нийгмийн ажилтны ёс зүй - 3

1. Нийгмийн
ажилтны ёс
зүй
Хичээл №3

2. Нийгмийн ажлын
үнэт зүйлс ба ёс
зүйн үндэс

3. Нийгмийн ажлын үнэт зүйлс болон ёс зүйн
асуудлууд нь нийгмийн ажлын ёс зүйн дараах
үндсэн ойлголтуудаар илэрхийлэгддэг
Үүнд:
 Нийгмийн ажлын үнэт зүйлс;
 Нийгмийн ажлын ёс зүйн хоёрдмол байдал;
 Нийгмийн ажлын ёс зүйн шийдвэр гаргах үйл
явц;
 Нийгмийн ажлын ёс зүйн эрсдэлийн
менежмент.

4. НИЙГМИЙН АЖЛЫН ҮНЭТ ЗҮЙЛС
Нийгмийн ажлын ёс зүй нь мэргэжлийн эрхэм зорилго
болон суурь үнэт зүйлсд үндэслэдэг.
Үнэт зүйл хэмээх үг нь латин хэлний “valere” буюу “хүчтэй
байх, давамгайлах, үнэ цэнэтэй байх” гэсэн үгнээс гаралтай.
Үнэт зүйлс нь аливаа зүйлийг ерөнхийлөн үзэх, хүсэж байгаа
зүйлст баримжаалал болох, түүхэн цаг хугацаа, туршлагаас
үүдэн бий болсон байх, тодорхой бүлэг хүмүүсийг хамарсан
байх, нэгэн чиг зорилгод чиглүүлэх зэрэг шинжийг агуулсан
байдаг.
Нийгмийн ажлын ёс зүй нь мэргэжлийн ёс зүйн нэгэн
бүрэлдэхүүн хэсэг юм. Мэрэгжлийн ёс зүй гэдэг нь нийгмийн
ёс суртахууны өвөрмөц шаардлагаар зохицуулагддаг. Учир
нь ажил мэргэжил бүхэн өөр өөрийн өвөрмөц онцлогтой, түүнд
тавигдах ёс суртахууны шаардлагууд нь мэргэжлийн онцлогоос
хамааран янз бүр байдаг.

5. НИЙГМИЙН АЖЛЫН ҮНЭТ ЗҮЙЛС
Нийгмийн ажлын үнэт зүйлс нь нийгмийн
ажилтны хэрхэн ажиллах вэ гэдгийг зааж өгч,
харилцаанд нөлөөлж байдаг бөгөөд албан
байдлаар хэрэгжихдээ нийгмийн ажлын
бодлого, ёс зүй дүрэмд тусгагдсан байдаг бол
албан бус байдлаар нийгмийн ажилтнуудын
итгэл үнэмшилд шингэж ёс суртахууны хэм
хэмжээгээр илэрхийлэгддэг. Нийгмийн ажил нь
нэгэн төрлийн мэргэжил болохын хувьд
өвөрмөц үнэт зүйл, зарчим, хэм хэмжээтэй
цогц ухаан юм.

6. НИЙГМИЙН АЖЛЫН ҮНЭТ ЗҮЙЛС
Нийгмийн ажлын үнэт зүйлс:
 Төгс үнэт зүйл (нийгмийн шудрага ёс, хүний эрх, эрх
чөлөө гэх мэт);
 Шууд үнэт зүйл (хүүхэд хүмүүжүүлэх арга, үр хөндөлт
зэрэгт хувь хүмүүс өөр өөрийн үнэт зүйлийн үүднээс
хандах);
 Арга хэрэгслийн үнэт зүйлс (Үйлчлүүлэгчийг
ялгаварлан гадуурхахгүй байх, өөрийгээ тодорхойлох
эрхийг хүндэтгэх, давуу талд тулгуурхлах зэрэг
нийгмийн ажилд шууд хамааралтай үнэт зүйлийг
хамааруулдаг).

7. Нийгмийн ажлын үнэт зүйлс ба ёс зүйн хүрээ
Нийгмийн ажлын үнэт зүйлс болон ёс зүй нь өргөн хүрээг хамардаг
бөгөөд харилцан хамаарал бүхий үндсэн 4 хүрээг хамарна.
Нийгмийн ажлын үнэт
зүйлс, ёс зүйн хүрээ
Нийгмийн
ажлын ёс
зүйн зарчмын
тунхаглал
(ОУНАХ)
Олон улсад
хэрэгжиж буй
нийгмийн
ажлын ёс
зүйн болон
үйлчилгээний
стандартууд
Тухайн улс
орны
нийгмийн
ажилтны ёс
зүйн дүрэм
Мэргэжлийн
үүргийг
гүйцэтгэх
явцад
тулгарах ёс
зүйн хоёрдмол
байдлыг
шийдвэрлэх
загварууд

8. Нийгмийн ажлын үнэт зүйлс ба ёс зүйн хүрээ
АНУ-ын судлаач Ф. Риймэр нь дараах нийтлэг баримжааллуудыг
мэргэжилтний хувьд төлөвшүүлсэн байх шаардлагатай гэж үзсэн.
 Үйлчлүүлэгчийг халамжлах;
 Нийгмийн шудрага ёс;
 Шашны үзэл;
 Мэргэших;
 Хамгаалах;

