Gebouwen verbruiken 40% van het wereldwijde energieverbruik, waarvan 50% ten laste van HVAC systemen. HVAC systemen zijn installaties voor verwarming, ventilatie en airconditioning. ‘De eerste stap is dan ook om energie te besparen volgens de Trias Energetica’, zo daagt Roeland Westra van Centrum Duurzaam van ROC Friese Poort de belangstellenden uit. Woensdag 13 juni 2018 vertelden IMI TA en Wilo ongeveer 40 belangstellende bedrijven, studenten en docenten tijdens een Duurzaam Doen Lezing welke keuzes nodig zijn om het energieverbruik terug te dringen in HVAC systemen met behoud van comfort. Klik door voor het volledige bericht: http://www.centrumduurzaamfriesland.nl/nieuws/duurzame-installaties-waterzijdig-inregelen-en-regelbare-circulatiepompen/

1. Hans Klopper, Account Manager OEM
Wilo-Brain training

2. 2
Voorstellen
WILO Nederland BV
Rak 18
1551 NA Westzaan
Telefoon: 088-94 56 000
E-Mail: info@wilo.nl
Hans Klopper
Account Manager OEM
M: 06-20 23 91 94
E-Mail: hans.klopper@wilo.nl
Gerald Martoredjo
Sales Area Manager Noord-Oost Building Services
M: 06-51 50 86 82
E-Mail: gerald.martoredjo@wilo.nl

3. 3
Ons productportfolio
Pompen, installaties en systemen
Building services Watermanagement Industry

4. 4
Solar sets
HR-ketels
OEM pompen in HVAC applicaties (Yonos-PARA)
Warmtepompen
water/water
Warmte afleversets
Warmtepompen
lucht/water
Vloerverwarming
verdelers
Stadsverwarming
sets
Yonos PARA

5. 5
Open systemen en gesloten systemen
Open systeem:
1. Drukverhoging
2. Vuilwater installatie (put of opvoerset)
3. Industrie: pomp zuigend uit open buffervat
- pomp onder buffervat
- pompen boven buffervat
4. Regenwater hergebruik sets
5. Solar thermisch systeem (drainback systeem)
- opstart: open systeem
- collectoren gevuld: gesloten systeem geworden
6. Warmtepompen met open bronnen (WKO)
Gesloten systeem:
1. Verwarming/koeling (utiliteit)
2. Warmtapwater ringleiding
3. Solar thermisch systeem
(druksysteem, gevulde collectoren)
4. Warmtepomp (gesloten bodemlussen)
5. Stadsverwarmingsnet

6. 6
Praktisch deel van training
“Optimaliseren van systemen”
Wilo-Brain training

7. 7
Definitie van 3 drukken in een gesloten kringloop
2. Opvoerhoogte: versnellingsdruk = drukverschil Δp
Opgewekt verschildruk door de circulatiepomp
Voor het overwinnen van de som van alle weerstanden in een kringloop
(bochten, knieën, vernauwingen, filters, appendages etc.)
1. Statische systeemdruk: rustdruk
Statische overdruk als er geen medium stroomt (pomp is uit)
Afhankelijk van statische hoogte van de installatie
3. Bedrijfsdruk: manometer druk
Dynamische overdruk als er een medium stroomt (pomp is aan)
Bedrijfsdruk = dynamische overdruk – drukverlies in de kringloop

8. 8
+
+
Exp. vat
+
Pomp
Δp
+
Drukverhouding bij plaatsing pomp in retour van de ketel, expansievat zuigzijdig van
de pomp
Montage pomp op koudste plek:
Betere bedrijfstemperatuur pomp
Ketelweerstand perszijdig van de
pomp
Waarborging toeloopdruk pomp
O bar
1.5 bar
1.8 bar
Drukverloop in een gesloten kringloop

9. 9
+
Drukverloop in een gesloten kringloop
+
Exp. vat
+
+
Pomp
Δp
+
Drukverhouding bij plaatsing pomp in aanvoer van de ketel (warmste plek)
Kans op onderdruk bij de ketel:
lage druk, kookpunt water daalt:
Koken van de ketel
Cavitatie van de pomp,
weerstand zuigzijdig van de pomp
Intrede lucht in installatie
O bar
1.5 bar

10. 10
> Vat aan de zuigzijde pomp: waarborgt de
toeloopdruk voor de pomp!
> Compensatie van het veranderende watervolume in
de installatie
(als gevolg van de veranderende
bedrijfstemperaturen in de kringloop)
Gasruimte
Waterruimte
> Hierdoor houdt het expansievat het systeem op een
stabiele bedrijfsdruk
Functie membraanexpansievat

