3. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ
• Η αξιολόγηση του επιπέδου των γνώσεων του
αιμοδοτικού πληθυσμού (που δεν πάσχει, ή αγνοεί
εάν πάσχει από ΣΔ), σε θέματα που αφορούν τη
νόσο.
• Η διερεύνηση αν υπάρχουν διαφοροποιήσεις στο
επίπεδο των γνώσεων, ανάμεσα στα δημογραφικά
χαρακτηριστικά του δείγματος.
3
4. ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ
• Διεξήχθη μια συγχρονική, αναλυτική μελέτη σε δείγμα
1571 αιμοδοτών του Νομού Θεσσαλονίκης (ποσοστό
ανταπόκρισης 84,9%), που αιμοδότησαν στην
Νοσοκομειακή Υπηρεσία Αιμοδοσίας ή σε εξόρμηση
του κινητού κλιμακίου αιμοληψιών του Γ.Ν.Θ. «Άγιος
Παύλος», κατά το χρονικό διάστημα από 26 Μαρτίου
έως 25 Μαΐου2014 .
• Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε 40
ερωτήσεις ενός ερωτηματολογίου που διαμορφώθηκε
για τους σκοπούς της παρούσας μελέτης, βασιζόμενο
σε προϋπάρχουσες έρευνες, το οποίο χωρίζεται σε
επτά βασικούς τομείς ερωτήσεων. 4
5. • Για τον καθορισμό του επιπέδου των γνώσεων
(score), υπολογίστηκαν οι ορθές απαντήσεις στις 40
κλειστές ερωτήσεις του ερωτηματολογίου. Η κάθε
ορθή απάντηση βαθμολογήθηκε με μία (1) μονάδα
ενώ οι λανθασμένες, καθώς και οι απαντήσεις «Δεν
γνωρίζω» βαθμολογήθηκαν με μηδέν (0) μονάδες.
• Η στατιστική ανάλυση πραγματοποιήθηκε με το
στατιστικό πακέτο SPSS.
5
6. Δημογραφικά στοιχεία
του δείγματος
Φύλο p<0,001 Αριθμός (%) Valid: Ηλικία έτη p<0,001 Αριθμός (%) Valid:
Άνδρες 1194 (77,2%)
1547
< 25 ετών 245 (17,8%)
1374
25-35 ετών 265 (19,3%)Γυναίκες 353 (22,8%)
36-45 ετών 444 (32,3%)
Μορφωτικό επίπεδο p<0,001 Αριθμός (%) Valid: 46-52 ετών 282 (20,5%)
Καμία μόρφωση 13 (0,9%)
1482
> 52 ετών 138 (10%)
Πρωτοβάθμια εκπαίδευση 61 (4,1%)
Δευτεροβάθμια εκπαίδευση 556 (37,5%) Εισόδημα p<0,001 Αριθμός (%) Valid:
Τριτοβάθμια εκπαίδευση 772 (49,1%) Κανένα εισόδημα 280 (19,3%)
1453
Άλλο 80 (5,4%) < 500€ 126 (8,7%)
500-1000€ 405 (27,9%)
Αιτιολογία αιμοδοσίας p<0,001 Αριθμός (%) Valid: 1000-1500€ 400 (27,5%)
Συγγενής ασθενή 282 (18,5%)
1526
1500-2000€ 82 (5,6%)
Αιμοδοτικός σύλλογος 819 (52,1%) 2000-2500€ 37 (2,5%)
Αλτρουιστής αιμοδότης 425 (27,9%) > 2500€ 123 8,5%)
6
7. Το φύλο του δείγματος
7
Φύλο Αριθμός (%) Valid:
Άνδρες 1194 (77,2%)
1547
p<0,001
Γυναίκες 353 (22,8%)
8. Η ηλικιακή σύνθεση
8
(mean)=38,5, 95%CI:37,9-39,1 Std.D=11,2 έτη
(median)=40,0 min-max18-66 έτη
(missing:197, Valid:1374)
Ηλικία έτη Αριθμός (%) Valid:
18 -25 ετών 245 (17,8%) 1374
25-35 ετών 265 (19,3%)
36-45 ετών 444 (32,3%)
46-52 ετών 282 (20,5%)
> 52 ετών 138 (10%)Δεν εμφανίζεται κανονική κατανομή (Kolmogorov–Smirnov test sig <0,001)
11. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
11
• Η μέση τιμή του σκορ είναι (mean)=21,3, τα 95%CI:20,8-21,8 η Std.D= 9,9,
η διάμεσος τιμή (median)=22 min-max 0-40 επιτυχείς απαντήσεις.
