3. Παιχνίδια:
1. Βάζουμε ένα κουτάλι στο στόμα μας. Στο κουτάλι
βάζουμε πάνω ένα αυγό. Πρέπει να περπατήσουμε ως το
τέλος. Όποιου δεν του πέσει το αυγό, νικάει.
2. Ένα άλλο παιχνίδι είναι ένα που το λένε μπιζ. Ένα
παιδάκι κάθεται σ’ ένα σκαμνί. Έχει το δεξί του χέρι στη
μασχάλη και ένα τον χτυπάει στην παλάμη. Στη συνέχεια
γυρίζει κι όλοι οι παίκτες φωνάζουν «μπιζ». Αυτός που
φυλάει πρέπει να μαντέψει ποιος τον χτύπησε.
3. Τυφλόμυγα. Σε ένα παιδάκι βάζουμε μαντήλι στα
μάτια και τα άλλα παιδάκια ανακατεύονται στον χώρο. Το
παιδί με τα κλειστά μάτια πρέπει να βρει πώς λένε το παιδί
που θα πιάσει.
Μαρία Δροσοπούλου
Έθιμο:
Το Σάββατο του Λαζάρου στο χωριό της γιαγιάς μου
έφτιαχναν με ξύλα έναν Ιούδα. Του βάζανε παλιά ρούχα και
με ένα γαϊδούρι τα παιδιά γυρνούσαν στα σπίτια του χωριού
και έλεγαν: «Δώστε μας ξύλα για να κάψουμε τον κακό
Ιούδα.» Τα ξύλα τα πήγαιναν στην εκκλησία. Το βράδυ της
Ανάστασης, όταν ο παπάς έλεγε το «Χριστός Ανέστη» τον
καίγανε.
Παροιμίες:
Σκολάκι και παιδάκι, όπως μάθει από μικράκι.
Ό,τι κάνεις στον γονιό σου όφελος είναι δικό σου.
Τον ποντικό ανάθρεψε να φάει το σακί σου. Περπάτα
στον ίσιο δρόμο και μη φοβάσαι.
Αίνιγμα:
Χίλιοι μύριοι καλογέροι, σ’ ένα ράσο τυλιγμένοι.
Κωστής Γιαννακάκης
Γίνομαι μικρός λαογράφος και ρωτώ
τη γιαγιά ή τον παππού να μου
πουν για λαϊκά παραμύθια, έθιμα,
παιγνίδια ή αινίγματα.
4. Παιχνίδι:
Κεραμιδάκια:
Παίζεται με δυο ομάδες 3-4 παιδιών η κάθε μια.
Στήνουμε στο δρομάκι 5-6 πλακάκια από σπασμένα
κεραμίδια, το ένα πάνω στο άλλο. Τραβάμε μια γραμμή
μπροστά. Σε απόσταση 3-4 μέτρων τραβάμε άλλη γραμμή.
Πίσω απ’ αυτή τη γραμμή στέκονται 1-1 τα παιδιά των 2
ομάδων. Κρατούν στα χέρια τους ένα μικρό μπαλάκι και το
πετούν πάνω στα κεραμίδια. Κερδίζει η ομάδα που θα ρίξει
και θα σκορπίσει όλα τα κεραμίδια.
Ελευθερία Αραμπατζόγλου
Έθιμα:
Τα παλιά χρόνια, όταν τα παιδιά λέγανε τα κάλαντα,
αντί να τους δίνουν χρήματα, τους έδιναν ξηρούς καρπούς ή
γλυκίσματα. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο το στόλιζαν με
ξηρούς καρπούς που τους είχαν τυλίξει σε αλουμινόχαρτο.
Παιχνίδια:
Ένα από τα παιχνίδια που παίζανε ήταν η μακριά
γαϊδούρα. Τα απιδιά πιανόταν το ένα πίσω από την πλάτη
του άλλου. Οι υπόλοιποι πηδούσαν το ένα πάνω στην πλάτη
του άλλου μέχρι να πέσει η γαϊδούρα κάτω.
