2. Metalet
Më shumë se 91% e elementeve kimike janë metale . Disa nga
metalet njeriu i ka njohur që në kohet e lashta, duke u njohur në
vetitë e hekurit, nikelit, kromit, bakrit. Metalet me se shpeshti i
hasim ne koren e tokes,por ato ne perqindje te vogel i hasim edhe
te organizmat e gjallë te cilet ndihmmojne per kryerjen e proceseve
jetesore.Nje numer i vogel metalesh i hasim ne gjendje elementare
siç janë: ari,argjendi dhe bakri, ndersa metalet ne natyre lehte
mund te lidhen me substanca tjera duke formuar
okside,sulfure,karbonate etj. Metalet janë paraqitur me veti fizike
të veçanta siç janë : shkëlqimi metalik, përcjellshmëria elektrike dhe
nxehtësia, fortësia e madhe dhe qëndrueshmëria. Për nga vetitë ata
ndahen në reaktiv dhe jo reaktiv. Kanë veti të përbashkëta se
veprojnë me oksigjenin dhe dezertojnë okside. Oksidet që veprojnë
me ujë formojnë bazat.Veti karakteristike është se mund të
kombinohen dhe të formojnë aliazhe.Ne sistemin peridik gjinden
ne anen e djathte ne kohet e lashta u zbulua me pare bakri por per
te pasur ka pasur hekur mjaft ne natyr por njeriu nuk e ka
njohur.Rusia zotëron 20% të rezervave ekzistuese në botë të
metaleve të rrallë tokësorë, por nxjerrja e tyre nuk i tejkalon 2% e
prodhimit të tyre botëror. Mërkuri është metali i vetëm lëng në
kushte normale.Metalet mund të punohen ose lakohen pa u
këputur . Metalet terhiqen nga magneti, me ane te tit ndahet
hekuri. sistemi periodik ndahet ne 3 pjese : metalet, jometalet,
gazet e plogeta. ne sistemin periodik pjesen me te madhe e zene
metalet ose ndryshe 75% te sistemit periodik klasifikimi i metaleve,
jometaleve, gazeve te plogeta behet nepermjet vetive fizike qe ato
kane.
3. Nxjerja e metaleve
Shkembinjte qe permbajne metale jane burimet me te cmuara
natyrore per njeriun.Zbulimi I ketyre shkembinjve dhe nxjerja e
metaleve prej tyre ka qene(e vazhdon te jete) per shume vite objekt I
studimit te kimisteve.Metalet gjenden ne natyre ne gjendje te lire
dhe ne trajte perberjesh.Shkembinjte me permbajtje te caktuar te
substancave te ndryshme , te cilat mund te ekstraktohen(nxiren) nga
njeriu me metoda te ndryshme, quhen xeherore.Per te nxjere nje
metal nga xeherori I tij duhet te kryhet nje reaksion kimik.Sa me
aktiv qe te jete metali, aq me te qendrueshme jane perberjet e tij
dhe aq me e veshtire eshte shperberja e tyre.Tri menyrat kryesore qe
mund te perdoren per reduktimin e xeheroreve te metaleve dhe
nxjerrjen e metaleve jane:
Vetem me ngrohje
Ngrohje me karbon
Elektrolize
4. Perdorimet
Metalet kane nje perdorim te gjere ne jeten e perditshme.Disa nga
metalet me te perdorura jane hekuri bakri dhe alumini.
Shumica e objekteve qe ne I kemi te nevojshme ne jeten e perditshme
jane perj hekuri.Pra hekuri gjen perdorim shume te gjere ne shoqerine
njerzore.
Bakri :Telat dhe kabllat, Pajisjet elektronike, Përdorimi në arkitekturë,
Përfitimi i lidhjeve metalike (aliazheve).
Alumini perdoret ne industrin e automobilve, ne industrin
elektroteknike, per ndertimin e largperqusve edhe pse eshte perqus me
i dobt se bakri , por ka dendesi me te vogel, gjithashtu perdoret ne
ndertimtari (korrniza te dyerve dhe te dritarve), ne amviseri dhe per
mbeshtjelljen e produkteve ushqimore . Alumini perdoret si substance
reduktuse per perfitimin e shume metaleve nga oksidet e tyre.
