1. 2016
‫‌ت‬‫ه‬‫تایب‬ ‫ راپۆرتی‬
‫نادیار‬ ‫داهات‬ ،‫دیار‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬
» ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫‌ش‬‫ه‬‫ڕ‬ ‌‫ه‬‫‌نام‬‫ه‬‫‌ڵگ‬‫ه‬‫ب‬ «
‫‌مین‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫‌م‬‫ه‬‫ح‬ ‫شێرکۆ‬ .‫د‬
‫‌لـــــــــی‬‫ه‬‫ع‬ ‫محمد‬ ‫غالب‬
Door Organization for
Petroleum Information
of Kurdistan

2. ‫‌لی‬‫ه‬‫ع‬ ‫محمد‬ ‫غالب‬
‫‌کانی‬‫ه‬‫‌روشتی‬‫ه‬‫سامان‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫لیژن‬ ‫‌رۆكی‬‫ه‬‫س‬
‫سلێامنی‬ ‫پارێزگای‬ ‫‌نی‬‫ه‬‫‌نجوم‬‫ه‬‫ئ‬
‫‌مین‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫‌م‬‫ه‬‫ح‬ ‫شێرکۆ‬ .‫د‬
‫کوردستان‬ ‫‌مانی‬‫ه‬‫‌رل‬‫ه‬‫پ‬ ‫‌ندامی‬‫ه‬‫ئ‬

3. ‫كوردستان‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫زانیاری‬ ‫بۆ‬ ‫دۆر‬ ‫ڕێكخراوی‬
Door Organization for Petroleum Information of Kurdistan

4. ‫‌كی‬‫ه‬‫پێش‬
‫کانزای‬ ‫هەی���ەو‬ ‫زوی‬ ‫ژێر‬ ‫و‬ ‫س���ەرزەوی‬ ‫زۆری‬ ‫س���امانێکی‬ ‫کوردس���تان‬ ‫هەرێم���ی‬
،‫هەیە‬ ‫وەرزەی‬ ‫چوار‬ ‫ئاوهەوای‬ ‫و‬ ‫کش���توکاڵی‬ ‫بەپیتی‬ ‫تێدایە،زەوی‬ ‫جۆراوجۆری‬
‫ئیرادەو‬ ‫نەبون���ی‬ ‫و‬ ‫ناڕونی‬ ‫و‬ ‫گەندەڵ���ی‬ ‫و‬ ‫بەڕێوەب���ردن‬ ‫خراپ���ی‬ ‫بەه���ۆی‬ ‫ب���ەاڵم‬
‫ئێستا‬ ،‫کوردستاندا‬ ‫هەرێمی‬ ‫حکومەتی‬ ‫و‬ ‫ناوحیزب‬ ‫دەستەبژێری‬ ‫لە‬ ،‫دڵسۆزی‬
‫پێشمەرگەی‬ ‫و‬ ‫خانەنشینان‬ ‫موچەوەردەگرن‬ ‫چارەکە‬ ‫مامۆستایان‬ ‫و‬ ‫موچەخۆران‬
،‫ت���ر‬ ‫وتۆێژەکان���ی‬ ‫چی���ن‬ ‫و‬ ‫ئەنفاڵک���راوان‬ ‫و‬ ‫ش���ەهیدان‬ ‫کەس���وکاری‬ ‫و‬ ‫دێری���ن‬
،‫ناوحیزب‬‫خۆسەپێنی‬‫گروپی‬‫بەاڵم‬،‫وەردەگرن‬‫موچە‬‫چارەکە‬9‫یان‬8،‫لەساڵێکدا‬
،‫دەکەن‬ ‫دیاری‬ ‫حکومەت‬ ‫ناو‬ ‫کەس���انی‬ ‫خۆیان‬ ‫یان‬ ‫بەڕێوەدەبەن‬ ‫کەحکومەتی���ش‬
.‫دابڕاون‬ ‫کۆمەڵ‬ ‫بەتەواوەتی،لە‬ ‫و‬ ‫دەژین‬ ‫جیاواز،لەخەڵکی‬ ‫زۆر‬ ‫ژیانێکی‬
‫نەوت‬ ‫بەداهات���ی‬ ‫پش���تی‬ ‫تەنی���ا‬ ‫کوردس���تان،کە‬ ‫بەڕێوەبردن���ەی‬ ‫مۆدێل���ی‬ ‫ئ���ەو‬
‫ساڵی‬22‫ژمارە‬‫یاس���ای‬،‫گازدا‬‫و‬‫نەوت‬‫خراپی‬‫یاس���ایەکی‬‫لەس���ایەی‬،‫بەس���توە‬
‫و‬ ‫کراون‬ ‫کۆمپانیاکان‬ ‫لەقازانج���ی‬ ،‫گرێبەس���تەکان‬ ‫هەرەزۆری‬ ‫بەش���ی‬ ‫کە‬ ،2007
‫ناڕونەو‬ ‫تائەوپەڕی‬ ،‫لەکوردس���تاندا‬ ،‫داهاتەکان‬ ‫کۆکردنەوەی‬ ‫و‬ ‫نەوت‬ ‫پرۆس���ەی‬
‫س���یامی‬‫پارە‬‫س���پیکردنەوەی‬‫پارەو‬‫بردنەدەرەوەی‬‫و‬‫بەه���ەدەردان‬‫و‬‫گەندەڵ���ی‬
‫بۆ‬ ‫خۆش���گوزەرانی‬ ،‫وایکردوە‬ ،‫حوکمەتداریی���ە‬ ‫و‬ ‫داه���ات‬ ‫بەڕێوەبردن���ی‬ ‫دی���اری‬
‫ئازای‬ ‫و‬ ‫لەئێش‬ ‫دور‬ ‫و‬ ‫ش���اهانە‬ ‫ژیانێک���ی‬ ‫کە‬ ‫بەرهەمبێت‬ ‫دیاریک���راو‬ ‫گروپێک���ی‬
‫هەمویان‬‫زاراوەیە،ب���ۆ‬‫ئ���ەو‬ ‫ئەگەر‬،‫بازرگان���ەکان‬‫سیاس���ییە‬ ‫واتە‬،‫دەژی���ن‬‫خەڵ���ک‬
‫بازاری‬ ‫خس���تۆتە‬ ‫هەڵتۆقیویان‬ ‫ملیاردێ���ری‬ ‫حاش���یەکانیان‬ ‫و‬ ‫خۆیان‬ !‫بگونجێ���ت؟‬
‫شقارتەوە‬‫بازرگانی‬‫لە‬‫کە‬)‫یەکێتی‬‫و‬‫پارتی‬(‫حیزبەوە‬‫کۆمپانیاکانی‬‫قۆرخکراوی‬
‫پش���کیان‬ ،‫تر‬ ‫کایەکانی‬ ‫کۆی‬ ‫جگەرەو‬ ‫و‬ ‫دەرمان‬ ‫و‬ ‫ئینتەرنێ���ت‬ ‫و‬ ‫نەوت‬ ‫دەگاتە‬ ‫ت���ا‬
‫ناحیزبی‬‫سەرمایەی‬‫بەگشتی‬‫و‬‫نەهێشتوە‬‫بازاڕیان‬‫سەربەخۆی‬‫جوڵەی‬‫هەیەو‬
.‫دەکەن‬ ‫بونیان‬ ‫بەتەسلیم‬ ‫ناچار‬ ‫یان‬ ‫ڕاودەنێن‬
‫سیاسیش���ەوە‬ ‫لەروی‬ ‫کوردس���تاندا،کە‬ ‫لە‬ ‫داهاتە‬ ‫بەڕێوەبردنی‬ ‫دیمەن���ی‬ ‫ئەوە‬
‫بری‬ ‫لە‬ ،‫نەوت‬ ‫پرۆسەی‬ ‫و‬ ‫بەرهەمهێناوە‬ ‫ی‬ )‫(تۆتالیتار‬ ‫گش���تگیر‬ ‫سیستمێکی‬
‫دیموکراس���ی‬‫پایەکانی‬‫پتەوکردنی‬‫ترو‬‫کەرتەکانی‬‫پێشخس���تنی‬‫بوژاندنەوەو‬
‫کش���توکاڵ‬ ‫کەرتەکانی‬ ‫داتەپینی‬ ‫و‬ ‫بێ���کاری‬ ‫و‬ ‫ه���ەژاری‬ ،‫خۆژێ���ن‬ ‫ئابورییەک���ی‬ ‫و‬
‫مۆدێلەدا‬ ‫ئەم‬ ‫بۆمنونە،لەس���ایەی‬ ،‫لێکەوتۆتەوە‬ ‫گەش���توگوزاری‬ ‫و‬ ‫وبازرگان���ی‬
‫بۆکرێنی‬ ،‫دۆالر‬ ‫ملێ���ۆن‬ ‫دوس���ەدوپەنجا‬ ‫و‬ ‫ملیارێ���ک‬ )1.250 ( ‫نزیەک���ی‬ ‫س���ااڵنە‬
‫مانگێکی‬ ‫داخستنی‬ ‫بەرگەی‬ ‫کورس���تان‬ ‫هاوکات‬ ،‫دەرەوە‬ ‫دەڕواتە‬ ‫ش���یرەمەنی‬
.‫نادات‬ ‫خۆیدا‬ ‫لەکاتی‬ ،‫موچە‬ ‫چارەکە‬ ‫حکومەتیش‬ .‫ناگرێت‬ ‫سنورەکان‬
‫بری‬ ‫لە‬ ،‫نەوت‬ ‫پرۆسەی‬
‫پێشخستنی‬ ‫بوژاندنەوەو‬
‫و‬ ‫هەژاری‬ ،‫تر‬ ‫کەرتەکانی‬
‫کەرتەکانی‬ ‫داتەپینی‬ ‫و‬ ‫بێکاری‬
‫و‬ ‫وبازرگانی‬ ‫کشتوکاڵ‬
‫لێکەوتۆتەوە‬ ‫گەشتوگوزاری‬

5. ،‫خستۆتەڕو‬‫کوردستامنان‬‫هەرێمی‬‫ساڵی‬‫نۆ‬)9(‫داهاتەکانی‬‫توێژینەوەیەدا،بەوردی‬‫لەم‬،‫ئێمە‬
‫دەرەوەی‬ ‫براوەتە‬ ‫ی���ان‬ ‫دراوە‬ ‫بەه���ەدەر‬ ‫چەندی‬ ،‫س���ەرفکراوە؟‬ ‫چۆن‬ ‫و‬ ‫چەندە‬ ‫ک���ردوە‬ ‫ئاش���کرامان‬
،‫کوردس���تان‬‫کەئێس���تا‬،‫بەکارهاتوە‬‫دیاریکراو‬‫گروپێک���ی‬‫لەقازانجی‬‫ی���ان‬‫کوردس���تان‬‫هەرێم���ی‬
‫چەند‬ ‫داهاتەکان،کە‬ ‫تێک���ڕای‬ ‫و‬ ‫ن���ەوت‬ ‫بەڕێوەبردنی‬ ‫شکس���تخواردوی‬ ‫سیاس���ەتی‬ ‫لەئەنجام���ی‬
‫قەی���ران‬ ‫چەندی���ن‬ ‫ڕوب���ەروی‬ ‫کوردس���تان‬ ،‫ئاگاداریی���ن‬ ‫و‬ ‫بەرپرس���ن‬ ‫لێ���ی‬ ‫دیاریک���راو‬ ‫کەس���یکی‬
‫ژیانێکی‬‫موچەخۆرانیش‬‫و‬‫خەڵک‬‫تێکڕای‬‫و‬‫شاهانە‬‫ژیانێکی‬‫خستۆتە‬‫گروپە،خۆیان‬‫بوەتەوە،ئەم‬
‫دۆخەکە،ب���ۆ‬ ‫و‬ ‫ب���وە‬ ‫زۆر‬ ‫ت���اوان‬ ،‫تێکچ���وە‬ ‫کۆمەاڵیەت���ی‬ ‫ئاش���تی‬ ‫و‬ ‫مەمرەومەژی،بەس���ەردەبەن‬
.‫سەردەکێشێت‬ ‫سیاسی‬ ‫ئارامی‬ ‫تێکچونی‬
‫کوردس���تان‬ ‫ئەمڕۆی‬ ‫دارایی‬ ‫قەیران���ی‬ ‫لە‬ ،‫دەربازب���ون‬ ‫بۆ‬ ،‫خۆم���ان‬ ‫پێش���نازی‬ ‫و‬ ‫س���ەرنج‬ ‫هاوکات‬
،‫بەجۆرێک‬ ‫کە‬ ،‫خسۆتەڕوو‬ ‫داهاتەکان‬ ‫بەڕێوەبردنی‬ ‫و‬ ‫نەوت‬ ‫پرۆس���ەی‬ ‫سەرسکەی‬ ‫وخس���تنەوە‬
‫بکریت���ە‬ ‫و‬ ‫بێ���ت‬ ‫ت���ردا‬ ‫کەرتەکان���ی‬ ‫پێشخس���تنی‬ ‫بوژان���ەوەو‬ ‫و‬ ‫کوردس���تان‬ ‫خەڵک���ی‬ ‫لەخزمەت���ی‬
‫واتە‬ ،‫کوردس���تان‬ ‫دەوڵەت���ی‬ ‫پایەکان���ی‬ ‫دامەزراندن���ی‬ ‫و‬ ‫دیموکراس���ی‬ ‫سیس���تمێکی‬ ‫بنەم���ای‬
‫ئێس���تا،لە‬ ‫ئەوەی‬ ‫وەک‬ ،‫داخراو‬ ‫گش���تگیرو‬ ‫سیس���تمێکی‬ ‫و‬ ‫نەعلەت‬ ‫و‬ ‫نەهامەتی‬ ‫بری‬ ‫لە‬ ‫نەوت‬
،‫شکۆمەندانە‬ ‫ژیانێکی‬ ‫دابینکردنی‬ ‫کارو‬ ‫هەلی‬ ‫ڕەخساندنی‬ ‫‌مای‬‫ه‬‫بن‬ ‫بکرێتە‬ ‫کوردستاندا،هەیە‬
‫چەکدارێکی‬‫کەس‬12‫هەر‬‫‌رمی‬‫ه‬‫ناف‬‫ئاماری‬‫‌پێی‬‫ه‬‫ئێستا،ب‬‫کە‬‫جیاواز،لەوەی‬،‫کوردستان‬‫خەڵکی‬‫بۆ‬
.‫داناوە‬ ‫چەکدارێکی‬ ‫کەس‬ 200 ‫هەر‬ ‫جیهانی،بۆ‬ ‫ستانداردی‬ ‫بەردەکەوێت،کە‬
،‫ئاگادارکردنەوەیە‬ ‫زەنگێکی‬ ‫بانگەوازو‬ ‫وەک‬ ،‫توێژینەوەیە‬ ‫ئەم‬ ،‫بڵێین‬ ‫ڕاس���تییەش‬ ‫ئەو‬ ‫پێویستە‬
‫بەش���دارییەیان‬ ‫بەو‬ ‫دەیانەوێت،کۆتایی‬ ‫بەش���داربونو‬ ‫یان‬ ‫بەش���دارنەبون‬ ‫کە‬ ،‫الیەنانەی‬ ‫ئەو‬ ‫ب���ۆ‬
‫کوردس���تان‬ ‫داهاتەکانی‬ ‫بەڕێوەبردنی‬ ‫‌فافی‬‫ه‬���‫ناش‬ ‫کۆتای���ی‬ ،‫هات���وە‬ ‫ئەوە‬ ‫کاتی‬ ‫ئی�ت�ر‬ ،‫بهێن���ن‬
‫یەکگرتوی‬،‫گۆران‬‫بزوتنەوەی‬‫و‬،‫کوردستان‬‫نیشتامنی‬‫(یەکێتی‬‫الیەنەکانی‬‫بەتایبەتی‬‫بهێرنێت‬
‫و‬ ‫یەکالکەرەوە‬ ‫هەڵوێستی‬ ‫کاتی‬ ،‫کوردستان)واتە‬ ‫ئیسالمی‬ ‫کوردس���تان،کۆمەڵی‬ ‫ئیسالمی‬
،‫کوردس���تان‬ ‫داهاتەکانی‬ ‫بەڕیوەبردنی‬ ‫‌فافی‬‫ه‬���‫ناش‬ ‫سیاس���ەتی‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫کۆتایی‬ ‫بۆ‬ ،‫خاڵیکە‬ ‫دانانی‬
‫‌کرێت‬‫ه‬‫تێدان‬ ‫گۆڕینی‬ ‫ومەدەنی‬ ‫پەرلەمان���ی‬ ‫بەخەباتی‬ ‫ئەگەرئەمڕۆ‬ ،‫حوکمڕانییە‬ ‫ئەم‬ ‫ئاش���کرایە‬
.‫دەبێت‬ ‫تر‬ ‫بەشێوازی‬ ‫پێویستامن‬ ‫گۆڕین‬ ‫بۆ‬ ‫سبەی‬ ‫ئەوا‬
،‫بزانێت‬ ‫ئەوە‬ ‫کوردستان‬ ‫دیموکراتی‬ ‫پارتی‬ ‫سەرۆکی‬ ‫بارزانی‬ ‫مەس���عود‬ ‫پێویستە‬ .. ‫تر‬ ‫خاڵێکی‬
،‫بوە‬‫هەرێم‬‫س���ەرۆکی‬2015‫ئاب���ی‬19‫تا‬‫ک���ە‬‫ئەودا‬‫ڕاب���ردوی‬‫س���اڵی‬10‫حکومڕان���ی‬‫لەس���ایەی‬
‫سیس���تمێکی‬‫بنیاتنانی‬‫ب���ۆ‬‫جۆرەو‬‫بەو‬‫داهاتەکان���ی‬‫بەڕێوەب���راوەو‬‫ش���ێوەیە‬‫ب���ەو‬‫کوردس���تان‬
‫بەڕێوەبردنی‬‫مۆدێلی‬‫بە‬‫کۆتایی‬‫دەبێت‬‫هەیە‬‫چاککردن‬‫ئیرادەی‬‫ئەگەر‬،‫بەکارهێرناوە‬‫تۆتالیتاری‬
.‫بهێرنێت‬ ‫داهاتەکان‬ ‫‌مانی‬‫ه‬‫ن‬ ‫دیار‬ ‫و‬ ‫‌ردان‬‫ه‬‫‌د‬‫ه‬‫‌ه‬‫ه‬‫ب‬ ‫و‬ ‫‌فافی‬‫ه‬‫ناش‬
‫بانگەوازو‬ ‫وەک‬ ،‫توێژینەوەیە‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬
،‫ئاگادارکردنەوەیە‬ ‫زەنگێکی‬
‫کە‬ ،‫الیەنانەی‬ ‫ئەو‬ ‫بۆ‬
‫بەشداربونو‬ ‫یان‬ ‫بەشدارنەبون‬
‫بەو‬ ‫دەیانەوێت،کۆتایی‬
‫بهێنن‬ ‫بەشدارییەیان‬

