcing tradycyjny nie będzie się różnić od
i ludzkich do realizacji prac. Dzięki temu firma modelu opisanego wcześniej dla małych podmio-
będzie mogła wykorzystać np.: oprogramowanie tów. Jednostka przekazuje dostawcy usług pełnię
dostawcy, standardowy plan kont oraz wiedzę praw i odpowiedzialności za efekt. W przypadku
partnera biznesowego, która może być pomocna co-sourcingu może to być np. oddelegowanie
na początkowym etapie prowadzenia działalno- pracownika outsourcera do prowadzenia ksiąg
ści. Outsourcer może pomóc spółce w kontaktach w siedzibie jednostki lub wdrożenie modelu,
z różnymi instytucjami, podpowiedzieć, jaki ro- w którym księgi prowadzone będą z wykorzy-
dzaj ewidencji będzie dla jednostki na tym etapie staniem systemu zleceniodawcy. W tego typu
prowadzenia działalności najlepszy. Często nowo rozwiązaniu oba podmioty dostarczają zasoby
powstające firmy nie mają jeszcze określonych do wykonania zadań, np. firma zapewnia lokal
i sprecyzowanych potrzeb w zakresie rachunko- i sprzęt w swojej siedzibie lub oprogramowanie
wości, więc skorzystanie z gotowych rozwiązań finansowo-księgowe, a outsourcer odpowiada za
będzie dużym uproszczeniem. przygotowanie kompetentnych pracowników.
PLUS 6

9. ourcera
Zadaniem outs za
o
jest więc diagn
h
tych wszystkic ch
ry
sytuacji, w któ
y
proces księgow
w danej
firmie można
usprawnić
Oba podmioty muszą współpracować, ponieważ Następnie diagnoza ta powinna być zaprezen-
od zaangażowania stron zależy efekt końcowy. towana do rozważenia, a współpraca obu stron
Jeżeli np. zleceniodawca nie zapewni dostępu do może doprowadzić do wypracowania najlepszego
oprogramowania i wsparcia informatycznego, rozwiązania.
pracownicy zleceniobiorcy nie będą mogli wyko-
nać zadań i cel nie zostanie osiągnięty. Ponadto Bez wahania można powiedzieć, że outsourcing
w przypadku większych jednostek, outsourcer rachunkowości jest rozwiązaniem, które znaj-
jest dla nich niezależnym ekspertem (partne- dzie zastosowanie w każdym podmiocie. Jednak
rem), który może ocenić poprawność organizacji bardzo wiele zależy od podejścia outsourcera.
procesu rachunkowości. Firma może dzięki temu Wykorzystując swoje doświadczenie, powinien
uzyskać wiedzę, czy jej procesy są efektywne dostosować model do potrzeb jednostki w taki
i czy przyjęte rozwiązania są w danym momencie sposób, aby outsourcing wspierał jej rozwój i nie
najlepsze z możliwych. W przypadku większych był źródłem dodatkowych problemów.
podmiotów ważne jest, aby w początkowym
okresie współpracy outsourcer dopasował się
Magdalena Ptak
do podmiotu. W większych jednostkach zmiany Accounting Partner
powinny być wprowadzane w sposób ewolucyj- Departament Outsourcingu Rachunkowości
ptak.magdalena@gtfr.pl
ny, w przeciwnym razie mogą doprowadzić do
przejściowych problemów z bieżącym funkcjo-
nowaniem. Zadaniem outsourcera jest więc dia-
gnoza tych wszystkich sytuacji, w których proces
księgowy w danej firmie można usprawnić.
PLUS 7

10. PLUS 8

11. Outsourcing rachunkowości
Rachunkowość w firmie oraz
prawne regulacje outsourcingu
rachunkowości
Czym jest rachunkowość w jed- Podane powyżej zagadnienia opisują rachun-
kowość jednostki w jej sensie formalnym. Są to
nostce? Odpowiedzieć na to
wytyczne dla każdego kierownika, który odpo-
pytanie można w dwojaki spo- wiada za rachunkowość w firmie. Powinien on
sób, w zależności od tego, jaką zapewnić wykonanie wszystkich obowiązków
przyjmie się perspektywę. Z jed- związanych z jej funkcjonowaniem.
nej strony mówimy o rachun- Ustawa o rachunkowości precyzuje m.in. pojęcia
kowości, patrząc przez pryzmat i podstawowe obowiązki sprawozdawcze ciążące
przepisów prawa, a z drugiej na jednostce, natomiast nie wspomina o tym,
jak rachunkowość powinna być zorganizowana.
strony skupiając się na jej na roli Organizacja rachunkowości w każdym przedsię-
w organizacji. biorstwie zależeć będzie od jego specyfiki. Nie
znajdziemy więc wzorca organizacji rachunko-
Prawne regulacje rachunkowości znajdziemy wości, który będzie dobrze funkcjonował we
w Ustawie o rachunkowości z dnia 24 września wszystkich jednostkach. Zadaniem kierownika
1994 r. (Dz. U. 2002 nr 76, poz. 694 ze zm.), jest zaprojektowanie rachunkowości w sensie
w której opisane są zasady rachunkowości, tryb organizacyjnym w taki sposób, aby zapewnić
badania sprawozdań finansowych przez biegłych wykonanie wszystkich aspektów prawnych opi-
rewidentów oraz zasady wykonywania działal- sanych w ustawie. Rachunkowość powinna stać
ności w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg się narzędziem służącym do zaspokajania potrzeb
rachunkowych. Zgodnie z ustawą, rachunkowość informacyjnych podmiotu i wspierać proces de-
jednostki w aspekcie prawnym obejmuje: cyzyjny. Takie podejście spowoduje, że powstanie
• przyjęte zasady (politykę) rachunkowości, w danej jednostce unikalny model organizacji
• prowadzenie ksiąg rachunkowych na podsta- rachunkowości dostosowany do potrzeb i stan-
wie dowodów księgowych, ujmujących zapisy dardów użytkowników.
zdarzeń w porządku chronologicznym i syste-
matycznym, Do elementów organizacji rachunkowości można
• okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą zaliczyć m.in.:
inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów • rachunkowość w aspekcie prawnym (wszyst-
i pasywów, kie wytyczne wynikające z ustawy, m.in.:
• wycenę aktywów i pasywów oraz ustalenie polityka rachunkowości, prowadzenie ksiąg,
wyniku finansowego, inwentaryzacja, wycena, sprawozdania),
• sporządzanie sprawozdań finansowych, • zespół księgowy (pracownicy działu finanso-
• gromadzenie i przechowywanie dowodów wo-księgowego z przypisanymi zadaniami,
księgowych oraz pozostałej dokumentacji w ramach organizacji rachunkowości, wraz
przewidzianej ustawą, z odpowiedzialnością za wykonanie tych
• badanie i ogłoszenie sprawozdań finansowych zadań),
w przypadkach przewidzianych ustawą.
PLUS 9

