1. ХАЙЛТЫН СИСТЕМ
ЭМТС-ийн ЕЭТэнхэмийн дадлагажигч
багш:Д.Сүгжлхам

2. ХАЙЛТЫН СИСТЕМ

Интернетээс мэдээлэл хайх процесыг хөнгөвчлөх
зориулалт бүхий тусгай програм хангамжууд байдаг.
Үүнийг хайлтын систем (search engine) гэнэ.

3. Түгээмэл хайлтын системүүд:

4. ВЭБ ХАЙЛТЫН СИСТЕМ ГЭЖ
ЮУ ВЭ?

Вэбэд суурилсан хайлтын систем бол world wide web
болон ftp(file transfer protocol) сервэрүүдээс мэдээлэл
хайхад зориулагдан бүтээгдсэн програм (web based
програм) гэж ойлгож болно

5. ХАЙЛТЫН СИСТЕМҮҮДИЙН БҮЛЭГЛЭЛТ
Агуулга/сэдвээр хайлт хийдэг
 Мэдээллийн төрлөөр хайлт хийдэг
 Хэлбэрээр хайлт хийдэг гэх мэт


6. ХАМГААЛАГДСАН ФАЙЛУУДЫГ УНШИХ
 Зарим
файлуудыг хуулж авахаас сэргийлж
хамгаалсан байдаг
 Тэдгээрийг хэрэглэх аргуудаас
 Хуудсыг хадгалах (Save as)
 Харагдаж буй мэдээллий дэлгэцийг хэвлэх (
Print Screen)
 Тусгай програм ашиглах

7. ВИДЕО ФАЙЛ ТАТАХ
 www.youtube.com
 www.caak.mn
зориулалтын видо
хадгалах сайт
 Видеог татахад зориулалтын програм
ашиглах
 Internet download manager
You tube downloader
Flash player

Camtasio stuio

8. ХАЙЛТЫГ НАРИЙВЧЛАХ

Түлхүүр үгсээ өөрчлөх
 Түгээмэл
хэрэглэгддэг үг хайлтын сайн
түлхүүр үг болж чаддаггүй ("бол", "юм" гэх
мэт )
 Өвөрмөц үг, хэллэгийг оруулах

9. БҮҮЛИЙН КОММАНД

Хэрвээ та хайлтын системийн хүчин чадлыг бүрэн
ашигламаар байвал нарийвчилсан хайлт хийх
үйлдлүүдийг ойлгох хэрэгтэй. Тэдгээрийн дийлэнх
нь Бүүлийн комманд (operator буюу ажиллуулагч гэж
бас нэрлэдэг) дээр үндэслэсэн байдаг ажиллах
зарчим нь: таны хайлтыг нарийвчлах, хянах боломж
олгож буй тусгай дүрс тэмдэглэл, үгс байдаг.

10. ХОЛБОО ҮГС ХАЙХ

Энэ нь тодорхой хэллэг эсвэл холбоо үгсийг хайна.
Мөн оноосон нэрийг хайна.
"нягтлан бодох"

Жишээ: "нягтлан бодох" гэж өгвөл энэ холбоо үгс
орсон хуудсуудыг хайх ба оюутнууд хариултаа
нягтлан шалгаж дараагийн бодлогоо бодох болов гэх
зэрэг мэдээлэлтэй хуудсуудыг гаргаж ирэхгүй.

11. 
Аль нэг үг нь тохирох
Таны хайлтад оруулсан үгсийн аль нэгтэй нь тохирч
байгаа вэб хуудсуудыг хайна.
ЭСВЭЛ- {OR} (нохой ЭСВЭЛ муур)
Жишээ: нохой ЭСВЭЛ муур гэж өгвөл "нохой", "муур"
гэсэн үг орсон бүх вэб хуудсын жагсаалтыг гаргана.

Хасах
Хайгч механизм нь тодорхой үг орсон хуудсыг орхино.
БА БИШ- {AND NOT} (Туул БА БИШ гол) эсвэл БИШ
(Туул БИШ гол)
Бүүлийн комманд: - (туул -гол)
Жишээ: туул БИШ гол гэж өгвөл Туул гэдэг үгтэй бүх
хуудсыг гаргах ба Туул гол гэсэн хуудсуудыг оруулахгүй.

12. 