• Το συνολικό μέσο ποσοστό επιτυχίας των ορθών απαντήσεων
των συμμετεχόντων ήταν 53,5% (range 52,3%-54,7%).
12. Διαφοροποιήσεις επιτυχίας ανά
τομέα γνώσεων
Τομείς ερωτήσεων
Ορθές
απαντήσεις
Δεν
γνωρίζω
Λανθασμένες
απαντήσεις
Γενικές γνώσεις για το ΣΔ 63,2% 31,5% 5,3%
Γνώση της θεραπείας και διαχείρισης του ΣΔ 60,7% 34,3% 5%
Συνήθεις δραστηριότητες που πρέπει να
αποφεύγονται από τους διαβητικούς ασθενείς
53,5% 41,6% 4,9%
Γνώση έλεγχου του διαβήτη 50,6% 47,7% 1,7%
Παράγοντες κίνδυνου για ΣΔ 50,5% 32,3% 17.2%
Συμπτώματα ΣΔ 47,7% 47,3% 5%
Επιπλοκές του ΣΔ 40,3% 50,5% 9,2%
12
13. Το επίπεδο γνώσεων ως προς το
φύλο δείγματος.
13
Mann-Whitney U Test, p<0,001 (missing:197, Valid:1374)
Άνδρες: (median)=21 min-max=0-40),
Γυναίκες: (median)=25 min-max=0-40)
14. Το επίπεδο γνώσεων ως προς την
ηλικία
14
•Kruskal-Walis Test, p<0,001 ηλικιακές ομάδες
α)«<25» median=16 min-max=0-39,
β)«25-35» median=21 min-max=0-39,
γ)«36-45» median=23 min-max=0-40,
Συντελεστής συσχέτισης συνολικού σκορ ορθών απαντήσεων με την ηλικία
του δείγματος: (rhο=0,337, p<0,001)
δ)«46-52» median=26 min-max=0-40,
ε)«>52» median=26 min-max=0-40.
15. Το επίπεδο γνώσεων ως προς το
εισόδημα
Kruskal-Walis Test p<0,001
α) «Κανένα εισ.» median=17,5 min-max=0-39,
β) «<500 €» median=20 min-max=0-40,
15
γ) «500-1000 €» median=22 min-max=0-40),
δ) «1000-1500€» median=24 min-max=0-40,
ε) «1500-2000€» median=23 min-max=0-39,
στ)«2000-2500€» median=23 min-max=0-38,
ζ) «>2500 €» median=24 min-max=0-40
16. Το επίπεδο γνώσεων ως προς το
μορφωτικό επίπεδο
Kruskal-Walis Test, p=0,403
• «Καμία μόρφωση» median: 20 min-max: 0-39,
• «Πρωτοβάθμια εκπαίδευση» median: 23 min-max: 0-37,
• «Δευτεροβάθμια εκπαίδευση» median: 22 min-max: 0-40,
• «Τριτοβάθμια εκπαίδευση» median: 22 min-max: 0-40,
• «Άλλο μορφωτικό επίπεδο» median: 20 min-max: 0-39
16
17. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
• Οι γνώσεις για το ΣΔ ενός πληθυσμού, ευαισθητοποιημένου
μάλιστα σε θέματα υγείας, εφόσον είναι αιμοδότες, φάνηκε
να βρίσκονται σε μέτρια επίπεδα.