12. • program finansowo-księgowy i inne narzędzia
wspomagające proces,
• procedury pracy wewnątrz zespołu – opis
postępowania w trakcie czynności związanych
w rachunkowością,
• podział zadań pomiędzy zespołem księgowym
a pozostałymi pracownikami jednostki, w za-
kresie zapewnienia rachunkowości w jednostce
(np.: dostarczenie informacji o sprzedaży lub • powiadomić właściwy urząd skarbowy o miej-
produkcji pracownikom działu księgowego). scu prowadzenia ksiąg w terminie 15 dni od
dnia ich wydania,
Przykładowe formy funkcjonowania rachunko- • zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych
wości w jednostkach to: wraz z dowodami księgowymi uprawnionym
• własny dział księgowy, organom kontroli zewnętrznej lub nadzoru,
• prowadzenie ksiąg przez podmiot zewnętrzny w siedzibie jednostki lub w miejscu sprawowa-
(outsourcing), nia zarządu (albo w innym miejscu za zgodą
• połączenie dwóch form, np. własny dział księ- organu kontroli lub nadzoru).
gowy pod nadzorem podmiotu zewnętrznego.
Na czym polega działalność w zakresie usługowe-
Jedną z form organizacji rachunkowości jest go prowadzenia ksiąg rachunkowych? Zgodnie
outsourcing, rozumiany jako powierzenie przez z art. 76 ust 1 Ustawy o rachunkowości, usługowe
jednostkę określonego procesu wykonawcy, prowadzenie ksiąg rachunkowych jest działalno-
z określeniem szczegółowych efektów, jakie ta ścią gospodarczą w rozumieniu przepisów o swo-
jednostka zamierza uzyskać, ale bez instrukcji bodzie działalności gospodarczej, polegającą na
dotyczących sposobu wykonywania poszczegól- świadczeniu usług w zakresie czynności:
nych zadań (inicjatywa usługodawcy). • prowadzenia ksiąg rachunkowych na podsta-
wie dowodów księgowych, ujmujących zapisy
Ustawa o rachunkowości dopuszcza powierzenie zdarzeń w porządku chronologicznym i syste-
prowadzenia ksiąg podmiotom zewnętrznym (art. matycznym,
11 ust 2). Nowelizacją wprowadzoną 10 kwietnia • okresowego ustalania lub sprawdzania drogą
2010 r. jest możliwość powierzenia prowadzenia inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów
ksiąg także podmiotom z innego państwa człon- i pasywów,
kowskiego, prowadzącym działalność w tym • wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania
zakresie. Do tej pory możliwość prowadzenia wyniku finansowego,
ksiąg miały tylko firmy polskie. • sporządzania sprawozdań finansowych,
• gromadzenia i przechowywania dowodów
Jeżeli kierownik jednostki zdecyduje się powie- księgowych oraz pozostałej dokumentacji
rzyć księgi rachunkowe podmiotowi zewnętrzne- przewidzianej ustawą.
mu, zgodnie z art. 11 a ustawy ma obowiązek:
PLUS 10

13. Jedną z form
outsourcing organizacji rachunkowo
,r ś
przez jednosozumiany jako powierz ci jest
wykonawcy, tkę określon enie
z określenie ego procesu
efektów, ja m szczegóło
uzyskać, ale kie ta jednostka zamier wych
sposobu wykbez instrukcji dotycząc za
onywania po yc
szczególnyc h
zadań. h
Ponadto przedsiębiorcy wykonujący działalność i zleceniobiorcę. Umowa to dokument, który
usługową w zakresie prowadzenia ksiąg rachun- powinien zawierać tak ważne elementy, jak m.in.:
kowych są również uprawnieni do wykonywania specyfikacja efektów prac i terminów ich prze-
działalności obejmującej: kazywania, określenie warunków współpracy,
• prowadzenie (w imieniu i na rzecz podatni- zadań i odpowiedzialności usługodawcy i usługo-
ków, płatników i inkasentów) ksiąg podatko- biorcy, określenie szczegółowych zasad i jakości
wych i innych ewidencji do celów podatko- świadczonych usług, w tym kar umownych za
wych oraz udzielanie pomocy w tym zakresie, ich nieprzestrzeganie. Prawidłowo skonstruowa-
• sporządzanie (w imieniu i na rzecz podatni- na umowa zabezpiecza obie strony i pozwala na
ków, płatników i inkasentów) zeznań i deklara- właściwą organizację prac. Daje także możliwość
cji podatkowych lub udzielanie pomocy w tym dokładnego określenia zakresu usługi oraz prac,
zakresie. które poza ten zakres wykraczają. Dzięki temu
można uniknąć problemów związanych z innym
Kto może zostać outsourcerem? rozumieniem czynności wykraczających poza
zakres usługi. Umowa jest także narzędziem,
Osoba wykonująca taką działalność musi mieć w którym można precyzyjnie określić efekty
uprawnienia do usługowego prowadzenia ksiąg i terminy prac. Daje to zleceniodawcy sposobność
rachunkowych. do ich egzekwowania w określonym terminie.
Outsourcing rachunkowości mogą prowadzić: Nawet najlepiej skonstruowana umowa nie
• przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi, gwarantuje jednak powodzenia projektu, jeżeli
jeżeli są uprawnieni do wykonywania czynno- nie zostaną możliwie najdokładniej określone
ści z zakresu usługowego prowadzenia ksiąg aktualna sytuacja w jednostce oraz cele, które
rachunkowych, zleceniodawca chce uzyskać w ramach usługi.
• pozostali przedsiębiorcy, pod warunkiem, że Taka świadomość pozwala dobrze zorganizować
prace z tego zakresu będą wykonywane przez rachunkowość z użyciem modelu outsourcingu
osoby uprawnione do usługowego prowadze- i skorzystać z wszystkich jego możliwości.
nia ksiąg rachunkowych.
Magdalena Ptak
Uprawnione do usługowego prowadzenia ksiąg Accounting Partner
rachunkowych są osoby posiadające certyfikat Departament Outsourcingu Rachunkowości
ptak.magdalena@gtfr.pl
księgowy oraz osoby wpisane do rejestru bie-
głych rewidentów lub na listę doradców podat-
kowych. Certyfikacja zawodu daje gwarancję
jakości świadczonych usług.
Obok uregulowań outsourcingu w Ustawie
o rachunkowości, bardzo ważną kwestią są także
uregulowania umowne wiążące zleceniodawcę
PLUS 11

14. Outsourcing rachunkowości
Pogotowie księgowe
Co-sourcing to przykład zespołu pracowników poprzez powierzenie wy-
konywania zadań pracownikom outsourcera.
outsourcingu niepełnego, zwane-
go także selektywnym. Zgodnie Zadania realizowane przez Grant Thornton
z definicją zaproponowaną przez Frąckowiak w ramach pogotowia księgowego
Ch. Gaya i J. Essingera: „co-sour- dotyczyły m.in.: zastępstwa osób zajmujących sa-
modzielne stanowiska, np. głównego księgowego
cing to specyficzna forma współ- lub specjalistów wykonujących określony zakres
pracy dostawcy i odbiorcy usługi prac pod nadzorem głównego księgowego.
realizowana poprzez delegowanie
Celem outsourcera jest sprawne przejęcie zadań
personelu lub menedżerów do zastępowanej osoby, poznanie zasad i uregulo-
obsługi zlecenia, ze względu na wań funkcjonujących w jednostce w ramach tych
ich specjalistyczną wiedzę. Za- prac. Pierwszym krokiem jest zapoznanie się
z obowiązkami danej osoby, także z jej pomocą
równo dostawca, jak i odbiorca
(jeżeli to możliwe). Istotny z punktu widzenia
usługi są odpowiedzialni za do- sprawnej realizacji zadań jest ponadto etap pracy
starczenie środków do realizacji pod nadzorem osoby, która ma być zastępowana,
ponieważ można zweryfikować przekazane in-
usługi, a ich wzajemne oddziały-
formacje. Bardzo komfortowa sytuacja występuje
wanie jest ściślejsze niż w zwy- wtedy, gdy przygotowując się do wykonywania
kłym outsourcingu”. obowiązków osoby zastępowanej, outsourcer ma
czas, aby prześledzić przynajmniej dwa powta-
Jeden z przykładów co-sourcingu stanowi rzające się cykle realizacji powierzonych zadań
pogotowie księgowe, którego celem jest wspar- (czyli wdrożenie następuje w ciągu dwóch mie-
cie klienta w zapewnieniu ciągłości pracy działu sięcy). Takie wdrożenie daje klientowi pewność,
księgowości spółki poprzez: że wykonawca pozyskał niezbędna wiedzę do
• zastępstwo personelu księgowego podczas realizacji zadań w późniejszym okresie. Możliwe
długotrwałych nieobecności (zarówno pracow- jest także przystąpienie do wykonywania zadań
ników operacyjnych, jak i menedżerów), bez nadzoru osoby przekazującej, lecz taka forma
• rozwiązywanie problemów księgowych, nie daje gwarancji właściwego przekazania zadań
w tym pomoc w usuwaniu nieprawidłowości. i może (lecz nie musi) skutkować w przyszłości
problemami.
Pogotowie księgowe umożliwia okresowe zastą-
pienie specjalistycznych kompetencji z dziedzi- Pogotowiem księgowym zainteresowane są z re-
ny rachunkowości w przypadku pojawienia się guły firmy, które posiadają własny dział finan-
problemów związanych z absencją. Dzięki tej sowo-księgowy. Naturalnym momentem poszu-
usłudze możliwe jest także wsparcie istniejącego kiwań dostawcy usług jest czasowa nieobecność
pracowników. Kierownik jednostki zobowiązany
PLUS 12

