1. 18 дан 1 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
8- :Мавзу Пул8- :Мавзу Пулга талабга талаб
функциясифункцияси
2. 18 дан 2 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
РЕЖА:
• 1. Пул тушунчаси ва унинг
функциялари. Пул агрегатлари.
• 2. Пулга талабнинг классик назарияси.
• 3. Пулга талабнинг кейнсча назарияси.
3. 18 дан 3 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
• Пул – иқтисодиёт субъектлари мулкининг бир
тури бўлиб, мулкнинг бошқа турларидан икки
хусусиятига кўра фарқ қилади: биринчидан,
пул юқори ликвидлиликлар, яъни қисқа
муддатда, сезиларсиз сарф - харажатлар
билан бошқа буюмга айирбошланиш
қобилиятига эга; иккинчидан баҳолар
ўзгармас бўлган шароитда пул ёки ҳеч қандай
даромад келтирмайди, ёки унинг
даромадлилиги даражаси бошқа мулк
турлариникидан анча кам. Шунга қарамасдан
кишилар нима учун мулк сифатида пулга
эгалик қилишга ҳаракат қиладилар
4. 18 дан 4 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
• Одатда пулнинг уч асосий функцияси мавжуд деб
қаралади.
• Булар : 1) (тўлов воситаси алмашинув
); ,.воситаси қиймат ўлчови воситаси
( )жамғариш бойлик тўплаш воситаси.
• Умумий эквивалентлилик, юқори ликвидлилик
хусусиятлари пулни идеал тўлов воситасига
айлантиради. Ҳозирги замон иқтисодиётида
тўловлар уч йўл билан амалгам оширилади: 1) нақд
пул тўлови; 2) банкдаги ҳисоб варақларда ёзув
орқали, яъни нақд бўлмаган пул кўчириш орқали; 3)
бир шахснинг иккинчи шахсга қарздорлилигини
тасдиқловчи ҳужжатлар ( векселлар, қарз
мажбуриятлари) ёрдамида.
• Қиймат ўлчови сифатида пуллар товарлар баҳосини
ифодалайди ва турли товарлар қийматини таққослаш
имконини беради.
5. 18 дан 5 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
• Ривожланган мамлакатларда пул массасини аниқлашда - М1;
М2; М3; М4 деб белгиланадиган пул агрегатларидан
фойдаланилади.
• Пул агрегатларининг таркиби ва миқдори турли мамлакатларда
ўзаро фарқ қилиш мумкин. Қуйида умумлаштириб олинган пул
агрегатлари таркибини келтирамиз:
• “М0- банк тизимидан ташқаридаги нақд пуллар ва тижорат
банкларининг
• Марказий банкдаги резервлари;
• М1 = М0 + муддатсиз депозитлар, йўл чеклари ва бошқалар;
• М2 =М1 + (миқдори ва муддати чекланган) муддатли
депозитлар ва бошқалар ;
• М3 = М2+(миқдори ва муддати чекланмаган) муддатли
депозитлар ва бошқалар”
•
Саидова Г., Шадыбаев Т. Макроэкономика Т., ИПАК «Шарк»
2003, 34 -с..
6. 18 дан 6 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
• Пулнинг миқдорий назарияси пулга бўлган талабни алмашинув
тенгламаси ёрдамида аниқлайди:
• M· V = P· Y
• Бу ерда: M – муомаладаги пул миқдори; V – пулнинг айланиш
тезлиги;
• P – баҳолар даражаси (баҳо индекси); Y – реал ЯИМ.
• Пулнинг айланиш тезлиги, иқтисодиётда битимлар таркиби
нисбатан барқарор бўлганлиги учун ҳам доимий катталик деб
қабул қилинади. Аммо банк тизимига ҳисоб-китобларни
тезлаштирувчи техник воситалар жорий қилиниши натижасида у
ўзгариши мумкин. V доимий бўлган шароитда алмаштириш
тенгламаси қуйидагича бўлади:
• M· V* = P· Y (Фишер тенгламаси), бундан:
P· Y
M= -----------
V*
7. 18 дан 7 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
• Пулга талабнинг Кейнс назарияси, ликвидлиликнинг
афзаллиги назарияси, пулни нақд кўринишда
сақлашга кишиларни ундовчи уч сабабни ажратиб
кўрсатади:
• трансакцион сабаб (жорий битимлар учун нақд пулга
талаб);
• эҳтиёткорлик сабабли (кўзда тутилмаган ҳолатлар
учун маълум миқдорда нақд пулларни сақлаш);
• спекулятив сабаб (фойда олиш мақсадида қимматли
қоғозлар сотиб олиш учун пулга талаб).