11. 11
-
Exp. vat
Drukverhouding bij plaatsing expansievat perszijdig van de pomp
1.5 bar
O bar
Kans op onderdruk in de installatie
door zuigvermogen van de pomp.
Cavitatie van de pomp
Continue intreding van lucht in
de installatie
Ontluchters worden beluchters
-0,2 bar
Pomp
Δp
Drukverloop in een gesloten kringloop

12. 12
Dampspanning druk
Waaier inlaat Waaier uitlaat
Ontstaan van dampbellen Imploderen van de dampbellen
OverdrukOnderdruk
P systeem
Cavitatie: ontstaan van dampbellen in de vloeistof

13. 13
Natloperpomp Droogloperpomp
Circulatiepompen: onderscheid in natloper- en droogloperpompen
Onderhoudsvrije pompen
Motor gekoeld door medium
Onderhoud aan mechanical seal en
motorlagers
Motor gekoeld door koelwaaier & koelribben

14. 14
Pompen: Onderscheid in natloper en droogloper

15. 15
Enkele feiten
> 40% ...
> Van het globale energieverbruik op aarde wordt verbruikt in gebouwen.
> 50% ...
> Van dit gebouw gebonden energieverbruik is verantwoordelijk voor HVAC-
installaties.
> 10% ...
> Van het energieverbruik van HVAC installaties wordt verbruikt door pompen en
pompinstallaties.
> 50-80% ...
> Besparingspotentieel op elektrische energie middels duurzame hoogrendement
pompen in kringlopen, ketels of op vloerverwarmingsets.
> 23 TWh ...
> Energiebesparing per jaar mogelijk in Europa bij uitwisseling van oude
vasttoeren natloperpompen naar toerengeregelde hoogrendement pompen.

16. 16
− Verdubbeling van debiet vraagt kwadratisch meer drukverschil Δp van de pomp!
0 1 2 3 4
V1
16
14
12
10
8
6
4
2
0
OpvoerhoogteHm
Volumestroom qv m³/h
H2
H1
H2
H1
qv2
qv1( )=
2
Leidingkarakteristiek
V2
− Verdubbeling van debiet vraagt tot de 3e macht meer pompvermogen P1!

17. 17
OpvoerhoogteHm
Volumestroom qv m³/h
Snijpunt =
Bedrijfspunt /
werkpunt van de
pomp
Pompgrafiek en leidingkarakteristiek (selectie op vollast bedrijf)
5
10

18. 18
De vasttoeren pomp en de toerengeregelde pomp

19. 19
Regelstanden van een toerengeregelde pomp
Δp-c
drukverschil constant modus
Δp-v
Drukverschil variabel modus
• Drukverschil variabel
• Leidingcompensatie
• Proportionele druk

20. 20
Externe en
geïntegreerde
“standaard”
Natloperpompen
OEM natloperpompen van “integrated design” in
ketels, warmtepompen, vloerverwarmingsets etc.
-Primaire circuits van Solar en warmtepompen
Hoogrendement pompen conform EEI.
Na 2020 ook vervanging van “integrated design” pompen door HR
pompen conform EEI < 0.23
Tapwaterpompen vallen buiten de ErP verordening (integratie 2020)
EEI index omvat de efficiëntie van de hele natloperpomp !
ErP verordening voor natloperpompen (EEI index)

21. 21
Weerstand in het leidingnetWeerstand in de groepen (afgifte deel)
Weerstand in het leidingnet of weerstand in de groepen?
afgifte
afgifte
afgifte
afgifte
afgifte
afgifte
Δp
Δp
Radiatorgroepen
oudbouw
Ruim gedimensioneerd
= lage weerstand
Radiatorgroepen
nieuwbouw
krap gedimensioneerd
= hoge weerstand

22. 22
Weerstand in het leidingnetWeerstand in de groepen (afgifte deel)
Weerstand in het leidingnet of weerstand in de groepen?
afgifte
afgifte
afgifte
afgifte
afgifte
afgifte
Δp
Δp
VAST & VARIABEL
DEBIET
 Ketelpompen
 Mengschakelingen met
3-weg kleppen (pomp
in vast debiet)
 Warmtepompen
(bronzijdig)
 Heaterbatterijen LBK
 Twincoils LBK
 Vloerverwarmingsets
 Tapwater
recirculatieleiding
VARIABEL
DEBIET
 Rad. groepen met
therm.kranen
 Groepspompen met
2-weg kleppen
(pomp in variabel
debiet)
 Koelbatterijen LBK
 Zonegroepen met 1
circulatiepomp