15. PLUS 13

16. rcera
Za daniem outsou ” się
nie
jest „wpasoważ proces
w istniejący ju
finansowo-
księgowy
i zapewnienie
jego
ciągłości.
jest do zapewnienia ciągłości w procesie rachun- tygodni (w przypadku wykonywania czynności
kowości, w związku z tym zaczyna rozważać związanych z ewidencjonowaniem zdarzeń go-
dostępne na rynku opcje. spodarczych w systemie finansowo-księgowym)
do minimum dwóch miesięcy (w przypadku
Jednym z rozwiązań jest zatrudnienie pracow- zastępstwa głównego księgowego).
nika w miejsce osoby, która będzie nieobecna,
lecz takie metody nie są skuteczne na krótki czas. W ramach usługi pogotowia księgowego dostępni
Często pojawiają się problemy z zatrudnieniem są specjaliści, którzy posiadają różnorodne kom-
osób o odpowiednich kompetencjach na krótki petencje w zakresie rachunkowości. Są to .m.in.:
okres, gdyż dla nich krótkoterminowe zastęp- • specjaliści, których zadaniem jest ewidencjo-
stwo może się wiązać z koniecznością ponow- nowanie zdarzeń gospodarczych w systemie
nego poszukiwania pracy. Ponadto zatrudnienie finansowo-księgowym (zastępują oni z reguły
pracownika w miejsce osoby czasowo nieobecnej osoby, które wprowadzają dokumenty zaku-
może spowodować negatywne reakcje tej osoby, pu, wystawiają faktury sprzedaży itp.),
tzn. może się ona obawiać, że nie będzie mogła • specjaliści, których zadaniem jest weryfikacja
powrócić do wykonywanych wcześniej zadań. dokumentów, zamknięcie okresów sprawoz-
dawczych lub przygotowywanie deklaracji
Drugim rozwiązaniem jest czasowe powierze- (zastępują oni osoby zajmujące samodzielne
nie zadań outsourcerowi. Zawarcie umowy na stanowiska w dziale finansowo-księgowym,
czas określony z podwykonawcą daje gwarancję zajmujące się danym zakresem, np. przygoto-
zakończenia jej w czasie, na który została zawarta wywaniem deklaracji pod nadzorem głównego
oraz zapewnia jakość świadczonej usługi. Umowa księgowego),
taka wprowadza ponadto podejście biznesowe, • specjaliści, których zadaniem jest scalenie
ponieważ obu stronom znany jest cel, tzn. czaso- procesu finansowo-księgowego (osoby te mają
we zastępstwo personelu. szeroką wiedzę z zakresu rachunkowości oraz
umiejętności organizatorskie i zastępują np.
Czas przygotowania (wdrożenie) osoby oddele- głównego księgowego).
gowanej do świadczenia usługi u klienta w ra-
mach „pogotowia księgowego” zależy od zakresu W przypadku pogotowia księgowego outsourcer
prac. Z reguły powierzone do wykonania zadania nie przejmuje na siebie odpowiedzialności za
wymagają znajomości firmy klienta, oprogra- realizację całego procesu, dlatego nie ma moż-
mowania i zasad panujących w jednostce. Jeżeli liwości zdefiniowania go zgodnie ze swoimi
zastępstwo dotyczy pracownika zajmującego standardami. Jego zadaniem jest „wpasowanie”
wysokie stanowisko, np. głównego księgowego, się w istniejący już proces finansowo-księgowy
który łączy wiele procesów, potrzeba więcej czasu i zapewnienie jego ciągłości. Przyjęcie założe-
na zapoznanie się zadaniami zastępowanej osoby. nia, że w pierwszym kroku nie są wprowadzane
Ma to też związek z większym zakresem zadań usprawnienia mające na celu zmianę organizacji
oraz większą odpowiedzialnością osoby zastępo- prac jest zasadne, gdyż jak nazwa wskazuje, po-
wanej. Czas wdrożenia może się wahać od dwóch gotowie księgowe charakteryzuje się tym,
PLUS 14

17. że od momentu pojawienia się potrzeby u klienta ekonomii skali w postaci rozwiązań stosowanych
do momentu rozpoczęcia realizacji usługi nie u outsourcera, które mogą obniżać koszty.
upływa zbyt wiele czasu. W takiej konstrukcji
najlepszym rozwiązaniem jest przyjęcie w po- Cena pogotowia księgowego uzależniona jest od
czątkowej fazie rozwiązań funkcjonujących liczby zadań i stopnia ich trudności. Jeżeli mamy
u klienta i ich powielenie, w celu zabezpieczenia do czynienia z powierzeniem zadań wymaga-
płynności funkcjonowania jednostki. Właściwym jących wyższych kompetencji, będzie to miało
momentem na zgłaszanie sugestii na temat no- swoje odzwierciedlenie w cenie, ponieważ do
wych rozwiązań, dzielenie się wiedzą i spostrze- tych zadań oddelegowane będą musiały być oso-
żeniami jest czas, kiedy realizacja bieżących zadań by mające większą wiedzę merytoryczną.
zostanie zabezpieczona i gdy outsourcer dobrze
pozna firmę klienta. Wówczas może on służyć
Magdalena Ptak
swoim doświadczeniem i podpowiedzieć nowe
Accounting Partner
rozwiązania, które będą dostosowane do potrzeb Departament Outsourcingu Rachunkowości
ptak.magdalena@gtfr.pl
danego przedsiębiorstwa. Przyjęcie takich zało-
żeń, tzn. uwzględnienie presji czasu, nie pozwa-
la w początkowym okresie na wykorzystanie
PLUS 15