• Ιδιαίτερα χαμηλό ήταν το επίπεδο γνώσεων του ανδρικού
πληθυσμού (p<0,001), των νεότερων σε ηλικία (p<0,001),
καθώς και των ατόμων με μηδενικό ή πολύ χαμηλό
εισόδημα (p<0,001). Ωστόσο, αξιοσημείωτο είναι το εύρημα
ότι το μορφωτικό επίπεδο δεν φαίνεται να επιδρά θετικά
στο επίπεδο των γνώσεων για το ΣΔ (p=0,403).
17
18. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Η πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει για τη διεξαγωγή
προγραμμάτων ενημέρωσης του κοινού, με σύγχρονες και
κατάλληλες επικοινωνιακές τακτικές, σχετικά με τη νόσο του
ΣΔ, εστιάζοντας κύρια στους νέους, στους άνδρες και στα
άτομα με χαμηλά ή μηδενικά εισοδήματα, που ως φαίνεται
υπολείπονται σε γνώση. Συμβάλλοντας έτσι στην πρωτογενή
πρόληψη, τον έλεγχο και τον περιορισμό των παραγόντων
κινδύνου, με σημαντική επίδραση στη βελτίωση του επιπέδου
υγείας του ελληνικού πληθυσμού, μειώνοντας τη συχνότητα
εκδήλωσης της νόσου.
18
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι μια σχετικά συχνή πάθηση η οποία συνοδεύεται από επιπλοκές, συχνά πολύ σοβαρές, τόσο για την ποιότητα της ζωής των ασθενών, όσο και για το προσδόκιμο της επιβιώσεως τους.
Όμως η γνώση του κοινού σε θέματα που αφορούν το ΣΔ θα μπορούσε να βοηθήσει στην πρόληψη της νόσου, με θετικές επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού και την οικονομία της Πολιτείας.
Σκοπός της έρευνας είναι η αξιολόγηση του επιπέδου των γνώσεων του αιμοδοτικού πληθυσμού (που δεν πάσχει, ή αγνοεί εάν πάσχει από ΣΔ), σε θέματα που αφορούν στη νόσο, και η διερεύνηση αν υπάρχουν διαφοροποιήσεις στο επίπεδο των γνώσεων, ανάμεσα στα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος.
Η παρούσα έρευνα, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, επιχειρεί την αποτύπωση του επιπέδου των γνώσεων, του κοινού και ειδικά του υγιή μη διαβητικού πληθυσμού, σε θέματα που αφορούν τον ΣΔ. Αυτό αποτελεί μια σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με τις περισσότερες έρευνες που έχουν γίνει παγκοσμίως, οι οποίες απευθύνονται στο γενικό πληθυσμό ή σε ασθενείς που πάσχουν από ΣΔ.
Διεξήχθη μια συγχρονική, αναλυτική μελέτη σε δείγμα 1571 αιμοδοτών του Νομού Θεσσαλονίκης (ποσοστό ανταπόκρισης 84,9%), που αιμοδότησαν στην Νοσοκομειακή Υπηρεσία Αιμοδοσίας ή σε εξόρμηση του κινητού κλιμακίου αιμοληψιών του Γ.Ν.Θ. «Άγιος Παύλος», κατά το χρονικό διάστημα από 26 Μαρτίου έως 25 Μαΐου2014 .
Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε 40 ερωτήσεις ενός ερωτηματολογίου που διαμορφώθηκε για τους σκοπούς της παρούσας μελέτης, βασιζόμενο σε προϋπάρχουσες έρευνες, το οποίο χωρίζεται σε επτά βασικούς τομείς ερωτήσεων.
Για τον καθορισμό του επιπέδου των γνώσεων (score), υπολογίστηκαν οι ορθές απαντήσεις στις 40 κλειστές ερωτήσεις του ερωτηματολογίου. Η κάθε ορθή απάντηση βαθμολογήθηκε με μία (1) μονάδα ενώ οι λανθασμένες, καθώς και οι απαντήσεις «Δεν γνωρίζω» βαθμολογήθηκαν με μηδέν (0) μονάδες.
Η στατιστική ανάλυση πραγματοποιήθηκε με το στατιστικό πακέτο SPSS.