• Спекулятив сабаб фоиз ставкаси билан
облигациялар курси ўртасидаги тескари боғлиқликка
асосланади. Агар фоиз ставкаси кўтарилса,
облигациялар баҳоси пасаяди, уларга талаб эса
ошади. Бу эса ўз навбатида, нақд пул
заҳираларининг қисқаришига ҳамда нақд пулларга
талабнинг пасайишига олиб келади.
8. 18 дан 8 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
• Классик ва кейнсчиларга хос ёндашувларни умумлаштириб, пулга талабнинг
қуйидаги омилларини ажратиб кўрсатиш мумкин:
• 1) даромадлар даражаси;
• 2) пулнинг айланиш тезлиги;
• 3) фоиз ставкаси.
• Агар классик назария пулга талабни асосан, реал даромад ҳажми билан
боғласа, кейнсчиларда эса пулга талаб асосан, фоиз ставкасига боғлиқ деб
ҳисобланади.
•
Пулнинг айланиш тезлигини ҳисобга олмаганда, реал пул қолдиғига талаб
формуласи қуйидагича бўлади:
• (M/P) D=f (R, Y);
• Бу ерда: R – фоиз ставкаси; Y – реал даромад.
• Чизиқли боғлиқликни эътиборга олсак, қуйидагича формула ҳосил бўлади:
• (M/P)D= kY - hR
• Бу ерда: k ва h – пулга талабнинг даромадлар ва фоиз ставкасига
таъсирчанлигини ифодаловчи коэффициентлар; k – фоиз ставкаси (реал фоиз
ставкаси).
• Реал фоиз ставкаси номинал фоиз ставкасидан инфляция суръатини айириб
топилади.
• Даромад даражасининг ўзгариши фоиз ставкаси ўзгармас бўлган шароитда
ҳам пулга талабнинг кўпайишига олиб келади. Бу графикда пулга талаб эгри
чизиғининг силжиши кўринишида намоён бўлади.
9. 18 дан 9 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
IS – LM –модели товар ва пулIS – LM –модели товар ва пул
šбозорларида макрои тисодийšбозорларида макрои тисодий
мувозанат шартларининг та лилимувозанат шартларининг та лили
Товар бозориТовар бозори Пул бозориПул бозори
IS – LM модели товар ва пул бозорларида мувозанатни
таъминлайдиган фоиз ставкаси билан даромад
бирикмасини аниšлашга имконият беради. Бу модель
кœпроš иšтисодиетни šисšа муддатли даврда талил šилиш
учун šœлланилади.
IS - инвестициялар (investment) – жамармалар (savings)
LM – ликвидлилик афзаллиги (liquidity) - пул (money)
10. 18 дан 10 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
IS-LMмоделининг асосийIS-LMмоделининг асосий
тенгламаларитенгламалари
IS:IS:
Y = C + I + G + Xn - миллий исобларнинг асосий
айнияти
C = a + b (Y-T) – ,истеъмол функцияси бу ерда T = Ta +
tY
I = e – dR– инвестициялар функцияси
Xn = g - m’Y - hR– соф экспорт функцияси
LM:LM:
M/P= kY – hR– œпулга б лган талаб функцияси
V = PxМ х У
Бунда: M- муомилага чикарилган пул;
V - пулнинг айланиш тезлиги;
P- ЯММ дефлятори;
У - реал ЯММ.
Ушбу айниятни пулнинг микдорий
11. 18 дан 11 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
IS эгри чизи иIS эгри чизи и
Товар бозоридаги мувозанат
– šэгри чизи иб у эгри чизи
миллий исобларнинг асосий
айният шартларини
šондирадиган даромад ва фоиз
œставкасининг барча заро
œбирикишини к рсатади ва
šунинг ар бир ну тасида
инвестициялар ва
жам армаларб ир бирига тенг
œб лади
Жам армаф ункциясиЖам армаф ункцияси
S
S2
S1
Y1 Y 2 Y
Инвестиция функциясиИнвестиция функцияси IS эгри чизи иIS эгри чизи и
R R
R 1
R2
I1 I 2 I Y1 Y 2 Y
12. 18 дан 12 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
šКейнс кесишмасидан чизмадан ор алиšКейнс кесишмасидан чизмадан ор али
IS šэгри чизи инингч и арилишиIS šэгри чизи инингч и арилиши
Кейнс кесишмасиКейнс кесишмаси
E
Y 2 Y1
Инвестиция функциясиИнвестиция функцияси IS эгри чизи иIS эгри чизи и
R R
R 2
R1
I1 I 2 I Y2 Y1 Y
13. 18 дан 13 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
Реал пул захираси. Даромад
А. Реал пул бозор. Б. LM эгри чизиги.