18. Outsourcing rachunkowości
Outsourcing jako proces
efektywny
Efektywność to pojęcie stosowa- Podstawowe cele klienta
ne w ekonomii. Dotyczy ono
Koszty obsługi księgowej
zależności między poniesionymi
nakładami, a otrzymanymi efek- Koszty obsługi powinny być jak najniższe.
tami. W szerszym ujęciu oznacza Oprócz porównywania ich do ofert innych wy-
konawców w branży, można analizować poziom
najlepsze rezultaty osiągane po ceny za usługę, strukturę ceny i jej rozłożenie
najniższych kosztach. Termin w czasie. Do tego celu służy analiza wskaźnikowa
efektywności używany jest rów- i weryfikacja kosztów obsługi księgowej poprzez:
• analizę udziału kosztów obsługi księgowej do
nież w odniesieniu do skuteczno- ogółu kosztów operacyjnych. Wartość ma-
ści osiągania zamierzonych celów, lejąca wskaźnika oznacza trend pozytywny,
definiując działanie efektywne wskazujący na coraz mniejszy udział kosztów
obsługi księgowości w kosztach operacyjnych
jako „skuteczne i sprawne”. Takie
ogółem jednostki lub całej grupy,
właśnie skuteczne działanie, • analizę wartości wynagrodzenia za usługi księ-
tj. realizowanie zamierzonych gowe w stosunku do przychodów ze sprzeda-
ży. Wartość malejąca wskaźnika oznacza trend
celów, może być osiągnięte za-
pozytywny wskazujący na coraz mniejsze
równo przy nadmiernych, jak nakłady księgowe konieczne do obsłużenia
i przy racjonalnych nakładach 1 zł wygenerowanych przychodów ze sprzeda-
i wysiłkach. Mówimy wówczas ży w jednostce lub grupie,
• analizę ceny usługi księgowej w stosunku do
o procesie efektywnym. posiadanej liczby dokumentów księgowych.
Czy outsourcing prowadzenia ksiąg rachunko- Wartość malejąca wskaźnika wskazuje na coraz
wych może być procesem efektywnym? Jak do- mniejszy nakład ponoszony na przetworzenie
konać pomiaru tego zagadnienia? Odpowiednio jednego dokumentu księgowego. Wskaźnik
dobrana usługa księgowa czy płacowa zabezpie- ten może odzwierciedlać również sprawność
cza trzy podstawowe cele klienta: koszty, bezpie- administracji przedsiębiorstwa w dokumento-
czeństwo rachunkowe i podatkowe, zapewniając waniu operacji gospodarczych,
przy tym odpowiednią jakość. Ta sama usługa • analizę liczby dokumentów księgowych
powinna także pokryć poniesione przez wyko- w stosunku do liczby osób zaangażowanych
nawcę koszty i dać oczekiwaną na rynku marżę. w realizację usługi księgowej. Rosnąca war-
Warto przeanalizować pomiar efektywności tość wskaźnika oznacza pozytywną tendencję
z dwóch punktów widzenia: zabezpieczenia wskazującą na coraz większą liczbę doku-
podstawowych celów klienta i realizacji celów mentów przypadającą na danego pracownika
wykonawcy. zaangażowanego w wykonanie usługi.
PLUS 16

19. PLUS 17

20. Przedstawione wskaźniki są proste i czytelne
w konstrukcji, jednak stosowane samodzielnie
ić
stanowią mało atrakcyjne narzędzie, ze względu
fimy zrob
nie potra urenci, nie
oś, czego
na słabą wartość poznawczą przyczyn i źródeł
k
uzyskanego wzrostu efektywności. Nie mają „Jeśli jest c iej i lepiej niż kon owinniśmy
j, tan iip
zbyt wysokiej wartości informacyjnej, powinny
wydajnie , żebyśmy to robil acy kogoś, kto
więc być analizowane w korelacji ze sobą i na
ma sensu o wykonania tej pr y”.
tle innych podmiotów z branży. Podczas anali- d m
zatrudnić zrobi to lepiej niż rd
zy ważne są również składowe ceny, tj. kwoty
ryczałtowe, jednorazowe opłaty lub składniki
Henry Fo
dodatkowe.
Ryzyko klienta związane z usługą
Podstawowe obszary ryzyka to przede wszyst-
kim ryzyko: błędu, podatkowe, absencji per-
sonelu outsourcera itp. Badanie ryzyka można
przeprowadzić za pomocą macierzy, która opie-
rać się będzie na analizie prawdopodobieństwa
wystąpienia danego zagrożenia oraz wpływu na
realizację świadczonej usługi. Macierz należałoby
skorygować o tzw. zabezpieczenia stosowane Podstawowe cele wykonawcy usługi
wobec klientów w umowach, jak: polisa ubez-
pieczeniowa wykonawcy, system kar umownych Minimalizacja nadkompetencji podczas realiza-
wynikających z umowy, procedury pracy out- cji usługi
sourcera i klienta oraz etap weryfikacji. Ostatnie
zabezpieczenie stosowane jest w szczególności Ważna jest analiza struktury czasu poświęcanego
w obszarach newralgicznych wynikających na obsługę danego klienta przez pryzmat po-
z powyższej analizy, tzn. w obszarach o dużym szczególnych kompetencji. Im większa część prac
prawdopodobieństwie wystąpienia ryzyka i du- wykonywana jest przez pracowników o niż-
żym wpływie na proces wykonania usługi. szych kompetencjach, tym wyższa efektywność
kosztowa realizacji usługi. Przyjmując założenie
Jakość usługi o redukcji kompetencji, należy pamiętać jednak
o zachowaniu założonego poziomu jakości świad-
Współcześnie większość ekspertów definiuje ja- czonej usługi i o bezpieczeństwie. Dobór kom-
kość jako spełnienie lub przekroczenie wymagań petencji trzeba analizować w korelacji z ankietą
klienta, możemy więc, upraszczając, zdefiniować satysfakcji klienta oraz z uwzględnieniem obsza-
ją jako np.: zadowolenie klienta z terminowości, rów ryzyka podatkowego i organizacyjnego.
sprawnego obiegu informacji rachunkowej, wy-
ników kontroli i poprawności ksiąg oraz sposobu Szybkość realizacji usługi
obsługi. Jest to jeden z najtrudniej mierzalnych
aspektów efektywności. Można go analizować Znając średni czas potrzebny do poprawnego
np. na podstawie wyników ankiety satysfakcji ujęcia w księgach danego dokumentu, można
klienta. Dodatkowo ankietę wzmocniłoby ze- analizować usługę dla konkretnej firmy, szu-
branie danych obiektywnych na temat wszelkich kając racjonalnych i nieracjonalnych przyczyn
bezwynikowych kontroli skarbowych czy opinii tych odchyleń. Służy to głównie diagnozowaniu
audytorów. nieefektywności w obszarach księgowania, gdy
występują różnice między oczekiwaną a rzeczy-
wistą wartością czasu przeznaczonego na realiza-
cję usługi.
PLUS 18

21. Pracochłonność realizacji usługi Outsourcing prowadzenia ksiąg rachunkowych
lub płac może być procesem efektywnym, jednak
Przydatna jest również analiza czasu pracy prze- jak każdy proces ciągły powinien być na bieżąco
znaczanego na dany zakres obowiązków w sto- monitorowany przez wykonawcę i przez klienta.
sunku do czasu pracy ogółem, przeznaczonego na Efektywność jest podstawą dobrego outsourcin-
danego klienta. Biorąc pod uwagę prostą zasadę gu, którego koncepcja biznesowa powstała już
Pareto 20/80, można wyciągnąć wnioski, że 20% w 1923 r., kiedy to Henry Ford stwierdził, że:
z niezgodności powoduje do 80% problemów „jeśli jest coś, czego nie potrafimy zrobić wydaj-
w księgach, dlatego też należy skupić uwagę na niej, taniej i lepiej niż konkurenci, nie ma sensu,
analizowaniu i monitorowaniu obszarów najbar- żebyśmy to robili i powinniśmy zatrudnić do
dziej pracochłonnych i w nich szukać możliwych wykonania tej pracy kogoś, kto zrobi to lepiej niż
źródeł oszczędności lub też ewentualnych zagro- my”.
żeń. Analizując czas pracy, można lokalizować
także czynności powtórnie wykonywane, czyli
Agnieszka Chwalińska
jedną z podstawowych przyczyn niskiej efektyw- Senior Menedżer
ności procesu księgowego. Poprawki mogą być Departament Outsourcingu Rachunkowości
chwalinska.agnieszka@gtfr.pl
spowodowane zarówno błędami wykonawcy, jak
i brakami lub niezgodnościami po stronie klienta.
PLUS 19