6. .. ‫کوردستان‬ ‫هەرێمی‬
‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌مهێامنی‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫ساڵ‬ )13( ‫ماوەی‬

7. ‫ن���ەوت‬ ‫س���ەرەتایی‬ ‫بەش���ێوەیەکی‬ ‫‌س���ەرەتادا‬‫ه‬‫ل‬ ‫ئەگەرچ���ی‬
‫بەشێوەیەکی‬ ‫س���اڵی(8002)وە‬ ‫لەدوای‬ ‫بەاڵم‬ ،‫دەرهێرناوە‬
‫وچەندی���ن‬ ‫ن���ەوت‬ ‫بەدەرهێنان���ی‬ ‫دەس���تکراوە‬ ‫بەرف���راوان‬
‫لەکوردستانکردووە‬‫ویان‬ِ‫ڕ‬)‫دایک‬‫کۆمپانی‬(‫گەورە‬‫کۆمپانیای‬
. ‫بۆئەومەبەستە‬
‫هەرێمی‬ ‫داهاتی‬ ‫س���ەرچاوەی‬ ‫‌ت���ه‬‫ه‬‫نەوتبوو‬ ‌‫ە‬‫لەوکاتەش���ەو‬
‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ئێستاش‬‫ه‬‫ب‬ ،‫واڵت‬ ‫کاروباری‬ ‫بۆبەرێوەبردینى‬ ‫کوردستان‬
‫راس���تەوخۆ‬ ‫نەوت‬ ‫نرخ���ی‬ ‫‌ک���ی‬‫ه‬‫بەرزبونەوەی‬ ‫و‬ ‫هەردابەزی���ن‬
‫‌پین‬‫ه‬‫دات‬ ‫ت���وىش‬ ‫کوردی���دا‬ ‫لەکۆمەڵگ���ەی‬ ‫ژی���ان‬ ‫ش���ادەماری‬
،‫رابردودابینی�م�ان‬ ‫دووس���اڵی‬ ‫لەم���اوەی‬ ‫،وەک‬ ‫‌کات‬‫ه‬‫د‬
‫بەکۆی‬ ‫تەنگی‬ ‫دارای���ی‬ ‫قەیرانی‬ ‫ن���ەوت‬ ‫نرخی‬ ‫بەدابەزین���ی‬
‫ژیانی‬ ‫و‬ ‫هەرێم‬ ‫حکومەتی‬ ‫تەواوی‬ ‫دامەزراوەش���ەرعیەکانو‬
. ‌‫ه‬‫‌ڵچنیو‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌ڵک‬‫ه‬‫خ‬
‫هەیە‬ ‫بوىن‬ ‫ن���ەوىت‬ ‫بلۆکى‬ )57 ( ‫کوردس���تاندا‬ ‫لەهەرێمى‬
‫رسوش���تیەکان‬ ‫س���امانە‬ ‫کەوەزارەىت‬ ‫ئەوجیاکاریەى‬ ‫بەپێ���ى‬
‫پارێزگای‬ ‫دەکەوێتە‬‫)ی���ان‬ 27(‫بلۆکەکان‬ ‫لەک���ۆى‬ ،‫کردویەت���ی‬
13،‫تەقتەقەوە‬‫و‬‫گەرمیان‬‫ئیدارەی‬‫‌بجەو‬‫ه‬‫هەڵ‬‫و‬‫یسلێامىن‬
. ‌‫ه‬‫دهۆک‬ ‫پارێزگای‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫بلوک‬ 18 ، ‌‫ه‬‫‌ولێر‬‫ه‬‫ه‬ ‫پارێزگای‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫بلۆکی‬
‫‌کی‬‫ه‬‫بەرزبونەوەی‬ ‫و‬ ‫هەردابەزین‬
‫راستەوخۆ‬ ‫نەوت‬ ‫نرخی‬
‫ژیان‬ ‫شادەماری‬
‫توىش‬ ‫کوردیدا‬ ‫لەکۆمەڵگەی‬
‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫‌پین‬‫ه‬‫دات‬

8. : ‫‌م‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬ ‫قۆناغی‬ 0
‫‌س���می‬‫ه‬‫ر‬‫‌ری‬‫ه‬‫ماڵپ‬‌‫ه‬‫ل‬2014‫‌ری‬‫ه‬���‫‌مب‬‫ه‬‫نۆف‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬���‫ک‬‫‌کان‬‫ه‬‫رسوش���تی‬‌‫ه‬‫س���امان‬‫‌تی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬‫راپۆرت���ی‬‫‌پیێ���ی‬‫ه‬‫ب‬
‫‌کانی‬‫ه‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‌‫ه‬‫‌بی���ر‬‫ه‬‫ل‬ ‫‌رهیرناو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌وت���ی‬‫ه‬‫ن‬ ‫بڕی‬ )2014 ‫ت���ا‬ 2007( ‫س���اڵی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬���‫‌ت‬‫ه‬‫باڵوکراو‬ ‫‌دا‬‫ه‬���‫‌ک‬‫ه‬‫‌ت‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬
. ‌‫ه‬‫بوو‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ )263،912،921( ‫کوردستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬
‫بۆ‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫‌تایب‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫فرۆرشاو‬ ‫کوردستاندا‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬‫ناوخۆی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ )123،924،100(‫بری‬ ‫‌ش‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ڕێژ‬‫‌و‬‫ه‬‫ل‬
‫‌ن‬‫ه‬‫‌الی‬‫ه‬‫ل‬ ‫جار‬ ‫‌ندین‬‫ه‬‫چ‬ ‫و‬ ‫‌ن‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫د‬ ‫‌کێ‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌ت‬‫ه‬‫خزم‬ ‫نازانێت‬ ‫‌س‬‫ه‬‫ک‬ ‫و‬ ‫نایاس���این‬ ‫‌یان‬‫ه‬‫‌زۆرب‬‫ه‬‫ک‬ ‫‌کان‬‫ه‬‫بچوک‬ ‫پااڵوگه‬
‫‌کان‬‫ه‬‫رسوشتی‬‌‫ه‬‫سامان‬‫‌زیری‬‫ه‬‫و‬2014‫‌وتی‬‫ه‬‫ح‬‫مانگی‬، ‌‫ه‬‫کراو‬‫داخستنیان‬‫داوای‬‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌کان‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ژینگ‬‌‫ه‬‫رێخراو‬
.‫‌خران‬‫ه‬‫دان‬ ‫و‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫س‬ ‌‫ه‬‫‌برد‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫‌ڵێن‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ ‫دا‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫نایاسای‬ ‌‫ه‬‫پااڵوتگ‬ ‫داخستنی‬ ‫‌ڵێنی‬‫ه‬‫ب‬
‫‌سێ‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌ویش‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫کراو‬ ‫‌رێم‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫(128،889،931)ب‬ ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌شی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫باقی‬ ‌‫ه‬‫و‬
: ‫جیاواز‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫ریێگ‬
.‌‫ه‬‫بوو‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ )24،360،114( ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ڕێگ‬‫ه‬‫ل‬ ‫‌کردن‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬ : ‫‌م‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬
)44،494،762( ‌‫ه‬‫تورکی���او‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫‌س�ت�راو‬‫ه‬‫‌ب‬‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌رێم‬‫ه‬‫ه‬ ‫بۆری‬ ‫هێڵی‬ ‫‌ی‬‫ه‬���‫‌ڕێگ‬‫ه‬‫ل‬ ‫‌ک���ردن‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬ : ‫‌م‬‫ه‬‫دوو‬
. ‌‫ه‬‫بوو‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬
. ‌‫ه‬‫بوو‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ )71،133،945( ‌‫ه‬‫سۆمۆو‬ ‫کۆمپانیای‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ڕێگ‬‫ه‬‫ل‬ ‫‌کردن‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬ : ‫‌م‬‫ه‬‫سێی‬
‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‌‫ه‬‫رێژ‬ ‫‌و‬‫ه‬‫ل‬ ‫هات���و‬ ‫‌س���ت‬‫ه‬‫‌د‬‫ه‬‫ب‬ ‫داهاتی‬ ‫بڕی‬ ..‌‫ه‬‫‌وکردوومان‬‫ه‬‫خوار‬ ‫‌الی‬‫ه‬‫ک‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫ش���یکاری‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‫‌پێی‬‫ه‬‫ب‬
‫‌ش‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬ ‌‫ه‬‫بر‬ ‫‌و‬‫ه‬���‫ئ‬ ‌‫ه‬‫ک‬ $ )22.541،583.594( ‌‫ه‬���‫ل‬ ‌‫ه‬‫بوو‬ ‫بریتی‬ ‫‌ناوخۆدا‬‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫ف���رۆرشاو‬ ‫و‬ ‌‫ه‬‫ک���راو‬ ‌‫ه‬‫‌ن���ارد‬‫ه‬‫ه‬
‌‫ه‬‫دژوار‬ ‌‫ه‬‫‌یران‬‫ه‬‫ق‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ل‬ ‫و‬ ‫‌کات‬‫ه‬‫ئ‬ ‫کوردستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌رانی‬‫ه‬‫‌رمانب‬‫ه‬‫ف‬ ‫س���اڵی‬ ‫س���ێ‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫موچ‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬
‫تێک‬ ‫کوردس���تان‬ ‫ئارامی‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬���‫‌وێش‬‫ه‬‫ل‬ ‫و‬ ‫‌دات‬‫ه‬‫تێکد‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫‌اڵی‬‫ه‬‫کۆم‬ ‫ئاش���تی‬ ‌‫ه‬‫‌ریک‬‫ه‬‫‌خ‬‫ه‬‫ک‬ ‫‌کات‬‫ه‬���‫ئ‬ ‫رزگارم���ان‬
.‫نامێنێت‬ ‫و‬ ‫‌چێت‬‫ه‬‫د‬
‫کوردستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌رهێنانی‬‫ه‬‫د‬
‫‌کان‬‫ه‬‫رسوشتی‬ ‌‫ه‬‫سامان‬ ‫‌زیری‬‫ه‬‫و‬
‌‫ه‬‫پااڵوتگ‬ ‫داخستنی‬ ‫‌ڵێنی‬‫ه‬‫ب‬
‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ ،‫دا‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫نایاسای‬
‫‌رو‬‫ه‬‫س‬ ‌‫ه‬‫‌برد‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫‌ڵێن‬‫ه‬‫ب‬
.‫‌خران‬‫ه‬‫دان‬