Επίσης ένωναν δυο σπιρτόκουτα με έναν μακρύ σπάγκο
και μιλούσαν από δύο διαφορετικά δωμάτια, σαν να ήταν
τηλέφωνο.
Παραμύθι:
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ο Μάρτης, που είχε δυο
γυναίκες. Η μία ήταν όμορφη κι η άλλη άσχημη. Όταν
κοιτούσε την όμορφη ο καιρός ήταν ωραίος, μα όταν
κοιτούσε την άσχημη, ο καιρός χαλούσε.
Γιάννης Ανυφαντάκης
5. Έθιμα Πρωτοχρονιάς:
Γυρνώντας στο σπίτι μετά την εκκλησία, ένα μέλοςτης
οικογένειας μπαίνει μέσα με το δεξί πόδι και σπάει το ρόδι
πίσω από την εξώπορτα. Έτσι πίστευαν ότι ο νέος χρόνος θα
έφερνε τύχη στο σπίτι τους.
Παιχνίδι:
Ο Μάντης:
Χρειάζεται ένα κέρμα και ξεκινάμε. Ένας γυλάει και
μετράει μέχρι το δέκα. Το κέρμα προχωράει από χέρι σε
χέρι. Μόλις ο παίκτης μετρήσει τα χέρια, ακουμπάνε στο
πάτωμα. Μαζί κι αυτός που έχει το κέρμα. Αυτός που φυλάει
κι έχει σταματήσει, προσπαθεί να βρει ποιος έχει το κέρμα.
Αυτός που το έχει φυλάει, αφού τον βρει. Αν δεν τον βρει
ξαναφυλάει.
Αντώνης Γιουμπάκης
Έθιμο:
Το Πάσχα στο χωριό μου, το Ασήμι, τα παιδιά του
σχολείου πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι και έπαιρναν δεμάτια
από ξύλα που τους έδιναν οι χωριανοί. Τα έβαζαν όλα μαζί
στην αυλή της εκκλησίας του Αγίου Τίτου και το βράδυ της
Ανάστασης άναβαν φωτιά και έκαιγαν τον Ιούσα. Όλο το
βράδυ, μέχρι να σβήσει η φωτιά, καθόντουσαν εκεί. Μια από
τις επόμενες μέρες οι γυναίκες του χωριού έπαιρναν
σιδερένιους κουβάδες και τους γέμιζαν με τη στάχτη. Αυτή
τη στάχτη την ανακάτευαν με απίρι (θειάφι) και την έβαζαν
στα αμπέλια για να μην αρρωσταίνουν. Έτσι είχαν πάντα
καλές σοδιές.
Παροιμία:
Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει.
Νικίας Δασκαλάκης
6. Παιχνίδι:
Κολοκυθιά:
Οι παίκτες από 5 ως 10 κάθονται γύρω-γύρω και
βγάζουν έναν αρχηγό. Κάθε ένας απ’ τους παίκτες παίρνει
έναν αριθμό. Πρώτα μιλάει ο αρχηγός και λέει:
- Έχω μια κολοκυθιά που κάνει 3 κολοκύθια!
Εκείνος που έχει τον αριθμό 3 λέει γρήγορα:
- Και γιατί να κάνει 3;
- Και πόσα θες να κάνεις; ρωτάει ο αρχηγός.
- Να κάνει 5 (π.χ.)
Μόλις ακούσει τον αριθμό του, εκείνος που έχει το 5,
πρέπει αμέσως να σηκωθεί και να πει:
- Και γιατί να κάνει 5;
Και το παιχνίδι συνεχίζεται μ’ αυτόν τον τρόπο. Αν
κανείς ακούσει τον αριθμό του και δε σηκωθεί, ή
σηκωθεί ακούγοντας τον αριθμό που έχει άλλος, τότε
χάνει και πρέπει να δώσει ενέχυρο. Όλα τα ενέχυρα ο
αρχηγός τα μαζεύει και τα βάζει στο κέντρο του
κύκλου. Όταν τελειώσει το παιχνίδι, τραβάει ένα-ένα τα
ενέχυρα και φωνάζει:
- Κι αυτός εδώ τι πρέπει να κάνει;
Κι οι άλλοι φωνάζουν:
- Να λαλήσει σαν πετεινός, ή να γκαρίσει, ή ό,τι άλλο
σοφιστούν.