22. PLUS 20

23. Outsourcing rachunkowości
Case study. Unilever Europe
Szybka droga do efektywności
W 2005 r. firma Unilever Euro- Korzyści z realizacji programu w rachunkowości
pe podjęła strategiczną decyzję.
Bez wątpienia uzyskano większy dostęp do infor-
Stwierdzono, że aby podnieść macji koniecznych podczas podejmowania decy-
konkurencyjność organizacji na zji, możliwość ciągłego doskonalenia procesów
rynku, należy ją uporządkować. oraz większą elastyczność i zdolność dostoso-
wywania się do operacyjnych potrzeb menedże-
Było to wówczas przedsiębior- rów. Usprawnienia w rachunkowości pozwoliły,
stwo dostarczające towary, za- zdaniem wykonawców, na wypracowanie części
trudniające ok. 750 osób w dzia- oszczędności, które po zakończeniu całego
programu szacowano na sumę 700 mln EUR .
łach księgowych w 24 krajach, Po transformacji rachunkowości (F&A Transfor-
korzystające z 18 różnych sys- mation) Unilever Europe zarządza licznymi
temów planowania i realizujące (3,5 mln pozycji) transakcjami w roku, obejmu-
jącymi windykację należności, koszty podróży
setki procesów księgowych i fi-
służbowych, środki trwałe oraz konta księgi
nansowych, zarządzanych przez głównej łącznie z obsługą płatności gotówko-
różne osoby. Zaobserwowano, wych.
że niektóre z tych procesów się
Zdaniem badaczy IBM, poprzez outsourcing
powtarzają, koszty działów są Unilever istotnie przyspieszył transformację F&A
wysokie, a jakość prac bardzo (4 lata), podczas gdy doświadczenia innych firm
zróżnicowana. wskazują na 10 –15-letni okres przekształcenia
funkcji rachunkowej, w sytuacji reorganizacji
Częścią większego programu, zwanego „Jeden wewnętrznej. Ponadto zauważono, że dzięki out-
Unilever” była decyzja o outsourcingu rachunko- sourcingowi firma Unilever wyzwoliła w sobie
wości. dodatkową energię związaną z uproszczeniem
organizacji, którą skierowała na swoją działalność
Szukano dostawcy z doświadczeniem w zakresie podstawową.
zarządzania złożonymi procesami. Postawiono
następujące cele: oszczędność kosztów, poprawa
Katarzyna Banach
jakości i harmonizacja procesów. Aby osiągnąć Partner Zarządzający
te założenia, szukano innowacyjnej technologii Departament Outsourcingu Rachunkowości
banach.katarzyna@gtfr.pl
pozwalającej na objęcie całości procesów rachun-
kowych, standaryzując i wykluczając procesy
powtarzające się.
PLUS 21

24. Outsourcing rachunkowości
Nowinki techniczne
w outsourcingu rachunkowości
Czasy grubego zeszytu w kratkę, prostych arku- sekretariatu lub systemu EDI2. Elektroniczny
szy Excel lub papierowych poleceń księgowania obieg dokumentów pomoże w ich gromadzeniu,
minęły bezpowrotnie. Pracę w księgach rachun- wyszukiwaniu oraz udostępnianiu, poczynając
kowych powinna ułatwiać technika. Zadaniem od dokumentów źródłowych (faktury, rachun-
księgowego nie jest już żmudne wprowadzanie ki), a kończąc na umowach czy dokumentach
danych do systemu, ale zapewnienie bezpie- statutowych. System ułatwi pracę outsourcerowi,
czeństwa podatkowego i zgodności rozwiązań a klient będzie miał zapewniony stały dostęp
księgowych z Ustawą o rachunkowości. elektroniczny do istotnych danych. Możliwe jest
również skanowanie, a następnie obsługa księgo-
Nowinki techniczne dotarły również do outso- wa na bazie dokumentów elektronicznych,
urcingu ksiąg rachunkowych. Wyspecjalizowane tj. oddzielnie miejsca przechowania ksiąg ra-
systemy ERP1 oraz podłączenie zdalne on-line chunkowych od miejsca wprowadzania danych.
poszczególnych klientów do ksiąg rachunkowych Dzięki właściwej organizacji procesu można
stają się normą, oczekiwaną już na etapie rozpo- odpowiednio pogrupować dokumenty, oraz prze-
częcia współpracy. Połączenie takie umożliwia prowadzić ich archiwizację i kontrolę dostępu.
klientom:
• pasywny dostęp do danych księgowych, prze- Coraz częściej outsourcer składa również
glądanie w czasie rzeczywistym danych lub sa- deklaracje drogą elektroniczną. Złożenie takiej
modzielne generowanie raportów i zestawień, deklaracji w imieniu klientów wymaga zazwy-
• dostęp aktywny, tj. wprowadzanie i modyfiko- czaj posiadania tzw. kwalifikowanego podpisu
wanie danych źródłowych w systemie finan- elektronicznego, który dla zwykłego biura
sowo-księgowym oraz wystawianie dokumen- rachunkowego jest rozwiązaniem niepraktycz-
tów sprzedaży lub obsługa modułu kasowego. nym, ze względu na koszty obsługi. Certyfikaty
te mają znacznie szersze zastosowanie: mogą być
Jeżeli outsourcer chce sprawnie zarządzać użyte do podpisywania faktur elektronicznych,
obiegiem informacji o firmie klienta, na pewno udziału w aukcjach elektronicznych czy składania
zaakceptuje pracę przy użyciu elektronicznego sprawozdań do Generalnego Inspektora Infor-
macji Finansowej. Deklaracje podatkowe można
przesyłać poprzez system e-Deklaracje, a także
bezpośrednio z poziomu aplikacji finansowo-
1
EPR (ang. Enterprise Resource Planning) oznacza Planowa-
księgowych klienta. Elektronika weszła już także
nie Zasobów Przedsiębiorstwa. To informatyczny system
aplikacji, które integrują procesy przedsiębiorstwa na
wszystkich jego szczeblach, jak produkcja, dystrybucja, fi- 2 Elektroniczna wymiana danych (EDI, ang. Electronic Data
nanse itp. Dzięki systemowi ERP możliwe jest sprawne pro- Interchange), transfer biznesowej informacji transakcyjnej
wadzenie projektów, szybka wymiana informacji i oszczęd- od komputera do komputera, z wykorzystaniem standardo-
ność czasu. Dużą zaletą systemów ERP jest ich elastyczność wych, zaakceptowanych formatów komunikatu. Celem EDI
i możliwość dopasowania do specyfiki przedsiębiorstwa jest wyeliminowanie wielokrotnego wprowadzania danych
z każdej branży. Efektywność systemu ERP polega przede oraz przyspieszenie i zwiększenie dokładności przepływu
wszystkim na tym, że dane wystarczy wprowadzić tylko informacji, dzięki połączeniu odpowiednich aplikacji kom-
raz, a będą one widoczne we wszystkich jego modułach. puterowych w firmach uczestniczących w wymianie danych.
PLUS 22