M/P M/P Y1 Y2 Y
Фоиз ставкаси
Фоиз ставкаси
Пулга талаб функциясини куйидагича ёзамиз: M/P= L(к.у);
14. 18 дан 14 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
IS-LM модели ва ундаги мувозанат.
• Энди бизда IS-LM моделининг барча узгарувчи омиллари мавжуд. Моделнинг иккита
тенгламаси:
• (IS) У = С(У-T)+I(к)+G; (LM) M/P= L(к.у);
• Бюджет-солик сиёсати G ва T пул кредит сиёсати М ва нархлар даражаси Р моделда
узгарувчи омиллар сифатида берилган. Бу икки IS ва LM эгри чизикларини бирлашишида
xосил буладиган графикни биз, IS-LM модели деб аташимиз мумкин.
IS-LM модели
Фоиз ставкаси
IS - эгри чизик - бу товарлар бозоридаги мувозанат эгри чизигидир. У узида товарлар бозоридаги мувозанатни
таъминловчи фоиз ставкаси к нинг ва даромад у нинг барча узаро бирликларини курсатади, LM эгри чизиги эса пул
бозоридаги мувозанат шартларини кондирувчи к ва у нинг узаро бирлашувларини беради.
IS-LM эгри чизиклари кесишадиган нукта IS-LM моделидаги иктисодий мувозанатлик xолатидир. Бу
нукта узида шундай фоиз ставкаси к ни ва даромад даражаси У ни аниклайдики качонки улар реал пул
маблагларига булган талаб уларнинг таклифига тенг келган вазиятни ифодалайди. Яъни, маxсулотлар пул
бозорида xам мувозанат шартларига риоя килинса, пулга булган умумий талаб фоиз ставкаси микдорига ёки
пулнинг ишлатилиш баxосига нисбатан тескари богликликда булади.
15. 18 дан 15 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
IS Yэгри чизи инингг а нисбатанIS Yэгри чизи инингг а нисбатан
алгебраик тенгламасиалгебраик тенгламаси
mt)-b(1-1
Rn)(d
mt)-b(1-1
bTa
mt)-b(1-1
1G
mt)-b(1-1
gea
Y
+
+
−
+
−
+
+
+
++
=
œТ ри
šбо лил ик
Тескари
šбо лил ик
Тескари
šбо лил ик
Давлат бюджет
мультипликатор
и
Солик
мультипликатори
: a, b, d, e, g, n, m’ š ISИзо коэффициентларнинг иймати
šмоделининг асосий тенгламаларидан келиб чи ади
а – автоном истеъмол, b – истеъмолга меъерий мойиллик, d – фоиз ставкасига
инвестицияларнинг сезувчанлик коэффициенти, e – автоном инвестиция, g -
автоном экспорт, t – солиš ставкаси, m’- импортга меъерий мойиллик
16. 18 дан 16 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
IS šэгри чизи ининги ялик даражасиIS šэгри чизи ининги ялик даражаси
ŠияŠия ТикТик
d, n. b
t, m’
Y
r
d, n. b
t, m’
Y
r
Is
Is
17. 18 дан 17 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
Y
R
Is
Is2
Is3
ЧекловчиЧекловчи
↑∆↓∆ TG
Ра батлантирРа батлантир
увчиувчи
↓∆↑∆ TG
Бюджет-солиš сиесатидаги œзгаришлар IS
эгри чизиининг аракати билан тасвирланади
18. 18 дан 18 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
LM эгри чизи иLM эгри чизи и
R R
R
LMR1
M d1
Md2
М/Р
Y1 Y2 Y
LM эгри чизии – пул бозоридаги мувозанат эгри
чизии – пулга бœлган талаб унинг таклифига
тенг бœлган нуšталарнинг геометрик œрни.