9. = 2007 ‫ساڵی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌رهیێرناو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬
$71،564،224 = ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌رمیلێک‬‫ه‬‫‌رب‬‫ه‬‫ه‬ ‫بۆ‬ $ 64 * ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ 1،118،191
= 2008 ‫سالی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌رهێرناو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬
. ‫دۆالر‬ 267،482،316 = ‫‌رمیلێک‬‫ه‬‫‌رب‬‫ه‬‫ه‬ ‫بۆ‬ ‫دۆالر‬ $ 91،5 * ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ 2،923،304
=2009 ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌رهیرناو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬
$ 745،553،797 = ‫‌رمیلێک‬‫ه‬‫‌رب‬‫ه‬‫ه‬ ‫بۆ‬ ‫دۆالر‬ $ 55،5 * ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ 13،935،584
=2010 ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌رهیرناو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬
$1،020،252،212 = ‫‌رمیلێک‬‫ه‬‫‌رب‬‫ه‬‫ه‬ ‫بۆ‬ 71،2 * ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ 14،329،385
=2011 ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌رهیرناو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬
$4،241،674،560 = ‫‌رمیلێک‬‫ه‬‫‌رب‬‫ه‬‫بۆه‬ $ 87 * ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ 48،754،880
= 2012 ‫ساڵی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌رهێرناو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬
$4،689،147،786 = ‫‌رمیزلێک‬‫ه‬‫‌رب‬‫ه‬‫بۆه‬ $86،5 * ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ 54،209،801
= 2013 ‫‌ساڵی‬‫ه‬‫ل‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬
$3،898،096،202 = ‫‌رمیلێک‬‫ه‬‫‌رب‬‫ه‬‫بۆه‬ $ 91،7 * ‫‌رمیل‬‫ه‬‫222،638،24ب‬
=2014 ‫‌ساڵی‬‫ه‬‫ل‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬
. $ 7،636،694،306 = ‫‌رمیلێک‬‫ه‬‫‌رب‬‫ه‬‫بۆه‬ $ 89 * ‫‌رمیل‬‫ه‬‫545،508،58ب‬
‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌داخ‬‫ه‬‫ب‬‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬‫‌مریکی‬‫ه‬‫ئ‬‫دۆالری‬ $)22.541،583.594(‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫بوو‬‫بریتی‬‌‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫داهات‬‫گشتی‬‫کۆی‬‫بێت‬‌‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫شێو‬‫‌م‬‫ه‬‫ب‬
‫رۆژ‬ ‫دارایش‬ ‫‌یران��ی‬‫ه‬‫ق‬ ‫‌و‬‫ه‬‫دیارنی‬ ‫‌اڵم‬‫ه‬��‫ب‬ ‌‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫‌وداهات‬‫ه‬‫ب‬ ‫پێویس��تیان‬ ‫کوردس��تان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‫هاوالتیانی‬ ‫ئێس��تا‬
‫کودس��تان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‫فرۆرشاوی‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫هاتوی‬ ‫‌س��ت‬‫ه‬‫‌د‬‫ه‬‫ب‬ ‫داهاتی‬ ‫‌چی‬‫ه‬‫ک‬ ‫‌چنیت‬‫ه‬‫‌ڵد‬‫ه‬‫پیه‬ ‫‌نگامن‬‫ه‬‫ت‬ ‫زیاتر‬ ‫‌رۆژ‬‫ه‬‫ب‬
‌‫ه‬‫ب‬‫زۆر‬‌‫ه‬‫تۆتالیتاریدای‬‫‌مێکی‬‫ه‬‫سیس��ت‬‫بنیادنانی‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ماڵ‬‫ه‬‫بن‬‫‌تی‬‫ه‬‫خزم‬ ‌‫ه‬‫ل‬‫و‬‫واڵتان‬‫بانکی‬‫و‬‫‌س‬‫ه‬��‫‌ک‬‫ه‬‫تاک‬‫‌گیرفان��ی‬‫ه‬‫ل‬
. ‌‫ه‬‫‌غکردوو‬‫ه‬‫قۆر‬ ‫بازاریان‬ ‫حزب‬ ‫کۆمپانیاکانی‬ ‫و‬ ‌‫ه‬‫کراو‬ ‫‌ڵ‬‫ه‬‫تێک‬ ‫بازرگانی‬ ‫و‬ ‫‌ت‬‫ه‬‫سیاس‬ ‫نارشینی‬
‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌ستهاتوی‬‫ه‬‫‌د‬‫ه‬‫ب‬ ‫داهاتی‬
‫کودستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‫فرۆرشاوی‬
‫بانکی‬ ‫و‬ ‫‌س‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫تاک‬ ‫‌گیرفانی‬‫ه‬‫ل‬
‫‌و‬‫ه‬‫‌ماڵ‬‫ه‬‫بن‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫خزم‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫و‬ ‫واڵتان‬
‫‌مێکی‬‫ه‬‫سیست‬ ‫بنیادنانی‬
‫تۆتالیتاریدایه‬

10. ‫ت‬‫‌و‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌ناردنی‬‫ه‬‫ه‬ ‫داتای‬
2014 ‫بۆ‬ 2007 ‌‫ه‬‫ل‬

11. : ‫‌م‬‫ه‬‫دوو‬ ‫قۆناغی‬
( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‫کودرستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ،‫‌کان‬‫ه‬‫رسوشتی‬ ‌‫ه‬‫سامان‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫س���ااڵن‬ ‫راپۆرتی‬ ‫پێی‬ ‌‫ه‬‫ب‬ 2015 ‌‫ه‬‫ل‬
: ‌‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫خوار‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫شێو‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ک‬ .. ‌‫ه‬‫‌مهێناو‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ ‫ملیون‬ ) 210،709،588
‫؟‬ ‌‫ه‬‫فرۆرشاو‬ ‫ناوخۆ‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫فرۆرشاو‬ ‫خاو‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ ‫ملیون‬ ) 31،404،648 ( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ . 1
‌‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫راپۆرت‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫فرۆش���توی‬ ‌‫ه‬‫‌رو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫بازار‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫کوردس���تان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ، ‫دایبنین‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫نرخ‬ ‫‌و‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌گ‬‫ه‬‫ئ‬
) $ 36.75 = ‫خاو‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬ ‫(نرخی‬ ‌‫ه‬‫هاتوو‬
$ 36.75 * ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ 31،404،648 = ‫کوردستان‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫فرۆرشاو‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬ ‫‌واتا‬‫ه‬‫ک‬
$ 1،154،120،814 =
‫‌ی‬‫ه‬‫‌ماو‬‫ه‬‫ل‬‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬‫‌ی‬‫ه‬‫رێگ‬‌‫ه‬‫ب‬‫‌ی‬‫ه‬‫خاو‬‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬‫ملیون‬)4،539،088(‫کوردستان‬‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬‌‫ه‬‫ک‬‌‫ه‬‫.هاتوو‬2
‫بۆ‬ ‫‌ین‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫ش���یکاری‬ ، ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ ) 12،435 ( ‌‫ه‬���‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‌‫ه‬‫رۆژان‬ ‌‫ه‬���‫ک‬ ، ‌‫ه‬‫کردوو‬ ‌‫ه‬‫‌رو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ن���ارد‬‫ه‬‫ه‬ ‫س���اڵدا‬ ‫‌ک‬‫ه‬���‫ی‬
‫یانا؟‬ ‌‫ه‬‫دروست‬ ‌‫ه‬‫ئامار‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‫ئایا‬ ‫رۆژێکدا‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌ت‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ ‫‌ند‬‫ه‬‫چ‬ ‫بزانین‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬
‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ ) 278 ( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ 1
12435 / 278 = ‫رۆژێکدا‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫ژمار‬
. ‫رۆژێکدا‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ 45 =
‌،‫‌وه‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫د‬ ‌‫ه‬‫‌ڕوات‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ ) 45( ‌‫ه‬‫رۆژان‬ ‫کوردستان‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫س���نوری‬ ‌‫ه‬‫خاڵ‬ ‫‌موو‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫راپۆرت‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‫پێی‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫‌واتا‬‫ه‬‫ک‬
‫زۆر‬‫‌ن‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫د‬‌‫ه‬‫‌رو‬‫ه‬‫د‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‌‫ه‬���‫ک‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌ران‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬‫‌ی‬‫ه‬‫ژمار‬‌‫ه‬‫چونک‬‫‌راس���تیدا‬‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫دوور‬‌‫ه‬‫ژمار‬‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬‫‌اڵم‬‫ه‬���‫ب‬
. ‌‫ه‬‫زیاتر‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ل‬
‫‌ک‬‫ه‬‫‌ڵ‬‫ه‬‫ک‬ ، ‫تاوکی‬ ( ‌‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫پااڵوگ‬ ‫سێ‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫ه‬ ‫بۆ‬ ‌‫ه‬‫دابینکراو‬ ‫خاو‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ ‫ملیون‬ )36،665،073 ( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ . 3
‫‌کامنان‬‫ه‬‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬‌‫ه‬‫‌م‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬‫ملیون‬)23،343،994(‌‫ه‬‫ل‬‫زیاتر‬‌‫ه‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‌‫ه‬‫بر‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬‫پااڵوتنی‬‫دوای‬‌‫ه‬���‫،ل‬)‫بازی���ان‬،
‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ ، ) ‫مااڵن‬ ‫غازی‬ ، ‌‫ه‬‫فرۆک‬ ‫‌نزینی‬‫ه‬‫ب‬ ، ‫‌فسا‬‫ه‬‫ن‬ ، ‫گازوایل‬ ، ‫سپی‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ، ‫‌نزین‬‫ه‬‫ب‬ ( ‫‌ک‬‫ه‬‫و‬ ‌‫ه‬‫‌وتوو‬‫ه‬‫ک‬ ‫‌ست‬‫ه‬‫د‬
‫داهاتی‬ ‫ناشافافی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫‌ش���ێک‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌میش‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫راپۆرت‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫‌کراو‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫داهات‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫باس‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ش���ێو‬ ‫هیچ‬ ‌‫ه‬‫ب‬
:‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬
، ‫سلێامنی‬ ( ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌شکردنی‬‫ه‬‫داب‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫‌رای‬‫ه‬‫‌رێوب‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ل‬ 2015 ‫مانگی‬ ‌‫ه‬‫یازد‬ ‫داهاتی‬ ،‫‌دواداچوومنان‬‫ه‬‫ب‬ ‫دوای‬
‫‌م‬‫ه‬‫‌ق‬‫ه‬‫ر‬ ‫چوار‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫س‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫کوردس���تان‬ ‫بانکی‬ ‌‫ه‬‫‌نێرێت‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫داهات‬ ‌‫ه‬‫ک‬ )‌‫ه‬‫کۆی‬ ‫‌وتوکانزاکانی‬‫ه‬‫ن‬ ، ‫دهۆک‬ ، ‫‌ولێر‬‫ه‬‫ه‬
. ) 5001566 ‌‫ه‬‫کۆی‬ ، 5001565 ‫‌ولێر‬‫ه‬‫ه‬ ، 4263521 ‫دهۆک‬ ، 3113309 ‫سلێامنی‬ ( ‫‌ن‬‫ه‬‫‌مان‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫حسابی‬
. ‫دۆالر‬ ‫ملیار‬ )1،787،029،298 ( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫دینار‬ ‫)ترلیون‬ 2،180،175،743،865 ( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬
‫‌موو‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫راپۆرت‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‫پێی‬ ‌‫ه‬‫ب‬
‫کوردستان‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫سنوری‬ ‌‫ه‬‫خاڵ‬
‌‫ه‬‫‌ڕوات‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ ) 45( ‌‫ه‬‫رۆژان‬
‌‫ه‬‫دوور‬ ‌‫ه‬‫ژمار‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ ‌،‫‌وه‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫د‬
‫‌راستی‬‫ه‬‫ل‬

12. ‫‌م‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫پااڵوگ‬ ‫س���ێ‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ) fuel oil ( ‫‌ش‬‫ه‬‫ر‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌رمی���ل‬‫ه‬‫ب‬ ‫ملیون‬ ) 16،410،313 ( ‌‫ه‬���‫ل‬ ‫.زیات���ر‬ 4
‌‫ه‬‫فرۆرشاو‬ ‫کێ‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫و‬ ‫‌کردنی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬ ‫و‬ ‫فرۆش�ت�ن‬ ‫نرخی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫باس���ی‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ش���ێو‬ ‫هیچ‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ .‫‌هێرنێت‬‫ه‬‫د‬
.‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫‌فافی‬‫ه‬‫ناش‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫‌کێک‬‫ه‬‫ی‬ ‫‌میش‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ،‌‫ه‬‫‌کردوو‬‫ه‬‫ن‬
‫بۆری‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫رێگ‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ ‫ملیون‬ ) 138،661،190 ( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‫کوردس���تان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫هاتوو‬ ‌‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫راپۆرت‬ ‌‫ه‬‫ل‬ . 5
: ‫قۆناخ‬ ‫دوو‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫‌یش‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌رکوک‬‫ه‬‫ک‬ ‫پارێزگای‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫جگ‬ ‌‫ه‬‫کردوو‬ ‫جیهانی‬ ‫‌ری‬‫ه‬‫‌ند‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬
58،954،742(‌‫ه‬‫ب‬‌‫ه‬‫‌کس���ان‬‫ه‬‫ی‬‫‌کراو‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬‌‫ه‬‫ک‬2015/6/23‫‌تا‬‫ه‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬‫مانگی‬‌‫ه‬‫ل‬ :‫‌م‬‫ه‬���‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬‫قۆناخ���ی‬
‌‫ه‬‫ک‬‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬‌‫ه‬‫ب���ر‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬‫بری‬‌‫ه‬‫ل‬‫‌غدای���ش‬‫ه‬‫ب‬‌‫ه‬‫و‬،‌‫ه‬‫‌کراو‬‫ه‬‫‌رو‬‫ه‬‫د‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌ن���ارد‬‫ه‬‫ه‬‫س���ۆمۆ‬‫‌ر‬‫ه‬‫رێگ‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬���‫ک‬‫‌رمی���ل‬‫ه‬‫ب‬‫ملی���ون‬)
‌‫ه‬‫ک‬ ‫دینار‬ ‫ترلی���ون‬ ) 2،423،826،267 ( ‌‫ه‬‫ک���ردوو‬ ‫‌رێم‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫پ���ار‬ ‌‫ه‬‫رێژ‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫ک���راو‬ ‌‫ه‬‫‌رو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ن���ارد‬‫ه‬‫ه‬
. ‫دوالر‬ ‫ملیار‬ ) 1،986،743،567 ( ‌‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫‌کسان‬‫ه‬‫ی‬
‫بۆری‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫رێگ‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫کوردستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ 2015 ‫ساڵی‬ ‫کۆتای‬ ‫‌تا‬‫ه‬‫ه‬ 2015 /6/23 ‫دوای‬ ‌‫ه‬‫ل‬ : ‫‌م‬‫ه‬‫دوو‬ ‫قۆناخی‬
) 27،754،281 ( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‫‌ڵ‬‫ه‬���‫گ‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫کردو‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬ ‫خاوی‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌رمی���ل‬‫ه‬‫ب‬ ‫ملی���ون‬ ) 79،706،354 (
‌‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫‌کسان‬‫ه‬‫ی‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫پار‬ ‌‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫راپۆرت‬ ‫پێی‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‌‫ه‬‫کردو‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌رو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌رکوک‬‫ه‬‫ک‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ ‫ملیون‬
.‫دۆالر‬ ‫ملیار‬ ) 3،949،697،777.89 (
‫‌ڵ‬‫ه‬‫گ‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫‌کراو‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬‌‫ه‬‫ب‬‌‫ه‬‫ک‬‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫جگ‬‌‫ه‬‫فرۆرشاو‬2015‫ساڵی‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‫داهاتی‬‫‌واتا‬‫ه‬‫ک‬
.‫دوالر‬ ) 3،949،697،777.89 ( = ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‌‫ه‬‫هێرناو‬ ‫‌م‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌ش‬‫ه‬‫ر‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬
‌‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫‌كسان‬‫ه‬‫ی‬ 1،787،029،298 ( + ) 1،154،120،814( + ) 1،986،743،567 ( ‫‌تی‬‫ه‬‫‌ناردووی‬‫ه‬‫ک‬ ‫عێراق‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬
.. ‫دوالر‬ ‫ملیار‬ 8،877،591،456
‫کۆتایی‬ ‫‌تا‬
‫کوردستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ 2015 ‫ساڵی‬
‫بۆری‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫رێگ‬ ‌‫ه‬‫ل‬
‫ملیون‬ ) 79،706،354 (
‫‌ی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬ ‫خاوی‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬
‫کردوه‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫د‬

13. ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫هێنانی‬ ‫‌م‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬ ‫داتای‬
2015

14. 2015 ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌کان‬‫ه‬‫‌وتی‬‫ه‬‫‌ن‬‫ه‬‫‌م‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬ ‫داهاتی‬

15. ‫هەرێمی‬ ‫‌روی‬‫ه‬���‫ڕووب‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ،‫قەیران���ەدا‬ ‫هەمو‬ ‫ئ���ەو‬ ‫لەنێ���و‬
‫‌ر‬‫ه‬‫‌رسوڕێن‬‫ه‬‫س‬ ‫ژمارەی‬ ‫لەوێ‬ ‫لێرەو‬ ، ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ت‬‫ه‬‫بو‬ ‫کوردس���تان‬
‫ژماران���ە‬ ‫ل���ەو‬ ‫یەکێ���ک‬ ،‫هەڵ���دەدەن‬ ‫س���ەر‬ ‫کومان���اوی‬ ‫و‬
‫‌تی‬‫ه‬‫‌رای‬‫ه‬‫‌رێوب‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫5102ی‬ ‫س���اڵی‬ ‫مانگ���ی‬ ‌‫ه‬‫یازد‬ ‫داهات���ی‬
،‫دهۆک‬،‫‌ولێ���ر‬‫ه‬‫ه‬،‫س���لێامنی‬(‫‌وت‬‫ه‬���‫ن‬‫‌ش���کردنی‬‫ه‬‫داب‬
2،180،175،589،342( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ ) ‌‫ه‬���‫کۆی‬ ‫وکانزاکانی‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬
‫دوالر‬ ‫ملیون‬ )163(‌‫ه‬���‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‫مانگ‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬‫بۆ‬‌‫ه‬���‫ک‬ ‫ترلی���ون‬)
‫‌نرێت‬‫ه‬‫دادد‬‫کوردستان‬‫بانکی‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫پار‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬‫‌موو‬‫ه‬‫ه‬،‫‌کات‬‫ه‬‫د‬
‫سلێامنی‬ ( ‫‌ن‬‫ه‬‫‌مان‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫حسابی‬ ‫‌م‬‫ه‬‫‌ق‬‫ه‬‫ر‬ ‫چوار‬ ‫‌ر‬‫ه‬���‫س‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫و‬
‌‫ه‬‫کۆی‬ ، 5001565 ‫‌ولێر‬‫ه‬‫ه‬ ، 4263521 ‫دهۆک‬ ، 3113309
. ) 5001566
‫‌کان‬‫ه‬‫حکومی‬ ‌‫ه‬‫بانک‬ ‌‫ه‬‫‌چ���وو‬‫ه‬‫د‬ ‫پێش���وودا‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫داهات‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬‌‫ه‬‫ک‬
‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬.‫‌کرا‬‫ه‬‫‌د‬‫ه‬‫پێو‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌ڵ‬‫ه‬‫مام‬‫دارایی‬‫‌تی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬‫‌ن‬‫ه‬���‫‌الی‬‫ه‬‫ل‬‫و‬
‫‌وتی‬‫ه‬‫ح‬ ‫مانگی‬ ‌‫ه‬���‫ل‬ ‌‫ه‬‫ک‬ 8680 ‌‫ه‬‫ژمار‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫نوورساو‬ ‫پێ���ی‬ ‌‫ه‬‫ب‬
‫‌نکی‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫بروات‬ ‌‫ه‬���‫داهات‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫بری���اردراو‬ ، ‌‫ه‬‫‌رچ���وو‬‫ه‬‫د‬ 2014
. ‫کوردستان‬
‫و‬ ‫داهات‬ ‫هەم���و‬ ‫وەک‬ ‫س���وڕمانە‬ ‫س���ەر‬ ‫جێگەی‬ ‫ئ���ەوەی‬
‫هەیەو‬ ‫بونیان‬ ‫کە‬ ‫هەرێم‬ ‫تری‬ ‫سامانەکانی‬ ‫و‬ ‫سەروەت‬
‫بۆ‬ ‫و‬ ‫هەن‬ ‫کۆمپانی���اکان‬ ‫و‬ ‫حزب‬ ‫و‬ ‫بەرپ���رس‬ ‫بۆ‬ ،‫نین‬ ‫دی���ار‬
،‫هاتووە‬ ‫بەسەر‬ ‫چی‬ ‫نازانین‬ ‫دیارنیەو‬ ‫ئەمیش‬ ،‫نین‬ ‫گەل‬
‫هەرێمی‬ ‫لە‬ ‫پارەی���ە‬ ‫برە‬ ‫ئەم‬ ‫وەک‬ ‫داهات���ی‬ ‫وردە‬ ‫رەنگ���ە‬
‫دارایی‬ ‫قەیرانی‬ ‫ئاسانی‬ ‫بە‬ ‫ئەوە‬ ‫‌روو‬‫ه‬‫بخرێت‬ ‫کوردستان‬
‫‌بێت‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌س‬‫ه‬‫جار‬
‌‫ه‬‫‌چوو‬‫ه‬‫د‬ ‫پێشوودا‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫داهات‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬
‫‌ن‬‫ه‬‫‌الی‬‫ه‬‫ل‬ ‫و‬ ‫‌کان‬‫ه‬‫حکومی‬ ‌‫ه‬‫بانک‬
‫‌ی‬‫ه‬‫‌ڵ‬‫ه‬‫مام‬ ‫دارایی‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬
،‫‌کرا‬‫ه‬‫‌د‬‫ه‬‫پێو‬
‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫بریاردراو‬ ‫ئێستا‬ ‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬
‫‌نکی‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫بروات‬ ‌‫ه‬‫داهات‬
‫کوردستان‬

16. : ‫‌م‬‫ه‬‫سێی‬ ‫قۆناغی‬
)90 ( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‫دا‬ 2016 ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ت‬‫ه‬‫باڵویکردوو‬ ‫‌کان‬‫ه‬‫‌رسوش���تی‬‫س���امانه‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫ڕاپۆرتان‬ ‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬ ‫پێی‬ ‌‫ه‬‫ب‬
‫‌ند‬‫ه‬‫‌رچ‬‫ه‬‫ه‬‌‫ه‬‫ک‬‫‌کان‬‫ه‬‫مانگ‬‫پێی‬‌‫ه‬‫ب‬‌‫ی‬‌‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫داهات‬‌‫ه‬‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬‌‫ه‬‫ک‬‫بۆری‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌رێگ‬‫ه‬‫ب‬‌‫ه‬‫‌کراو‬‫ه‬‫‌رو‬‫ه‬‫د‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬‫ملیون‬
: ‌‫ه‬‫زیاتر‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ل‬ ‫زۆر‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫داهات‬
‫دوالر‬ ‫ملیون‬ 450 = ‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬ ‫مانگی‬
‫دوالر‬ ‫ملیون‬ 303 = ‫دوو‬ ‫مانگی‬
‫دوالر‬ ‫ملیون‬ 557 = ‫سێ‬ ‫مانگی‬
‫دوالر‬ ‫ملیون‬ 376 = ‫چوار‬ ‫مانگی‬
‫دوالر‬ ‫ملیون‬ 390 = ‫پێنج‬ ‫مانگی‬
‫دوالر‬ ‫ملیون‬ 480 = ‫‌ش‬‫ه‬‫ش‬ ‫مانگی‬
. ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ 390 = ‫‌وت‬‫ه‬‫ح‬ ‫مانگی‬
‫داهاتی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫جگ‬ ‫دوالر‬ ‫ملی���ار‬ ) 2،987،000،000 ( ‌‫ه‬���‫ل‬ ‌‫ه‬‫زیاتر‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ح‬ ‫مانگی‬ ‫‌تا‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌وت‬‫ه‬���‫ن‬ ‫داهاتی‬ ‫کۆی‬ ‌‫ه‬���‫ک‬
‌‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫داهات‬‫کۆی‬‫‌ند‬‫ه‬‫چ‬‫‌ر‬‫ه‬‫ه‬،‫‌کان‬‫ه‬‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬‌‫ه‬���‫‌م‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬‫داهاتی‬‫و‬‫ناوخۆ‬‌‫ه‬‫ل‬‫فرۆرشاو‬‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ،‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬‌‫ه‬���‫ب‬‫‌وت‬‫ه‬���‫ن‬
‌‫ه‬‫ب‬‫‌رمیلی‬‫ه‬‫ب‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‫ئێستا‬،‌‫ه‬‫بوو‬‫دوالر‬24‌‫ه‬‫ب‬‫‌رمیلی‬‫ه‬‫ب‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬‫مانگی‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫چونک‬‌‫ه‬‫تێدای‬‫‌کی‬‫ه‬‫‌فافی‬‫ه‬‫ناش‬
‫‌بێت‬‫ه‬‫ن‬‫هیچ‬‫‌بێت‬‫ه‬‫د‬‫‌واتا‬‫ه‬‫ک‬‌‫ه‬‫‌کردوو‬‫ه‬‫ن‬‫‌می‬‫ه‬‫ک‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‫‌مهێنانی‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬‫‌ش‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬‫‌ڵ‬‫ه‬‫گ‬‌‫ه‬‫ل‬‫و‬‌‫ه‬‫فرۆرشاو‬‫دوالر‬37
!!! ‌‫ه‬‫وانی‬ ‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ ‫بێت‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬ ‫مانگی‬ ‫داهاتی‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ند‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬ ‫دوو‬ ‫‌ش‬‫ه‬‫ش‬ ‫مانگی‬ ‫داهاتی‬
‫‌بێت‬‫ه‬‫ن‬ ‫هیچ‬ ‫‌بێت‬‫ه‬‫د‬
‫دوو‬ ‫‌ش‬‫ه‬‫ش‬ ‫مانگی‬ ‫داهاتی‬
‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬ ‫مانگی‬ ‫داهاتی‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ند‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬
‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ ‫بێت‬
!!! ‌‫ه‬‫وانی‬

17. ‫‌ڵ‬‫ه‬‫گ‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌رێم‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫حکوم‬ ‫دووفاقی‬
‫‌خۆران‬‫ه‬‫موچ‬