23. 23
Opvoerhoogte (drukverlies/weerstand):
− Maximale groepslengte 16x2mm slang: 90m tot 120m
− Langste groep bepaald de weerstand van de hele set!
− Weerstand gemiddeld bij 90m: tussen de 2 en 4mwk (20 – 40kPa)
Voorbeeld: de vloerverwarmingspomp op actieve verdeler
Debiet (flow):
− Per groep is voor 100Watt/m2 afgifte ongeveer 110 l/hr nodig:
− 4 groeps set: 440 l/h = 0,44 m3/hr
− 8 groeps set: 880 l/h = 0,88 m3/hr
− 16 groeps set: 1760 l/h = 1,76 m3/hr
Langste slang 90m: 3mwk (30kPa)
Langste slang 120m: 4mwk (40kPa)
Advies opvoerhoogte H instellen:

24. 24
Besparingspotentieel vloerverwarmingset zonder pompschakelaar
Besparing € 135,-
per jaar

25. 25
Wilo WebApp voor natloperpompen

26. 26
Wilo WebApp voor natloperpompen

27. 27
Selectietabellen voor snelle pompselecties

28. 28
Volumestroom/debiet qvpomp
> P = beschikbare maximale warmte of koude vermogen [kW]
> 1.16 = spec. warmte capaciteit [Wh/kgK]
> T = Gedimensioneerde delta T [K]
15 - 20 K voor standaard verwamingskringlopen
Opvoerhoogte Hpomp
> R = Drukverlies als gevolg van leidingwerk en overgangen in een rechte buis [Pa/m]
R = 50 tot 150 [Pa/m] (oudbouw 50Pa/m, nieuwbouw 150Pa/m)
> L = Lengte van meest langste strang [m] (toevoer + retour)
> f = Correctiefactor voor o.a:
> Gelaste overgangen / fittingen 1.3
> Thermostaatventielen 1.7
> Mengkleppen / vuilfilters 1.2
Overzicht vuistregels voor pomp dimensionering
qv Pomp = [m3/h]
P
1.16 .  
H pomp = [mwk]
R . L . f
10.000
2,6
2,2
Verw. groepen met 2-weg
kleppen
Verw. groepen met 3-weg
kleppen
Let op: deze vuistregels zijn puur een benadering voor de uitgangspunten
voor selectie de pomp.

29. 29
Basis gebruiker modulen om warmte/koude af te geven
3 basis schakelingen

30. 30
Basis gebruiker modulen om warmte/koude af te geven
3 basis schakelingen

31. 31
Basis gebruiker modulen om warmte/koude af te geven
3 basis schakelingen
VariabelVariabel
Variabel Variabel
Constant
Constant
T-aanvoerdebiet debiet

32. 32
Vasttoeren
pomp
Totaal inregelafsluiter
(partnerklep)
tbv het proportioneel inregelen
inregelventiel
Opwekker
Statisch inregelen bij kringlopen met een vasttoeren pomp
(vollast bedrijf)

33. 33
Toerengeregelde
pomp
inregelventiel
Opwekker
Statisch inregelen bij kringlopen met toerengeregelde pomp
(vollast bedrijf)
Totaal inregelafsluiter
(partnerklep)
tbv het proportioneel inregelen

34. 34
Toerengeregelde
pomp
Geen totaal
inregelafsluiter
(partnerklep)
debietregelaar
Dynamisch inregelen bij kringlopen met toerengeregelde pomp
(in vollast- & deellast bedrijf)
Opwekker

35. 35
Inregelen bij kringlopen met vasttoeren pomp en dp-regelaar
inregelventiel
Vasttoeren
pomp
20kPa35kPa
20kPa35kPa
Δp-regelaar

36. 36
Inregelen bij kringlopen met toerengeregelde pomp
inregelventiel
Toerengeregelde
pomp 20kPa20kPa
20kPa20kPa

37. 37
30kPa
20kPa
Inregelen meerdere groepen met toerengeregelde pomp en
dp-regelaar
25kPa
20kPa
Toerengeregelde
pomp
20kPa
20kPa
35kPa
35kPa
Δp-regelaar
inregelventiel

38. 38
Inregelen bij meerdere groepen met toerengeregelde pomp en
constant debietregelaars
Toerengeregelde
pomp
30kPa
debietregelaar

39. 39
Hellingshoek correctie op Δp-v (50-100%)
− Heden via menu 2.3.2.0
− Instelbaar 50-100%
Stratos GIGA, IP-E, IL-E Stratos MAXO
ΔH
− Via overige instellingen uit hoofdscherm
− Functie “stijging Δp variable”
− Instelbaar 0-100%

40. 40
Tot slot: vergeten uw systeem te optimaliseren ?
Gebroken waterleiding bij –25°C buitentemperatuur……..
Afsluiting

41. 41
Leidingwerk afdoppen? …….
Afsluiting

42. 42
Afsluiting