2. UVOD
Harmonično, elegantno i koordinisano hodanje je privilegija zdravih stopala. Sa zdravim
stopalima, po nekim statistikama, rađa se 98% populacije, a u kasnijem ţivotnom dobu preko
80% dece ima problema sa stopalima.
Genetske predispozicije, naţalost, ne moţemo birati, ali ih moţemo ublaţiti i donekle sanirati.
Kao i kod deformiteta kičmenog stuba i ovde imamo uzročnika deformacija u lošim navikama.
Odabir obuće i način na koji se nosi, kada, koju i kako obuću kupovati su, naizgled, jednostavna
pitanja, ali ipak nije tako. Neadekvatna obuća bez anatomskog uloška, mekana peta,mali kalup i
sl. uz povećanu gojaznost su među glavnim krivcima za pojavu deformiteta nogu.
2
3. Deformiteti nogu
„X” noge – genua valga
„X” noge karakterišu priljubljena kolena i razdvojena stopala, koja su u pronaciji i pete u valgus
poloţaju.
Deformacija nogu lokalizovana u predelu zgloba kolena sa lučnim iskrivljenjem natkolenice i
potkolenice, čiji je konveksitet okrernut ka unutra. Pojavni oblik je najčešće obostran, ali ne
isključuje ni jednostranost. U novo formiranoj deformaciji zglobovi kolena se dodiruju ili prelaze
jedan preko drugog prouzrokujući sekundarno bolove kako u predelu lumbalnog segmenta
kičmenog stuba, tako i u predelu stopala. “ X“ noge su često uzrok nastanka spuštenog svoda
stopala, usled debalansiranog odnosa natkolenice i potkolenice, što dovodi do istezanja mekih
delova lokomotornog aparata. To se pre svega odnosi na muskulaturu sa unujtrašnje strane
natkolenice i potkolenice, nakon čega popuštaju ligamenti, i na karaju dolazi do promena na
koštanom delu zgloba kolena u smislu narušavanja njegove arhitekture.
Da bi utvrdili da li je valgozitet više izraţen na nivou natkolenice ili potkolenice, vršimo
takozvanu probu maksimalne fleksije. Ona se sastoji u sledećem u početnom poloţaju leţeći na
trbuhu ispitanik flektira jednu, pa nakon obavljene probe drugu potkolenicu. Potkolenica se
flektira do momenta dodira petne sa sedalnom kosti. U koliko petna kost dodiruje sedalnu regiju
medijalno od sedalne kosti, tada je valgozitet lociran u natkolenici. Kontakt petne kosti i sedalne
regije lateralno od sedalne kosti ukazuje na valgozitet potkolenice flektirane noge. Udaljenost
unutrašnjih gleţnjeva (malleolus medialis-a) u normalnom uspravnom stavu merena
santimetarskom trakom, ukazuje na pojavu valgoziteta u predelu zgloba kolena.
3
4. Tri su stepena valgoziteta kolena:
I stepen
Ugao između kosti je manji od 15°, medijalni kolateralni ligament je neoštećen, blagi gubitak
kosti.
II stepen
Ugao je 150 - 250, medijalni kolateralni ligament je rastegnut, umeren gubitak kosti.
III stepen
Ugao je veći od 250, medijalni kolateralni ligament je rastegnut, umereni ili teţi gubitak kosti.
Glavni uzrok nastanka ove deformacije je rahitis, zato je neophodno otkloniti uzrok, tj. sprovesti
antirahitičnu terapiju i pristupiti korektivnom radu. Uzrok moţe da bude i zapaljivi proces u
predelu zgloba kolena, kao i prekomerna teţina i dugo stajanje.
Kako aktivna veţba često nije dovoljna za otklanjanje ove deformacije, potrebno je sa lekarem-
ortopedom preporučiti upotrebu pasivnih pomagala u vidu korekcionih šina.
Vežbe za korekciju „X” nogu
Za korekciju „X” nogu koristimo početni poloţaj u sedu, leţeći na leđima, stoju pored ripstola i
hodu.
U početku korektivnog programa veţbanje započeti lakšim, jednostavnijim početnim poloţajima
dok se ne stvori kvalitetan mišićni potencijal za teţe veţbe.
