A presentation in Marathi on cyber activism and wikijournalism. विकिपत्रकारिता आणि इंटरनेट चळवळींवर एक सादरीकरण

1. 2009 - #IranElections
2011 - #ArabSpring #Lokpal
#IamAnna #BlackLivesMatter
#occupywallstreet Occupy
2012 - #DelhiGangRape #Damini
#StopThisShame #Nirbhaya
2014 - #JusticeforRohith
#BringBackOurGirls
2015 - #Standwithjnu #PrayForParis
#JeSuisCharlie
2016 - #NetNeutrality
2017 - #BJPMajha #शेतकरीआंदोलन
#NotInMyName

2. इंटरनेट अॅक्टटक्हिझम
िॅशटॅग चळवळ
(Hashtag activism,Hashtag Movements)

3. माध्यमे व चळवळी
 माध्यमेचळवळींचाअक्वभाज्य भाग.
 चळवळसुरू िोते,लोक त्यात सिभागी िोतात तेहिा माध्यमांसाठी ती
बातमी असते.
 सरकार आक्ि माध्यमांना त्या चळवळींचीदखलघ्यावीच लागते.
 त्यामुळे चळवळींना आिखी बळक्मळते.
 माध्यमेत्यांची उपेक्षा करूशकत नािीत.
 उदा.के सरी, मराठा

4. माध्यमे व चळवळी
 माध्यमेचळवळींचा अक्वभाज्य भाग. उदा.के सरी, मराठा
 चळवळसुरूिोते,लोकत्यात सिभागीिोताततेहिा माध्यमांसाठीतीबातमी
असते.
 सरकार आक्ि माध्यमांनात्यांची दखलघ्यावी लागते.त्यामुळे चळवळींना
आिखी बळक्मळते.माध्यमेत्यांची उपेक्षाकरूशकतनािीत.
 माध्यमेिेसामाक्िकचळवळींसाठी मित्त्वाचेआिेतकारि त्यांच्यामुळे
चळवळींच्या मुदद्ांनावैधताक्मळते,लोकांच्यासमसयांवरिनमतघडवता
येतेआक्ि सामुक्िककृतीघडवून आितायेते.

5. इंटरनेट अॅक्टटक्हिझम
 "A digital activism campaign is an organized
public effort, making collective claims on a
target authority, in which civic initiators or
supporters use digital media."
◦ (Frank Edwards, Philip N. Howard and
Mary Joyce 'Digital Activism and
Nonviolent Conflict. The Digital Activism
Research Project' (http://digital-
activism.org/)

6. इंटरनेट अॅक्टटक्हिझम
 वेब अॅक्टटक्हिझम,क्डक्िटल कॅ म्पेक्नंग,क्डक्िटलअॅक्टटक्हिझम,
ऑनलाईनऑगगनायक्झंग,इलेटरॉक्नकअॅडहिोकसी, सायबर
अॅक्टटक्हिझम,ई-कॅ म्पेक्नंग,ई-अॅक्टटक्हिझम
 क्डक्िटलअॅक्टटक्हिझम म्िििेक्वक्शष्ट वगागवर सामुक्िक दावाके लेला
सावगिक्नक प्रयत्न ज्यात नागरी आंदोलकक्कं वासमर्गक क्डक्िटल
माध्यमांचा वापर करतात.

7. इंटरनेट अॅक्टटक्हिझम प्रकार
 िागृती/अॅडहिोकसी – change.org
 संघटन/एकत्रीकरि/क्िया/प्रक्तक्िया/मास मीक्डया कम्युक्नके शनक्र्अरी
 िॅक्कं ग
 सेवा नाकारिे,संके तसर्ळ ताब्यात घेऊनउध्वसत करिे,रोिन िॉसग
अपलोडकरिेइ.(िॅक्टटक्हिझम - Hacktivism)

8. सोशल मीडियाचा उपयोग
 चळवळींचीभूक्मका आक्िमित्व झपाटदयाने बदललेआिे.
 लाखो लोकांनी आवाि उठवून िागरूकतावाढक्वण्यासाठी आक्ि
िांक्तकारकआंदोलने क्नमागि करण्यासाठी सोशल मीक्डयाचा उपयोग
के ला आिे.
 एक बटिक्टलककरून िगभरात सवगत्र िनतेपयंत पोिोचण्याचे
साधन पूवीकधीिी उपलब्ध नहिते.