19. 18 дан 19 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
LM эги чизи ининга лгебраикLM эги чизи ининга лгебраик
тенгламаситенгламаси
Фоиз ставкасига (R) нисбатан
(Y)Даромадга нисбатан
hR
M
h
kY
R
1
−=
k
hR
kP
M
Y +=
1
: k– œБу ерда даромад динамикасига пулга б лган талабнинг
,сезувчанлиги
h - œфоиз ставкасининг динамикасига пулга б лган талабнинг
сезувчанлиги
20. 18 дан 20 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
LM šэги чизи ининги ялик даражасиLM šэги чизи ининги ялик даражаси
h
k
Y
r
Y
r
LM
LM
h
k
ŠияŠия ТикТик
21. 18 дан 21 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
R
ЧекловчиЧекловчи
↓s
M
Ра батлантирувчРа батлантирувч
ии
↑s
M
Y
LM1
LM
LM2
- œ LMПул кредит сиесатидаги згаришлар
эгри чизи ининга ракати билан
тасвирланади
22. 18 дан 22 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
IS-LMмоделидаги мувозанатIS-LMмоделидаги мувозанат
Y
R
Y*
R*
IS
E
LM
Иккала бозордаги мувозанатга эришиш учун фоиз
šставкаси ва даромад даражаси ми дорларининг
š œфа атгина битта бирикмаси б лиши мумкин
IS-LMмодели товар ва пул бозорларидаги фоиз
šставкасини ва даромад даражасини бир ва тда
мувозанатга эришишини белгилаб беради
23. 18 дан 23 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
š š œЕпи и тисодиетда згармас нархларš š œЕпи и тисодиетда згармас нархлар
шароитида даромад ва фоиз ставкасинингшароитида даромад ва фоиз ставкасининг
œ šзгаришига макрои тисодий сиесатнингœ šзгаришига макрои тисодий сиесатнинг
таъсиритаъсири
Ра батлантирувчи
- šбюджет соли
сиёсати
Ра батлантирувчи
-пул кредит сиёсати
Даромад
Даромад
Фоиз ставкасиФоиз ставкаси Фоиз ставкасиФоиз ставкаси
R
Y
LM2
LM1
R1
R2
Y1 Y2
IS
R
Y
LM
R2
R1
Y1 Y2
IS1
IS2
24. 18 дан 24 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
š šСи иб чи ариш самарасиš šСи иб чи ариш самараси
š Бу и тисодий одисада давлат харажатларнинг
œсиши хусусий инвестициялар ва соф экспортни
š šси иб чи аради
R
Ms =const
R
Y
LM
R2
R1
Y1Y* Y2
IS
IS1
A
B
p
M
Md Md1 Ms
š šСи иб си аришš šСи иб си ариш
↓↓⇒↓↑⇒↑⇒↑⇒↑⇒↑⇒⇒↓↑ YXnIRMdYCY)T(G
25. 18 дан 25 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
šМакрои тисодий сиёсатнинг нисбийšМакрои тисодий сиёсатнинг нисбий
самарадорлигисамарадорлиги
- šРа батлантирувчиб юджет соли сиёсати
šТаъсир илувчиšТаъсир илувчи
ОмилларОмиллар
š šСи иб чи ариш
самараси
šанчали
œ ,кам б лса
сиесат шунчали
šсамаралиро
œб лади
Моделдаги эгриМоделдаги эгри
šчизи ларнингšчизи ларнинг
шаклларишакллари
IS эгри чизи и
,нисбатан тик
LM эгри чизи и
š š œэса ияро б лади
Чизмадаги тасвири
r
Y
LM
R2
R1
Y1 Y2
IS1
IS2
26. 18 дан 26 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
šМакрои тисодий сиёсатнинг нисбийšМакрои тисодий сиёсатнинг нисбий
самарадорлигисамарадорлиги
-Ра батлантирувчип ул кредит сиёсати
ТаъсирТаъсир
šилувчи омилларšилувчи омиллар
Пул массасининг
œк пайиши ва фоиз
ставкасининг
пасайиши
инвестициялар
амда соф экспорт
динамикасига
таъсири
Моделдаги эгриМоделдаги эгри
šчизи ларнингšчизи ларнинг
шаклларишакллари
LM эгри чизи и
,нисбатан тик
IS эгри чизи и
š š œэса ияро б лади
Чизмадаги тасвири
R
Y
LM2
LM1
R1
R2
Y1 Y2
IS
27. 18 дан 27 слайд
11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат.11 Мавзу. Умумий макроиктисодий мувозанат. IS – LMIS – LM моделимодели
š š œЁпи и тисодиётда згарувчан нархлар шароитида
œдаромад ва фоиз ставкасининг згаришига
šмакрои тисодий сиёсатнинг таъсир этиши
( š )узо муддатли даврда
Сиёсатнинг
œй налиши
Нархла
р
(Даромад ишлаб
šчи аришнинг
)потенциал ажми
Фоиз
ставкаси
Рабатлантирувчи
бюджет-солиš
сиёсати
=
Рабатлантирувчи
пул-кредит сиёсати
= =