18. ‫کراوە‬ ‫ل���ەوە‬ ‫باس‬ ‫خاڵدا‬ ‫لەپێنج���ەم‬ ،‫خ���اڵ‬ ‫لەحەوت‬ ‫ب���وو‬ ‫پێکهات‬ ‫مووچ���ە‬ ‫پاش���کەوتی‬ ‫بڕی���اری‬
‫داهاتی‬ ‫ڕەچاوکردن���ی‬ ‫ب���ە‬ ‫دەرکرێ���ت‬ ‫لەس���ەر‬ ‫چاوخش���اندنەوەی‬ ‫مانگان���ە‬ ‫کەبەش���ێوەیەکی‬
‫بکرێت‬ ‫دیاری‬ ‫پاش���ەکەوت‬ ‫ڕێژەی‬ ‫کەمرتین‬ ‫بەجۆرێ���ک‬ ‫ئابووری‬ ‫و‬ ‫دارای‬ ‫وەزارەت���ی‬ ‫مانگان���ەی‬
‫زیاد‬ ‫موچەخۆران‬ ‫موچەی‬ ‫ڕێژەیش‬ ‫ب���ەو‬ ‫زیادیکرد‬ ‫نەوت‬ ‫بەرمیلێک‬ ‫نەرخی‬ ‫کاتێک‬ ‫هەر‬ ‌‫ه‬���‫کەوات‬
‫چۆن‬ ‫هەرێم‬ ‫حکومەتی‬ ‫کە‬ ‫دەکەینەوە‬ ‫ڕوون���ی‬ ‫لێرەدا‬ ‫نەکراوە‬ ‫جێبەجێ‬ ‫ئەمە‬ ‫بەاڵم‬ ‫ئەکرێ���ت‬
.‫کردوە‬ ‫کوردستان‬ ‫هەرێمی‬ ‫خەڵکی‬ ‫لە‬ ‫فێڵی‬
‫داهاتی‬ ‫وە‬ ‫بووە‬ ‫ن���ەوت‬ ‫بەرمیل‬ ‫ملیۆن‬ 18،656،131 ‫ی���ەک‬ ‫مانگی‬ ‫لە‬ ‫نەوت‬ ‫هەناردەکردن���ی‬
‫بووە‬ ‫دۆالر‬ 24.12 ‫نەوت‬ ‫بەرمیلێک‬ ‫نرخ���ی‬ ‫کەواتا‬ ‫بووە‬ ‫دۆالر‬ ‫ملیۆن‬ 450 ‫مانگەدا‬ ‫لەم‬ ‫ن���ەوت‬
. ‌‫ه‬‫دراو‬ ‫مووچە‬ ‫کردنی‬ ‫پاشەکەوت‬ ‫بڕیاری‬ ‫مانگەدا‬ ‫لەو‬ ‫هەر‬ ، ‫بەرمیلێک‬ ‫هەر‬ ‫بۆ‬
‫سامانە‬‫وەزارەتی‬‫ڕاپۆرتی‬‫بەپێ‬‫دا‬‫شەش‬‫مانگی‬‫لە‬‫نەوت‬‫نرخی‬‫بەرزبوونەوەی‬‫دوای‬‫بەاڵم‬
561،938676 ‫داهاتەکەی‬ ‫کۆی‬ ‫کە‬ ‫دۆالر‬ 36.43 ‫بە‬ ‫فرۆرشاوە‬ ‫نەوت‬ ‫بەرمیلێک‬ ‫‌کان‬‫ه‬‫رسوشتی‬
.‫دراوە‬ ‫بازیان‬ ‫و‬ ‫کەڵەک‬ ‫پااڵوتگەی‬ ‫بە‬ ‫کە‬ ‫نەوت‬ ‫بەرمیل‬ ‫ملیۆن‬ 2 ‫داهاتی‬ ‫لە‬ ‫جگە‬ ‫دۆالر‬ ‫ملیۆن‬
‫بەرمیلێک‬ ‫نرخی‬ ‫لەس���ەر‬ ‫ش���ەش‬ ‫مانگی‬ ‫و‬ ‫یەک‬ ‫مانگی‬ ‫نێوان‬ ‫لە‬ ‫بکەین‬ ‫بەراورد‬ ‫ئەگەر‬ ‫کەواتا‬
‫وە‬‫کردووە‬‫زیادی‬%34‫ـ‬‫بەڕێژەی‬‫نەوت‬‫نرخی‬‫دەبینین‬‫بۆری‬‫بەڕێگەی‬‫نەوت‬‫داهاتی‬‫یان‬‫نەوت‬
‫فرۆشتنی‬‫داهاتی‬‫بەبێ‬‫داهاتە‬‫ئەو‬‫هەرچەند‬،‫کردوە‬‫زیادی‬%20‫ڕێژەی‬‫بە‬‫نەوتیش‬‫داهاتی‬
.‫نەوتیەکانە‬ ‫بەرهەمە‬ ‫داهاتی‬ ‫و‬ ‫ناوخۆ‬ ‫بە‬ ‫فرۆشتنی‬ ‫وە‬ ‫تەنکەر‬ ‫بەڕێگەی‬ ‫نەوت‬
‫مووچەخۆران‬ ‫پاش���ەکەوتی‬ ‫ڕێژەی‬ ‫لە‬ ‫گۆڕانکاری‬ ‫دەبوایە‬ ‫کە‬ ‫دەردەکەوێت‬ ‫بۆمان‬ ‫لێ���رە‬ ‫کەواتا‬
% ) 30 ‫بۆ‬ 20 ( ‫بەڕێژەی‬ ‫نەوت‬ ‫داهاتی‬ ‫زیادبوونی‬ ‫یان‬ ‫نەوت‬ ‫نرخی‬ ‫ڕێژەی‬ ‫بەپێ‬ ‫بکرایە‬
‌‫ه‬‫ب‬ ‫تائێس���تا‬ ، ‌‫ه‬‫ک���ردو‬ ‫هاونیش���تامنیان‬ ‫ل���ە‬ ‫ت���ری‬ ‫فڵێکی‬ ‫لەم���ەدا‬ ‫هەرێ���م‬ ‫حکومەت���ی‬ ‫ب���ەاڵم‬
‫‌وت‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬���‫پاش‬ ‌‫ه‬‫ک‬،‌‫ه‬‫نی‬‫‌ک‬‫ه‬���‫گرنتی‬‫هیچ‬‌‫ه‬‫بگ���ر‬‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬���‫‌ت‬‫ه‬‫‌چو‬‫ه‬‫ن‬‫‌وتدا‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬���‫پاش‬‫نایاس���ای‬ ‫‌می‬‫ه‬‫سیس���ت‬
‌‫ه‬‫ک‬ ،‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫بدرێت‬ ‫‌نفال‬‫ه‬‫ئ‬ ‫و‬ ‫‌هیدان‬‫ه‬‫ش‬ ‫وکاری‬ ‫‌س‬‫ه‬‫ک‬ ‫و‬ ‫‌نیش���ینان‬‫ه‬‫خان‬ ‫و‬ ‫‌خۆران‬‫ه‬‫موچ‬ ‫و‬ ‫‌ران‬‫ه‬‫‌رمانب‬‫ه‬‫ف‬
. ‌‫ه‬‫دینار‬ ‫ترلیون‬ )6 ( ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫بر‬ ‫ئێستا‬ ‫تا‬
%34‫ـ‬ ‫بەڕێژەی‬ ‫نەوت‬ ‫نرخی‬
‫کردووە‬ ‫زیادی‬
‫ڕێژەی‬ ‫بە‬ ‫نەوتیش‬ ‫داهاتی‬ ‫وە‬
‫کردوە‬ ‫زیادی‬ %20

19. ‫‌ش‬‫ه‬‫‌ش‬‫‌مانگی‬‌‫ه‬‫‌ل‬‫‌وت‬‫ه‬‫‌ن‬‫داهاتی‬

20. ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫چاوخشاندن‬ ‫بڕیاری‬
‫‌ی‬‫ه‬‫موچ‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫‌ك‬‫ه‬‫پاش‬ ‫به‬
‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌رانی‬‫ه‬‫‌رمانب‬‫ه‬‫ف‬
‫كوردستان‬

21. ‫کوردستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫رسوشتی‬ ‫غازی‬

22. ‫بەپێی‬‫کە‬‫هەیە‬‫بونی‬‫رسش���تی‬‫غازی‬‫باش‬‫برێکی‬ ‫نەوت‬‫لە‬‫جگە‬‫کوردس���تادا‬‫هەرێمی‬‫لەس���نوری‬
‫لەروی‬ ‫ئەوەش‬ ، ‫خەمڵێ�ن�راوە‬ ‫س���ێجا‬ ‫مەتر‬ ‫(7،5)ترلیۆن‬‫بە‬‫رسوش���تیەکان‬‫س���امانە‬ ‫وەزارەتی‬‫ئام���اری‬
‫رێژەکەشی‬ ‫و‬ ‫غازدا‬ ‫وزەی‬ ‫لەئاس���تی‬ ‫واڵت‬ ‫هەش���تەم‬ ‫بە‬ ‫دەکات‬ ‫کوردس���تان‬ ‫هەرێمی‬ ‫ریزبەندیەوە‬
. ‫دەکات‬ ‫دونیا‬ ‫غازی‬ ‫رێژەی‬ ‫هەموو‬ %3 ‫لە‬ ‫زیاتر‬
‫بەکارنەبون‬‫دەست‬‫تائێستا‬‫کوردستاندا‬‫لەهەرێمی‬‫رسوشتی‬‫غازی‬‫هێنانی‬‫بەرهەم‬‫کۆمپانیاکانی‬
.‫غازە‬ ‫دانا‬ ‫کۆمپانیایی‬ ‫کاربکات‬ ‫کوردستان‬ ‫کەلە‬ ‫کۆمپانیایەک‬ ‫تەنها‬ ‫و‬
: ‫غاز‬ ‫ دانا‬
‫هیالل‬،‫دانا‬(‫گەورە‬‫کۆمپانیایی‬‫سێ‬‫لە‬‫پێکهاتوە‬،‫غازدا‬‫لەکەرتی‬‫ئەکات‬‫وەبەرهێنان‬‫کۆمپانیاییەکە‬
‫کە‬ ‫غازدا‬ ‫هێنانی‬ ‫بەرهەم‬ ‫لەبواری‬ ‫کارئەکەن‬ ‫دونیا‬ ‫گرنگی‬ ‫واڵتی‬ ‫س���ێ‬ ‫لە‬ ، ) ‫پرتۆلیۆم‬ ‫گرێس���نت‬ ‫و‬
. ) ‫ئیامرات‬ ‫و‬ ‫میرس‬ ، )‫کوردستان‬ ‫(هەرێمی‬ ‫(عێراق‬
‫گرێبەستەکەش‬ ‫کردوەو‬ ‫هەرێم‬ ‫حکومەتی‬ ‫گەڵ‬ ‫لە‬ ‫گرێبەستی‬ ‫(7002)وە‬ ‫سالێ‬ ‫لە‬ ‫کۆمپانیایە‬ ‫ئەم‬
‫باسی‬ ‫ئەوەی‬ ، ‫چین‬ ‫بنەماکانی‬ ‫نیە‬ ‫رون‬ ‫تائێستاش‬ ‫و‬ ‫بارزانیدا‬ ‫نێچیرفان‬ ‫و‬ ‫هەورامی‬ ‫ئاشتی‬ ‫لەگەڵ‬
‫هەروەها‬،‫هەرێم‬‫حکومەت���ی‬‫نەک‬‫کۆمپانیاکەیە‬‫بەرژەوەن���دی‬‫لە‬‫زیاتر‬‫گرێبەس���تەکە‬‫دەکرێت‬‫لێ���وە‬
‫وەزارەتی‬ ‫س���ایتی‬ ‫وێب‬ ‫لە‬ ‫بەاڵم‬ ‫کردووە‬ ‫گرێبەس���تی‬ 57 ‫لە‬ ‫زیاتر‬ ‫کوردس���تان‬ ‫هەرێمی‬ ‫حکومەتی‬
‫غازە‬ ‫دانا‬ ‫گرێبەستی‬ ‫لەوانەش‬ ‫یەکێک‬ ،‫دیارنیە‬ ‫یان‬ 16 ‫و‬ ‫هەیە‬ ‫گرێبەست‬ 41 ‫رسوشتیەکان‬ ‫س���امان‬
‫لەو‬ ‫گرێبەس���تێکی‬ ‫بۆچی‬ ‫هەرێم‬ ‫حکومەتی‬ ‫بەرپرس���ەی‬ ‫دوو‬ ‫ئەم‬ ‫ئەوەیە‬ ‫س���ەرەکی‬ ‫وپرس���یاری‬ .
‫گەیاندووە.!؟‬ ‫بەوکارەیان‬ ‫میللەتەکەیان‬ ‫و‬ ‫خۆیان‬ ‫بە‬ ‫سودێکیان‬ ‫چ‬ ‫؟‬ ‫کردووە‬ ‫شێووەیان‬
‫باسی‬ ‫باڵوکراوەتەوە‬ 2013 ‫ئازاری‬ ‫لە‬ )‫(ش���اریقە‬ ‫لە‬ ‫کە‬ ‫غاز‬ ‫دانا‬ ‫کۆمپانیایی‬ ‫خودی‬ ‫راپۆرتێکی‬ ‫بەپێی‬
‫بەرهەمبهێنێت‬ ‫رسوش���تی‬ ‫غازی‬ ‫کۆرمۆر‬ ‫بلۆکی‬ ‫لە‬ ‫توانی‬ ‫غاز‬ ‫دانا‬ ‫(61)مانگ‬ ‫دوایی‬ ، ‫کردووە‬ ‫لەوە‬
‫(42)تۆرباینەو‬ ‫کە‬ ‫کارەبا‬ ‫هێنانی‬ ‫بەرهەم‬ ‫بنکەی‬ ‫بۆ‬ ‫راکێشێت‬ ‫بۆری‬ ‫کیلۆمەتر‬ )174( ‫توانی‬ ‫هەروەها‬
‫‌غاز‬‫ه‬‫ب‬ ) ‫س���لێامنی‬ ‫و‬ ‫(هەولێر‬ ‫پارێزگایی‬ ‫ه���ەردوو‬ ‫کارەبایی‬ ‫بەهەمهێنانی‬ ‫بۆ‬ ‫توانیویەت���ی‬ ‫غاز‬ ‫دان���ا‬
.‫داناوە‬ ‫رسوشی‬ ‫غازی‬ ‫هێنانی‬ ‫بەرهەم‬ ‫و‬ ‫پااڵوتن‬ ‫بۆ‬ ،‫پااڵوگەشی‬ ‫دوو‬ ، ‫بکات‬ ‫دابین‬
‫دەس���تی‬ ‫رسوش���تیەکان‬ ‫س���امانە‬ ‫وەزیری‬ ‫داناغازو‬ ‫نێوان‬ ‫کێش���ەکانی‬ ‫(9002)دا‬ ‫س���اڵی‬ ‫لەدوایی‬
‫لە‬ ‫ڕێگریان‬ ‫کارەیش���یان‬ ‫بەم‬ ، ‫بدەن‬ ‫بەرهەمهێنانی���ان‬ ‫بەئاس���تی‬ ‫پەرە‬ ‫پێنەدراوە‬ ‫رێگەی���ان‬ ‫پێک���ردوەو‬
‫س���وودێکی‬ ،‫بوو‬ ‫دوالر‬ ‫ملیار‬ 10 ‫لە‬ ‫زیات���ر‬ ‫بەها‬ ‫کە‬ ‫كرت‬ )‫پرتۆکیمی���اوی‬ ( ‫ش���ارێکی‬ ‫درووس���تکردنی‬
)2009( ‫ساڵی‬ ‫لەدوایی‬
‫داناغازو‬ ‫نێوان‬ ‫کێشەکانی‬
‫رسوشتیەکان‬ ‫سامانە‬ ‫وەزیری‬
‫رێگەیان‬ ‫پێکردوەو‬ ‫دەستی‬
‫بەئاستی‬ ‫پەرە‬ ‫پێنەدراوە‬
‫بدەن‬ ‫بەرهەمهێنانیان‬