9. सोशल मीडियाचा उपयोग
 सवगसामान्य मािसाला संवाद साधण्याची आक्ित्याचा संदेश ऐकला
िाण्याची संधी पूवी कधीिीउपलब्धनहिती.
 वर्ग 2008- बराक ओबामा यांची प्रचार मोिीम "यस,वुई कॅ न"
 #YesWeCan या िॅशटॅगचा वापर
 'क्पंकचडदडी कॅ म्पेन"'बत्ती गुल",'िसटीस फॉर िेक्सका",'िसटीस फॉर
क्वनायकसेन"

10. सोशल मीडियाचा उपयोग
 आंदोलनाचेतीनघटक-संघटना,क्नधी आक्ि िनसमर्गन
 सोशल मीक्डया या क्तन्िी घटकांनाप्रत्यक्षात आितो.
 सोशल मीक्डयातून लोकांपयंतत्वररत संदेश पोिोचण्याचे कामिोते.
 आंदोलनासाठीच्या बैठका,वकग शॉपआक्ि रॅलीऐविीएकासंदेशाने काम
िोते.

11. सोशल मीडियाचा उपयोग
 आंदोलनाचेतीनघटक-संघटना,क्नधी आक्ि िनसमर्गन
 सोशल मीक्डया या क्तन्िी घटकांनाप्रत्यक्षात आितो.
 सोशल मीक्डयातून लोकांपयंतत्वररत संदेश पोिोचण्याचे कामिोते.
 आंदोलनासाठीच्या बैठका,वकग शॉपआक्ि रॅलीऐविीएकासंदेशाने काम
िोते.
 Is Social MediaKillingDemocracy?
 (https://www.oii.ox.ac.uk/blog/is-social-media-killing-
democracy/)

12. इंटरनेट अॅक्टटक्हिसट
 ज्युक्लयन असांिे -क्वक्कक्लटस-
 डॅक्नअल डोमशाईट-बगग– ओपनक्लटस
 क्िमी वेल्स -क्वक्कपीक्डया
 आरोन श्वाटगझद-रेक्डट, ओपनलायब्ररी

13. "पत्रकाररतािीक्वज्ञानासारखीअसलीपाक्ििे.त्यातील वसतुक्सर्तीिेवढदया शटयिोतील
तेवढदया तपासूनपािताआल्यापाक्ििेत."

14. विकिपत्रिारिता
 िुलै2010 मध्येक्वक्कक्लटसनेअफगाक्िसतान युद्धाशी संबंक्धत 90,000
दसतावेि संके तसर्ळावर आिूनअमेररकी प्रशासनाची भंबेरी उडक्वली.
 लक्षवेधून घेण्यासाठी या संके तसर्ळाने मुख्यमाध्यमांचाच आधार घेतला.
िगप्रक्सद्ध अशा मोिटया वतगमानपत्रांकडे पोचक्वण्याची खबरदारी या
संके तसर्ळाने घेतली.
 त्या वतगमानपत्रांनीच मग संके तसर्ळावरील दसतावेिांबाबत लोकांमध्ये
औत्सुटय क्नमागि के ले.

15. विकिपत्रिारिता
 त्यानंतर मग प्रत्यक्षात संके तसर्ळावर िेदसतावेियेताच टदवीटर, ब्लॉग
आक्ि अन्यसंके तसर्ळांनी तेदुवेझटटयातसगळीकडे पसरवून टाकले.
 क्वक्कक्लटसच्या या संसर्ापकाने सवतःच्या कायगपद्धतीला क्दलेलेनाव
आिे:शास्त्रीय पत्रकाररता.
 िाऊडसोक्संग (सामुदाक्यक संकलन) यानावाने ओळखल्या िािाच्या
पद्धतीनेमेलांिे व त्याचेसिकारी माक्िती एकत्रकरतात.

16. विकिपत्रिारिता
 wikiया िवाई भार्ेतील शब्दाचाअर्ग आिेसुलभतेने(easily)िोिारे.
 क्दसते तसे क्मळते (WhatYou SeeIs WhatYou Get)या तत्वाच्या
आधारावर काम करिारी िीअॅक्ललके शन्स असतात.
 एखादा ब्लॉगक्लिावे,अशीच त्याची रचना असते. कुठलीिीओळख न
देता प्रत्येकआगंतुकालामाक्िती क्मळिे,ती साठविे, क्तचेसंपादनकरिे
क्कं वाअगदी काढूनटाकिेया तंत्रामुळे शटयिोते.

17. विकिपत्रिारिता
 wikiया िवाई भार्ेतील शब्दाचाअर्ग आिेसुलभतेने(easily)िोिारे.
 क्दसते तसे क्मळते (WhatYou SeeIs WhatYou Get)या तत्वाच्या
आधारावर काम करिारी िीअॅक्ललके शन्स असतात.
 एखादा ब्लॉगक्लिावे,अशीच त्याची रचना असते. कुठलीिीओळख न
देता प्रत्येकआगंतुकालामाक्िती क्मळिे,ती साठविे, क्तचेसंपादनकरिे
क्कं वाअगदी काढूनटाकिेया तंत्रामुळे शटयिोते.

