Work profile of Rural & Urban working and non working women with special refe...
Vermicompost (गांडूळ खत )
1.
2. Dr. Shital M. Rathod
Asst. Professor
Dept. of Home Economics
B.A – III year, Human development
Bar. R. D. I. K. & N. K. D. College, Badnera
3. ग ांडूळ खत म्हणजे ग ांडूळ च्य विष्ठेप सून तय र
झ लेले खत म्हणजेच ग ांडूळ खत होय.
ग ांडूळ चे प्रक र
Red Wigglers(Eisenia Fetida)
RedWorms(Lumbricus Rubellus) लाल रंगाचे गांडूळ
ग ांडूळ चे िैशिष््य – अत्यांत न जुक आणण ख द ड
4.
5. ग ांडूळ खत तय र करत ांन व परण्य त येण रे
स हित्य-
• िेत तील,ग ि तील,ि ळेतील क
े रकचर
• िेण
• म ती
• गणी बॅग
• ल कड ची द तेरी
• मोठी ज ळी ककां ि च ळणी
• शिफ रस क
े लेले ग ांडूळ
6.
7. ग ांडूळ खत तय र करय ची कृ ती –
• ग ांडूळ खत स ठी आयत कृ ती खड्ड अस ि . (ल ांबी ज स्त ि रांदी कमी)
• 3 ब य 2 ककि 6 ब य 5 आपल्य आिडी नुस र परांतु 1’1/2 फ
ु ट खोल
अस ि .
• ह खड्ड स िलीच्य ठठक णी अस ि .
• य खड्ड्य मध्ये सि ात ख ली gunny bags ट क िेत. (recycling)
• त्य मध्ये तय र क
े लेल क
े रकचर नांतर िेण च थर ि म तीच थर अि
प्रक रे 2-3 थर खड्ड भरेपयान्त ट क िेत.
• सक ळ ि सांध्य क ळ असे दोन िेळ प णी शिांपड िे.
(ओल ि ननम ाण होण्य स ठी)
9. • अि प्रक रे एक आठिड्य नांतर ग ांडूळ न ख ण्य स ठी अन्न
पद था तय र होतो.
• प ि ककलो ग ांडूळ त्य खड्ड्य मध्ये ट कणे.
• सक ळ ि सांध्य क ळ असे दोन िेळ प णी शिांपड िे, ओल ि
ननम ाण होण्य स ठी ि त्य मुळे ग ांडूळ जीिांत र हत त.
• ग ांडूळ अन्न ख त ख त ख ली प ण्य च्य ठदिेने ज त त.
• य ग ांडूळच प्रक र ख द ड असल्य मुळे ते भरपूर अन्न ख त त ि य ांनी
क
े लेली विष्ठ म्हणजेच ग ांडूळ खत होय.
• स ध रणतः 45 ठदिस नांतर ह खत तय र होतो, त्य िेळेस प णी देणे बांद
करणे.
• ग ांडूळ खत ह रि ळ स रख ठदसतो.
10.
11. ग ांडूळ खत क ढण्य ची पद्धत –
• तय र झ लेल ग ांडूळ खत क ढण्य अगोदर दुसरीकडे अस च खड्ड करून ठेिणे.
(1 आठिड्य पूिी)
• ग ांडूळ खत क ढत ांन ते ह त ने ककां ि टोपल्य ने न क ढत ल कडी द तेरीने क ढ िेत.
• द तेरी ल कडीने खत भुसभुिीत करणे ि नांतर खत च्य र शि करणे.
• च ळणी असल्य स च ळल्य ने एक ब जूल खत शमळतो ि दुसर्
य ब जूल मो्य
प्रम ण त ग ांडूळ शमळत त ककां ि र शि क
े ल्य मुळे ग ांडूळ ख ली ख ली ज त त ि िरती
खत शमळतो.
• य ग ांडूळ च ि पर दुसर्
य खड्ड्य मध्ये ट क
ू न त्य च पूणाि पर करत येतो.
जमिनील आवश्यक असण री पोषक तत्वे – 17
क बान (C), ह यड्रोजन (H), ऑक्सीजन (O), न यट्रोजन (N), फॉस्फरस (P), पोटॅशियम
(K), सल्फर (S), क
ॅ ल्ल्ियम (Ca), मॅग्नेशियम (Mg), बोरॉन (B), क्लोररन (Cl), कॉपर
(Cu), आयन (Fe), आणण म गननज (Mn), Molybdenum, ननक
े ल (Ni), ल्जांक (Zn).