25. PLUS 23

26. na stałe w obszar zestawień statystycznych dla z etykiet są łatwo i szybko odczytywane oraz
GUS i deklaracji dla NBP. zapisywane za pomocą przenośnego terminala.
System zapewnia uzyskanie bieżącej i rzetelnej
Na koszt i efektywność usługi księgowej wpły- kontroli nad rzeczywistym stanem środków
wa również sposób wprowadzania danych trwałych czy zapasów, a także ich zgodność
zewnętrznych do systemu. Dane księgowe z ewidencją. Uzyskuje się dzięki temu następujące
można wprowadzać ręcznie lub też przygoto- korzyści:
wać elektroniczne pliki przesyłające dane bez-
pośrednio do aplikacji finansowo-księgowej,
np. sprzedaż, dokumenty magazynowe, raporty
kasowe lub fiskalne i wyciągi bankowe. Import
wyciągów bankowych umożliwia automatyczne
księgowanie operacji bankowych. Elektronika
pozwala w zupełności zastąpić ręczny proces
wprowadzania wyciągów do systemu, z całkowitą
jego automatyzacją przy minimalnym poziomie
błędów lub poprawek. Dotyczy to zarówno wy-
ciągów zarejestrowanych w PLN, jak i w walu-
tach obcych. Automatyzacja tych czasochłonnych
czynności skraca sam proces – uruchomienie
jednej opcji importu spowoduje wygenerowanie
w systemie wszystkich odpowiednich dokumen-
tów. Dodatkowo można wyeksportować dane
z systemu finansowo-księgowego do elektronicz-
nych systemów bankowych bez konieczności
przepisywania. Pomaga to usprawnić systemy
regulowania zobowiązań i płatności w imieniu
klienta, a w połączeniu z systemem Płatności
Masowych1 pomaga redukować ryzyko popełnie-
nia błędu (w numerze rachunku lub też nazwie
kontrahenta) do tzw. bezpiecznego minimum.
Rejestrując masowe operacje dotyczące środków
trwałych lub obrotu magazynowego, outsourcer • oszczędność czasu (czas trwania inwentary-
stara się sięgać wraz z klientem po nowoczesne zacji czy ewidencji skraca się nawet do 70 –
rozwiązania, np. systemy z zastosowaniem ko- 80%),
dów kreskowych w ewidencji. Dzięki pojawieniu • zmniejszenie liczby pomyłek w procesach
się kodów kreskowych, możliwe stało się śle- inwentaryzacji,
dzenie procesów związanych z przyjmowaniem • gwarancję zgodności ewidencji ze stanem rze-
i wydawaniem towarów z magazynu, inwentary- czywistym,
zacją, a także samą sprzedażą. Środki trwałe lub • oszczędność na papierze i materiałach eksplo-
zapasy zostają oznakowane etykietami z kodem atacyjnych do drukarek w biurze (informacje
kreskowym odwzorowującym ich numer ewi- przechowywane są w pamięci kolektora).
dencyjny. Podczas inwentaryzacji kody kreskowe
Duże pole w dziedzinie zwiększenia efektywności
1 System Płatności Masowych jest specjalistyczną usługą procesów księgowych dają instalowane u klienta
rozliczeniową, polegającą na przyporządkowaniu każdemu
specjalistyczne moduły, jak np. moduł obsługi
dłużnikowi/płatności odrębnego numeru rachunku, iden-
tyfikującego dłużnika/płatność. Płatności masowe znacznie delegacji, pozwalający gromadzić, przetwarzać
usprawniają proces otrzymywania bądź wysyłania cyklicz- i udostępniać informacje związane z licznymi de-
nie dużej liczby przelewów. System zapewnia przejrzystość legacjami pracowników. Moduł ten pozwala reje-
rachunku, a w przypadku wysyłania przelewów płacowych
ich poufność. Pozwala też szybko i bezbłędnie identyfiko- strować delegacje, umożliwia definiowanie stawek
wać oraz uzgadniać płatności. kilometrowych oraz standardowych odległości
PLUS 24

27. Jeżeli outsourcer
chce być efektywny
i realizować duże
projekty, musi
postawić na
technologię
i sprawność
procesu.
między określonymi miastami. Tego typu baza Na koniec warto dodać jednak, że „technika nie
danych znacznie ułatwia i przyspiesza obliczanie jest najistotniejsza, bo najważniejszy jest czło-
kosztów podróży służbowych pracowników. wiek”. Mimo wszystkich wymienionych zalet
Podobne role spełniają specjalistyczne moduły do techniki, niezbędny jest wyszkolony personel
ewidencji papierów wartościowych i ich wyceny outsourcera, gdyż nowoczesne rozwiązania
lub magazyny wysokiego składowania1 wykorzy- trzeba umiejętnie przetestować, wdrożyć i odpo-
stywane w ewidencji zapasów. wiednio użytkować. Ponadto należy na bieżąco
monitorować ewentualne zmiany i zgodność
Prace przy prowadzaniu ksiąg dodatkowo z wymogami prawno-podatkowymi.
usprawniać mogą rozbudowane automaty i wzor-
ce księgowe, (takie jak automatyczne dekrety,
Agnieszka Chwalińska
tabele w aplikacjach finansowych do rozliczeń Senior Menedżer
międzyokresowych kosztów) lub też całkowicie Departament Outsourcingu Rachunkowości
chwalinska.agnieszka@gtfr.pl
zautomatyzowane rozliczanie różnic kursowych
wraz z uwzględnieniem wyceny bilansowej.
Jeżeli outsourcer chce być efektywny i realizo-
wać duże projekty, musi postawić na technologię
i sprawność procesu. To wszystko powinno prze-
biegać w porozumieniu z klientem, który ponosi
określone nakłady, inwestując w system finanso-
wo-księgowy lub jego poszczególne moduły.
Omówione rozwiązania, ze względu na swą
innowacyjność nie należą do najtańszych, jednak
poniesione nakłady zwracają się klientowi w cią-
gu kilku lat w formie dużej efektywności procesu
przy masowych operacjach księgowych.
1 System umożliwiający ewidencję zapasów, tj.: przyjmowa-
nie, magazynowanie, konfekcjonowanie, komisjonowanie
oraz wydanie towarów z dokładnością do miejsca składo-
wania i/lub numeru partii dostawy. System umożliwia kom-
pleksowe zarządzanie przestrzenią magazynową, z pełną
identyfikacją asortymentu przypisanego do konkretnych
miejsc lokalizacji. Użytkownik ma możliwość definiowa-
nia sposobu zagospodarowania przestrzeni (powierzchni
i wysokiego składowania) magazynowej, w tym sektorów,
rzędów, regałów i półek.
PLUS 25

28. Outsourcing rachunkowości
Stwórz lepszy model
swojej firmy
Nowa rola Dyrektora
Finansowego
Dla dyrektorów finansowych światowy kryzys od dotychczasowych obowiązków ściśle finanso-
stał się okolicznością decydującą i niespodziewa- wych zajmują się firmami w szerszym zakresie.
ną, rewolucyjnie zmieniającą ich znaczenie w or- Menedżerowie i zarządy firm liczą na swoich
ganizacji. Firmy stanęły wobec problemu nagłego dyrektorów finansowych i oczekują od nich
zapotrzebowania na kapitał obrotowy, zachowa- realnego udziału w opisywaniu i uzasadnianiu
nia płynności finansowej czy wyzwań związa- ekonomicznej sytuacji firm.
nych z utrzymaniem przychodów. Niepewność
gospodarki i otaczającego środowiska ekono- Badania ujawniają dodatkowo niestety, że efek-
micznego spowodowała, że kontakty dyrektorów tywność działów finansowych jest obarczona
finansowych i zarządów firm stały się bardzo in- zaległościami, zwłaszcza w obszarach szeroko
tensywne i niezbędne. Zagadnienia prognoz, zy- pojętej roli biznesowego doradcy. „Wartość
skowności, ryzyka operacyjnego a także proble- analiz biznesowych ma kluczowe znaczenie dla
my dotyczące strategicznych decyzji, dostaw, cen biznesu. Potrzeba, aby finansiści i ich narzędzia
towarów i usług oraz wielkości produkcji stały się byli bardzo blisko biznesu” – twierdzi CFO
wiodącymi zadaniami dyrektorów finansowych Office Depot.
i ich zarządów. W efekcie opisanych zmian, rola
w organizacji firmy i odpowiedzialność dyrekto- Poniższa tabela przedstawia kluczowe zagadnie-
rów finansowych znacznie wzrosły. nia z operacji biznesowych. Przykład pokazuje,
że dyrektorzy finansowi muszą pomagać me-
Badania „2010 Global CFO Study” z IBM nedżerom optymalizować działania (w oparciu
Institute for Business Value (zwane dalej badania o dane historyczne), aby rozumiejąc stan obecny,
IBM) , obejmujące 1900 CFO z całego świata menedżerowie i zarząd mogli podejmować decy-
dowodzą, że dyrektorzy finansowi niezależnie zje dotyczące przyszłości swoich firm.
Kluczowe pytania biznesowe
• Co się stało? • W czym tak naprawdę tkwi problem? • Co się wydarzy wkrótce?
• Jak wiele, jak często? • Co się stało? • A jeżeli trend będzie się utrzymywał?
• Jakie działania powinny być podjęte? • Jakie są możliwości, jak duże ryzyko?
Spojrzenie wstecz Stan obecny Przyszłość
• Bilans, rachunek zysków • Rentowność, klientów, produktów, • Planowanie płatności
i strat, przepływy środków rynków • Planowanie wielu scenariuszy oraz
pieniężnych • Optymalizacja kosztów przewidywanie
• Sprzeczne analizy przy- • Funkcjonowanie analiz kapitałowych • Wsparcie strategicznych decyzji inwe-
chodów i kosztów stycyjnych
• Rynek, klient i polityka cenowa
• Efektywność łańcucha sprzedaży • Zmienność otoczenia i przewidywanie
i dostaw ryzyka w oparciu o modele behawioral-
ne
Opracowanie własne na podstawie „The New Value Integrator” IBM
PLUS 26