18. विकिपीडिया
 क्वक्कपीक्डया (www.wikipedia.org)िाएकमुक्त ज्ञानकोशआिे.
 क्वक्कतंत्रज्ञानावर आधारीत क्मडीयाक्वक्क िेसॉफ्टवेअर वापरून िा
ज्ञानकोशतयार कलाआिे.
 क्वक्कक्मडीया फाउंडेशन िी क्वनानफा तत्वावर घालिारीसंसर्ा या
ज्ञानकोशाच्या हयवसर्ेचे आक्ि क्नयंत्रिाचेकामपािते.
 िगातील 275 भार्ांमधीललेखया संके तसर्ळावर मांडलेलेआिेत.

19. विकिपीडिया
 आंतरिाल वापरिारा कोिीिी हयक्ती त्यात योगदान ठेऊ शकतो,िेत्याचे
पक्िलेआक्िसगळ्यात मित्वाचे वैक्शष्टदयआिे.
 इंग्रिीक्वक्कपीक्डयाची पायाभरिी झाली ती १४िानेवारी २००१ला
 मराठी क्वक्कपीक्डयाची सर्ापना १ मे २००३लाझाली.

20. विकिपीडिया+
 बिूभार्ीशब्दकोश –क्वटशनरी
 मूळदसतावेि, पुसतके ,िसतक्लक्खते आक्ि स्रोत–क्वक्कस्रोत
 नवीनपुसतकांच्या क्नक्मगतीकररता - क्वक्कबुटस
 अवतरिे -क्वक्कटवोटदस
 बातम्या – क्वक्कन्यूि
 क्चत्र – छायाक्चत्र, ध्वनी,सीडी आक्िअन्य फाईल्स– क्वक्ककॉमन्स
 िैवकोश-क्वक्कसपेक्सि

21. विकि प्रयोग
 सलटेंबर 2005मध्ये एसटवायरया क्नयतकाक्लकाने
क्वक्कपीक्डयाबद्दलच्याच लेखाला क्वक्कपद्धतीनेमांडले. ए.िे.िेकब्स
यांनी िालेखक्लक्िलािोता.यात वाचकांनािेकब्सयांच्या लेखात
सुधारिा करण्याचेआवािन करण्यात आलेिोते. त्यात कािीचुकामुद्दाम
ठेवण्यात आल्या िोत्या. या लेखात पक्िल्या23तासांत 224संपादने
झाली,48 तासांत 373संपादने झाला आक्ि500 संपादने झाल्यानंतरिा
लेख‘गोठवण्यात‘आला.

22. विकि प्रयोग
 िून2005 - लॉस एंिेक्लसटाईम्स– क्वक्कटोररयलप्रयोग
 इराकयुद्धावरील कािीमिकूर वृतपत्राने आपल्यासंके तसर्ळावर टाकला
आक्ि वाचकांना त्याचेफेरलेखन करण्याचेआवािनकरण्यात आले.
 सकाळी४वािताच मूळ अग्रलेखएकावाचकाने काढूनटाकलाआक्ि
दुसराच एकलेखक्तर्े टाकला.
 दुपारी चार संके तसर्ळावर अश्लीलक्चत्रे क्दसूलागलीआक्ि तो प्रयोग
क्तर्ेच र्ांबक्वण्यात आला.

23. विकिन्यूज
 क्वक्कन्यूि सुरू करण्याची सूचना - 2004
 नागररक पत्रकाररतेला (CitizenJournalism)उतेिनदेण्याची घोर्िा
 प्रत्येक मिकूर िाअक्धकाक्धकक्नष्पक्ष असावा, अशी क्वक्ककरांकडून
अपेक्षा
 त्यामुळेच क्वक्कन्यूिवरील बातम्यांमध्ये दिशतवादी(terrorist) या
शब्दाऐविी militantअसा शब्द वापरण्यात येतो.
 वापरकत्यांकडून मूळ मिकूरखूपकमी.क्वक्कन्यूिवरबातमीदारांच्या
बातम्या खूपकमी.

24. विकिन्यूज
 क्वक्कन्यूि सुरू करण्याची सूचना - 2004
 नागररक पत्रकाररतेला (CitizenJournalism)उतेिनदेण्याची घोर्िा
 प्रत्येक मिकूर िाअक्धकाक्धकक्नष्पक्ष असावा, अशी क्वक्ककरांकडून
अपेक्षा
 त्यामुळेच क्वक्कन्यूिवरील बातम्यांमध्ये दिशतवादी(terrorist) या
शब्दाऐविी militantअसा शब्द वापरण्यात येतो.
 वापरकत्यांकडून मूळ मिकूरखूपकमी.क्वक्कन्यूिवरबातमीदारांच्या
बातम्या खूपकमी.

25. Wikijournalism
 "Blogs helped individuals publish and
express themselves. Social networks
allowed those disparate bloggers to be
found and connected. Wikis are the
platforms to help those who found one
another be able to collaborate and build
together.“
◦ BambiFrancisco