2. • Lëndët djegëse janë substanca të cilat
gjatë djegies lirojnë nxehtësi ose formë
tjetër të energjisë. Burimet kryesore
janë : qymyri, gazi natyror, nafta. Këto
quhen lëndë fosile dhe nuk munden të
rigjenerohen. Nafta dhe gazi natyror
plotësojnë 65 % të nevojave të
përgjithshme, qymyri 25 % dhe energjia
bërthamore 4 %.
3. • Njëlloj si qymyrguri nafta dhe gazi natyror
prejardhjen e kanë nga gjallesat. Në ndryshim
nga qymyrguri këto janë formuar nga gjallesa
të vogla bimore dhe shtazore që janë
depozituar përpara miliona vjetësh në fundin
e deteve të cekëta. Aty në veprimin e
mikroorganizmave të trysnisë së lartë dhe të
temperaturës, lënda organikë është
shndërruar në një përzierje të ndërlikuar
substancash të tjera ku mbizotërojnë
hidrokarburet.
4.
5. • Nafta është përzierje e
hidrokarbureve të ndryshme.
Nafta u formua nga bimët dhe
kafshët, të cilat para miliona
vjetësh kanë jetuar në ujërat e
deteve, të liqeneve dhe të
oqeaneve. Mbetjet e tyre u
grumbulluan në fundin e
ujërave dhe me kalimin e
kohës u mbuluan me rërë etj.
Nxjerrja e naftës që është në
detra ose në oqeane e nxjerr
naftën në thellësi 10 km ose
më shumë ose më pak.
6. • Përbërësit kryesorë të
naftës janë hidrokarburet.
Kryesisht arenet, alkanet
dhe cikloalkanet. Në naftë
gjenden dhe komponime
që pëmbajnë okigjen,
azot dhe squfur.
Komponimet e azotit dhe
squfurit i japin naftës erë
jo të këndshme.
7. • Nafta e papërpunuar është lëng me ngjyrë
kafe në të zezë, por edhe me ngjyrë të çelët.
Është më e lehtë se uji dhe nuk tretet në të.
Nuk ka pike vlimi të caktuar. Vetitë fizike të
naftës varen nga pëbërja kimke e saj. Eshte
perzierje e perbere qe formohet nga gjallesat
e vogla bimore e shtazore qe janë shtresuar
para miliona vitesh ne fund te deteve te
ceketa.
8. • Nafta nuk qëndron aty ku formohet por leviz neper
shtresat poroze te nentokes (rranore ose gëlqerore).
Nen nafte qëndron uji kurse mbi te gazi natyror nen
trysni te larte.
9. • Nafta nxirret nga thesllsitë e ndryshme të tokës. Ajo
del vetë në sipëfaqe të tokës, në formë curili, nëse
është nën shtypje të gazeve. Mirpo presioni i gazeve
shpeshë here nuk është i mjaftueshëm, prandaj
duhet ushtruar presion artificial nga jashtë.
• Nafta kalonë nëpër tri faza :
• 1. Pastrimi nga uji, nga rëra, dhe nga papastërtitë e
tjera.Me ndihmën e tubave naftësjellës , të
cisternave , kamionëve , të transportit hekurudhor
ose të tankerëve , përcillet deri në Rafineri
10. • 2. Distilimi fraksional i naftës
• Distilim Fraksional quhet ndarja e një përzierje
komponimesh në thyesa distilimi , që vlojnë
në kufij të caktuar të. Nëse nafta nxehet në
temperaturë deri në 400 °C në kullat për
distilim , atëherë ajo shndrrohet në gjende të
gazte.
• 3. Përpunimi I thellë I produkteve të përfituara
nga distilimi fraksional me proces
hidropastrimit, reformimit dhe krekingut.
11.
12. • Qymyri është burim i energjisë që nuk
rigjenerohet. Supozohet se qymyri është
formuar para qindra miliona vjetësh nga
mbetjet e bimëve të depozituara nën
sipërfaqen e dheut dhe pjesërisht në ujërat e
kënetave. Temperatura dhe shtypja e ushtruar
nga lart e shtresave të limit, të dheut, në
mungesë të oksigjenit ndihmojne procesin që
mbetjet e bimëve të shndërrohen në ato që
sot quhen qymyr.
13. • Gjatë procesit të karbonizimit gradual të bimëve, u
lirua hidrogjeni dhe oksigjeni si dhe është rritur
përqindja e karbonit. Sa më e gjatë të jetë koha e
karbonizimit aq më cilësor është qymyri.
• Qymyri është lëndë djegëse me ngjyrë të zezë ose
ngjyrë kafeje, përbëhet kryesisht nga karbonit
dhe sasia e nxehtësisë që lirohet gjatë djegies
qymyri klasifikohet në katër lloje : linjiti,
subitimunizoz, butiminoz dhe antracit.