9. Үйлчлүүлэгчийг халамжлах
19-р зууны сүүл, 20-р зууны эхэн үеийн
нөхөрсөг айлчлал, хүмүүнлэгийн
байгууллагуудын үйл ажиллагаагаар дамжин
хөгжиж эхэлсэн түүхтэй. Энэхүү хандлагын гол
агуулга нь үйлчлүүлэгчийн төлөө шудрагаар
ажиллах, тэдэнд сайхан амьдрах боломж олгох,
нийгмийн болон хувийн тусламжаас хараат бус
байлгахад чиглэдэг.
Гол зарчим нь өлсгөлөн, ядуу хүмүүст
туслах, тэдний дотоод нөөц бололцоог дэмжих,
амьдралыг бүтээмжтэй болгоход туслахад
оршдог.

10. Нийгмийн шудрага ёс
Нийгэм, эдийн засгийн амьдрал дахь тэгш бус
байдал нь хараат байдлын суурь болдог.
Ядуурал, ажилгүйдэл, гэмт хэрэг, арьс өнгөөр
ялгаварлах, хавчлагын олон төрлүүд нь
нийгмийн давхраажлыг бий болгож байна.
Эдгээр нь хөрөнгө нөөцийг дахин хуваарилах,
хор хохиролгүй байх, халамжийн үйлчилгээ,
тусламж дэмжлэгийн талаарх нааштай үйл
ажиллагааг хэрэгжүүлэх нийгмийн суурь
өөрчлөлтөөр илэрдэг.

11. Шашны үзэл
Нийгмийн ажлын үнэт зүйлс,
үйлчлүүлэгчийг халамжлах ёс зүй, нийгмийн
шудрага ёсны хандлагууд нь шашны үзэл
санааг ч агуулж байдаг.
Энэхүү хандлагын гол санаа нь нийгмийн
ажлын мэргэжлийн эрхэм зорилго нь шашин,
сүм хийдтэй холбоотойгоор бий болсон бөгөөд
энэ нь нийгмийн үйлчилгээг утга учиртайгаар
хүргэх явдал гэж үздэг. Өөрөөр хэлбэл,
нийгмийн ажлын үнэт зүйлс болон ёс зүй нь
шашны нөлөөтэйгээр хөгжсөн бөгөөд эдүгээ ч
нөлөөтэй байсаар байна.

12. Мэргэших
Сүүлийн үед гарч байгаа ёс зүйн хоёрдмол байдлын
асуудлууд нь ихэвчлэн хувь хүн, гэр бүл, бүлэгтэй
холбоотойгоор бий болж байна. Энэ нь 1970-аад оны
үеэс мэргэжлийн ёс зүйн онолын тайлбарууд бий
болсонтой холбоотой гарч ирсэн юм. Үйлчлүүлэгчийн
нууцыг хадгалах, мэдээлэл түгээх, үйлчлүүлэгчийг
халамжлах үзэл үйлчилгээг төгсгөх, үйлчлүүлэгчид
үнэнийг хэлэх, харилцаа холбоо ба мэргэжлийн хил
хязгаар, сонирхолын зөрчил, хууль байгууллагын
дүрэм, журмыг мөрдөх зэрэгт анхаарлаа хандуулах
шаардлагатай гэж үздэг. Энэ хандлагын гол онцлог нь
ёс зүйн шийдвэр гаргах, мэргэжлийн үүргийн зөрчлийг
шийдвэрлэхтэй холбоотой байдагт оршино.

13. Хамгаалах
Өнөөгийн нийгмийн ажлын үнэт зүйлс болон
ёс зүйн чухал хэсэг үйлчлүүлэгчийг хамгаалахтай
холбоотой хэдий ч нийгмийн ажлын мэргэжлийн
үйл ажиллагааны хүрээг хамардаг. Өөрөөр хэлбэл
энэхүү хандлага нь эрсдэлийн менежмент,
нийгмийн ажилтны үйлчлүүлэгчдийн худал
мэдээлэл, гомдлоос болон мэргэжлийн алдаа,
зөрчил гарахаас сэргийлнэ. Нийгмийн
ажилтнуудын мэргэжлийн үйл ажиллагаатай
холбоотой үүссэн эрсдэлээс хамгаалах болон
мэргэжлийн зохистой хөгжлийг хангахад оршино.

14. Нийгмийн ажлын суурь үнэт зүйлс ба ёс зүйн
зарчим
Нийгмийн ажлын ёс зүйн зарчмууд нь
мэргэжлийн суурь үнэт зүйлс тулгуурладаг.
Нийгмийн ажилтнуудын мэргэжлийн үйл
ажиллагаандаа баримтлах үнэт зүйлс, ёс
зүйн зарчмын талаар дэлгэрэнгүй авч үзье.
Нийгмийн ажилтны ёс зүйн дүрэмд 6 үнэт
зүйлс болон зарчмийг авч үзсэн байдаг.