Μαρίζα Γιαννουλάκη
7. Αινίγματα:
Ρώτησα τον παππού και μου είπε τρία λαϊκά αινίγματα.
1. Αλεπού με την ουρά, καταλύματα χαλά. Τι είναι;
2. Από δω και στα Χανιά ακούω τη θεια μου και γελά,
και χτυπά τα τάρναρά της, και μαζεύει τα παιδιά της. Τι
είναι;
3. Ο μπάρμπας μου ο κούβαρος ο κουβαροζωσμένος,
σαράντα ζώνες ζώνεται κι απ’ όξω την καλή του. Τι είναι;
ΛΥΣΕΙΣ
1. Ο κόσμος.
2. Η καμπάνα.
3. Το κρεμμύδι.
Νικόλας Δρυγιαννάκης
Παιχνίδι:
Τα μήλα:
Στη μέση στέκονται όλα τα απιδιά. Ένα παιδί πετάει τη
μπάλα από τη μια πλευρά, κι ένα άλλο παιδί την πιάνει από
την άλλη. Τα απιδιά στη μέση προσπαθούν να αποφύγουν
την μπάλα. Όποιο παιδί το ακουμπήσει η μπάλα χάνει, όποιο
παιδί πιάσει τη μπάλα κερδίζει μια ζωή.
Έθιμο:
Βασιλόπιτα:
Κάθε χρονιά, αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου, σε
όλα τα σπίτια κόβουν τη βασιλόπιτα. Σταυρώνουν με ένα
μαχαίρι τη βασιλόπιτα και τη μοιράζουν σε όλους τους
καλεσμένους. Μέσα στην πίτα έχει ένα χρυσό φλουρί.
Αίνιγμα:
Είναι τα ίδια, βλέπουν το ίδιο πράγμα, το ένα δε βλέπει
το άλλο και έχουν το ίδιο σχήμα. Τι είναι;
(Τα μάτια)
Ηλιάνα Κουνδουράκη
8. Τα παλιά χρόνια, την εποχή των παππούδων μας στην
Κρήτη υπήρχαν έθιμα, συνήθειες, παιχνίδια και
επαγγέλματα, κάποια από τα οποία διάλεξα να σας
παρουσιάσω:
Έθιμο:
Το σαράντισμα ή ξεμάτιασμα: Όταν αρρώσταινε
κάποιος, επειδή δεν υπήρχαν φάρμακα και γιατροί, τον
ξεμάτιαζαν για να γίνει καλά.
Επαγγέλματα:
Παγωτατζής, ένα παραδοσιακό επάγγελμα:
Επειδή δεν υπήρχαν ψυγεία με παγωτά, ο παγωτατζής
γέμιζε κάθε πρωί το καροτσάκι του με πάγο από τον
παγοπώλη και γυρνούσε από γειτονιά σε γειτονιά
φωνάζοντας «εδώ τα νόστιμα παγωτά!». Άλλα παραδοσιακά
επαγγέλματα ήταν ο τσαγκάρης, ο νερουλάς, ο κουλουράς,
ο καρεκλάς κ.α.
Σχολείο:
Τα παιδιά στο σχολείο φορούσαν όλα την ίδια στολή.
Υπήρχε ένας δάσκαλος για όλες τις τάξεις. Υπήρχαν άλλα
σχολεία για τα κορίτσια κι άλλα για τα’ αγόρια.
Παιχνίδι:
Τα απιδιά έπαιζαν στους δρόμους μέχρι το βράδυ
άφοβα γιατί δεν υπήρχαν αυτοκίνητα. Κάποια από τα
παιχνίδια τους ήταν οι χωμάτινοι βόλοι, το κουτσό, η
τυφλόμυγα κ.α.