Δημογραφικά στοιχεία του δείγματος
Το δείγμα της έρευνας αποτελείται ως κατά το πλείστον από άνδρες 1194 (77,2%), ενώ οι γυναίκες 353 (22,8%) του δείγματος
H διαφοροποίηση του ποσοστού αυτού, από του γενικού πληθυσμού οφείλεται στην ειδική σύνθεση του δείγματος (αιμοδότες).
Η ηλικία σε έτη του δείγματος ήταν μεταξύ 18 και 66 έτη: (mean)=38,5, (median)=40,0 έτη
Για τις ανάγκες της έρευνας έγινε επεξεργασία για την κατανομή της ηλικίας του δείγματος σε ομάδες:
Το σχετικά υψηλό ποσοστό στις ηλικίες <25 οφείλεται εν μέρη στη μεγάλη συμμετοχή μαθητών από σχολές, σχολεία, καθώς και φοιτητών, σε οργανωμένες αιμοδοσίες κατά την περίοδο διενέργειας της έρευνας.
Ως προς το μηνιαίο εισόδημα η πλειονότητα δηλώνει εισοδήματα μεταξύ 500-1000€ και 1000-1500€ , ενώ το σχετικά μεγάλο ποσοστό που δηλώνει κανένα εισόδημα, πιθανότατα οφείλεται στον μεγάλο αριθμό νέων <25 ετών, μαθητών και φοιτητών.
Το μορφωτικό επίπεδο του δείγματος έδειξε να είναι αρκετά υψηλό, αφού η πλειονότητα 52,1% δηλώνει τριτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ ένα ποσοστό 5,4% δηλώνει άλλο μορφωτικό επίπεδο, μέσα στο οποίο περιλαμβάνονται μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές.
Το συνολικό μέσο ποσοστό επιτυχίας των ορθών απαντήσεων των συμμετεχόντων στην έρευνα μας ήταν 53,5%.
Αντιστοίχως, σε άλλες έρευνες παρόμοιου σχεδιασμού, οι οποίες όμως αναφερόταν στον γενικό πληθυσμό όπως για παράδειγμα στη Σινγκαπούρη το ποσοστό αυτό ήταν 66,1%, αντιθέτως σε έρευνα στην Ταϋλάνδη, παρατηρούμε ότι οι ορθές απαντήσεις κάλυπταν μόλις το 33% του συνόλου .
Η μέση τιμή του σκορ είναι (mean)=21,3 και η διάμεσος τιμή (median)=22 ορθές απαντήσεις
Ανάμεσα στους τομείς των γνώσεων δεν φαίνεται να υπάρχει ομοιόμορφο επίπεδο γνώσης στους συμμετέχοντες, αλλά παρουσιάζονται σημαντικές διαφοροποιήσεις, έτσι ενώ οι γενικές γνώσεις για το ΣΔ απαντήθηκαν ορθά από την πλειονότητα 63,2%, η γνώση των επιπλοκών απαντήθηκε σωστά μόλις από το 40,3% του δείγματος:
Παρατηρούμε ότι οι άνδρες είχαν στατιστικά σημαντική χαμηλότερη επίδοση στη μέση τιμή ορθών απαντήσεων με 21 ορθές απαντήσεις σε σύγκριση με τις γυναίκες 25 ορθές απαντήσεις. Επίσης η διαφορά αυτή στην επίδοση παρατηρήθηκε σε όλους τους τομείς γνώσεων.
Αντιθέτως στις περισσότερες έρευνες όπως αυτές στη Σιγκαπούρη, στο Πακιστάν και στην Ταϋλάνδη, οι γυναίκες φάνηκε να έχουν χαμηλότερη επίδοση σε σύγκριση με τους άνδρες, ενώ σε μια άλλη έρευνα στα Ηνωμένα Αραβικά Εμηράτα παρατηρήθηκε διαφοροποίηση της γνώσης ανδρών και γυναικών ανάλογα με τον τομέα γνώσης. Στην Μαλαισία και στην Κένυα δεν εντοπίστηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στη γνώση για τον διαβήτη ανάμεσα στα φύλα.
