Gazarzui 9

1. төрийн
байгууламж,
нутаг дэвсгэр ,
засаг захиргааны
хуваарь
Э.ЦЭРЭНБААТАР

2. Төрийн байгууламж
 Аливаа улсын төрийн байгууламж нь засаглалын
хэлбэрээр ялгагдана.
 Дэлхий дээр хаант засаг, Бүгд найрамдах засаг гэсэн
засаглалын 2 хэлбэр байдаг.

3. Засаглалын хэлбэр
Засаглалын хэлбэр
Хаант засаг
Үндсэн хуульт хаант
засаг
Хэмжээгүй эрхт
хаант засаг
Бүгд найрамдах
засаг
Парламентын
засаглал
Ерөнхийлөгчийн
засаглал
Холимог засаглал

4. Хаант засаг
1. Үндсэн хуульт хаант засаглал нь
удам залгамжилсан, эсвэл
сонгогддог хааныг төрийн
тэргүүнээ болгосон, хаант
засаглалтай боловч хааны эрх
мэдэл нь үндсэн хуулиар
хязгаарлагддаг төрийн байгууллыг
хэлнэ.(Их Британи,Швед,Испани)
2. Хэмжээгүй эрхт хаант засаг: Бүх
эрх хааны гарт төвлөрсөн байдаг
улсууд(Саудын
Араб,Катар,Оман,АНЭ)
Хаант засагтай улс Азид 14, Европт 12, Африкт 4,
Австрали, далайн орнуудад 4 бий

6. Бүгд Найрамдах засаг
БН засаглалын хэлбэрийг тусгаар тогтносон улсуудын ихэнх нь буюу дэлхийн 190
гаруй орон сонгосон байдаг.
Ерөнхийлөгчийн засаглал: Еөрнхийлөгч нь
засгийн газраа толгойлж,сайд нараа
бүрдүүлж,тэдний үйл ажиллагаанд хяналт
тавьдаг ба Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд 2
парламентийн өмнө шууд хариуцлага
хүлээдэггүй (АНУ,ОХУ,Мексик,Өмнөд
Солонгос)
Холимог засаглал: Ерөнхийлөгч болон
Парламент Засгийн газраа хамтан
бүрдүүлж, хариуцлагаа хамт хүлээдэг.(
Франц )
Парламентийн засаглал: Сонгуульд ядсан
намууд парламентаа бүрдүүлэн ялсан нам
нь засгийн газраа бүрдүүлдэг.
(Герман,Итали,Австр,Исланд,Энэтхэг,Финл
янд,Монгол)

7. Монгол улсын засаглалын
түүх
1206-
1691
• Хэмжээгүй эрхт хаант төр (Их Монгол, Монголын эзэнт гүрэн, Монголын хаант улс )
1691-1911
• Манж Чин гүрний харьяа улс
1911-1919
• Хэмжээгүй эрхт хаант төр (Олноо өргөгдсөн Богд хаант монгол улс)
1919-1920
• Хятадын харьяаны муж
1921-1924
• Хэмжээт эрхт хаант төр (Хэмжээт цаазат Богд хаант монгол улс)
1924-1992
• Бүгд найрамдах засаглал (Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс )
1992 оноос хойш
• Парламентийн Бүгд найрамдах засаглал(Монгол улс )

8. Монгол улсын төрийн
байгууллагын тогтолцоо
Хууль тогтоох
эрх мэдэл
Улсын Их Хурал
Гүйцэтгэх эрх
мэдэл
Ерөнхийлөгч
Засгийн газар
Шүүх эрх
мэдэл
Үндсэн хуулийн
цэц
Улсын дээд шүүх
Улсын ерөнхий
прокурор

9. Төрийн эрх барих дээд
байгууллага
Улсын Их Хурал
 УИХ-ын гишүүнд 25 нас хүрсэн Монгол улсын иргэн нэр
дэвшин өрсөлдөх боломжтой
 УИХ-ын гишүүн нь ард түмний төлөөлөл бөгөөд хууль
санаачлах , хууль батлах эрх эдэлнэ.
 УИХ-ын гишүүний бие, алдар хүнд, эд хөрөнгө,
халдашгүй дархан байна.
 УИХ-ын гишүүн нь үг хэлснийхээ төлөө хариуцлага
хүлээдэггүй
 УИХ 76 гишүүнтэй байх ба үүнээс 48 нь тойргоос
сонгогдоно. Харин 28 нь намын жагсаалтаар
томиглогддог.

10. Гүйцэтгэх төрийн дээд
байгууллага
Засгийн газар
 Ерөнхий сайдыг УИХ-с томилно.
 Ерөнхий сайд өөрийн танхимыг Ерөнхийлөгч болон
УИХ-тай зөвшилцөн бүрдүүлнэ.
 Засгийн газар нь УИХ-с баталсан хуулийг хэрэгжүүлэх
эрхэм үүрэгтэй.
 Улс орны хөгжил , хүн амын аж байдал,өдөр тутмын
үйл ажиллагаа засгийн газрын ажилтай шууд холбоотой
байдаг.

11. Ерөнхийлөгч
 Монгол улсын ерөнхийлөгч бол бүх ард түмний эв
нэгдлийн баталгаа юм
 45 нас хүрсэн ,Монгол улсын иргэн, сүүлийн 5 жил монгол
улсад байнга оршин суусан хүн ерөнхийлөгчийн сонгуульд
өрсөлдөх эрхтэй
 Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийн хугацаа 4 жил байна.
 Ерөнхийлөгч нь 1 удаа улиран сонгогдож болно.
 УИХ болон ЗГ-ын үйл ажиллагааг хянах үүрэгтэй
 Бүх шатны шүүхийн шүүхчдийг томилох эрхтэй
 Улсын ерөнхий прокурор, бусад прокурорыг томилох
эрхтэй зэрэг олон тодорхой эрхүүд эдэлнэ.

12. Үндсэн хуулийн цэц
 Үндсэн хуулийн биелэлтэнд хяналт тавьдаг байгууллага.
 Өөрөөр хэлбэл УИХ, ЗГ,Ерөнхийлөг-с гаргаж буй хууль,
тогтоол, зарлиг зэрэгт хяналт тавихаас гадна төрийн
өндөр албан тушаалтнууд хууль зөрчсөн эсэхэд хяналт
тавина.
 1992 оноос эхлэн үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн
 ҮХЦ 9 гишүүнтэй байна.
 3-г нь Ерөнхийлөгч, 3-г нь УИХ, 3-г нь Улсын дээд шүүх
санал болгоно.
 Бүрэн эрхийн хугацаа 6 жил байна.

13. Улсын дээд шүүх

14. Улсын ерөнхий прокурор