Στέλιος Γωνιωτάκης
9. Παραμύθια:
Τα πιο ωραία λαϊκά παραμύθια που ξέρουν ο παππούς
και η γιαγιά μου είναι αυτά του Αισώπου. Είναι πολύ αστεία
και μαγικά γιατί γράφουν για ζώα που μιλούν και ζουν σαν
τους ανθρώπους. Το αγαπημένο μου είναι «ο λαγός και η
χελώνα». Σ’ αυτό το παραμύθι η αργή χελώνα νίκησε τον
γρήγορο λαγό. Γέλασα πολύ όταν νίκησε η χελώνα επειδή ο
λαγός την κορόιδευε. Καμιά φορά κι εμένα με κοροϊδεύει η
αδερφή μου, κι εγώ της λέω ότι γελάει καλύτερα όποιος
γελάει τελευταίος.
Στελιάνα Καραμιχάλη
Έθιμο:
Ρώτησα τη γιαγιά μου να μου πει ένα έθιμο και μου
μίλησε για τον κρητικό γάμο. Ο γαμπρός μαζί με τους
συγγενείς της νύφης αντάλλασαν μαντινάδες με την ομάδα
του γαμπρού. Έδιναν στο γαμπρό τη νύφη ρίχνοντας
πυροβολισμούς στον αέρα. Μετά ο γαμπρός και η νύφη
πήγαιναν στην εκκλησία με τα πόδια ή με το γαϊδουράκι.
Μετά από την εκκλησία πήγαιναν στο κέντρο κι έκαναν ένα
πολύ μεγάλο γλέντι με πολύ κρέας και πολύ κρασί. Αυτό
είναι το έθιμο του κρητικού γάμου
Βούλα Κατσάνη
Παραμύθι:
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν μια γριά που φορούσε μια
βρούλινη, βρούλινη, βρούλινη, βρούλινη, βρούλινη βράκα…
μα κάτσε δα καλά να στο ξαναπώ απ’ την άκρα. Μια φορά κι
έναν καιρό ήταν μια γριά…
Έθιμα:
Του Αϊ-Γιώργη του Μεθυστή δοκιμάζουν τα κρασιά (2
Νοέμβρη).
Την πρώτη μέρα του χρόνου λυγούν τ’ αμπέλια.
Την Πρωτοχρονιά σπάνε ένα ρόδι για καλή τύχη.
Αργυρώ Βαγιωνάκη
10. Αινίγματα:
1. Έχω ένα βαρελάκι που’ χει δυο λογιών κρασάκι. Τι
είναι;
2. Με το κρύο τη φοράει, με τη ζέστη τη μαδάει. Τι είναι;
3. Πράσινο μακρύ λαχανικό, κοντά στους σπόρους
μαλακό, τραγανό σαν το καρότο, στο τζατζίκι μπαίνει
πρώτο. Τι είναι;
4. Με ποντίκι μοιάζει που όμως πετά, καταβροχθίζει
έντομα πολλά. Τι είναι;
5. Με παλούκια φορτωμένο περπατάει το καημένο. Μα
εχθρός σαν θα φανεί μια μπαλίτσα θα γενεί. Τι είναι;
6. Οι κυνηγοί την κυνηγούν αν στο κοτέτσι τους τη
δουν. Τι είναι;
7. Σαράντα δυο πουκάμισα, απ’ έξω το παλιό μου. Τι
είναι;
8. Από πάνω σκαφιδάκι, από κάτω πλαστηράκι, και στη
μέση κοπελιά. Τι είναι;
9. Κλειδώνω, μανταλώνω, τον κλέφτη βρίσκω μέσα. Τι
είναι;
10. Μοβ είναι το χρώμα μου και μακρύ το σώμα μου. Τι
είναι;
11. Είμαι τόπι κόκκινο, όμως αν με καθαρίσεις, άσπρο
νόστιμο καρπό θ’ αντικρίσεις. Τι είναι;
ΛΥΣΕΙΣ
1. Το αυγό.
2. Η αλεπού και η γούνα της.
3. Το αγγούρι.
4. Η νυχτερίδα.
5. Το σκαντζοχοιράκι.
6. Η νυφίτσα.
7. Το κρεμμύδι.
8. Η χελώνα.
9. Ο ήλιος.
10. Η μελιτζάνα.
11. Το μήλο.
Ασπασία Βουρβαχάκη