4
5. Veţbe se izvode u leţećem i sedećem početnom poloţaju, a osnovi im je zadatak istezanje
skraćenih (unutrašnjih), zatim jačanje istegnutih (spoljašnjih) mišića i ligamenata. U smislu
korekcije, poţeljno je decu animirati u poloţaju „turskog seda“. Nadalje u početnom poloţaju
sedećem opruţenim nogama, efikasno je stavljanje velikih tampona vate ili sundjera između
zglobova kolena, uz istovremeno bandaţiranje distalnih krajeva potkolenice, sa ciljem
pribliţavanja jednog drugom.
I
Tabani su sastavljeni, dlanovima pritiskamo
kolena na dole.
II
Pokušavamo da ustanemo i sednemo sa
prekrštenim nogama.
III
Stopala su okrenuta upolje, dlanovi su
sastavljeni, laktovima guramo kolena u stranu.
5
6. IV
Hodanje čučeći sa stopalima okrenutim na
spolja.
„O“ noge (genu varum)
Genua vara je deformitet suprotan genu valgumu, jer devijacija nije ograničena samo na kolena,
već su zahvaćeni i metafizni i dijafizni delovi femura i tibije. Povećanje dijafiznog ugla sa sobom
povlači coxa valga, te kao posledicu imamo genua varum.
Dijagnoza se postavlja merenjem bikondilarnog razmaka u stojećem poloţaju, a po potrebi se
pravi i RTG pregled.
6
7. „O” noge su lučno iskrivljene u potkolenici i natkolenici sa konveksitetom prema spolja i
najčešće su oba ekstremiteta zahvaćena. Kosti potkolenice su rotirane medijalno.
Dok se „X“ noge češće sreću kod devojčica, ''O'' noge su evidentirane u znatno većem broju kod
dečaka. To je deformacija nogu, locirana u predelu donje 2/3 natkolenice i gornje 2/3
potkolenice. Noge su lučno iskrivljene, sa konveksitetom prema spolja u predelu zgloba kolena.
Ona je skoro po pravilu obostrana deformacija, a uzrok joj je u najvećem broju rahitis.
Muskulatura i ligamenti unutrašnjih loţa potkolenice su skraćeni, a spoljašnjih loţa izduţeni.
Pored otklanjanja glavnog uzroka nastanka ove deformacije – rahitisa (koje sprovodi lekar),
koriste se i korekcione šine za vreme mirovanja ili u toku noći.
U odnosu na vreme pojavljivanja deformiteta razlikuje se:
infatilne „o” noge, 2 - 4. godine,
juvenilne, 4 - 10. godine,
adolescentne, od 11. godine ţivota, pa naviše.
Aktivnim veţbama isteţemo skraćenu, zatim jačamo istegnutu muskulaturu. Početni poloţaji su
uglavno leţeći i sedeći. Pored aktivnih veţbi, delotvorno je i bandaţiranje kolenih zglobova uz
nastojanje da se pribliţe, pa i da se spoje, ukoliko nije došlo do promena na koštanom delu.
Istovremeno, potrebno je postaviti tampone vate ili sunđera na nivou unutrašnjih gleţnjeva
(malleolus medialis-a).
Korektivnom gimnastikom se jačaju unutrašnji rotatori, aduktori natkolenice i dorzifleksori
stopala. Za korekciju „O” nogu koristimo početni poloţaj u stoju, sedu, leţeći na leđima, i
hodu.
Veţbe se izvode kao i kod ''X'' nogu, uglavnom u početnom poloţaju u sedu sa opruţenim
nogama, a u pauzama, ispitanika moţemo zadrţati u poloţaju preponskog seda, sa jednom, pa
drugom flektiranom potkolenicom. U periodu predpuberteta i puberteta, kod neke dece se
povremeno pojavljuje bol lociran na tuberositas tibiae, poznat kao Šlahter (morbus Osgood
Schlatter). To je mesto pripoja patelarne veze, a bol se ispoljava prilikom palpacije. Bol je
intenzivniji nakon skokova i trčanja, tj. onih aktivnosti, pri kojima je bio angaţovan m.
quadriceps femoris.
7
8. U ispoljenim pojavama, potrebno je mirovanje uz stavljanje mlakoh obloga (zbog lokalno
povećane temperature), nakon čega sledi terapija lekara specijaliste.
8