15. 1. Үйлчилгээ
Үнэт зүйл: Үйлчилгээ
Ёс зүйн зарчим: Тусламж дэмжлэг шаардлагатай
хүмүүст тусалж, тэдний нийгмийн асуудлууд анхаарлаа
хандуулна.
Нийгмийн ажилтнууд мэргэжлийн үйлчилгээг өөрийн
хувийн сонирхлоос дээгүүрт тавьж , мэргэжлийн үнэт зүйлс,
мэдлэг, ур чадвараа ашиглан үйлчлүүлэгчдэд тулгараад
буй нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэхэд туслана. Нийгмийн
ажилтнууд үйлчилгээг санхүүгийн ашиг сонирхолгүйгээр ур
чадварын өндөр түвшинд үзүүлнэ. Түүнчлэн, сайн дурын
үйл ажиллагааг дэмжих боловч тэдэнд эдийн засгийн
сонирхол төрүүлэх ёсгүй.

16. 2. Нийгмийн шудрага ёс
Үнэт зүйл: Нийгмийн шудрага ёс
Ёс зүйн зарчим: Нийгмийн шудрага бус явдалд
шүүмжлэлтэй хандана.
Нийгмийн ажил нь нийгмийн өөрчлөлтийг зорьдог
бөгөөд ялангуяа тусламж дэмжлэг шаардлагатай хувь
хүн, бүлэг, олон нийтэд шаардлагатай тусламж
үйлчилгээг үзүүлдэг. Ийнхүү нийгмийн өөрчлөлтийг
эрэлхийлэхдээ ядуурал, ажилгүйдэл, ялгаварлан
гадуурхал, нийгмийн шудрага бус байдалтай холбоотой
асуудлуудад голлон анхаарлаа хандуулдаг. Түүнчлэн
уламжлал соёлын болон угсаатны зан заншлийн
ялгаатай байдалд мэдрэмжтэй хандах ёстой.

17. 3. Хүний язгуур эрх ашиг
Үнэт зүйл: Хүний язгуур эрх ашиг
Ёс зүйн зарчим: Хүний язгуур эрх ашиг, хувь хүний
халдашгүй дархан байдал, нэр хүндийг хүндэтгэнэ.
Нийгмийн ажилтнууд үйлчлүүлэгчидтэй ажиллахдаа
хувь хүний эрх, соёлын болон угсаатны ялгаатай
байдлыг хүндэтгэх ёстой. Ийнхүү ажиллахдаа
үйлчлүүлэгчийн өөрийгээ тодорхойлох эрхийг хангаж
ажиллана. Нийгмийн ажилтнууд үйлчлүүлэгчийн
өөрсдийн нөөцөд тулгуурлан үйлчлүүлэгчийг
чадавхижуулах, боломжийг нээхийг зорьдог бөгөөд
үйлчлүүлэгчийн хүсэл сонирхол болон өргөн хүрээний
нийгмийн ашиг сонирхолын зөрчилтэй асуудалд
хандахдаа мэргэжлийн үнэт зүйлс ёс зүйн зарчимд
тулгуурлана.

18. Хүмүүс хоорондын харилцааны ач холбогдол
Үнэт зүйл: Хүмүүс хоорондын харилцааны ач
холбогдол
Ёс зүйн зарчим: Хүмүүс хоорондын харилцааны ач
холбогдолын талаар сайтар мэдлэгтэй байна.
Нийгмийн ажилтнууд өөрчлөлтийг хийх гол арга
хэрэгсэл нь хүмүүсийн хоорондын харилцаа гэж үздэг.
Үйлчлүүлэгчдэд туслах явцад хамтын ажиллагаа
хамгийн чухал. Хувь хүн, гэр бүл, бүлэг, байгууллага,
олон нийтийн сайн сайхан байдлыг дээшлүүлэх,
хамгаалах, нөхөн сэргээх, дэмжих хүмүүсийн хоорондын
харилцааг бэхжүүлэхэд анхаарлаа хандуулах ёстой.

19. Шудрага байдал
Үнэт зүйл: Шудрага байдал
Ёс зүйн зарчим: Үйлчлүүлэгчийн
итгэлийг бүрэн дааж ажиллана.
Нийгмийн ажилтнууд мэргэжлийн эрхэм
зорилго, үнэт зүйлс, ёс зүйн зарчим,
стандартыг практик үйл ажиллагаандаа
чанд баримтлан ажиллаж, шудрага ёсыг
эрхэмлэнэ. Түүнчлэн ажиллаж буй
байгууллагын ёс зүйн дүрэм, журмыг
хүндэтгэн мөрдөнө.

20. Чадвар
Үнэт зүйл: Чадвар
Ёс зүйн зарчим: Өөрийн ур чадвараа
дайчлан ажиллаж мэргэжлийн ур чадвараа
байнга нэмэгдүүлнэ.
Нийгмийн ажилтнууд мэргэжлийн мэдлэг,
ур чадвараа тасралтгүй хөгжүүлж, түүнийгээ
практикт бүтээлчээр ашиглах ёстой. Мэргэжлийн
хөгжилд хувь нэмэр оруулах нь нийгмийн
ажилтнуудын эрмэлзэх зүйлсийн нэг байх ёстой.