23. . ‫دەرەخساند‬ ‫کاری‬ ‫هەلی‬ ‫هەزاران‬ ‫و‬ ‫دەگەیاند‬ ‫ئەنفالکراوە‬ ‫ناوچە‬ ‫بەو‬ ‫گەورەی‬
‫حکومەتی‬‫کاتیش‬‫ئەو‬‫دادگاو‬‫ئەچێتە‬‫غاز‬‫دانا‬‫و‬‫هەرێم‬‫حکومەتی‬ ‫نێوان‬‫کێشەی‬‫)دا‬2013(‫لەساڵی‬
‫دواتریش‬،‫کێشیەکانی‬‫و‬‫داعش‬‫شەری‬‫پێش‬‫واتە‬‫دۆراند‬‫کۆمپانیاکە‬‫بە‬‫دۆالری‬‫(001)ملیۆن‬‫هەرێم‬
‫کۆمپانیایی‬‫دیسانەوە‬‫کە‬‫رونبویەوە‬‫رابردودا‬‫مانگی‬‫چەن‬‫ماوەی‬‫لە‬‫هەبوەو‬‫بەردەوامی‬‫کێشەیە‬‫ئەو‬
‫ئەو‬ ‫تری‬ ‫س���کااڵیەکی‬ ‫لەرێگەی‬ ‫بردوەتەوە‬ ‫هەرێم‬ ‫حکومەتی‬ ‫لە‬ ‫دۆالری‬ ‫ملیار‬ )2( ‫نزیکەی‬ ‫غاز‬ ‫دان���ان‬
‫و‬ ‫ئان‬ ‫لەم‬ ‫فەرمانبەرانە‬ ‫)مانگی‬ ‫(سێ‬ ‫موچەی‬ ‫بەشی‬ ‫ئەوەش‬ . ‫هەرێم‬ ‫حکومەتی‬ ‫لە‬ ‫کۆمپانیایەوە‬
. ‫قەیراناویەدا‬ ‫ساتە‬
‫ئازاری‬ ‫تا‬ ) 2008( ‫ترشینی‬ ‫لەمانگی‬ ‫ن���ەوت‬ ‫بەرملی‬ ‫(97)ملیۆن‬ ‫هاوتای‬ ‫راپۆرتەش‬ ‫ئەو‬ ‫هەربەپێ���ی‬
‫نەوت‬ ‫بەرمیل‬ ‫(88)هەزار‬ ‫هاوتایی‬ ‫هێنانی‬ ‫بەرهەم‬ ‫بەرێژەی‬ ‫گەش�ت�ن‬ ‫کە‬ ،‫هێرناوە‬ ‫بەرهەم‬ ) 2013(
‫ئەو‬ ‫،کەواتە‬ ) ‫چەمچەم���ال‬ ( ‫گەرمی���ان‬ ‫س���نوری‬ ‫کۆرمۆری‬ ‫بلۆک���ی‬ ‫لە‬ ‫بەتەنه���ا‬ ‫ئ���ەوەش‬ ‫رۆژدا‬ ‫لەی���ەک‬
‫گاز‬ ‫س���ێجایی‬ ‫پێ‬ ‫)ملیۆن‬ 340( ‫هاوتایک���ی‬ ‫ئەبێت���ە‬ ‫بپێورێت‬ ‫رسوش���تی‬ ‫غازی‬ ‫بە‬ ‫ئەگ���ەر‬ ‫رێژەی���ەش‬
‫کۆی‬ ‫کەواتە‬ ، ‫رۆژانە‬ ‫هەربەشێوەی‬ ‫ئەویش‬ ‫چرکراو‬ ‫شلی‬ ‫گازی‬ ‫(51)هەزار‬ ‫وە‬ ‫رۆژانە‬ ‫بەش���ێوەیەکی‬
‫شلەکانی‬ ‫چرکراو‬ ‫لەگازی‬ ‫بەرمیل‬ ‫ملیۆن‬ 16،5 ‫وە‬ ‫و‬ ‫لەگاز‬ ‫سیجا‬ ‫پێ‬ ‫(571)ملیار‬ ‫بەرهەمەکە‬ ‫گشتی‬
‫ترشینی‬‫لەمانگی‬‫هێنان‬‫بەبەرهەم‬‫کردوە‬‫دەس���تی‬‫لەوەتەی‬‫بەرهەمهاتوە‬‫کۆمپانیاکەوە‬‫لەالیەن‬
. ‫)وە‬ 2008( ‫یەکەمی‬
‫هاواڵتیانی‬‫بۆ‬‫کارەبایی‬‫(42)کاتژمێر‬‫گرەوی‬‫نەبێت‬‫هیچ‬‫تائێستا‬‫ئەبوایە‬‫هێنان‬‫لەبەرهەم‬‫رێژەیە‬‫ئەو‬
‫هەرێمە‬ ‫ئەو‬ ‫نەنگی‬ ، ‫نەبیرناوە‬ ‫رەوا‬ ‫هەرێم‬ ‫هاواڵتیانی‬ ‫بە‬ ‫خۆشبەختیەکەش‬ ‫،ئەگەر‬ ‫بکردایە‬ ‫هەرێم‬
‫چەن‬ ‫تەنها‬ ‫خاوەنەکەی‬ ‫بەاڵم‬ ‫هاواڵتیانەوەیە‬ ‫س���ەرجەمی‬ ‫بەناوی‬ ‫رسوش���تیەو‬ ‫س���امانەکەی‬ ‫لەوێدا‬
‫بەش‬ ‫ئەنفالکراو‬ ‫خەڵکە‬ ‫داناوەو‬ ‫تیر‬ ‫س���کی‬ ‫لەس���ەر‬ ‫سۆڵیان‬ ‫و‬ ‫سپی‬ ‫و‬ ‫نەرم‬ ‫دەس���تی‬ ‫و‬ ‫کەس���ێکن‬
‫هەرێمە‬ ‫ئەم‬ ‫مەتەڵی‬ ، ‫داناوە‬ ‫برس���ی‬ ‫سکی‬ ‫لەسەر‬ ‫ماندویان‬ ‫دەس���تی‬ ‫رەشوروتەکەش���ی‬ ‫خوارو‬
‫سیاسیەکی‬ ‫چەن‬ ‫بەدەست‬ ‫بۆخۆی‬ ‫بەاڵم‬ ‫لەسەرێتی‬ ‫سەرنجی‬ ‫دونیا‬ ‫هەموو‬ ‫کە‬ ‫ئەوێوە‬ ‫کەوتوەتە‬
.‫نادیار‬ ‫داهاتی‬ ‫دیارەو‬ ‫سامانی‬ ‫وەزارەەتەوە‬ ‫جوت‬ ‫وەزیرێکی‬ ‫چەن‬ ‫بیبەرنامەو‬
‫کێشەی‬ ‫)دا‬ 2013( ‫لەساڵی‬
‫دانا‬ ‫و‬ ‫هەرێم‬ ‫حکومەتی‬ ‫نێوان‬
‫دادگاو‬ ‫ئەچێتە‬ ‫غاز‬
‫هەرێم‬ ‫حکومەتی‬ ‫کاتیش‬ ‫ئەو‬
‫بە‬ ‫دۆالری‬ ‫(001)ملیۆن‬
‫دۆراند‬ ‫کۆمپانیاکە‬

24. : ‌‫ه‬‫جۆر‬ ‫سێ‬ ‫کوردستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫رسۆشتی‬ ‫غازی‬ ‫بەرهەمی‬
: ‫وشک‬ ‫غازی‬ . 1
‫‌کانی‬‫ه‬‫وێس���تگ‬ ‌‫ه‬‫‌درێت‬‫ه‬‫د‬ .‫(8002)وە‬ ‫لەس���اڵی‬ ‫دەهێنێ���ت‬ ‫س���ێجاغازبەرهەم‬ ‫(043)ملیۆنپ���ى‬ ‫رۆژان���ە‬
) ‫‌ولێر‬‫ه‬‫ه‬ ‫پارێزگای‬ + ‫سلێامنی‬ ‫پارێزگای‬ ( ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌با‬‫ه‬‫کار‬ ‫هێنانی‬ ‫‌م‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬
: ‫مااڵن‬ ‫شل‬ ‫غازی‬ . 2
‫ساوس‬ ‫کۆمپانیای‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫دراو‬ . ‫)لەمبلۆکەبەرهەمدێت‬ ‫مااڵن‬ ‫ش���لی‬ ‫(غازی‬ ‫ئێلپێجی‬ ‫(0001)هەزارتەن‬
‫دوالر‬ ) 325 ( ‌‫ه‬‫ب‬ ‫‌نی‬‫ه‬‫ت‬ ‫کوردستان‬
: ‫‌یت‬‫ه‬‫کۆندێنس‬ .3
‫‌ڵ‬‫ه‬‫تێک‬ ‫تاوکی‬ ‫خاوی‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌ڵ‬‫ه‬���‫گ‬ ‌‫ه‬‫ل‬ . ‫لێبەهەمدەهێرنێت‬ ‫کۆندێس���ەیتی‬ ‫(02)هەزاربەرمیل‬ ‌‫ه‬���‫رۆژان‬
. ‫‌بێت‬‫ه‬‫د‬ ‫باش‬ ‌‫ه‬‫‌یت‬‫ه‬‫کۆندێس‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‫‌هۆی‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫نی‬ ‫باش‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫جۆر‬ ‫تاوکی‬ ‫خاوی‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‌‫ه‬‫دچونک‬ ‫‌کرێت‬‫ه‬‫د‬
‌‫ه‬‫رۆژان‬
‫کۆندێسەیت‬ ‫(02)هەزاربەرمیل‬
‫دەهێرنێت‬ ‫بەرهەم‬

25. : ‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ ‫داهاتی‬

26. ‫ناتوانرێت‬‫ئاسانی‬‌‫ه‬‫ب‬‫‌میش‬‫ه‬‫ئ‬‌‫ه‬‫ک‬،‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬‌‫ه‬‫ب‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‫‌ی‬‫ه‬‫رێگ‬‌‫ه‬‫ل‬‫‌وێت‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫د‬‫‌ستامن‬‫ه‬‫د‬‫داهات‬‌‫ه‬‫ل‬‫تر‬‫جۆرێکی‬
‫‌ک‬‫ه‬‫و‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌فافی‬‫ه‬���‫ناش‬ ‫رووی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫فرۆش���تنی‬ ‫جۆری‬ ‫خرابرتین‬ ‌‫ه‬‫چونک‬ ‫بزانین‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌قین‬‫ه‬‫راس���ت‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫ژمار‬
‫‌کرێت‬‫ه‬‫د‬‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫د‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬‫خاو‬‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬‌‫ه‬‫ل‬‫‌شێک‬‫ه‬‫ب‬‫ئێستا‬‫‌تا‬‫ه‬‫ه‬2007‌‫ه‬‫ل‬‫کوردستان‬‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬‫‌زانین‬‫ه‬‫د‬
‫‌ر‬‫ه‬‫‌گ‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫‌کراو‬‫ه‬‫باسن‬ ‫‌ت‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫ڕاپۆرت‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫ئاشکرا‬ ‫و‬ ‫روونی‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫ئێس���تا‬ ‫‌تا‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫رێگ‬ ‌‫ه‬‫ب‬
‌‫ه‬‫س���امان‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬ 2015 ‫‌ی‬‫ه‬‫س���ااڵن‬ ‫ڕاپۆرتی‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫ک‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬‫‌ک‬‫ه‬‫و‬‌‫ه‬‫‌ئامێزبوو‬‫ه‬‫گالت‬ ‫زۆر‬‫کرابێت‬‫باس���یش‬
‫‌ی‬‫ه‬‫‌وان‬‫ه‬‫ر‬‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬‌‫ه‬‫ب‬‫س���اڵێک‬‫‌ی‬‫ه‬‫ماو‬‌‫ه‬‫ل‬‫‌میل‬‫ر‬‌‫ه‬‫ب‬‫ملیۆن‬)4،600،000(‫‌ڵێ���ت‬‫ه‬‫د‬‌‫ه‬‫هات���وو‬‫‌کان‬‫ه‬‫رسوش���تی‬
‫‌کامنان‬‫ه‬‫زانیاری‬‫و‬‫‌دواداچوون‬‫ه‬‫ب‬‫پێی‬‌‫ه‬‫ب‬‌‫ه‬‫ئێم‬‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ .‫‌کات‬‫ه‬‫د‬‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬)45(‫رۆژی‬‫‌میش‬‫ه‬‫ئ‬‌‫ه‬‫ک‬‌‫ه‬‫کراو‬‌‫ه‬‫‌رو‬‫ه‬‫د‬
‫‌رمیلی‬‫ه‬‫ب‬‫‌ر‬‫ه‬‫‌گ‬‫ه‬‫ئ‬،‫رۆژێکدا‬‌‫ه‬‫ل‬‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬‫‌زار‬‫ه‬‫ه‬)75(‌‫ه‬‫ل‬‫‌ی‬‫ه‬‫نزیک‬‌‫ه‬‫رۆژان‬2015‫ساڵی‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫‌وتوو‬‫ه‬‫‌رک‬‫ه‬‫د‬‫بۆمان‬
‫دوالر‬ ‫ملیون‬ ) 675،000،000 ( ‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ ‫‌وتی‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهات���ی‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬ ، ‫تێکرا‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫‌ین‬‫ه‬‫حس���ابک‬ ) $ 25( ‌‫ه‬‫ب‬
‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫کراو‬ ‌‫ه‬‫‌رو‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌نارد‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌ر‬‫ه‬���‫‌نک‬‫ه‬‫ت‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫رێگ‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌رمیل‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌زار‬‫ه‬‫ه‬ ) 60 ( ‫‌ی‬‫ه‬���‫‌نزیک‬‫ه‬‫رۆژان‬ 2016 ‌‫ه‬���‫ل‬ ‌‫ه‬‫و‬ .
‫نیوێک‬ ‫و‬ ‫ساڵ‬ ‌‫ه‬‫ماو‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫داهات‬ ‫گشتی‬ ‫کۆی‬ . ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ ) 270،000،000 ( ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫داهات‬
. ‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫دوالر‬ ‫ملیار‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫نزیک‬
‫‌ر‬‫ه‬‫‌نك‬‫ه‬‫ت‬
‌‫ه‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫فرۆشتنی‬ ‫جۆری‬ ‫خراپرتین‬
‫‌وه‬‫ه‬‫‌فافی‬‫ه‬‫ناش‬ ‫رووی‬ ‌‫ه‬‫ل‬

27. ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫رشینی‬ ‫داهاتی‬

28. 2016/1 /27 ‌‫ه‬‫ل‬ NRT( ( ‫تاوتوی‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌رنام‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ) ‫ی.ن.ک‬ ( ‫س���کرتێری‬ ‫جێگری‬ ‫‌ح‬‫ه‬‫س���ال‬ ‫‌م‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬ .‫د‬ ‫‌رێز‬‫ه‬‫ب‬
‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬ ‫دوالر‬ ‫ملیار‬ ) 5( ‫بری‬ ، ‫کرد‬ ‫‌وتدا‬‫ه‬‫ح‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫کابین‬ ‫‌ڵ‬‫ه‬‫گ‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌سلیم‬‫ه‬‫ت‬ ‫‌و‬‫ه‬‫‌ور‬‫ه‬‫د‬ 6 ‫‌ی‬‫ه‬‫کابین‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫من‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫وتی‬
‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬‫‌ڵێت‬‫ه‬‫د‬‫‌کان‬‫ه‬‫رسوش���تی‬‌‫ه‬‫س���امان‬‫‌تی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬.‫‌بوو‬‫ه‬‫ه‬‫دا‬)HSBC(‫بنکی‬‌‫ه‬‫ل‬‫‌وت‬‫ه‬���‫ن‬‫رشین���ی‬
3،845،893،693 ( ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ 2013 ‫‌ت���ا‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫‌وتو‬‫ه‬‫ک‬ ‫‌س���تامن‬‫ه‬‫د‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫‌س���ت‬‫ه‬‫گرێب‬ ‫رشینی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬
.‫د‬ ‫‌کانی‬‫ه‬���‫قس‬ ‫نیوانی‬ ‌‫ه‬���‫ل‬ ‌‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ه‬ ‫جی���اوازی‬ ‫دوالریان‬ ‫ملی���ون‬ ‫‌د‬‫ه‬���‫س‬ ‫دوو‬ ‫و‬ ‫ملیار‬ ‫‌ک‬‫ه‬���‫ی‬ ‫‌ی‬‫ه‬���‫نزیک‬ ‌‫ه‬���‫ک‬ )
‫یان‬ ‌‫ه‬‫‌رفکراو‬‫ه‬‫س‬ ‫الرێ‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬ ‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬ ‫زۆری‬ ‫‌ش���ێکی‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫و‬ ،‫‌کان‬‫ه‬‫رسوش���تی‬ ‌‫ه‬‫س���امان‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫وزار‬ ‫و‬ ‫‌م‬‫ه‬‫‌ره‬‫ه‬‫ب‬
‌‫ه‬‫ل‬ ‫غاز‬ ‫و‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫کاروباری‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌نی‬‫ه‬‫‌نجوم‬‫ه‬‫ئ‬ ‫و‬ ‫دارای‬ ‫چاودێری‬ ‫‌ن‬‫ه‬‫الی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫‌کراو‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌کی‬‫ه‬‫چاودێرێ‬ ‫هی���چ‬
‫‌وتیان‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬ ‫داریی‬ ‫‌ت���ی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬ ‫‌و‬‫ه‬‫س���ااڵن‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫بوج‬ ‫بۆ‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ران‬‫ه‬‫گ‬ ‫بێ‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫یان‬ ‫خۆ‬ ‫‌اڵتی‬‫ه‬���‫‌س‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫د‬
: ‫روو‬ ‌‫ه‬‫‌ین‬‫ه‬‫‌خ‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫منون‬ ‫‌ند‬‫ه‬‫چ‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫خوار‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ،‌‫ه‬‫‌رفکردوو‬‫ه‬‫س‬
. ‫دهۆک‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌مریکی‬‫ه‬‫ئ‬ ‫زانکۆی‬ ‫بۆ‬ ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ ) 30( . 1
‫زانکۆی‬ ‌‫ه‬���‫ب‬ ‫ملیون‬ )10( ‫‌نه���ا‬‫ه‬‫ت‬ ‫‌جی‬‫ه‬‫ک‬ ،‫س���لێامنی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌مریک���ی‬‫ه‬‫ئ‬ ‫زانک���ۆی‬ ‫ب���ۆ‬ ‫دۆالر‬ ‫ملی���ون‬ )88 ( . 2
‌‫ه‬‫ب‬ ‫کوردستانی‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫قوربانیدان‬ ‫و‬ ‫کاراسات‬ ‫‌مزی‬‫ه‬‫ر‬ ‌‫ه‬‫‌بج‬‫ه‬‫‌ڵ‬‫ه‬‫ه‬ ‫و‬ ‌‫ه‬‫حکومی‬ ‫‌کی‬‫ه‬‫زانکۆی‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫دراو‬ ‌‫ه‬‫‌بج‬‫ه‬‫‌ڵ‬‫ه‬‫ه‬
. ‌‫ه‬‫ناساندوو‬ ‫دنیا‬
‌‫ه‬‫ل‬ ‫نزیک‬ ‫و‬ ‫حزبین‬ ‫‌یان‬‫ه‬‫زۆرب‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌کان‬‫ه‬‫بانک‬ ‫پش���تگیری‬ ‫و‬ ‌‫ه‬‫س���یول‬ ‫ئاس���انکاری‬ ‫بۆ‬ ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ ) 270 ( . 3
. ‫کوردستانن‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‫دارانی‬ ‫‌اڵت‬‫ه‬‫‌س‬‫ه‬‫د‬
. ‌‫ه‬‫‌کراو‬‫ه‬‫دروستن‬ ‫ئێستا‬ ‫‌تا‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌دین‬‫ه‬‫‌اڵح‬‫ه‬‫س‬ ‫زانکۆی‬ ‫‌مپی‬‫ه‬‫ک‬ ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ )20( . 4
‫‌ی‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫کواستن‬ ‫بۆ‬ ‫‌کان‬‫ه‬‫‌پرس‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌جی‬‫ه‬‫ک‬ ‫ناوخۆ‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬ ‫بۆ‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫کۆپت‬ ‫کردنی‬ ‫دابین‬ ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ ) 13 ( . 5
. ‫دێنن‬ ‫‌کاری‬‫ه‬‫ب‬ ‫خۆیان‬
‫‌ر‬‫ه‬‫‌گ‬‫ه‬‫ئ‬ ‫چی‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ، ‌‫ه‬‫ژینگ‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫س‬ ‫له‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫کاریگ‬ ‫‌نگاندنی‬‫ه‬‫‌ڵس‬‫ه‬‫ه‬ ) ‫ای‬ ، ‫ای‬ ، ‫ی‬ ( ‫راوێژکاری‬ ‫بۆ‬ ) 1،318،753 ( .6
. ‌‫ه‬‫ئاوای‬ ‫کوردستان‬ ‫‌یی‬‫ه‬‫ژینگ‬ ‫‌زعی‬‫ه‬‫و‬ ‫بۆ‬ ‫‌ین‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫‌فد‬‫ه‬‫س‬ ‫بۆ‬ ‫پاریان‬ ‫و‬ ‫راوێژکارین‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫خاو‬ ‌‫ه‬‫ئێم‬
‫دوالر‬ ‫ملیار‬ ) 5( ‫بڕ‬
‫بانکی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫رشینی‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬
‫‌ریتانی‬‫ه‬‫ب‬ ‫)ی‬ HSBC (
‫ه‬‫‌بوو‬‫ه‬‫ه‬ ‫دا‬

29. ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬‫نازانێت‬‫‌س‬‫ه‬‫ک‬،‫‌دواداچوون‬‫ه‬‫ب‬‫و‬‫‌نگی‬‫ه‬‫‌ماه‬‫ه‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌رمانگ‬‫ه‬‫ف‬‫ڕاوێژکاری‬ ‫کریی‬‫دوالر‬‫ملیون‬)1(.7
‫؟‬ ‫کوردستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌ڵکی‬‫ه‬‫خ‬ ‫بۆ‬ ‫؟‬ ‫بوو‬ ‫چی‬ ‫سوودیان‬ ‫؟‬ ‫بوو‬ ‫چی‬ ‫کاریان‬ ‌‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌رمانگ‬‫ه‬‫ف‬
. ‫‌ش‬‫ه‬‫گ‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫ئایند‬ ‫رێکخراوی‬ ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ )5 ( . 8
‫زۆر‬ %90 ‫‌وڵیر‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌نها‬‫ه‬‫ت‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫خوێندنگاکان‬ ‫بۆ‬ ‫پاک‬ ‫ئاوی‬ ‫کردنی‬ ‫دابین‬ ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ ) 3،687،973 ( .9
. % 40 ‫دهۆکیش‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ، ‌‫ه‬‫‌کراو‬‫ه‬‫ن‬ ‫جێ‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫جێ‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌رمیان‬‫ه‬‫گ‬ ‫و‬ ‫سلێامنی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ، ‌‫ه‬‫کراو‬ ‫‌جێ‬‫ه‬‫جێب‬ ‫خراپی‬ ‌‫ه‬‫ب‬
‫؟‬ ‌‫ه‬‫‌رفکراو‬‫ه‬‫س‬ ‫چۆن‬ ‫ئایا‬ ، ‫‌نگال‬‫ه‬‫ش‬ ‫‌پێدانی‬‫ه‬‫‌ش‬‫ه‬‫گ‬ ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ ) 40 ( . 10
‫؟‬ ‌‫ه‬‫کردوو‬ ‫‌رفی‬‫ه‬‫س‬ ‫میکانیزمێک‬ ‫چ‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‫و‬ ‌‫چۆن‬ ، ‫‌نجان‬‫ه‬‫گ‬ ‫‌زراندنی‬‫ه‬‫دام‬ ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ )10 ( . 11
‫‌کی‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ژمار‬ ‫ئێس���تادا‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫؟‬ ‌‫ه‬‫کراو‬ ‫‌رج‬‫ه‬‫خ‬ ‫چۆن‬ ، ‫‌نجان‬‫ه‬‫گ‬ ‫کامبین���ی‬ ‫ب���ۆ‬ ‫دوالر‬ ‫ملی���ون‬ ) 2،685،000 ( . 12
. ‫‌هێڵن‬‫ه‬‫‌جێد‬‫ه‬‫ب‬ ‫کوردستان‬ ‫‌ش‬‫ه‬‫گ‬ ‫‌کی‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ئایند‬ ‫و‬ ‫کار‬ ‫‌لی‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌بوونی‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫و‬ ‫بێکارن‬ ‫‌نج‬‫ه‬‫گ‬
‫‌هل���ی‬‫ه‬‫ئ‬ ‫‌ک���ی‬‫ه‬‫کۆمپانیای‬ ‌‫ه‬���‫ک‬ ‫ئافاس���تاین‬ ‫‌رزی‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ران���ی‬‫ه‬‫‌بووک‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫ق‬ ‫دوالر‬ ‫ملی���ون‬ ) 7،100،000 ( . 13
‫‌هلی‬‫ه‬‫ئ‬ ‫‌کی‬‫ه‬‫کۆمپانیای‬ ‫زیان���ی‬ ‫‌ت‬‫ه‬‫حکوم‬ ‌‫ه‬‫وات‬ ،‌‫ه‬‫پش���ت‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫حزبی‬ ‫‌رپرس���انی‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫و‬ ‫هێناو‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌رزێک‬‫ه‬‫د‬
!!!! ‌‫ه‬‫بژاردوو‬
‫‌ت���ی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬2013‫س���اڵی‬‫راپۆرت���ی‬‌‫ه‬���‫ل‬‌‫ه‬���‫ک‬‫تری���ش‬‫‌ردان���ی‬‫ه‬‫‌د‬‫ه‬‫‌ه‬‫ه‬‫ب‬‫ت���ری‬‫‌ی‬‫ه‬���‫منوون‬‫‌ی���ان‬‫ه‬‫د‬‫و‬‌‫ه‬���‫‌مان‬‫ه‬‫ئ‬
. ‫‌کرێن‬‫ه‬‫د‬ ‫تێبینی‬ ‫‌کان‬‫ه‬‫‌رسوشتی‬‫ه‬‫سامان‬
‫دوالر‬ ‫ملیون‬ ) 1 (
‫‌ی‬‫ه‬‫‌رمانگ‬‫ه‬‫ف‬ ‫ڕاوێژکاری‬ ‫کریی‬
‫‌دواداچوون‬‫ه‬‫ب‬ ‫و‬ ‫‌نگی‬‫ه‬‫‌ماه‬‫ه‬‫ه‬
‫‌س‬‫ه‬‫ک‬ ، ‌‫ه‬‫دراو‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌شیربنی‬‫ه‬‫ل‬
‫نازانێت‬
‫کاریان‬ ‌‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌رمانگ‬‫ه‬‫ف‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬
‫؟‬ ‫بوو‬ ‫چی‬