12.
13. ग ांडूळ खत ल आवश्यक व त वरण-
त पम न – 20-250 c
PH range – 5-9
ग ांडूळ खत चे फ यदे -
1. वपक च दज ा ि ढतो. (गव्ह च्य एक झ ड ल 150 उांब्य )
2. खत शमळते.
3. ग ांडूळ शमळत त.
4. उद्योजक बनत येते.
5. ट क ऊ पद था ि परण्य त येत असल्य मुळे सभोित लचे
ि त िरण स्िच्छ र हते.
14. ग ांडूळ खत तय र करत ांन लक्ष त घ्य वय च्य िित्व च्य
ब बी.
बेडक ांप सून, प ल, सरड , कोंबडी ि मुांगी इ. प्र ण्य प सून सांरक्षण
करणे.
य स ठी खड्ड्य च्य सभोित ली कीटकन िक ट कणे ककां ि नेट
बसविणे, जसे की, Acaricide and Malathion तसेच कडुननांब च्य ,
करांज, सीत फळ, आांब इ. झ ड ांच्य प ल्य च प िडर
ग ांडूळ खत तय र करत ांन ि परण्य त येण र कचर स्िच्छकरणे,
क्य ररबॅग ि परू नक .
15. बबज िृत –
बीज मृत प्रकियेमध्ये बबज ची अांक
ु रण ककां ि उगिण क्षमत ि ढते. तसेच त्य
बबज ल ह ननक रक ब्य क्टेररय ल गत न ही.
बबज िृत तय र करत ांन व परण्य त येण रे स हित्य -
1. 1 की. ग ईचे िेण (एक ठदिस जुन )
2. 10 ली. प णी
3. 1 ली. गोमूत्र
4. 10 ग्र म ठहांग
5. 50 ग्र म चुन
6. 250 शमशल ली. दूध
16. बबज िृत तय र करण्य ची कृ ती.
एक बक
े टमध्ये10 ली. प णीघेणे
1 की. िेण प ण्य त शमक्स करणे.
1 ली. गोमूत्र त्य शमश्रण त शमक्स क
े ल्य नांतर त्य मध्ये 10 ग्र म ठहांग
ट कणे ि शमक्स करणे.
नांतर चुन शमक्स करणे.
िेिटी 250 शमशल. ली. दूध ट कल्य नांतर ते शमश्रण घोळणे.
17. त्य िर प ांढर क पड 1 ठदिस ब ांधून ठेिणे.
त्य नांतर रोज सक ळ ि सांध्य क ळ असे दोनिेळ ल कडी द ांड्य ने एक ठदिेने
कफरिणे ि हे शमश्रण स िलीत ठेिणे.
बबज िृत ल वण्य ची कृ ती-.
सूती क पड िर बीज घेिून त्य ांन ब ांधून घेणे ि ती पोटली त्य बबज मृत
मध्ये शभजेल तो पयान्त ठेिणे.
नांतर अध ा त स ते ि ळिणे त्य नांतर ते बीज उपयोग त घेऊ िकत .
क
ां दिगीय रोपटे हे सरळ य बबज मृत मध्ये बुडिून नांतर ते िेत त ल िणे.
जजव िृत -.
ल्जि मृत हे िेत त फि रणीस ठी ि परले ज ते.
18. जजव िृत तय र करत ांन व परण्य त येण रे स हित्य -.
10-15 की. ग ईचे िेण (त ज ).
200 ली. प णी.
10 ली. गोमूत्र
2 की. गूळ
2 की. ड ळीचे पीठ
50 ग्र म क ळी म ती
19. जजव िृत तय र करण्य ची कृ ती -.
एक ट कीमध्ये200 ली. प णीघेणे.
15 की. िेणप ण्य तशमक्सकरणे.
10 ली. गोमूत्रत्य शमश्रण तशमक्सक
े ल्य नांतरत्य मध्ये2
की. ड ळीचेपीठट कणेिशमक्सकरणे.
नांतरगूळशमक्सकरणे.
िेिटीम तीट कल्य नांतरतेशमश्रणclock wise ठदिेने
कफरिणे.
त्य िरक पड1-7 ठदिसब ांधूनठेिणे.