Από τον έλεγχο του συντελεστή συσχέτισης του συνολικού σκορ ορθών απαντήσεων με την ηλικία του δείγματος, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι υπάρχει μέτρια θετική συσχέτιση μεταξύ της μέσης τιμής του σκορ και της ηλικίας (rhο=0.337, p<0,001) στην οποία υψηλές τιμές του σκορ σχετίζονται με μεγαλύτερες ηλικίες.
Επίσης οι μη παραγοντικές δοκιμασίες Kruskal-Walis Test, μεταξύ των ηλικιακών ομάδων και Mann-Whitney U Test, ανά δύο ομάδες, έδειξαν ότι υπάρχει στατιστικά σημαντική χαμηλότερη μέση τιμή σκορ στις ηλικιακές ομάδες: α) «<25» β)«25-35» γ)«36-45» σε σύγκριση με όλες τις ηλικιακές ομάδες
Αντίθετα στην έρευνα των Yun, et al., (2007) δεν εντοπίστηκε στατιστικά σημαντική διαφορά στις γνώσεις του διαβήτη με την ηλικία των συμμετεχόντων.
Ως προς το εισόδημα, οι μη παραγοντικές δοκιμασίες Kruskal-Walis Test, μεταξύ των ηλικιακών ομάδων, και Mann-Whitney U Test, ανά δύο ομάδες, έδειξαν ότι υπάρχει χαμηλότερη μέση τιμή σκορ, στις ομάδες των μηδενικών και πολύ χαμηλών εισοδημάτων ως προς τα μεσαία και υψηλά εισοδήματα
Επίσης η έρευνα των Yun, et al., (2007) στην βόρεια Μαλαισία, φαίνεται πως συμφωνεί με τα ευρήματα της έρευνάς μας, διότι βρέθηκε ότι το επίπεδο εισοδήματος σχετίζεται θετικά με το επίπεδο της γνώσης για τον ΣΔ.
Παραδόξως, ως προς το μορφωτικό επίπεδο η δοκιμασία Kruskal-Walis Test, έδειξε ότι η μέση τιμή του σκορ δεν φαίνεται να διαφέρει στατιστικά μεταξύ των επιπέδων μόρφωσης p=0,403.
Αντιθέτως στις περισσότερες έρευνες που έχουν προηγηθεί, επισημαίνεται η άμεση σχέση μεταξύ του επιπέδου μόρφωσης με το επίπεδο γνώσης θεμάτων του διαβήτη.
Οι γνώσεις για το ΣΔ ενός πληθυσμού, ευαισθητοποιημένου μάλιστα σε θέματα υγείας, εφόσον είναι αιμοδότες, φάνηκε να βρίσκονται σε μέτρια επίπεδα.
Ιδιαίτερα χαμηλό ήταν το επίπεδο γνώσεων του ανδρικού πληθυσμού (p<0,001), των νεότερων σε ηλικία (p<0,001), καθώς και των ατόμων με μηδενικό ή πολύ χαμηλό εισόδημα (p<0,001). Ωστόσο, αξιοσημείωτο είναι το εύρημα ότι το μορφωτικό επίπεδο δεν φαίνεται να επιδρά θετικά στο επίπεδο των γνώσεων για το ΣΔ (p=0,403).
Η πολιτεία θα πρέπει να μεριμνήσει για τη διεξαγωγή προγραμμάτων ενημέρωσης του κοινού, με σύγχρονες και κατάλληλες επικοινωνιακές τακτικές, σχετικά με τη νόσο του ΣΔ, εστιάζοντας κύρια στους νέους, στους άνδρες και στα άτομα με χαμηλά ή μηδενικά εισοδήματα, που ως φαίνεται υπολείπονται σε γνώση. Συμβάλλοντας έτσι στην στην πρωτογενή πρόληψη, τον έλεγχο και τον περιορισμό των παραγόντων κινδύνου, με σημαντική επίδραση στη βελτίωση του επιπέδου υγείας του ελληνικού πληθυσμού, μειώνοντας τη συχνότητα εκδήλωσης της νόσου.