30. ‌‫ه‬‫‌ریو‬‫ه‬‫تێپ‬ ‫قۆناغ‬ ‫دوو‬ ‌‫ه‬‫ناوخۆ ب‬ ‫داهاتی‬

31. ( ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫‌میش‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫بوو‬ ‫دوالر‬ ‫ملی���ون‬ 350 ‫‌ی‬‫ه‬‫نزیک‬ ، ‫تێکرا‬ ‌‫ه‬‫مانگان‬ ، 2014 ‫‌تا‬‫ه‬‫ه‬ 2007 ‌‫ه‬���‫ل‬ : ‫‌م‬‫ه‬���‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬
. ‫کوردستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫بوج‬ ‫ساڵی‬ ‫سێ‬ ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ، ‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫دۆالر‬ ‫ملیار‬ ) 29،400،000،000
‫‌ی‬‫ه‬‫‌نزیک‬‫ه‬‫ب‬‌‫ه‬‫مانگان‬‫بۆ‬‌‫ه‬‫کردوو‬‫‌می‬‫ه‬‫ک‬‫ناوخۆ‬‫داهاتی‬‫دارای‬‫‌یرانی‬‫ه‬‫ق‬‫‌هۆی‬‫ه‬‫ب‬2014‫‌تای‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬‫س‬:‫‌م‬‫ه‬‫دوو‬
. ‫دوالر‬ ‫ملیار‬ ) 4،500،000،000 ( ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ 2016 ‫ی‬ 6 ‫مانگی‬ ‫تا‬ ، ‫دوالر‬ ‫ملیون‬ ) 150 (
‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ ‫و‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫دارایی‬ ‫‌ت���ی‬‫ه‬‫‌زار‬‫ه‬‫و‬ ‌‫ه‬‫‌ت‬‫ه‬‫رۆش���توون‬ ‫‌رمی‬‫ه‬‫ف‬ ‫‌کی‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌ش���ێو‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫داهاتان‬ ‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬ ‫‌نها‬‫ه‬‫ت‬ ‌‫ه‬���‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬
‫رێگای‬‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫کۆناکرێت‬‫پێ���ک‬ ‫و‬‫رێک‬‫‌کی‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ش���ێو‬ ‌‫ه‬‫ب‬‫داهات‬‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئێم‬‫‌دواداچوونی‬‫ه‬‫ب‬‫و‬‫زانیاری‬‫پێ���ی‬ ‌‫ه‬���‫ب‬
‫‌ی‬‫ه‬‫پس���وڵ‬ ‫زۆر‬ ‫‌کی‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ژمار‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫منوون‬ ‫بۆ‬ ، ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌ت‬‫ه‬‫حکوم‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌زێن‬‫ه‬‫خ‬ ‌‫ه‬‫‌جن‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌کان‬‫ه‬‫داهات‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫ه‬ ‫جۆراوجۆر‬
‌‫کۆمپانیا‬‫‌زار‬‫ه‬‫ه‬20 ‌‫ه‬‫منون‬‫بۆ‬ ‫‌خرشێن‬‫ه‬‫‌ب‬‫ه‬‫د‬‫گومرکی‬‫باجی‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫ک‬‫کۆمپانیاکان‬‫بۆ‬‫‌کرێن‬‫ه‬‫د‬‫بوون‬‫خۆش‬
‫کۆمپانیاکانی‬‫‌تی‬‫ه‬‫تایب‬‌‫ه‬‫ب‬ ‫‌ن‬‫ه‬‫‌د‬‫ه‬‫ئ‬‫‌ت‬‫ه‬‫حکوم‬‌‫ه‬‫ب‬‫باج‬‫‌زاریان‬‫ه‬‫ه‬15‫‌نها‬‫ه‬‫ت‬ ،‫‌یه‬‫ه‬‫ه‬‫کوردستان‬‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬‌‫ه‬‫ل‬
،)‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‫بواری‬‌‫ه‬‫ل‬‫‌تکوزاری‬‫ه‬‫خزم‬‫و‬‫سکیوریتی‬،‫و‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‫‌وی‬‫ه‬‫‌ن‬‫ه‬‫کواست‬ ،‫‌کان‬‫ه‬‫پااڵوگ‬ ،‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬،‫‌یاندن‬‫ه‬‫گ‬(
‫ڤێالی‬ ‫زۆری‬ ‫‌شی‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ، ‫‌با‬‫ه‬‫کار‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬ ‫لێخۆش���بوونی‬ ‫و‬ ‫‌ماڵندن‬‫ه‬‫خ‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫لیژن‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬���‫تریش‬ ‫‌کی‬‫ه‬‫الی‬ ‌‫ه‬‫ل‬
‫‌با‬‫ه‬‫کار‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬ ‫ی���ان‬ ،‫کراو‬ ‫بۆ‬ ‫خۆش���بوونیان‬ ‫لێ‬ ‫‌کان‬‫ه‬‫حزب‬ ‫‌گای‬‫ه‬‫بار‬ ‫و‬ ‫‌رۆیی‬‫ه‬‫زیاد‬ ‫ش���ۆێنی‬ ‫و‬ ‫‌رپرس���ان‬‫ه‬‫ب‬
. ‫‌ن‬‫ه‬‫ناد‬
‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌ت‬‫ه‬‫حکوم‬ ‫و‬ ‫حزب‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌زێن‬‫ه‬‫خ‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫کۆبکرێن‬ ‫رێکوپێک‬ ‫‌کی‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌شێو‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫داهاتان‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌گ‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫‌وات‬‫ه‬‫ک‬
‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬ ،‫‌ن‬‫ه‬‫‌یک‬‫ه‬‫د‬ ‫پارتی‬ ‫و‬ ‫‌کیت���ی‬‫ه‬‫ی‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫و‬ ‫‌ژین‬‫ه‬‫ن‬ ‫گش���تی‬ ‫داهاتی‬ ‫‌ر‬‫ه‬���‫س‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫حزب‬ ‫و‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫جیابکرێن‬
‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌کاربهێرنێت‬‫ه‬‫ب‬،‫کوردستاندا‬‫‌ڵکی‬‫ه‬‫خ‬‫‌تی‬‫ه‬‫خزم‬‌‫ه‬‫ل‬‫‌توانرێت‬‫ه‬‫د‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬‫زیاد‬‫قات‬‫‌ند‬‫ه‬‫چ‬‫ناوخۆو‬‫داهاتی‬
.‫پێبهێرنێت‬ ‫کۆتای‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫پاش‬ ‫‌می‬‫ه‬‫سیست‬ ‫و‬
)34،406،175،050( ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‫داهاتی‬‌‫ه‬‫ل‬‫زیاتر‬2016‫‌وتی‬‫ه‬‫ح‬‫مانگی‬‫‌تا‬‫ه‬‫ه‬2007‌‫ه‬‫ل‬‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬‫داهاتی‬‫کۆی‬
‫رشینی‬ ‫و‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫داهاتی‬ ‫گشتی‬ ‫کۆی‬ ‫‌واتا‬‫ه‬‫ک‬ ‫ملیاره‬ )5 ( ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‫‌ستی‬‫ه‬‫گرێب‬ ‫رشینی‬ ، ‌‫ه‬‫دوالر‬ ‫ملیار‬
.‌‫ه‬‫دوالر‬ ‫ملیار‬ ) 39،406،175،050 (
‫دێت‬‫پێک‬‫‌ش‬‫ه‬‫ب‬‫دوو‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫ک‬‫ناوخۆ‬‫داهاتی‬ ،‌‫ه‬‫دوالر‬‫ملی���ار‬)33،900،000،000(‫خۆ‬‫ناو‬‫داهات���ی‬‫ک���ۆی‬
2016 ‫‌ش���ی‬‫ه‬‫ش‬ ‫مانگی‬ ‫‌تا‬‫ه‬‫ه‬ 2014 ‫ناوخۆ‬ ‫داهاتی‬ ،)29،400،000،000( ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ 2014 ‫بۆ‬ 2007 ‌‫ه‬‫ل‬ (
. ) ) 4،500،000،000( ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬
‌‫ه‬‫دوالر‬‫ملیار‬)73،306،175،050(‫کوردستان‬‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬‫‌ناو‬‫ه‬‫‌ت‬‫ه‬‫هاتو‬2016‫بۆ‬2007‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫ک‬‫داهات‬‫کۆی‬
. ‌‫ه‬‫هاتو‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫عێراق‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫بوج‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ،‌‫ه‬‫مانگان‬ ‌‫ه‬‫موج‬ ‫بۆ‬ ، ‫‌ی‬‫ه‬‫پار‬ ‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫جگ‬ ،
‌‫ه‬‫داهاتان‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‫‌ر‬‫ه‬‫‌گ‬‫ه‬‫ئ‬
‫رێکوپێک‬ ‫‌کی‬‫ه‬‫‌ی‬‫ه‬‫‌شێو‬‫ه‬‫ب‬
‫و‬ ‫حزب‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌زێن‬‫ه‬‫خ‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫کۆبکرێن‬
‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫جیابکرێن‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫‌ت‬‫ه‬‫حکوم‬
‫‌ند‬‫ه‬‫چ‬ ‫ناوخۆو‬ ‫داهاتی‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬ ،
‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫زیاد‬ ‫قات‬

32. ‌‫ه‬‫ب‬ ‫کوردستان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫موچ‬ ‫پێدانی‬
‌‫ه‬‫‌ڕیو‬‫ه‬‫تێپ‬ ‫قۆناغ‬ ‫دوو‬

33. 17 ‫‌ی‬‫ه‬‫بوج‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌درا‬‫ه‬‫د‬ ‫‌ران‬‫ه‬‫‌رمانب‬‫ه‬‫ف‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫موچ‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫عێراق‬ ‫‌ن‬‫ه‬‫الی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ 2014 ‫ی‬ 3 ‫مانگی‬ ‫تا‬ : ‫‌م‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬ ‫قوناغی‬
‌‫ه‬‫بوو‬ ‫دۆالر‬ ‫ملیار‬ 69 ‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‌‫ه‬‫و‬ 2003 ‌‫ه‬‫ک‬ ،‌‫ه‬‫دراو‬ ‫‌غدا‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫هاتوو‬ ‫ی‬ %
‌‫ه‬‫‌غداو‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌ن‬‫ه‬‫الی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ 2014 ‫ی‬ 3 ‫مانگی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫کوردس���تان‬ ‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫بوج‬ ‫برینی‬ ‫دوای‬ : ‫‌م‬‫ه‬‫دوو‬ ‫قوناغی‬
‌‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫پار‬‫بری‬‫‌و‬‫ه‬���‫مانگ‬)17(2015‫تاکۆتای‬‌‫ه‬‫ک���ردوو‬‫دابین‬‫‌رانی‬‫ه‬‫‌رمانب‬‫ه‬‫ف‬‫‌ی‬‫ه‬���‫موچ‬‫‌رێ���م‬‫ه‬‫ه‬‫‌ت���ی‬‫ه‬‫حکوم‬،
.‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫دینار‬ ‫ملیار‬ ‌‫ه‬‫ود‬ ‫‌د‬‫ه‬‫س‬ ‫و‬ ‫ترلیون‬ ‌‫ه‬‫چوارد‬ )14،110،000،000،000 ( ‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬
‫ئێستا‬‫تا‬‌‫ه‬‫ک‬ ‌‫ه‬‫‌یروکراو‬‫ه‬‫پ‬‫‌وت‬‫ه‬‫‌ک‬‫ه‬‫پاش‬‫نایاسای‬‫‌می‬‫ه‬‫سیست‬2016‫ی‬‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬‫مانگی‬‌‫ه‬‫ل‬:‫‌م‬‫ه‬‫سێی‬‫قۆناغی‬
. ‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫دینار‬ ‫ملیار‬ ‫‌د‬‫ه‬‫س‬ ‫پێنج‬ ‫و‬ ‫ترلیون‬ ‫دوو‬ ) 2،500،000،000،000 (
‌‫ه‬‫شانزد‬)16،610،000،000،000( 2014‫سێی‬‫مانگی‬‌‫ه‬‫ل‬‌‫ه‬‫موچ‬‌‫ه‬‫ب‬‫‌ن‬‫ه‬‫درواو‬‫‌ی‬‫ه‬‫پاران‬‫‌و‬‫ه‬‫ئ‬‫گشتی‬ ‫کۆی‬
.‫‌کات‬‫ه‬‫د‬ ‫دینار‬ ‫ملیون‬ ‌‫ه‬‫د‬ ‫و‬ ‫‌د‬‫ه‬‫‌س‬‫ه‬‫ش‬ ‫و‬ ‫ترلیون‬
12،807،000،000،000 ( ‫‌ی‬‫ه‬���‫نزیک‬ ‫‌رێ���م‬‫ه‬‫ه‬ ‫‌تی‬‫ه‬‫حکوم‬ ‌‫ه‬���‫ک‬ ‫‌س���تامن‬‫ه‬‫‌رد‬‫ه‬‫ب‬ ‫‌کانی‬‫ه‬‫‌ڵگ‬‫ه‬‫ب‬ ‫پێ���ی‬ ‌‫ه‬���‫ب‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫و‬
‫ملیار‬ ‫‌ک‬‫ه‬‫ی‬ ، ‌‫ه‬‫‌رگرت���وو‬‫ه‬‫و‬ ‫ناوخۆ‬ ‫‌کان‬‫ه‬���‫بانک‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫دیناری‬ ‫ملی���ار‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫‌دوح‬‫ه‬���‫س‬ ‫‌ش���ت‬‫ه‬‫وه‬ ‫ترلیون‬ ‌‫ه‬‫دوانزد‬ )
. ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫‌درێت‬‫ه‬‫د‬ ‫‌وت‬‫ه‬‫ن‬ ‌‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ، ‌‫ه‬‫‌رگرتوو‬‫ه‬‫و‬ ‫تورکیا‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫دوالریشی‬
‫بۆ‬ ‌‫ه‬‫دینار‬ ‫‌ملیار‬‫ه‬‫‌دود‬‫ه‬���‫‌س‬‫ه‬‫وش‬ ‫ترلیون‬ ‫دوو‬ ) 2،610،000،000،000 ( ‌‫ه‬‫ب‬ ‫پێویس���تی‬ ‫‌ت‬‫ه‬‫حکوم‬ ، ‌‫ه‬‫‌وات‬‫ه‬‫ک‬
، ‌‫ه‬‫بوو‬ ‫کوردس���تان‬ ‫داهاتی‬ ‌‫ه‬‫دوالر‬ ‫ملیار‬ ) 73،306،175،050 ( ‫بری‬ ‫‌اڵم‬‫ه‬‫ب‬ ، ‫کات‬ ‫دابی���ن‬ ‌‫ه‬‫موچ‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌و‬‫ه‬���‫ئ‬
‫‌ت‬‫ه‬‫حکوم‬‫خس���تنی‬‫‌کار‬‫ه‬‫ب‬‫‌ی‬‫ه‬‫بوج‬‫و‬‫‌تکوزار‬‫ه‬‫خزم‬‫و‬‌‫ه‬���‫موج‬‫‌واوکاری‬‫ه‬‫ت‬‫ب���ۆ‬‫دوالر‬‫ملیار‬ ‫‌ش���ت‬‫ه‬‫ه‬‫‌ر‬‫ه‬���‫‌گ‬‫ه‬‫ئ‬
‫‌رێمی‬‫ه‬‫ه‬‫نیوی‬‫و‬‫ساڵ‬‫‌ش‬‫ه‬‫ش‬‫‌ی‬‫ه‬‫بوج‬‌‫ه‬‫‌کات‬‫ه‬‫د‬‌‫ه‬‫ک‬،‌‫ه‬‫نی‬‫دیار‬‫دۆالر‬‫ملیار‬)65(‫بری‬‫هێشتا‬‫‌رجکرابێت‬‫ه‬‫خ‬
‫حسابی‬ ‌‫ه‬‫ژمار‬ ‫‌ر‬‫ه‬���‫س‬ ‌‫ه‬‫‌ت‬‫ه‬‫خراون‬ ‫؟‬ ‫براون‬ ‫کۆی‬ ‫بۆ‬ ‫لێهاتوو؟‬ ‫چی‬ ‌‫ه‬‫پاران‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‫‌پرس���ین‬‫ه‬‫د‬ ‌‫ه‬‫ئێم‬ ، ‫کوردس���تان‬
‫‌ڵکی‬‫ه‬‫خ‬‫‌تی‬‫ه‬‫خزم‬‌‫ه‬‫ل‬‫و‬‫‌و‬‫ه‬‫‌دۆزرێت‬‫ه‬‫د‬‌‫ه‬‫پاران‬‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬‫چۆن‬‫ئایا‬‫‌ی‬‫ه‬‫ئ‬‫کراو؟‬‫دیاری‬‫‌سی‬‫ه‬‫ک‬‫و‬‫کۆمپانیا‬‫و‬‫حزب‬‫کام‬
. ‫‌رێرنێت‬‫ه‬‫‌پ‬‫ه‬‫تێد‬ ‫پێ‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫‌یران‬‫ه‬‫ق‬ ‫‌م‬‫ه‬‫ئ‬ ‫و‬ ‫‌هێرنێت‬‫ه‬‫د‬ ‫‌کار‬‫ه‬‫ب‬ ‫کوردستان‬
‫‌ن‬‫ه‬‫الی‬ ‌‫ه‬‫ل‬ 2014 ‫ی‬ 3 ‫مانگی‬ ‫تا‬
‫‌ران‬‫ه‬‫‌رمانب‬‫ه‬‫ف‬ ‫‌ی‬‫ه‬‫موچ‬ ‌‫ه‬‫‌و‬‫ه‬‫عێراق‬
‫ی‬ % 17 ‫‌ی‬‫ه‬‫بوج‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‌‫ه‬‫ک‬ ‫‌درا‬‫ه‬‫د‬
‌‫ه‬‫ل‬ ،‌‫ه‬‫دراو‬ ‫‌غدا‬‫ه‬‫ب‬ ‌‫ه‬‫ل‬ ‫هاتوو‬
‌‫ه‬‫ل‬ ‫زیاتر‬ ‌‫ه‬‫و‬ 2003
‌‫ه‬‫هاتوو‬ ‫دۆالر‬ ‫ملیار‬ 69

34. ‌‫ه‬‫ڕاسپارد‬