Үгийн хувирсан хэлбэрийг хайдаг. Хэрэв үгийг зөв бичиж
мэдэхгүй бол энэ нь ашигтай.
Бүүлийн дүрс тэмдэглэл: * (санхүү*)
Жишээ: санхүү* гэж хайвал "санхүү", "санхүүжүүлэх",
"санхүүгийн" гэсэн үгс орсон вэб хуудсуудыг олно.
“+” тэмдэг, vvнийг ашигласнаар заавал байх ѐстой утгыг
агуулна.
Жишээ нь “Harry Potter +3” гэж бичвэл энэ киноны зєвхєн
гуравдугаар ангийг нь хайна.
“-“ тэмдэг дээрх нэмэх тэмдгийн эсрэг утгатай ба энэ vг
байх ѐсгvй гэсэн утгыг агуулна.
“~” тэмдэг, vvнийг ашиглан ижил утгатай vгнvvдээр нь
хайна. Та ямар нэгэн юм хайхыг хvссэн боловч тэр
vгнийхээ утгыг нь мэдэхгvй байгаа vед илvv
тохиромжтой.

13. ХЭРЭВ ТАНЫ ХАЙЛТ ЯМАР Ч ХАРИУ
ОЛООГҮЙ БОЛ...
Хайлтын системийн Туслалцаа буланг ахин уншиж
зааварын дагуу хайж байгаа эсэхээ шалга.
 Үг, үсгийн алдаа байгаа эсэхийг шалга.
 Оруулсан мэдээллээ арай өргөн хүрээтэй болго.
 Ижил утгатай үг эсвэл хувирсан хэлбэрээр нь оруул.
 Өөр хайлтын систем дээр хайх


14. МЕТА-ХАЙЛТЫН СИСТЕМ
Өөрийн мэдээллийн баазгүй.
 Бусад хайлтын системийг ашигладаг. Жишээ нь:
MetaCrawler хайлтын систем AltaVista, Excite, Lycos,
WebCrawler and Yahoo нарын мэдээллийн баазад
нэгэн зэрэг хайлт хийдэг.
 Цаг хэмнэж чадах боловч, хариултыг олохдоо илүү
удаан байдаг.


15. МЕТА-ХАЙЛТЫН СИСТЕМ
MetaCrawler
 Dogpile


16. ИНТЕРНЭТЭЭС ОЛСОН ХУУДСАА ТЭМДЭГЛЭХ
(BOOKMARK)

Хэрэв та вэб хуудас олоод түүнийгээ ахиж хэрэглэнэ
гэж үзвэл bookmark хийх хэрэгтэй. Хамгийн цэгц
муутай bookmark файл ч шаардлагтай мэдээлэлд
нэвтрэхэд хайлтын системээс илүү дөхөмтэй байх
боломжтой.

17. ИНТЕРНЭТЭЭС ОЛСОН ХУУДСАА ТЭМДЭГЛЭХ
(BOOKMARK)
Mouse2-оо дарж Bookmarks Toolbar-г
сонгоно. Bookmarks Toolbar-т өөрийн
сонгосон вэб сайтын хаягыг хадгална.

18. WOLFRAMALPHA
Энэхүү систем нь тооцоололтын шинжлэх ухаан
талруугаа google-ээс ч илүүг гүйцэтгэж чадна.
 ВольфрамАльфа нь бусад хайлтын систем шиг олон
линкүүдийг гаргахгүй


19. WOLFRAMALPHA

Таны оруулсан хүсэлт (түлхүүр үг, огноо, тоон
илэрхийлэл, математикийн функц, хөгжмийн нот,
химийн элемэнт, хүнсний зүйлийн нэр гэх мэт) -ийн
дагуу интернэтээс өгөгдлийг цуглуулж, хүснэгтлэн,
графикчлан, зураглах зэрэг янз бүрийн аргаар маш
ойлгомжтой харуулдаг.

21. GOOGLE

22. GOOGLE
Хайх гэж буй
түлхүүр үгээ
бичнэ
Хайлтын үр
дүн

23. ЭРЭЛТТЭЙ ЦАХИМ ХАЯГУУД







Google Books
Google корпорацийн санаачилсан номын хайлтын систем
Google Scholar
Google корпорацийн санаачилсан cудалгаа шинжилгээний
бүтээлүүдийн хайлтын систем
Scirus
Шинжлэх ухааны мэдээллийн хайлтын систем
The Free Library
Gutenberg project ePUB books
edu.allmyfaves.com
Төрөл бүрийн хайлтын системийн хаягуудыг харах
боломжтой

24. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАН ТА БҮХЭНД
БАЯРЛАЛАА