29. Dyrektorzy
finansowi zgadzają
się, że wzrost
efektywności
wiąże się ze
standaryzacją
Efektywność jako podstawa W wyniku badań IBM stwierdzono, że w celu
wdrożenia standaryzacji, firmy stosują następują-
Zdaniem Jeremy’ego Hope’a, eksperta w dzie- ce rozwiązania:
dzinie zarządzania finansami (Harvard Business • księgowe procesy mają swoich właścicieli,
Review Polska, dodatek CFO, 2010), dyrektorzy • wprowadzono wspólną księgę główną,
finansowi czują się gotowi do podjęcia nowych w której przeprowadzono standaryzację kont
zadań i do silniejszego wsparcia menedżerów w oparciu o jednolitą platformę informatyczną
w realizacji celów strategicznych. Napotykają lub
jednak bariery. Niektóre z nich to: • wdrożony został model dostawy zewnętrznej
• brak umiejętności przywódczych, koniecznych (outsourcing).
do przeprowadzenia zmian w firmach,
• funkcjonujący w firmach stereotyp „księgowe- Badacze IBM wyodrębnili grupę firm, które
go-kontrolera”, nierozumiejącego biznes, osiągały wyższe wyniki ekonomiczne (EBITA
• sceptycyzm innych działów wobec inicjatyw 9,6% lepsze niż w pozostałych firmach). Otrzy-
dyrektorów finansowych, mały one nazwę IFO – organizacje zintegrowane
• notoryczny brak czasu, nadmierne obciążenie finansowo (Integrated Finance Organization).
pracą i rosnąca presja oczekiwań.
Adaptacja standardów przez właścicieli proce-
Z badań wynika, że w 2004 r. finansiści pracowali sów
średnio 53 godziny w tygodniu, a w ciągu ostat-
nich 10 lat budżet działu księgowego skurczył się W organizacjach IFO zorientowanych na efek-
średnio z 3% do 1% rocznych przychodów. tywność stwierdzono, że dwukrotnie częściej
wskazane procesy księgowe (np. upoważnienia do
Jeśli dyrektorzy finansowi chcą wykorzystać zapłaty, zaliczki, obliczanie podatków, prowadze-
szansę wpływu na strategiczne decyzje w fir- nie ksiąg) mają szeroko rozumianych właścicieli,
mie, to zgodnie z radą eksperta muszą podjąć się tzn. wskazane są osoby odpowiedzialne za te pro-
opracowania planu zmiany. Plan dotyczy dwóch cesy. Wśród IFO, 7 na 10 firm posiada standar-
kierunków: dowe definicje informacji i danych księgowych.
• zwiększenia efektywności i poprawy jakości Firmy z właścicielami procesów są zwarte, spójne
danych zarządczych, w sensie globalnym, a w efekcie są przejrzyste
• uczynienia z działu finansowego wiarygodne- i bardziej efektywne, eliminują też powtarzające
go partnera finansowego. się działania, redukują błędy i ryzyko.
Objęci badaniami dyrektorzy finansowi zgadzają Modyfikacja poprzez wspólną aplikację księgo-
się, że wzrost efektywności wiąże się ze standary- wą wzmacnia firmy
zacją. Ale niewielu z nich wdrożyło standaryzację
w firmach. Jak szybciej mogą osiągnąć wzrost 9 z 10 firm IFO (o charakterze globalnym) po-
efektywności? siada księgę główną opartą na zestandaryzowanej
aplikacji księgowej. Standaryzacja w organizac-
PLUS 27

30. jach IFO dotyczy planu kont, ale to, co jest Alternatywny model dostawy kieruje firmy
najbardziej wartościowe, dotyczy unifikacji w stronę standaryzacji
procesów i danych biznesowych w całej global-
nej organizacji. „ W następnych 3 latach zmiany Blisko 70% firm typu IFO korzysta z alternatyw-
[w otoczeniu firm] będą wywoływały potrzebę nego modelu dostawy, takiego jak SSC (Shered
wspomagania biznesowych decyzji. Dlatego Service Center) lub Outsourcing. Jak twierdzą ba-
musimy znaleźć lepszy sposób wspomagania dacze IBM, taka formuła organizacyjna pozwala
i kontroli działań, poprzez ulepszanie procesów firmom na adaptację standardów. Spójność proce-
i zwiększoną automatyzację.” sów jest dwa razy częściej spotykana w organi-
zacjach korzystających z alternatywnego modelu
Znaczenie automatyzacji trudno przecenić, gdyż dostawy niż opartych o wewnętrzne zasoby.
39% firm typu IFO ciągle jeszcze ręcznie oblicza
swoje najważniejsze, ekonomiczne wskaźniki. Każda firma musi określić własny model dostawy
usług, który umożliwi optymalną pracę w indy-
Przydatność zestandaryzowanej aplikacji księ- widualnych warunkach. Kiedy firmy podejmą
gowej w osiągnięciu sprawności finansowej decyzję, jaką funkcję realizować wewnątrz firmy,
a jaką na zewnątrz, w drodze outsourcingu,
ORGANIZACJE IFO wówczas muszą rozważyć też, jakie osiągają ko-
91%
47%
rzyści z przyjętej organizacji zadań. Badacze IBM
POZOSTAŁE ORGANIZACJE
62%
więcej twierdzą, że zdolność do redukcji kosztów nie
jest jedynym plusem współpracy z outsourcerem.
Niektóre firmy szybciej osiągają wyznaczony
W 9 na 10 przypadków standaryzacja np. operacji wskaźnik ROI (zwrot z inwestycji), jeśli korzy-
lub układu kont stanowiła akcelerator efektyw- stają z outsourcingu wybranych usług rachun-
ności. W organizacjach finansowo efektywnych kowych, zamiast wdrażać wewnętrzną standa-
standaryzacja procesów występowała blisko ryzację. Podejście zwane „Ship then Fix” (zmień
dwukrotnie (47%) częściej. zamiast napraw) czasami umożliwia przełamanie
blokady i w efekcie poprawia globalną optymali-
zację oraz przynosi firmie korzyści.
Katarzyna Banach
Partner Zarządzający
Departament Outsourcingu Rachunkowości
banach.katarzyna@gtfr.pl
PLUS 28

31. PLUS 29

32. Outsourcing rachunkowości
Perspektywy rozwoju
outsourcingu w Polsce
Outsourcing stanowi współcze- Należy się spodziewać, że oczekiwania względem
firm outsourcingowych będą wychodziły poza
śnie jedną z kluczowych koncep-
aspekty kosztowe i jakościowe. Coraz większe-
cji zarządzania. Jest powszechnie go znaczenia nabiera bowiem kompleksowość
stosowany zarówno w krajach obsługi (np. rozwój zintegrowanych systemów
rozwiniętych, jak i rozwijających informatycznych, rozwój branży komplekso-
wej obsługi finansowej, coraz popularniejszy
się. Podwajane corocznie wy- outsourcing procesów biznesowych) i wysoka
datki na outsourcing na rynkach jakość. Mniejsza liczba dostawców to mniejsze
amerykańskich i europejskich koszty transakcyjne i produkcyjne, znajomość
partnera i możliwość lepszego dostosowania
sprawiają, że perspektywy roz- usługi do zgłaszanych potrzeb. To także mniejsze
woju tej koncepcji są bardzo zagrożenie wypływania poza jednostkę istotnych
optymistyczne. Wprowadzenie informacji oraz możliwość lepszej koordynacji
współpracy.
obszarów oddawanych w out-
sourcing w działalności jedno- Analizy na rynkach amerykańskich i europejskich
stek gospodarczych zwiększa wskazują na potencjał rozwojowy nowych strate-
gii outsourcingu, np.:
elastyczność i efektywność or-
• outsourcing prowadzony wraz z konsorcjum,
ganizacji, a zatem i zdolność do tj. z wyłonionym jednym podmiotem,
szybszego reagowania na bodźce • spółki joint venture tworzone między klientem
zewnętrzne. a dostawcą usług,
• Business Process Outsourcing,
W związku z dynamicznymi zmianami otoczenia • Brand Service Company.
biznesowego, globalizacją, szybkim postępem
technologicznym oraz stale rosnącym poziomem W Polsce rynek outsourcingu jest mniejszy niż
konkurencji, posiadanie zasobów wewnątrz firmy w krajach wysoko rozwiniętych, ze względu na
nie jest już wskazane, natomiast pożądana jest relatywnie krótką jego historię. W porównaniu
umiejętność sprawnego i umiejętnego ich kontro- do państw wysoko rozwiniętych w naszym kraju
lowania. Outsourcing obejmuje obecnie nie tylko nadal koszty pracy są niewysokie, skala przed-
funkcje pomocnicze i wspierające działanie jed- siębiorstw zdecydowanie mniejsza i stosunkowo
nostek, lecz także coraz częściej ich strategiczne niska dojrzałość organizacyjna. Wiele firm nie jest
działy, np. obsługę transakcji na kartach kredyto- jeszcze przygotowanych do przejścia z zarządza-
wych w sektorze bankowym, projektowanie ele- nia ludźmi i procesami na zarządzanie dostaw-
mentów samochodów w branży motoryzacyjnej, cami, unikają więc zmiany tych relacji z obawy
zarządzanie zasobami ludzkimi, projektowanie przed nieznanym. Polscy kierownicy i dyrekto-
systemów informacyjnych. rzy obawiają się ryzyka utraty wiedzy na temat
przebiegu procesów w ich organizacjach. Nie
PLUS 30

33. mają w tym zakresie wystarczającej wiedzy i do-
świadczeń własnych lub bliskiego otoczenia, nie
są więc otwarci na rozmowy o oddaniu pewnych
obszarów obcej organizacji.
Temat outsourcingu jest coraz bardziej nagła-
śniany w mediach, odbywa się też coraz więcej
konferencji na temat tego modelu prowadzenia
biznesu, a firmy polskie czerpią wzorce pro-
wadzenia działalności z firm zagranicznych,
odnoszących sukcesy i zarazem opartych na
różnych formach wsparcia zewnętrznego. Można
się zatem spodziewać, że w najbliższych latach
będziemy obserwować coraz większe zaintereso-
wanie korzystaniem z zaawansowanych modeli pozwala wysunąć przypuszczenie, że w naj-
outsourcingu przez firmy krajowe. bliższych latach zauważalne będzie poszerzanie
oferty przedsiębiorstw usługowych i nastawienie
Należy jednak zwrócić uwagę na istotne ograni- na bardziej elastyczne dopasowanie do specyficz-
czenia rodzimego rynku, które mogą mieć wpływ nych potrzeb klientów. Z drugiej strony presja
na mniejszy rozwój outsourcingu, np.: konkurencji firm zagranicznych i szeroki dostęp
• słabo rozwinięty rynek usług outsourcingo- do wiedzy i zasobów państw wysoko rozwinię-
wych, zwłaszcza usług kompleksowych i o tych zaowocują otwarciem polskich przedsiębior-
charakterze pomocniczym, ców na nowoczesne koncepcje zarządzania, do
• stosunkowo niska świadomość kadry kierow- których należy outsourcing.
niczej wielu przedsiębiorstw na temat możli-
wości, zakresu oraz korzyści wynikających ze
Katarzyna Ochnicka
stosowania outsourcingu,
Senior Menedżer
• obawa przed pozbyciem się części działalności Departament Outsourcingu Rachunkowości
ochnicka.katarzyna@gtfr.pl
i uzależnieniem się od wykonawcy zewnętrz-
nego,
• dominacja na rynku małych i średnich przed-
siębiorstw, w których pracuje od kilku do
kilkunastu osób,
• konkurencja polskich przedsiębiorstw z or-
ganizacjami zamożniejszymi, o wysokiej
świadomości zarządzania organizacją, lepiej
przygotowanymi pod względem technologicz-
nym i know-how.
Można jednak przypuszczać, że rosnąca siła usług
i wysoka konkurencyjność z podmiotami za-
granicznymi przyczyni się do wzmożonej walki
o nowe rynki, a także do otwarcia na sposoby
efektywnego zarządzania. Outsourcing przestał
być kojarzony jedynie jako narzędzie obniżania
kosztów, stając się obiektem zainteresowania jako
koncepcja lepszego dostępu do specjalistycznej
wiedzy, koncentracji na kluczowych kompeten-
cjach oraz podnoszenia konkurencyjności dzięki
korzystaniu z umiejętności jednostki zewnętrz-
nej. Wzrastająca liczba miejsc pracy w sferze
usług i stale rosnący udział tej branży w PKB
PLUS 31

34. ?
Why outsource tu widzenia
utsourcing z punk złudne.
dzi patrzy na o jest
„Większość lu kosztów, co moim zdaniem ci ludzi, którzy
oszczędności efektywnoś
istotny wzrost winno się outsourcować
aje nam
Outsourcing d s pracę. Wierzę, że po nie prowadzi
św iadczą dla na ry, w których ścieżka kariery zania.”
bsza rząd
wszystkie te o w do wyższego szczebla za
pracownikó
Peter Drucker
uru
Management G
PLUS 32

35. www.gtfr.pl
Niniejsza publikacja została sporządzona z najwyższą starannością, jednak niektóre informacje zostały podane w formie skróconej.
W związku z tym artykuły zawarte w „Plusie” mają charakter poglądowy, a zawarte w nich informacje nie powinny zastąpić szczegółowej
analizy zagadnienia. Wobec powyższego Grant Thornton Frąckowiak sp. z o.o. sp.k. nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek
straty powstałe w wyniku czynności podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. Jeżeli są Państwo zainteresowani
dokładniejszym omówieniem niektórych poruszonych w niniejszym numerze kwestii, zachęcamy do kontaktu i nawiązania współpracy.
Grant Thornton Frąckowiak sp. z o.o. sp.k.
Podmiot uprawniony do badania sprawozdań finansowych nr 3654
Komplementariusz: Grant Thornton Frąckowiak sp. z o.o.
Zarząd komplementariusza: Cecylia Pol – Prezes Zarządu, Tomasz Wróblewski – Wiceprezes Zarządu
Adres siedziby: pl. Wiosny Ludów 2, 61-831 Poznań
NIP: 778-14-76-013, REGON: 301591100
Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, VIII Wydział Gospodarczy, KRS 0000369868